9-mavzu. Soha bo`yicha belgilangan mavzu asosida ilmiy tadqiqot olib borish jarayonlari. Reja

---

9-MAVZU. SOHA BO`YICHA BELGILANGAN MAVZU ASOSIDA ILMIY TADQIQOT 
OLIB BORISH JARAYONLARI. 
Reja: 
1. Maqola matni talablari. 
2. Tezis matni talablari. 
3. Taqriz matni talablari. 
4. Annotatsiya matni talablari. 
5. Rezyume matni talablari. 
Soha bo’yicha belgilangan mavzu asosida ilmiy tadqiqot olib borish jarayonlari ilmiy uslubda 
olib boriladi. Ilmiy uslub aniqlikka, izchillikka asoslangan, dalillar bilan boyitilgan bo‘lishi 
lozim. Maqola yozish uchun kirish, ma’lum ilmiy muammo, muammoning ilmiy yechimi dalillar 
asosidagi tahllillar va yechimining xulosasi mavjud bo`lishi zarur.
Ilmiy uslubning morfologik xususiyatlari to‘g‘risida M. Mukarramovning «Hozirgi 
o‘zbek adabiy tilning ilmiy stili» monografiyasida quyidagi fikrlar bayon qilingan: Ilmiy 
uslubda faqat adabiy tilda me’yor 
sifatida 
e’tirof etilgan grammatik 
ko‘rsatkichlardan 
foydalaniladi. So‘z turkumlaridan ot faol, ko‘pincha takror qo‘llanadi. Subyektiv baho shakllari 
xos emas. – lar ko‘plikdan boshqa semantik-uslubiy ma’nolarni ifodalamasada, atama hosil 
qilishda ishtirok etadi. Umumiy egalik ustun turadi, I-II shaxs 
Maqola – publitsistik uslubga xos janr. Maqolada kundalik ijtimoiy hayotda ro‘y berayotgan 
voqea-hodisalar 
tahlil qilinadi
; nazariy, ommaviy jihatdan umumlashtiriladi; 
davlat siyosati
, 
iqtisodiyot,texnika, fan va madaniyatda erishilgan yutuqlar ilg‘or ish tajribalari aks ettiriladi. Turli 
nuqsonlar tanqid qilinadi. 
Matbuotda bosh maqola
, nazariy va targ‘ibot maqola, muammoli 
maqola keng qo‘llaniladi. Bosh maqola (yoki tahririyat tomonidan yoziladigan maqola) 
tahririyatning eng mas’uliyatli maqolasi hisoblanadi. Ushbu maqolada ichki va xalqaro hayotga 
doir muhim masalalarni o‘quvchilarga yetkazish – asosiy vazifa hisoblanadi. Bunday maqola 
ma’lum bir masala yuzasidan yo‘l-yo‘riq ko‘rsatishi kamchiliklarni ochib tashlashi, har bir ishning 
asosiy haqiqiy yo‘lini belgilab berishi lozim. 
Prezident farmonlari
, Oliy Majlis qonunlari, Vazirlar 
Mahkamasi tomonidan qabul qilinadigan 
davlat va hukumat hujjatlari
, qarorlari, qonunlari 
davrning dolzarb masalalari bosh maqolada yoritiladi. Nazariy maqola va targ‘ibot 
maqolaning 
asosiy vazifasi mustaqillik
, milliy g‘oya, istiqlol mafkurasining asoslari va 
prinsiplarini; 
ilmiy maqolaning vazifasi fan
, madaniyat, texnika 
yutuqlarini tushuntirish
, 
ommalashtirish, o‘quvchining g‘oyaviy, ilmiy saviyasini oshirishdan iborat. Muammoli maqolada 
esa munozara va bahs asosiy o‘rinda bo‘ladi hamda muallif o‘z qarashlarini o‘rtaga tashlaydi. 
Maqola so‘zi keng ma’noda gazeta, jurnal, radio, 
televideniye
, shuningdek, to‘plamlardagi ilmiy 
asarlarga nisbatan ham qo‘llaniladi. 
Tezis – 
Ilmiy asar
, maqola, doklad va shu kabilardagi asosiy g’oyalarning qisqa va lo’nda 
ifodasi. Xaqiqat ekanligi isbotlanishi lozim bo’lgan hukm, mulohaza, fikr.Referat matni, uning 
tuzilishi va ifoda materialining xususiyatlari.