24-Mavzu Yuqori kuchlanishli ochirgichlar. Vakuumli va elektromagnit o’chirgichlar Vakuumli o’chirgichlar
Yüklə 15,73 Kb.
|
|
24-Mavzu Yuqori kuchlanishli ochirgichlar. Vakuumli va elektromagnit o’chirgichlar Vakuumli o’chirgichlar 24-Mavzu Yuqori kuchlanishli ochirgichlar. Vakuumli va elektromagnit o’chirgichlar Vakuumli o’chirgichlarning afzalliklari quyidagilardir: nominal toklar va qisqa tutashuv toklarini komutasiya qilishda kontaktlarning yuqori ishqalanib emirilishiga chidamliligi; elektr yoyidan keyingi elektr chidamliligini katta tezlikda tiklanishi; katta agressiv muhitda ishlaganda ham portlab ketish va o`t olib ketishga havfsizligi; atrof muhit temperaturasi katta oraliqda o`zgarishiga chidamliligi (-70 o C dan +200 o
hoxlagan holatda, ya’ni tik-vertikal, yotiq-gorizontal, og`ma burchakli, o`rnatish mumkinlik imkoni; juda katta tezlikda ishlashi, chunki harakatdagi kontaktning yurish masofasi kichik, ya’ni bir necha mm ekanligi va harakat qiluvchi qismlar massasining kichikligi, yoki harakat massa inersiyasining kichikligi; ekspluatasiyada kapital xizmat ko`rsatish va ekspluatasiya xarajatlarini kamayishi; atrof muhitni ifloslashning umuman yo`qligi hamda shovqinsiz ishlashi. O`rtacha kuchlanishda ishlaydigan vakuum o’chirgichlarini ishlab chiqarish miqdori o’chirgichlarning umumiy soniga nisbatan Yaponiyada 50 60 o
o ni, Buyuk Britaniyada 30 40 o
o ni AQSHda 20 30 o
o ni tashkil qilib, tezda o`sib borish ehtimoli katta. Vakuumli kommutasion jixozning boshqalaridan farqi shundaki, vakuumda yoy kichik toklarda umuman yonmaydi. Bu kichiklik ma’lum bir chegaraviy qiymatgacha bo`ladi. U asosan kontakt materialiga bog`liqdir. Vakuumli o’chirgich yuritgichiga quyidagi shartlar qo`yiladi: ulash jarayonida harakatlanuvchi kontaktning o`rtacha tezligi v=0.5 1.5 m/s bo`lishi; o`chirish jarayonida v = 0.8
1000 4000 N bo`lishi talab qilinadi. BB/TEL turiga tegishli vakuumli uzgich qutbning kesimi o`chirilgan holatda 12.6a-rasmda tasvirlangan. 12.6-rasm. BB/TEL vakuum uzgichi. a) - uzgich qutbning kesimi o`chirilgan holatda;
BB/TEL turiga tegishli vakuumli uzgichining tashqi ko`rinishi 12.6b-rasmda keltirilgan [43]. Vakuumli uzgich KV-1,14 (kontaktor)ning tok himoyasida mikroprosessor boshqaruvli bloki mavjud bo`lib, o`zgaruvchan tok zanjirini o`chirib–yoqishga, ya’ni kommutasiyalashga, mo`ljallangan. Zanjirning nominal kuchlanish miqdori 140 V bo`lishi mumkin. Mazkur ulagich temir yo`l transporti hamda quvur orqali uzatish transportidagi og`ir sharoitda ishlaydigan elektr jixozlarini boshqarishda qo`llaniladi. Bundan tashqari elektroenergetika, neftegaz metallurgiya sohasida qo`llash ko`zda tutilgan. Mikroprosessorli boshqaruv bloki ulagichni qisqa tutashuv toki va fazalar nosimmetriyasi tokidan qo`shimcha himoyalashni ta’minlab beradi. Vakuumli uzgich VBKE-10 prujina yuritgichlik seriyali elektr zanjirlaridagi normal va avariya rejimlarida nominal kuchlanishi 10 kV chastotasi 50 Gs nominal toki 20 kA va 31,5 kA bo`lgan uch fazalik o`zgaruvchan tok tarmog`ini kommutasiyalashga mo`ljallangan. O`zgaruvchan tokli 27,5 kV tortuvchi podstansiyalarga mo`ljallangan vakuumli uzgich VVF- 27,5 da KDV-10-1600-20UXL2 vakuum kamerasi qo`llaniladi. U ikki seksiyali izolyatsiyalovchi keramik stakan 1 shaklida bo`lib, metall flanslar 3 va 13 bilan kavsharlab germetik zich ulangan (12.7-rasm). Pastki flanes 13 ga qo`zg`almas kontakt 10 tok kirmasi 11 orqali mustahkam o`rnatilgan. Yuqorigi flanes 3 ga harakatchan kontakt 9 gofrlangan sil’fon 5 bilan germetik kavsharlab o`rnatilgan bo`lib, tok kirmasi 4 orqali tashqariga chiqarilgan. 