“ZiyoMax” o’quv markazi
web:ziyomax.uz
Tel:(97)-303-7007 @ziyomax.uz
Umurov FERUZ Faxriddinovich
5.Tovush almashinishi tovushlarning bir-biriga ta’siri natijasida
ham yuz berishi mumkin,
bunda
assimiliyatsiya va
dissimilyatsiya hodisalari yuzaga keladi.
1. Assimiliyatsiya
1. Assimiliyatsiya undosh tovushlarning bir-biriga moslashishi demakdir.
2. Bunda noo’xshash tovush o’xshash tovushga aylanadi. Ke
td
(t)i
3. Assimiliyatsiya
o’rniga ko’ra 2 xil bo’ladi:
a)
progressiv assimiliyatsiya
- Bunda oldingi tovush keyingi tovushni o’ziga moslashtiradi ya’ni oldingi tovush ta’sirida
keyingi tovush o’zgaradi. o
td
(t)an, ay
td
(t)i, o’
tg
(k)an
b)
regressiv assimiliyatsiya
- Bunda keyingi tovush oldingi tovushni o’ziga moslashtiradi ya’ni keyingi tovush ta’sirida
oldingi tovush o’zgaradi.yoz
(s)sin, maz
(s)kur, yigit
(ch)cha, boj
(ch)xona
4. Assimiliyatsiya
undosh tovushlarning moslashish darajasiga ko’ra 2 ga bo’linadi.
a)
to’liq-ikkalasi bir xil undoshga aylanadi.- yoz
(s)sin, o
td
(t)an
b)
qisman- ikkalasi biron bir
jihati bilan moslashadi- maz(s)kur, boj
(ch)xona
5. Assimiliyatsiyada ko’pincha jarangsiz undosh jaranglini o’ziga moslashtirib keladi.
- yoz
(s)sin, maz
(s)kur, yigit
(ch)cha, boj
(ch)xona
6. Shuningdek sirg’aluvchi undosh portlovchi undoshni o’ziga moslashtiradi.
-to’q
(x)san, oq
(x)shom, maq
(x)sad
7. Shuningdek bazan lab undoshi til undoshini o’ziga moslashtirib keladi.
- o’n
(m)besh, shan
(m)ba, yon
(m)bosh-
n undoshi
b va
m undoshidan oldin kelsa
m tarzida
talaffuz qilinadi.
8. Yuqoridagi misollarda assimiliyatsiya hodisasi yozuvda aks etmaydi faqat og’zaki nutq
uchun xos. Ba’zan o’zakka
qo’shimcha qo’shilganda assimiliyatsiya
hadisasi yuz berishi
mumkin va yozuvda aks etadi.
-eshik +ga= eshikka, chiq+gach=chiqqach, bir+ta=bitta, pastgi-pastki-
Adabiy mayor
Dostları ilə paylaş: