9-MAVZU: QATTIQ JISMNING TEKIS PARALLEL HARAKATI.
Tezliklar oniy markazini aniqlash hollari. Tekis shakl nuqtasining
tezlanishini qutb usulida aniqlash.
Reja:
Tekis parallel harakat tenglamasi.
Qattiq jismning istalgan nuqtasining tezligini qutb usulida aniqlash.
Tekis shakl ikki nuqtasi tezliklarning proyeksiyasi.
Tezliklar oniy markazi.
Tezliklar oniy markazini aniqlash usullari.
Tekis parallel harakat tenglamasi. Tekis parallel harakatni igarilanma va aylanma harakatga ajratish. Qattiq jismda olingan hamma nuqtalar jism harakatida biror qo’zg’almas tekislikka parallel tekislikda harakatlansa, uning bunday harakatiga tekis parallel harakat deyiladi.
Masalan:To’g’ri chiziqli yo’ldagi mashina g’ildirakning harakati.
Krivoship shatunli mexanizmdagi shatunining harakati (112 - rasm).
112-rasm
OXY koordinatalar sistemasiga nisbatan tekis parallel harakat qilayotgan jism berilgan bo’lsin. Jismning tekis paralell harakatini o’rganish uchun jismda qo’zg’almas tekislikka perpendikulyar bo’lgan MM1 ixtiyoriy kesmani olamiz. Tekis paralell harakat ta’ri figa ko’ra MMI kesmaning nuqtalaridan Ptekislikkacha bo’lgan masofalar o’zgarmasdan qoladi shu sababli MM1 kesma har doim o’ziga paralell ravishda harakatlanadi. Binobarin MM1 kesma igarilama harakatda bo’ladi. Ilgarilama harakat ta’rifiga ko’ra jismning barcha nuqtalari bir xil trayektoriya chizadi, tezlik va tezlanishlari teng bo’ladi. Shu sababli
ilgarilama harakatdagi jismning bitta nuqtasining harakatini o’rganish kifoya.
Jismni qo’zg’almas Ptekislikka parallel bo’lgan P1tekislik bilan kesib, kesimda hosil bo’lgan yuzani (S) bilan belgilaymiz (113 -rasm).
(S) kesimdagi nuqtasini 0 bilan harakatini o’rganish о’rniga 0
belgilaymiz u holda nuqtasini harakatini
MM1 kesmani MM1 kesmani o’rganamiz.
113-rasm
