Zbekiston respublikasi

 
6.1-jadval. Har xil uzatmalarning uzatishlar soni qiymatlari
Uzatmalar 
Uzatishlar soni qiymati 
o`rtachasi 
Yuqorisi 
Reduktorgagi tishli uzatma: 
silindrik g`ildirakli 
konus g`ildirakli 
3-6 
2-3 
10 
6 
Ochiq tishli 
3-7 
15 
Chervyakli:
yopiq 
ochiq 
10-40 
15-60 
80 
120 
Zanjirli 
2-5 
6 
Friksion 
2-4 
5 
Tasmali: 
yassi tasmali ochiq 
yassi tasmali tortish rolikli 
ponasimon tasmali 
2-4 
4-6 
2-4 
6 
8 
6 
Keyingi hisoblashda tishli yoki yulduzchali uzatma tishlari soni, shkivlar 
diametri va h.k. aniqlanadi, bunda umumiy kinematik hisoblashda aniqlangan va 
qabul qilingan uzatishlar soni orasida tafovut bo`lishi mumkin. Umumiy uzatishlar 

---

253 
sonini o`zgartirmaslik uchun bu tafovut yurutmaga kiradigan ba`zi uzatmalar sonini 
o`zgartirish bilan yoqotiladi. Odatda hisob-kitoblarni o`zgartirish uchun ochiq tishli 
va zanjirli uzatmalar uzatishlar soni o`zgartiriladi. 
Uzatishlar sonini o`zgartirishda quyidagilar e’tiborga olinadi: tishli, 
chervyakli yoki zanjirli uzatmalar soni butun sonlar (tishlar sonlari) nisbatiga teng 
bo`ladi; tasmali uzatma uchun – sirpanishni hisobga olgan holda shikivlar diametri 
standart qatoridagi qiymatlar nisbatiga teng. Shuning uchun yurutmaning haqiqiy 
uzatishlar soni hamma vaqt hisoblangan uzatishlar soniga teng bo`lmaydi. 
Chiqayotgan valning haqiqiy aylanish chastotasi deyarli hamma vaqt hisoblangan 
aylanish chastotasidan oz-moz farq qiladi. Bu farqni quyidagi formula bilan aniqlash 
mumkin:
∆n = ((n - n
h
) / n) ∙ 100 %
(6.5) 
bu yerda 
n
- berilgan aylanish chastotasi, ayl/min (s
-1
); 
n
h
- hisoblangan aylanish 
chastotasi, ayl/min (s
-1
). 
Faqat etaklanuvchi valning aylanish chastotasidagi xatolik ±1% bo`lsa, 
hisoblash qoniqarli hisoblanadi.