AZƏrbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet mag stratura m



Yüklə 0,65 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/6
tarix04.05.2017
ölçüsü0,65 Mb.
#16544
1   2   3   4   5   6

2.2. Nümunənin götürülməsi və onun analizə hazırlanması.. 

 


 

43 


Sensor və laboratoriya analizlərini aparmaq üçün mal partiyasından müəyyən 

miqdar  məhsul  götürülür  və  hər  tərəfli  analiz  aparılır.  Götürülən  orta  nümunəyə 

ə

sasən məhsulun keyfiyyəti haqqında nəticə əldə edilir. Burdan görünür ki, düzgün 



götürülən  orta  nümunənin  əhəmiyyəti  böyükdür.  Məsələn,  məhsulunrütubətini 

təyin etmək üçün məhsuldan 3-5 kq nümunə götürülür və alınan nəticə bütün mal 

partiyasına  aid  edilir.  Deməli,  nümunə  düz  götürülməzsə,  analizin  nəticəsi 

məhsulun keyfiyyəti haqda düzgün nəticə verməyəcək.  

Ə

rzaq  məhsullarının  keyfiyyətini  müəyyən  etmək  üçün  orta  nümunə 



götürülür, həmin nümunə eyni cinsli olmalıdır, bunun əhəmiyyəti böyükdür. 

Eyni  cinsli  mal  partiyasını  müəyyən  etdikdən  sonra  məhsulun  sensor  və 

laboratoriya  analizinə  başlamaq  lazımdır.  Götürülən  malın  miqdarı  standarta 

ə

sasən  aparılır.  Yeşikdə  olan  təzə  meyvələrdən  100  yerdən  3  nümunədən  az 



olmayaraq,  müxtəlif  cərgə  və  yaruslardan  nümunə  götürülür.  100  yerdən  çox 

olmamaq şərti ilə hər 50 yerdən bir nümunə götürülür. Əgər mal partiyasında 5-dən 

çox olmayan məhsul varsa, onda onların hamısı açılır. Onların hər birindən 10% az 

olmamaq  şərti  ilə  müxtəlif  yerlərdən,  yuxarı,  orta  aşağıdan  nümunələr  götürüb 

birləşdirilir və standarta əsasən analiz aparılır. Analizin nəticəsi faizlə ifadə olunur 

və bütün mal partiyasına aid edilir. 

Laboratoriya  analizi  üçün  hazırlanan  nümunə  quru  taraya  yerləşdirilir, 

möhkəm  bağlanır,  peçatlanır,  etiket  vurulur  və  qısa  müddətdə  laboratoriyaya 

çatdırılır.  Götürülən  nümunər  üçün  2  nüsxədən  ibarət  akt  tərtib  edilir.  Aktın  bir 

nümunəsi  laboratoriyaya  göndərilir,  bir  nümunəsi  isə  maddi-məsul  şəxsə  verilir, 

oda bu akta əsasən götürülən nümunələri hesabdan silir. Laboratoriyaya daxil olan 


 

44 


nümunə  qəbul  jurnalında  qeydə  alınır  və  analizə  hazırlanır.  Aparılan  tədqiqatın 

məqsədi  və  xüsusiyyəti  aktda  göstərilir.  Tez  xarab  olan  mal  nümunələrini  bioloji 

analiz üçün gecikmədən laboratoriyaya gətirilir və o saat analiz edilir. 

 

 



 

 

 



2.3. Tədqiqatın üsulları və onun qısa halda səciyyələndirilməsi. 

 

Tədqiqatın  metodu  işlənib  hazırlanan  zaman  V. .Bazarova    və  b.  (1986), 



Z.V.Borodina  və  b.  (1962),  P.A.Krasovskiy,  A. .Kovalyov  və  b.  (1998) 

kitablarında təsvir edilmiş tədqiqat üsullarından istifadə edilmişdir. 

Rütubətin miqdarının təyini. 

Ə

vvəlcədən  qatışdırılmış  və  byüksdə  çəkilmiş  5  qram  məhsul  götürülür, 



byüksün qapağı bağlanır və quruducu şkafa qoyulur və 130

0

C qədər qızdırılır və 40 



dəqiqə  ərzində  qurudulur.  Bundan  sonra  byüksü  şkafdan  çıxarır,  eksikatorda 

soyudulur  və  çəkilir.  Rütubətin  miqdarı  (x)  faizlə  ifadə  olunaraq,  aşağıdakı 

düsturla hesablanır. 

