Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

§ekil Bilgisi kism inda belli bir kelim e grubuyla ilgili teorik bilgiler о 
cinsten olan kelim elerin yapi ozellilderti, yapim ekleri ve 
6
rneklerle 
tam am lanm aktadir. Ogrenciiere kolaylik saglam ak amaciyla bazi 
yerlerde T iirkfe’nin gram er konulari, terim ler Ozbek D ili'nin grameri 
ve dilbilgisi terim leriyle kar§ila§tirilmi§tir.
Turk
9
e ’nin Gram eriyle ilgili onemli konular incelenmekte 
olan bu kitapta C agdaj Tiirk
9
e ’nin kelime gruplari Tiirk
9
e Dilbilgisi 
kitaplarm dan farkli §ekilde, O zbekce Dilbilgisi kitaplarm da uygulanan 
sistem ve kelim eleri simflandirma tem ayiillerine uygun §ekilde
6

---

siralanrruij, her kelim e grubu sonunda bu gruba ait olan kelim elerin 
m eydana gelmesini saglayan yapim ekleri orneklerle verilmi§, turn 
konu bajliklan, gram er terim leri Ozbek^e ve Tlirk^e olarak iki dilde 
kitaptan yer almijtir.
Bilindigi gibi, bazi gramer kurallari (^'agdas T u rk ic 'd e de 
Qagda§
Ozbek^e’de de aymdir. Ancak. bu kurallar arasmda bazi 
farklihklar da bulunmaktadir. Kitapta bu farkliliklari belirtmeye. 
onlarin m eydana gelm esinin nedenleri, kurallarim vurgulam aya 
^ah^ilmigtir. Ayrica, O zbek D ili’nin gram erinde ayri grup ya da 
grubu ya da almip. nedenleri a^iklanm ijtir. Boyle bir durum m eydana geldiginde, 
ogrencilerin konuyu iyi anlam alari ifin Ozbek?e ve R us^a’daki buna 
benzer konular da dikkate ahnmi?tir.
Kitabm 2. Kismi 5 bolumden olu§maktadir. 1. bolumde kelime 
obekleri, kelim eler arasm daki ilijkiler ve yapi ozellikleri, fe^itleri,
2. bolumde ciimlenin ana ogeleri olan ozne ve yiiklemin ozellikleri, 
9
e§itleri, uyumu, 3. bolumde ciimlenin ikinci! ogeleri, nesne ve 
tiim ^ le r in ozellikleri, yapi ?e§itleri, 4. bolumde basit ciimlenin 
anlam ve yapi fejitleri, 3. bolumde ciimlenin ikinciJ ogeleri, nesne 
ve ffimleglerin ozellikleri, yapi cesitleri, 4. bolumde basit ciimlenin 
anlam ve yapi ?e§itleri, 5. bolumde karm ajik basit ciimlenin anlam ve 
yaps cejitleri, ozelliklerinden soz edilmi?tir.
Her 
boliimOn 
sonunda 
ogrencilerin 
gram er 
bilgilerini 
degerlendirme am aciyla sozlii ve yazili sinav sorulari verilmijtir.
Bu kitap ulkem izde Tiirkge D ilbilgisi iizerine genpekle^tirilen 
fahsm alardan biridir. Dolayisiyla, kitapta yazarlarin dikkati disinda 
kalmi? bazi 
hususlarm
da bulunmasi dogaldir. Yazarlar, kitapla 
ilgili bildirilecek samimi fikirleri kabul eder, verecekleri fikir ve 
onerilerinden dolayi herkese §ukranlarim sunar, ileride yapilacak 
cali§malarinda bildirilen degerli fikir ve onerileri dikkate alacaklardir.
Kitapla ilgili diijunce ve onerilerinizi a§agidaki adrese 
gondermeniz rica olunur:
aloliz74@ m ail.ru. toshdshi@ m ail.ru. aloliz5@ vahoo.com .

---

1-QISM
M O R F O L O G IY A
K IR IS H
M a v z u n in g o ‘q u v m a q s a d i: turk tili, turk tilining shakllanishiga 
doir ilk m aiu m o tlarn i berish, m orfologiya, turk tilidagi m ustaqil va 
yordam chi so 'z turkum lari, asosiy gram m atik kategoriyalar, m ustaqil 
so 'z turkum larining yasalishi haqida m a iu m o t berish.
T ay anch tu sh u n c h a la r: 
turk tili (Turk D ili
, 
Ttirkge), hozirgi
zam on turk tili (Qagda§ Ttirkge), gram m atika (gramer), "Til in qilo bi”
(Dil Devrimi), so ‘z boyligi (kelime dagarcigi), qadimgi turkiy til (Eski
Ttirkge), o ‘rta turkcha (Orta Ttirkge), ya n g i turkcha (Yeni Ttirkge),