12. Azərbaycanda yayılmış dini-etik təlimlərdə tolerantlıq və multikulturalizm

---

12.Azərbaycanda yayılmış dini-etik təlimlərdə tolerantlıq və multikulturalizm 
ideyaları 
Azərbaycan Respublikasında dövlət-din münasiblətlərindəki yeni mərhələ 
xalqımızın 18 oktyabr 1991-ci ildə dövlət müstəqilliyini bərpa etdiyi dövrdən 
başlayır.Sovet ittifaqının süqutu ilə din haqqında tətbiq edilən qadağalara son 
qoyuldu və vətəndaşların vicdan azadlığı və dini etiqad təmin edildi. 
20 avqust 1992-ci ildə “Dini etiqad azadlığı haqqında” Azərbaycan 
Respublikasının qanunu qəbul olunaraq dini qurumların statusu, hüquq və 
vəzifələri müəyyənləşdirildi.Dövlət-din münasibətlərinin tənzimlənməsi 
sahəsində əsl irəliləyiş Ulu öndər Heydər Əliyevin 15 iyun 1993-cü ildə siyasi 
hakimiyyətə ikinci dəfə gəlişi ilə baş verdi. Ümummilli lider hakimiyyətə yenidən 
qayıtdıqdan sonra dövlət-din münasibətlərinin tənzimlənməsi, dini sahədə 
problemlərin həlli və sabitliyə nail olunması, eləcə də milli-mənəvi 
dəyərlərimizin hifz edilməsi, tarixən ölkəmizdə mövcud olan tolerant və 
multikultural ənənələrin qorunaraq inkişaf etdirilməsi istiqamətində coxşaxəli, 
mühüm tədbirlər həyata keçirdi. Eyni zamanda, ölkəmizi dini zəmində 
parçalamaq, mənəvi cəhətdən zəiflətmək, məzhəb ayrı-seçkiliyi salmaq istəyən 
qüvvələrin niyyətlərini puç etdi, etnikdini mənsubiyyətindən asılı olmayaraq 
bütün vətəndaşlarımızı Azərbaycançılıq məfkurəsi ətrafında birləşdirdi. Heydər 
Əliyev tərəfindən dövlət-din münasibətləri sahəsində ən mühüm addım 1995-ci 
ildə atıldı. Həmin il noyabrın 12-də ümummilli liderin rəhbərliyi ilə hazırlanan 
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası ümumxalq səsverməsi yolu ilə qəbul 
edildi. Məhz ulu öndərin müəllifi olduğu ilk milli Konstitusiyamızda dövlət-din 
münasibətlərinin əsas prinsipləri müəyyənləşdirildi.Konstitusiyanın 7-ci 
maddəsində Azərbaycan dövlətinin demokratik, hüquqi, dünyəvi, unitar 
Respublika olduğu göstərilir. Həmçinin Konstitusiyanın 18-ci maddəsində 
Azərbaycan Respublikasında dinin dövlətdən ayrı olduğu bildirilərək 
Dövlətimizin dünyəvi quruluşa malik olduğu bir daha vurğulanır. Azərbaycan 
Respublikası Konstitusiyasının 48-ci maddəsində də vicdan azadlığı ilə bağlı 
olduqca demokratik və mütərəqqi prinsiplər yer alıb. Həmin maddədə vicdan 
azadlığı aşağıdakı kimi təsbit olunub:
1. Hər kəsin vicdan azadlığı vardır. 
2. Hər kəsin dinə münasibətini müstəqil müəyyənləşdirmək, hər hansı dinə 
təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə etiqad etmək, yaxud heç bir dinə 

---

etiqad etməmək, dinə münasibəti ilə bağlı əqidəsini ifadə etmək və 
yaymaq hüququ vardır. 
3. Dini mərasimlərin yerinə yetirilməsi, ictimai qaydanı pozmursa və ya 
ictimai əxlaqa zidd deyildirsə sərbəstdir. 
4. Dini etiqad və əqidə hüquq pozuntusuna bəraət qazandırmır 
Onu da qeyd edək ki, milli-mənəvi dəyərlərin və dini-tarixi abidələrin 
qorunması, ziyarətgah, məscid, kilsə və sinaqoqların bərpası, yaxud yeni ibadət 
yerlərinin tikilməsi, etnik-dini azlıqların dini tələbatlarının daim diqqət 
mərkəzində saxlanılması, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən dini konfessiyaların 
rəhbərləri ilə mütəmadi görüşlərin keçirilməsi, dini bayram və əlamətdar günlər 
münasibəti ilə ölkəmizdə yaşayan müsəlman, xristian və yəhudilərə təbriklərin 
ünvanlanması Ulu öndər Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi uğurlu din siyasətinin 
tərkib hissəsini təşkil edirdi və İlham Əliyev də bu siyasəti uğurla davam etdirir. 

---

Document Outline

• 12.Azərbaycanda yayılmış dini-etik təlimlərdə tolerantlıq və multikulturalizm ideyaları