Azərbaycan döVLƏt pedaqoji universiteti Kİmya və Bİologiya faküLTƏSİ

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT PEDAQOJİ UNİVERSİTETİ

KİMYA VƏ BİOLOGİYA FAKÜLTƏSİ

BİOLOGİYA MÜƏLLİMLİİ İXTİSASI

QRUP : BİO - 1905 B

TƏLƏBƏ : İmanova Aytac Teymur q

TƏDRİS İLİ : 2020 - 2021 ci il

ÜMUMİ PSİXOLOGİYA KAFEDRASI

Psixologiya fənni üzrə

İMTAHAN TAPŞIRIĞI

1. 
   Psixika və şüurun psixoloji xüsusiyyətləri, müqaisəli təhlili , şüur və
   

psixi inkişafın qanunauyğunluqlarının , təbii və sosial şərt-

lərinin psixoloji əhəmiyyəti.

Müəllim: Günəş Əfəndiyeva

baş müəllim

Psixika. Psixika haqqında iki təlim vardır. Materialist və idealist. Fəlsəfəyə görə

psixika obyektiv aləmin subyektiv inkasıdır. İnikasa materiyanın ən ümumi

xassəsidir. İnkas dedikdə iki obyektin qarşılıqlı təsir prosesi və onun nəticəsi

nəzərdə tutulur. Yəni, maddi obyektlərin digər maddi obyektlərlə qarşılıqlı təsiri

zamanı özlərində onların izini buraxmasıdır. İnikas vasitəli, vasitəsiz, mexaniki,

passiv və aktiv ola bilər. İnikasa aid nümunələr: zədələnmə zamanı bədəndə

yaranan cızıqlar, bir insanın digəri ilə toqquşması nəticəsində əmələ gəlmiş izlər,

insanın qruntda izi, qruntun insan ayaqqabısında izi, qarın üzərində gəzən zaman

yaranan iz və s. Tutaq ki, hər hansısa bir adam güzgüyə baxmalıdır. Bu zaman

güzgünün qarşısında dayananda onun əksi alınır. Bu mexaniki inikasa aiddir.

Cansız təbiətdə inikas passiv xarakter daşıyır. Yəni cansız aləmdə bir cismə digər

cismin təsiri zamanı yaranan dəyişiklikləri cisimlər özləri istifadə etmirlər.

Məsələn; Günəş şüası suyun üzərinə düşdükdə suyun səthində əks olunması, iki

avtomobilin toqquşması zamanı yaranan qəza və s. Canlı aləmdə isə onlardan artıq

özünü hifzetmə, özünü tənzimetmə məqsədilə istifadə olunur.

Canlı təbiətdə aktiv və passiv inikasla yanaşı vasitəli və vasitəsiz inikas formaları

vardır.

Şüur. Psixikanın ən yüksək inkişaf səviyyəsidir. Şüur da psixika kimi beynin

funksiyasıdır. Psixika həm canlı, həm cansız aləmə aid olduğu halda şüur yanlız

insana məxsusdur. Şüur obyektiv aləmin ideal inkasıdır. Yəni əmək prosesin

sonunda anlınan nəticə, bu prosesdən əvvəl insanın təsəvvüründə mövcud olur.

K.Marks deyirdi ki, “mənim mühitimə münasibətim mənim şüurumdur.” K.Marks

“Kapital” əsərində şüurun xüsusiyyətini belə səciyyələndirmişdir. «hörümçək

toxucunun əməliyyatını xatırladan bir əməliyyat icra edir, bal arısı da mumdan şan

qayırması ilə bəzi memar adamları utandırır. Lakin ən pis memar belə ən yaxşı bal

arısından bununla fərqlənir ki, memar hələ mumdan şan qayırmazdan əvvəl bunu

öz beynində qayırıb hazırlayır.

Fərdin həyat yolunun təkraredilməz əlamətlərini, tərbiyəsinin xüsusiyyətlərini,

ona olan müxtəlif siyası və ideoloji təsirlər şüur ilə ifadə olunur. Şüurun iki növü

vardır. Fərdi və ictimai şüur

Fərdi şüur. Cəmiyyətdə yaşayan hər bir şəxsin şüurudur. Fərdi şüur insanla

birlikdə doğulur və ölüb gedir. Fərdi şüur makro və mikromühitin, həmçinin ailənin,

dostların, tanışların və şəxsi həyat şəraitinin təsirinin nəticəsi kimi meydana çıxır.

İnsanın inkişaf səviyyəsi, şəxsi xarakter və s. amillərin təsiri altında fərdi şüur

formalaşır.

İctimai şüur. İctimai şüur dedikdə, bütöv bir cəmiyyətdə və ya hansısa sosial bir

qrupda formalaşan baxışlar, təsəvvürlər və ideyalar sistemi nəzərdə tutulur. İctimai

şüurun müxtəlif formalarda meydana çıxır. Məsələn; ictimai-siyasi və hüquqi

nəzəriyyələr və baxışlar, fəlsəfə, əxlaq, incəsənət, din və s. şəklində. İctimai varlığı

əks etdirb, ona fəal təsir göstərən bu formalardan biri hər birinin öz inikas obyekti

və üsulu vardır və insanların ictimai varlığına özünəməxsus şəkildə təsir göstərir.

Cəmiyyəti təşkil edən insanlardır, insanlar olmasa cəmiyyət olmaz, deməli fərdi

şüur olmasa, ictimai şüur olmaz. İctimai şüur ilə fərdi şüur bir birinə qarşılıqlı təsir

göstərir. Hər bir insan bütün həyatı boyu başqa insanlarla münasibətdə olur, bu

münasibətlər vasitəsilə, təlim, tərbiyə yolu ilə ictimai şüur formalarını mənimsəyir.

Bu da dialektik prosesdir.