Amaliy mashg’lot Mavzu: Stenografiya. Ishdan maqsad

Amaliy mashg’lot

Mavzu: Stenografiya.

Ishdan maqsad; Stenografiya amallarini amalyotda foydalanish.

Stenografiya (yun. stenos — tor, siqiq, qisqa va ... grafin) — qisqartirilgan tezkor yozish usuli va shunday yozuv; alohida qisqa belgilarning mavjudligi, soʻz unsur (qism)larini qisqartirish yoki yozmay tashlab ketish, soʻzlar va soʻz birikmalarini qoʻshib yozish S.ning asosiy belgilaridir.

Stenografiya ogʻzaki nutqni sinxron (nutq jarayonida) yozib olish hamda yozuv texnikasini takomillashtirishga imkon beradi. Stenografik yozuv tezlik boʻyicha oddiy yozuvdan 4—7 marta ustunrokdir. Stenografiya juda qad. zamonlardan maʼlum boʻlgan (Yunonistonda mil. av. 350 yilga mansub Stenografiya belgilari yozilgan marmar taxtacha topil gan). Kdd. Rimda mil. av. 1-asr da Sitseronning quli Tiron rimcha S. tizimini kashf etgan va Tiron, notalari deb ataladigan bu tizim 11-asr gacha qoʻllanib kelgan.

"Stenografiya" termini 1602 yilda Angliyada stenograf J. Uillis tomonidan qoʻllangan. Stenografiya belgilari dunyo tillari uchun umumiydir. Faqat har bir tilning oʻziga xos xususiyati va undagi har bir fonemaning oz yoki koʻp uchrashiga qarab belgi tanlanadi.

Hozirgi S.da geometral va qiya yozuv (kursiv) tizimlari farqlanadi. Ularning har ikkalasi ham Angliyada: geometral S. J. Uillis (1602) tomonidan, qiya yozuv Stenografiyasi esa S. Bordli (1789) tomonidan yaratilgan. Geometral S. belgilari har xil geometrik shakllarning boʻlaklaridan iborat boʻlib, amalda yozish uchun noqulay deb topilgan.

Qiya yozuv Stenografiyasidagi belgilar oddiy yozuv belgilarining ayrim unsurlaridan iborat boʻlib, asosiy xat chizik, ustida yoziladi va xat tekisligi yaxshi sakdanadi. Shu sababdan qiya yozuv tizimi geometral tizimdan afzalroq hisoblanadi.

Qisqartirish usuliga koʻra, Stenografiya tizimlarining 2 turi: morfologik yoki imloviy (oddiy yozuv imlosiga amal qilgan holda soʻzlarni boshlanma harfigacha qisqartiriladi) va fonetik (qisqartirish maqsadida yaxshi eshitilmaydigan tovushlar yozuvda tushirib qoldiriladi) turlari farqdanadi. Geometral tizimlar qisqa soʻzlar nisbatan koʻproq boʻlgan gillar (mas, ingliz, fransuz, ispan tillari) uchun, qiya yozuv tizimlari esa uzunroq soʻzlar koʻproq boʻlgan tillar (mas, slavyan, skandinav va nemis tillari) uchun qoʻllanadi.

Rus tili uchun stenografik tizim 1860 yilda birinchi marta amalda qoʻllangan. Rossiyada Oktyabr toʻntarishigacha ham, undan keyin ham bir kdncha stenografik tizimlar ishlab chiqilgan.

Stenagrafiya jarayoni

1991 yil 31 avgust kuni O`zbekiston Respublikasining Mustaqilligi e`lon qilindi. Inson uchun ozodlikdan qadrli ne`mat yo`q.1991 yil 1 sentabr halqimizning  ma`naviy hayotida  beqiyos o`rin egallagan har yili eng ulug`, eng aziz bayram sifatida katta shodu hurramlik bilan nishonlanadigan qutlug` ayyomga aylandi. Prezident Islom Karimov  “Mustaqil o`zbek davlati-halqimizning tarixiy yutug`idir. Xalqi yuz yillar mobaynida  ozodlikni orzu qilgan O`zbekiston chinakam mustaqillikni qo`lga kiritib, gullab yashnadi va farovonlikka  erishishi  taraqqiy etgan demokratik davlatlar qatori xalqaro hamjamiyatda  munosib o`rinni egallash – biz ko`zlayotgan oliy maqsaddir” deydi.

Maxfiy malumot Maxfiy davlat