100


=



α

B

A

X

, burada 

A- qurudulana qədər byüksla məhsulun çəkisi, qramla; 

B-qurudulandan sonra byüksla məhsulun çəkisi, qramla; 

α

-məhsulun kütləsi, qramla. 



Turşuluğun təyini 

 

45 


Kimyəvi  stəkana  xırdalanmış  25  qram  məhsulun  üzərinə  az-az  25  ml 

neyrllaşmış  su  əlavə  edilir.  Stəkanda  olan  məhsul  şüşə  çubuqla  eyni  cinsli  kütlə 

alınana qədər qarışdırırlır. Sonra qıf vasitəsi ilə ölçülü kolbaya (250 ml-ik) 250 ml 

distillə  suyu  tökülür.  Kolbanı  diqqətlə  çalxalayıb,  onu  30  dəqiqə  ərzində  80

0



qədər  qızdırılmış  su  hamamının  üzərinə  qoyurlar.  Qızdırılma  ərzində  kolbadakı 



məhsul daimi qarışdırırlır. Sonra kolbanı otaq temperaturuna qədər soyudulur, ona 

neytrallaşmış,  qaynadılmış,  soyudulmuş  su  tökülür,  kolbanın  içindəki  məhsul 

qarışdırılır və quru filtr kağızından süzülərək quru kolbaya tökülür. 

Ondan 50 ml filtrat pipetka ilə ölçülərək, kolbaya tökülür və onun üzərinə 2-3 

damcı fenolftalein məhlulu tökülür və onu 0,1H aşılayıcı natrium məhlulu tökülür 

və  orda  zəif  qırmızı  rəng  yaranana  qədər  və  1  dəqiqə  ərzində  itənə  qədər  davam 

etdirilir. Ümumi titrlənən turşuluğu (x) faizlə aşağıdakı düsturla hesablanır: 

100


v

m

V



к

V

100



2

1





=

х



, burada 

V-0,1H aşılayıcı məhlulun miqdarı, titrləməyə sərf olunan miqdar, ml-lə; 

K-turşuluğu hesab hesablamaq üçün əmsal; 

V

1



-tədqiq olunan məhluldan götürələn həcm, ml-ə; 

m-götürülən kütlə və ya tədqiq olunan məhsulun həcmi, q və ya ml-ə; 

V

2

- filtratın miqdarı-titrləmə üçün götürülən miqdar, ml-ə. 



 

 

 

 

 

 

46 


 

 

 

 

 

 

 

 

III BÖLMƏ EKSPER MENTAL H SSƏ 

3.1. Nar meyvələrinin orqanoleptiki göstəricilərinin ekspertizası. 

 

Nar  meyvələrinin  orqanoleptiki  göstəricilərinin  ekspertizasını  aparmaq  üçün 



onun  xarici  görünüşü  (təzəliyi,  rəngi),  yetişmə  dərəcəsi,  meyvənin  ölçüsü,  yol 

verilən  kənarlaşmalar,  forma,  kütlə,  qabığın  qalınlığı,  dad  və  ətri  və  s. 

(P.A.Krasovskiy  və  b.,  1998;  E.P.Françuk,  1986;  T.K.Şafran  və  s.  1979)  tədqiq 

edilir. 


Ekspertizanı  aparmaq  üçün  3  nar  sortu  (Şahnar,  Azərbaycan  Gülöyşəsi, 

Qırmızı  Gülöyşə)  götürülür  və  onu  Azərbaycan  Respublikasının  standartı  202-74 

və sahə standartı 46-120-81 ilə qiymətləndirilir. 

1. Şah nar sortuunun bir ədəd meyvəsinin orta çəkisi 350 qramdır. Meyvələri 

dairəvi (kürəvari) və ya armudvaridir, orta ölçülü, qabığı orta qalınlıqda, möhkəm, 

sarı,  qırmızı  yanaqlıdır.  Toxumu  parlaq-qırmızı  lətlə  örtülü,  turşa-şirin  dada 

malikdir.  Toxumu  xırda,  tünd-qırmızı,  daxili  arakəsmələri  qalın,  gecyetişən  və 

uzun müddət saxlanma qabiliyyətinə malikdir. 



