Ózbekstan respublikasí joqarí bilimlendiriw, ilim hám innovaciyalar ministrligi qaraqalpaq mámleketlik universiteti

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ BILIMLENDIRIW, ILIM HÁM INNOVACIYALAR MINISTRLIGI QARAQALPAQ MÁMLEKETLIK UNIVERSITETI
“MATEMATIKA” fakulteti “ÁMELIY MATEMATIKA” kafedrası “MATEMATIKALÍQ MODELLESTIRIWDE KOMPYUTER TEXNOLOGIYALARI” páninen
ÓZ BETINSHE JUMISI
Teması: Shártli operatorlar. Qaytalanıwshı operatorlar. for, while, do-while, if-goto operatorları
Orınlaǵan:	Algoritmlestiriw hám programmalastırıw texnologiyaları kafedrası 1– kurs magistrantı Joldasova Kamila
Kurs jumısı basshısı:	Mustafaeva Raxima
NÓKIS 2023

Reje:
1.Kirisiw

2.Shártli operatorlar
3.Qaytalanıwshı operatorlar. for, while, do-while, if-goto operatorları
4.Juwmaqlaw
5.Paydalanılǵan ádebiyatlar

Kirisiw

Programmalastırıw — kompyuterler hám basqa mikroprotsessorli elektron mashinalar ushın programmalar dúziw, sınap kóriw hám ózgertiw processinen ibarat. Ádetde programmalastırıw joqarı dárejeli programmalastırıw tilleri (Delphi, Java, C++, Python) jardeminde ámelge asıriladı. Bul programmalastırıw tilleriniń semantikasi adam tiline jaqınlıǵı sebepli programma dúziw procesi talay ańsat keshedi.

Programmalastırıw 1) elektron mashinalarda máselelerdi sheshiw hám de olarda hár túrlı aqlıy miynet túrlerin orınlaw nazariyası hám usılların islep shıǵıw menen shuǵıllanatuǵın pán. Algoritmler teoriyasınıń ámeliy bólimi, insannıń mashina menen baylanıs qılıw quralı. Tiykarǵı wazıypalarınan biri elektron mashinalar ushın programma (programma ) dúziw usılları, olardı tekseriw hám jetilistiriwden ibarat. Sheshiliwi kerek bolǵan másele algoritmı Programmalastırıwda „mashina tili“ ne ótkeriledi.
Programmalastırıw — tikkeley programmalastırıw hám avtomatikalıq programmalastırıwǵa bólinedi. Tikkeley Programmalastırıwda programmanıń ulıwma sxemasın islep shıǵıwdan kodlaw hám mashinaǵa kirgiziwge shekem bolǵan barlıq jumıstı programmist atqaradı. Avtomatikalıq programmalastırıwda bolsa programmist tek programma sxemasın duziw, onı qısqartırılǵan simvolik kóriniste jazadı, progamma dúziw jáne onı kodlaw sıyaqlı texnikalıq islerdi bolsa mashinanıń ózi arnawlı programmalastırıw programması járdeminde atqaradı.
Programmalastırıw procesi, ádetde, tómendegi basqishlarǵa bólinedi: máseleniń qoyılıwı , máseleniń algoritmik quramın dúziw, máseleni joqarı dárejedegi programma tilinde programmalastırıw , máseleni mashina tilinde programmalastırıw ;
Programmalastırıw tili programmalar dúziwdiń tiykarǵı quralı bolıp tabıladı. Bul tiller konkret mashina komandaları sistemasına baylanıslı bolmawı hám sóz dizbekleri strukturasi tárepinen ulıwma ózgeshelikke ıyelewi menen basqa tábiy tillerge uqsap ketedi. Sóz dizbekler eki túrge — operatorlar hám de xarakteristikalarǵa bólinedi, olardıń bir-biri menen baylanıslılıǵı qawıslar menen, bólekligi noqatlı útir menen ajratıladı. Operator tildiń ámel birligi bolıp, óz gezeginde, ózgeriwsheń shamaǵa baha beretuǵın operatorlar, shártke muwapıq tiyisli esaplaw tarmaǵın tańlawshı (shártli) operator hám qayta esaptı ámelge asırıwshı cikl ope-ratorlarina bólinedi. Xarakteristikada ózgeriwsheń shama hám basqa belgiler qásiyetleri jazıladı. Qandayda bir jeke máseleni sheshiw ushın dúzilgen programmanı simvolik túrde funksional belgilew múmkin. Bunday belgilew hám xarakteristika birge kishi programma dep júritiledi. Jańa programmalar dúziwde kishi programmalardan tayın halda paydalanıw múmkin.
Júdá kóp programmalastırıw tilleri (algol-60, q. Algol), injenerlik hám ilimiy máselelerdi sheshiw ushın fortran, ekonomikalıq esaplawlar ushın kobol, matematikalıq modeller ushın C , rawajlanǵan algol-68, PL/I jaratıldı. Olardıń hár biri ushın sol tillerde kórsetilgen máselelerge qaray mashina programmasın avtomatikalıq tárzde qayta duziwshi translyatorlar bar. Shamalıq mashina tili ekilik sistemadan kóre jáne de qolaylaw simvollarda kórsetilgen mashina komandaları terminlerindegi programmalar bolıp, bunda kóbinese, joqarı dárejedegi til retinde blok sxemalardan paydalanıladı.