Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

-
agar haqiqatdan
saroy xonadonidan bo ‘Isa - о 'sha mudhish taqdirli insonlarning bir
namunasi emasmi?
Q o‘shm a gaplardan tashkil topgan kiritm a konstruksiyalar:
Vucudumu -
hararet diyemecegim, giinkii steak memleketlerde
gezenler о kelimenin ne kadar tath soylense bir zevke yo l gosterme-
yecegini bilirler - ho? bir bugu kaplamt-pi. - Vujudimni - harorat deya
olmayman, chunki issiq mamlakatlarda sayr qilganlar о ‘sha so ‘zni
qanchalik shirin aytishsa ham, zavqqa olib boruvchi yo ‘Ini ко ‘rsat-
masligini bilishadi —yoqim li bir tuman qoplagan edi.
Turk tilida kiritma konstruksiyalar ba’zi tinish belgilar orqali, 
y a ’ni qavs yoki tire bilan ajratilib k o ‘rsatiladi.
Nazorat uchun savollar
1
. Murakkablashgan sodda gaplar va sodda gaplar 0 ‘rtasida 
qanday farqlar mavjud?
2.
Sodda gapning murakkablashuvida qanday sintaktik hodisalar 
ishtirok etadi?
3
. Uyushiq boTakli gaplar deb nimaga aytiladi?
4
. Qaysi gap bo‘ laklari uyushishi mumkin? Fikringizni misollar 
bilan dalillang.
274

---

5
. Gapning uyushiq boTaklarini bog‘ lashda ishtirok etadigan 
vositalarga nimalar kiradi?
6. Kirish konstruksiya nima? Uning qanday turlari bor?
7
. Kiritma konstruksiya deganda nimani tushunasiz?
8. Kirish konstruksiya va kiritma konstmksiyaning farqli va 
o‘xshash tomonlarini aytib bering.
9
. Kirish so‘zlar morfologik xususiyatiga k o ‘ra qanday turlarga 
bo‘ linadi?
10
. Qaysi kirish so‘zlar ham kirish so‘z sifatida, ham gap boUagi 
sifatida qo‘ llanishi mumkin? Misollar bilan tushuntiring.
11
. Kirish so ‘zlar qanday m a’nolami ifoda etishi mumkin?
12
. Undalma nima? Uning gap tarkibidagi o'rni va qoilan ilish 
maqsadini izohlang.