Õzbekiston respublikasida jismoniy madaniyat tizimini rivojlanishining umumiy tavsifi reja

Mashg(ulotlarga ijodiy munosabatni tarbiyalash
Onglilik va faollik prinsiplarini amalga oshira borib, shuğullanuvchilarda jismoniy tarbiya jarayoniga ijodiy munos^^batni.
tashabbuskoriik va mustaqillikni tarbiyalab borish kerak. Bu har
bir mashğulotni yuqori natijalarga crishishga yordam beruvchi va
jismoniy tarbiyani yaxshi yolga qõyish uchun uchinchi keng
yõldir.
Jismoniy tarbiya mashğulotlariga ijodiy munosabatni
tarbiyalovchi asosiy usullar:
I. Maktab õquv rejasi boshqa prcdmctlar bõyicha, awalgi
bilimlari bilan boğliq bõlgan maxsus bilimlar bilan
qurollantirish.
72
2. Bir-biriga õrgatishdan foydalanish. Bu kamida uchta vazifani
hal etishda yordam beradi. Birinchidan, õrtoğini õrgata borib,
har bir shuğullanuvchi mashqlar mazmunini, texnikasini chuqurroq
tushuna boshlaydi. Ikkinchidan. bir- birini õzaro õrgatish
instniktorlik malakasining shakllanishiga yordam beradi. Birbiriga õzaro yordam berish tarbiyaviy xarakteiga ham ega.
õquvchi õrtoğining yutuq va kamclii- liklarini sezadi,
hamkorlikda hal ctadi, shuğullanuvchilaming jismoniy tarbiya
jarayonida mas’uliyatini oshiradi.
3. õquvchilarning ijodkorligini rivojlantirish õziga nis- batan
tanqidiy munosabatda bõlishni tarbiyalaydi. Shu maqsadda
shuğullanuvchida shaxsiy rivojlanishga qiziqish hosil qilish,
yaqin maqsadlar qõyishga õrgatish zamr.
4. Tashabbuskorlik, mustaqillik va õquv jarayoniga ijodiy
munosabatni tarbiyalash õquvchilarni komanda kapitani vazifasini
bajarish, jismoniy tarbiya tashkilotchiligi, navbatchi, guruh
boshqanivchiligiga tayinlash orqali amalga oshiriladi. Bu davrda
pedagog, shuğullanuvchilarni baholash va jamoatchilik
faoliyatlarini rağbatlantirishi zarur.
5. Tajribaning kõrsatishi bõyicha, õquvchilaming ijod- korligi
mashğulotlaming jõshqinligiga boğliq.
Shuğullanuvchilarning ijodkorligi va tashabbuskorligini
rivojlantirish, õquvchilarga õqituvchisiz jismoniy tarbiya
mashğulotlarini mustaqil tashkil qilishga yordam beradi.
Shunday qilib. jismoniy tarbiya jamyonini faolkishtirish — bu
anglash va õquv vazifalarini hal ctishga qaratilgan har bir
õquvchining faoliyatini tashkil etishdan iborat.
Tõg’ri kõrgazmalilik
Tõğri kõtgazmalilik õqituvchi tomonidan tayyorlangan va
tayyorlanmagan õquvchilarga õrgatiladigan mashqlarning tasviriv
obrazini kõrsatish orqali amalga oshiriladi.
Õqituvchi tomonidan mashqlami kõrsatib berish ularni tez-tez
va alohida kõrib chiqishni talab ctadi. Ularga quyidagi talablar
qõyiladi:
I. Mashqlarning hammasini yoki uning bir qismini kõrsatish
kerak. Har qanday holatda. õquvchi yodiga nima (ushirilishi
zarur bõlsa, kõrsatmalilik õshaning aniq obrazi bõlishi kerak.
Bu yerda bajarishning haddan tashqari yaxshi varianti tõğri
kelmaydi. Masalan. balandlikka sakrashni liar qanday usuli bilan
sakrash natijasi, ma'lum sinf uchun sinov balandligi tavsiya
qilinadi.
2. Murakkab masliqlarni yaxshi idrok qilishga yordam bcnivchi
laqlidiy kõrsatmalilikdan kcng foydalanish zarxir.
3. Har bir obrazning foydali zonasi bor. Ba’zi bir mashq- larni
old tomondan, boshqalarini tcpadan kuzatilsa. eng yaxshi tasawur
hosil qilish uchun. uzunlikka sakrash yoki tõpni uloqtirishni.
depsinish yoki uloqtirish joyidan 10—15 metrdan kuzatilsa, butun
harakat jarayonining yutuq va kamchiligi tez kõzga taslilanadi.
Bu hamma masliqlarni boshidan oxirigacha kõz oldida tishlab
turish imkonini beradi.
4. Mashqning kõrsatilishi, sharhlanishi, savollar bilan
kuzatilishi idrok qobiliyatini faollashtirishi zarur.
Bu talablar õquvchilar uchun tayyoriab qõyilgan maxsus
õrganiladigan masliqlarning kõrsatilishiga taalluqli. Bu yerda
õqituvchi masliqlarni kõrsatib sharhlash imkoniga cga.
aminmizki. bu katta foyda beradi.
5. Xatolami sharhlashga ataylab murojaat qilish mumkin. Ammo bu
faqat õqituvchi bolalar xatosining aniq nusxasini kõrsatib
berishga ishonch hosil qilgandagina qõllaniladi. Agar ishonch
yõq bõlsa, bunday usulni qoMlash tavsiya etilmaydi, cliunki
bolalarda o*z hanikatlariga ishonch yõqoladi.
Kõrsatmalilikning yana bir mohiyati: õrganiladigan mashqlar
tasviri boshqa formalar yordamida bcriladi (pino- grammalar.
chizmalar. jadvallar. diagrammalar) yoki boshqa usul tanlanadi.
Nurli yoki ovozli signallar orqali ma'lum temp, ritm (marom) va
harakat tczligini o zgartirib olisli mumkin. Tõğri
koTsatmalilikka kinofilmlar va modellar namoyish qilish eng
yaqin.
Hamma sanab õtilgan kõrsatmalar õlgatishning bosh- lanğich
bosqichida ham. keyingi bosqichlarida ham qõllaniladi.
Õqituvchi kõrsatma usullaridan majmuiy foydalanishga intilmoği
zarur.