Zbekiston respublikasi

«MEXAnika»
va
 «elekTRONIKA»
(1.1.1-rasm).
Bunday birlashuv texnikaning yangi avlodlarini yaratilishi va uskunalarining 
yangi ko`rinishlarini ishlab chiqish, ilm-fan va texnika jabhalardagi bilimlarni 
integratsiyasini anglatadi. 
1
T.Mori, “Mechatronics,” Yaskawa Internal Trademark Application Memo, 21.131.01, July 12, 1969. 

---

7 
1.1.1-rasm. Mexatronika atamasi
2
 
Mexatronika bo`yicha birlamchi ilmiy maqolalar 1970-yillar oxirlarida 
Yaponiyada chop qilina boshlandi. Bu maqolalar asosan kompyuter yordamida 
boshqariladigan avtomatikaning aniq ishlaydigan sistemalari haqida edi. 1983 
yildan xalqaro “Mexatronika” jurnali chop etila boshlandi. 
Dunyoda boshqariladigan va aniq ishlaydigan elektrdvigatellar ishlab 
chiqarish rivojlanib borgani sabab, 1982 yilda “
Yaskawa Electric
” kompaniyasi 
“Mexatronika” savdo belgisidan voz kechadi va bu atama cheklovlarsiz qo`llanavera 
boshladi.
1984 yilda Yaponiyaning muhandis-mexaniklari jamiyati (
Nixon Kikay 
akkay
) tomonidan “
Gixodo
” nashriyotida etti tomlik mexatronikaga bag`ishlangan 
nashr chiqardi.
3
Shundan keyin “Mexatronika” ilmiy hamjamiyatda fan sohasi 
sifatida tan olindi.
1985 yilda AQShda Kaliforniya Universitetida mexatronika ilmiy markazi 
ochildi. Bu markazga 20 taga yaqin istiqbolli ilmiy ishlanmalar bilan 
shug`ullanayotgan kompaniyalar a`zo bo`ldi. 
Rossiyada va hozirgi hamdo`stlik mamlakatlarida mexatronika bo`yicha 
ishlar 1980-yillardan boshlab, asosan, koinot va harbiy maqsadlarda olib borildi. 
Mexatronika yaratilish bosqichida, bugungi kunda uning bazaviy 
terminologiyasi hali oxirigacha yaratilmagan. Shuning uchun mexatronika fanining 
2
Intro to Mechatronics, p.2 
3
Мехатроника: Пер. с япон. / Исин Т., Симояма И., Иноуэ Х. и др. – М.:Мир, 1988. – 318 с. 

---

8 
maqsadini keng va tor (maxsus ) ma’noda ko`rib chiqish maqsadiga muvofiq. 
Quyida mutaxasislar tomonidan “mexatronika” atamasiga berilgan ba’zi bir 
ta’riflarni ko`rib chiqamiz: 
Atama muallafi T. Mori Mexatronikaga quyidagicha ta’rif beradi
4
: 
• 
“The word, mechatronics is composed of ”mecha” from mechanics and “tronics” from 
electronics. In other words, technologies and developed products will be incorporating electronics 
more and more into mechanisms, intimately and organically, and making it impossible to tell 
where one ends and the other begins.” 
 “Mexatronika” so`zi “Mexa” mexanikadan va “Tronika” elektronika so`zlari 
yig`masidan iborat. Boshqacha qilib, aytganda, ishlab chiqiladigan texnoligiyalar va 
mahsulotlarda elektronika mexanizmlarda organik ravishda mukammal qo`llaniladi va qaysi biri 
qayerda tugashi va boshqasi boshlanishini aniqlash mumkin bo`lmay qoladi. 
F. Harshama, M. Tomizuka va T. Fukudalar mexatronikaga bag`ishlangan 
maqolasida quyidagi ta’rifni berishgan
5
: 
• 
“Synergistic integration of mechanical engineering with electronics and intelligent 
computer control in the design and manufacturing of industrial products and processes.” 
Sanoat jarayonlari va mahsulotlarini loyihalash va ishlab chiqarishda mashinosozlikni 
elektronika va intellektual kompyuter nazorati bilan sinergetik
6
 integratsiyalash.
Oxford Illustrated Encyclopedia quyidagi ta’rifni taklif etdi:
7
Mexatronika – yapon atama so`zi bo`lib, elektrotexnika, mashinosozlik va dasturiy 
ta`minot kesishmasida paydo bo`lgan texnologiyani izohlash uchun ishlatiladi.
Loyihalash va ishlab chiqarish masalalarini, hamda “aqlli”, ya’ni oldindan belgilangan 
dastur asosida ishlaydigan mashinalarning funksiyalarini o`rganadi. 
Vikipediyada quyidagi ta’rif berilgan:
8
Mexatronika - bu fan va texnika sohasi bo`lib, funksional harakatlari intellektual 
boshqariladigan yangi sifatli modullar, mashinalar va tizimlarni loyihalash va ishlab chiqarish 
maqsadida aniq mexanikani elektronika, elektronexnika va kompyuterli boshqarish komponentlari 
bilan sinergetik birlashtirish masalalarini o`rganadi. 
 
4
T.Mori, “Mechatronics,” Yaskawa Internal Trademark Application Memo, 21.131.01, July 12, 1969 
5
F. Harshama, M. Tomizuka, and T. Fukuda, “Mechatronics-what is it, why, and how?-and editorial,” IEEE/ASME 
Trans. on Mechatronics, 1(1), 1-4, 1996. 
6
“Sinergiya” yunon. – “hamkorlik, ko’maklashish, yordam” ma’nosini anglatadi. 
7
Oxford Illustrated Science Encyclopedia by Dawkins, Richard, Kerrod, Robin (2001) 
8
 https://ru.wikipedia.org/wiki/Мехатроника  

---

9