46a-rasmda o`chirgich kontaktlari 9 va 10 ulangan holatda hamda 47b va 47v rasmlarda mazkur kontaktlar ajratilgan holatda ko`rsatilgan. Kontaktlar ajralish – elektr zanjirini uzish vaqtida ularning oralig`ida elektr yoyi 14 yonadi. Kamera 1 ning izolyatsiyalovchi sirtiga yoy paydo qilgan erigan metall zarrachalarining sachrovidan asrash uchun metall ekranlar 7, 8 va 12 o`rnatilgan. Ulardan 7 va 12 ekranlar yuqori kuchlanishli bo`lib, ekran 8 yerlangandir. Ekran 2 esa gofrlangan silfon 5 sirtini yoy eritib yuborishidan muhofazalash uchun o`rnatilgan. Kamera 1 yasalish jarayonida unga maxsus vakuum-issiqlik ishlovi beriladi va naycha 6 orqali ichidagi havo so`rib olinadi. Kamera ichida bosim 10 -2 Pa katta bo`lmagan vaqtda naycha 6 germetik kavsharlab yopiladi. Shuning uchun ham kamera ichida undan foydalanish davrida etarli vakuum bo`ladi. 12.7-rasm. VVF-27,5 vakuumli uzgich kamerasining tuzilishi: a)-vakuum kamerasi, b)- kontaktlar orasida elektr yoyining harakat yo`nalishi, v)-o`chirishdagi yoy; 1- kamera; 2- ekran; 3, 13 - metall flanslar; 4-tok kirmasi; 5-silfon; 6-naycha; 7,8, 12 metall ekranlar; 9-harakatchan kontakt; 10- qo`zg`almas kontakt; 11- tok kirmasi; 14-elektr yoyi. Silfon 5 orqali harakatchan kontakt 9 ga tashqi atmosfera havo bosimi ta’sirida kntaktlar normal holda o`zaro ulangan bo`ladi. Ularni ajratish uchun harakatchan kontakt 9 ga uzguvchi prujinaning F pr kuchi beriladi. Silfon 5 gofrlari qisilib, kontakt 9 yuqoriga ko`tariladi va harakatchan kontakt 9 turg`in elektron 10 dan ajratiladi. Kontaktlar tokli elektr zanjirini uzib, ajralish vaqtida oxirgi kontakt nuqtasida erigan metall bug`idan yoy ko`prigi hosil bo`ladi. Yoy ichidagi bosim atrofdagi vakuumdan ancha yuqori. Shuning uchun metallning bug`lari katta tezlikda kamera hajmi bo`ylab tarqalib ketadi. O`zgaruvchan tok nol qiymatidan o`tishida yoy kanalining elektr o`tkazuvchanligi shiddatli kamayib, birinchi yoki uzog`i bilan ikkinchi nuldan o`tishida kontaktlar 9 va 10 oralig`ining elektr mustahkamligi katta 5 50 kV/mks tezlik bilan tiklanib ulguradi. Kamera orqali tok o`tishi o`chiriladi. Tok oqishi ikki noldan o`tish vaqtida o`chmasa, bunday vakuumli uzgich ishdan chiqqan hisoblanadi. U sxemadan olib tashlanadi. 38v- rasmda keltirilgan kontaktlarning bir necha spiralsimon shaklli tilimlari 15 ko`zda tutilgan bo`lib, o`chirish jarayonida yongan elektr yoyi 14 magnit maydoni va spiral tilim bo`ylab yoyning aylanishi ta’sirida shu yoyning o`zini markazdan chekkaga tezda surilishiga olib keladi. Chekka qismda mazkur yoy 14 to o`chgunicha qoladi. Shuning uchun ham kontaktlar 9 va 10 ning asosiy ishchi sirti emirilmaydi. Natijada ishchi sirt uzoq muddat o`z shaklini saqlanib qola oladi. Vakuum muhiti juda yuqori elektr mustahkamlikka ega bo`lgani sababli harakatchan kontakt 9 faqat 10 14 mm masofaga yuradi xolos. Vakuum ochirgichning boshqa ko`rsagichlari: nominal kuchlanishi 10 kV; eng katta ishchi kuchlanishi 12 kV; nominal tok 1600 A; qisqa tutashuv toki 20 kA; 4-sekundli issiqlikka chidamliligi 20 kA; chegaraviy tok amplitudasi 70 kA, chegaraviy ulash toki 51 kA; ishlash temperaturasi -60 dan +45 o C. Zamonaviy yangi texnologiyalarning qo`llanishi vakuum kamerasining kuchlanishini 10 kV va 35 kV hamda kommutasiya tokini 200 A va 4000 A ga olib chiqish imkonini beradi. 110 kV va 220 kV kuchlanishga uzgich loyihalashda har bir fazada birnecha vakuum kameralarni ketma-ket kaskad shaklida ulashdan keng foydalaniladi. Vakuumli uzgich VBSO-27,5 ichki qurilmalarda ishlatiluvchi kuchlanishi 27,5 kV bo`lgan o`zgaruvchan tokli tortuvchi podstansiyalarning fiderlar blokini komplektlashda va temir yo`l uchastkalaridagi parallel ulanuvchi kontakt tarmog`ining punktlarida qo`llashga mo`ljallangan. Ulagich prujinali yuritgich bilan ta’minlangan bo`lib, ulaguvchi prujinaning taranglanishi elektromagnit yordamida bajariladi. Ulash, uzish, va prujinani taranglash elektromagnitlari 220 V o`zgarmas (to`g`rilangan) tokli kuchlanishda ishlaydi. Vakuumli uzgich VBS ichki qurilmalarda ishlatiluvchi 35 kV nominal kuchlanishlik uch fazali o`zgaruvchan tok tarmoqlaridagi elektr zanjirlarni normal va avariya rejimlarida kommutasiyalashga mo`ljallangan. Uzgich ko`p kommutasiyalanuvchi elektroenergetikada, elektr yoylik va boshqa elektr qurilmalarida qo`laniladi. Kommutasiya o`takuchlanishini kamaytirish uchun uzgichda fazalar boshqa–boshqa o`chirilishi ko`zda tutilgan. VVF-27,5 o`chigichining tayanchi sifatida shkaf 1 xizmat qiladi. Shkaf 1 da PE-11 turidagi elektromagnit yuritma joylangan. Uchta vakuum kamera modullari bir-birining ustiga ketma-ket joylashtirilgan bo`lib, ustiga ichi bo`sh silindrsimon izolyator 4 kiygizilgan (12.8-rasm). Izolyatorlar 4 biriktiruvchi qismlar 10 bilan sovuqqa chidamli rezinka halqalari qo`yib o`zaro biriktirilgan. Metall korpusi 3 da richaglar tizimi joylangan bo`lib, ular izolyatsiyalangan tortgich yordamida yuritma harakatini uchchala kameraning harakatchan kontaktlariga etkazib beradilar. 12.8 – rasm. VVF-27,5 o’chirgichning tashqi ko’rinishi. Shkaf 1 ning vakuum kameralardan izolyatsiyasi jixoz izolyatori 2 yordamida ta’minlanadi. Uzgich korpusi ichida namlik kondensasiyasini yo`qotish uchun yuqorida o`rnatilgan qopqoq 5 ga vetilyasiyalovchi quvurcha 7 biriktirilgan. O`chirgich klemmalar 6 va 9 orqali yuqori kuchlanishli himoyalanuvchi elektr zanjiriga ulanadi. Uzgichdan foydalanish davrida vakuum kamera ichiga joylashgan kontaktlarning holatini kuzatish uchun uchta oynali lyuklar 8 ko`zda tutilgan. Uzgich VBS-35 ichki qurilmalarining 35 kV sinfidagi har qanday uzgichni o`rniga ishlatilishi mumkin. Vakuumli uzgich VBE-110 ichki qurilmalarda ishlatiluvchi nominal kuchlanishi 110 kV chastotasi 50/60 Gs bo`lgan uch fazali o`zgaruvchan tok tarmoqlaridagi elektr zanjirlarini normal va avariya rejimlarida kommutasiyalashga mo`ljallangan. Uzgich elektr energetika, temir yo`l transporti va sanoatdagi yopiq taqsimlovchi qurilmalarda hamda metallurgiyada elektr yoylik ko`plab eritish qozonlari transformatorlarini ulash-o`chirish bilan kommutasiyalashda qo`laniladi. Ulagich, ichiga o`rnatilgan va har bir qutbni, ya’ni polyusni, alohida boshqaruvchi elektromagnit yuritmasiga ega. Yüklə 15,73 Kb. Dostları ilə paylaş:
|