 

47 


2.  Azərbaycan  Gülöyşəsi  sortunun  bir  ədəd  meyvəsinin  orta  çəkisi  350-400 

qramdır.  Meyvənin qabığı  tünd-qırmızıdır,  nazikdir,  daxildəki arakəsmə  nazikdir. 

Narın  dənələri  böyük  (13x7  mm)  olub,  şirəlidir,  turşa-şirin  dada  malikdir. 

Oktyabrda  yetişir,  marta  qədər  saxlanma  qabiliyyətinə  malikdir.  Azərbaycanın 

bütün bölgələrində geniş yayılmışdır. Məhsuldar sortdur.  

3.  Qırmızı  Gülöyşə  -sortu  ən  yaxşı  və  qiymətli  sortlardan  biridir.  Meyvələri 

böyük  olub,  kütləsi  orta  hesabla  400  qrama  çatır,  çox  gözəl,  kürəvari  formaya 

malikdir. Meyvənin qabığı nazik, tünd qırmızı və ya qırmızıdır. Toxumları şirəli, 

tünd-qırmızı  lətli,  xoşa  gələn,  turşa-şirin  dada  malikdir.  Azərbaycanda  geniş 

yayılmış,  yaxşı  keyfiyyətli  nar  sortlarından  biridir.  Məhsuldar  sortdur.  Xüsusilə, 

Azərbaycanın  suvarılan  bölgələrində  yüksək  məhsul  verir,  saxlanılma  qabiliyyəti 

ortadır. 

Beləliklə,  3  sortun  sensor  göstəricilərinin  ekspertizası  (Şah  nar,  Azərbaycan 

Gülöyşəsi  və  Qırmızı  Gülöyşə)  zamanı  müəyyən  edilmişdir  ki,  bu  sortların 

keyfiyyət  göstəriciləri  Azərbaycan  Respublikasının  standartı  202-74  və  sahə 

standartı  46-120-81-in  tələblərinə  uyğundur  və  xüsusi  kənarlanmalar  müşahidə 

edilməmişdir. Nar meyvələri orta saxlanma qabiliyyətinə malikdir. 

 

3.2. Nar meyvələrinin keyfiyyət göstəricilərinin fiziki-limyəvi ekspertizası. 

 

Bu bölmədə nar meyvələrinin fiziki-kimyəvi keyfiyyət göstəriciləri ekspertiza 



edilmişdir.  Onların  meyvələrinin  rütubəti,  şəkər  və  turşuluğu  təyin  edilmişdir. 

 

48 


Meyvələrin  yeyilən  və  yeyilməyən  hissələri  (şirə  və  qabığı)  analiz  edilmiş  və 

aşağıdakı nəticələr əldə edilmişdir: 

Qırmızı Gülöyşə homoloji sortunda rütubətin miqdarı 86%, quru maddə 14%, 

turşuluq 1,29%, şəkər 9%, polifenol birləşməsi isə 0,15% təşkil etmişdir. 

Azərbaycan Gülöyşəsi homoloji  sortunda rütubət 49%, quru maddə 50,30%, 

turşuluq 1,26%, şəkər 7,40%, polifenol birləşməsi isə 2,23% təşkil etmişdir. 

Ş

irin  nar  homoloji  sortunda  rütubətin  miqdarı  qabıq  və  şirədə  uyğun  olaraq 



12,50 və 49%, quru maddə 8,0 və 51,22%, turşuluq 0,33 və 1,63%, şəkər 973 və 

6,98%, polifenol birləşməsi isə 0,13 və 4,35% olmuşdur. 

Rütubətin miqdarı (x) fazilə aşağıdakı düsturla hesablanır: 

100


=



α

B

A

X

, burada 

A- qurudulana qədər byüksla məhsulun çəkisi, qramla; 

B-qurudulandan sonra byüksla məhsulun çəkisi, qramla; 

α

-məhsulun kütləsi, qramla. 



Qırmızı Gülöyşə sortu (şirəsi) 

1. A=21,976q. 

    B=17,680q 

    α=5q 

    

%

92



,

85

%



92

,

85



100

5

680



,

17

976



,

21

1



1

=

=



=



х

х

 



 

2. 2. А = 21,766 г 

Б

 = 17,570 г 



а

 = 5 г 


 

49 


%

92

,



83

%

92



,

83

100



3

570


,

17

976



,

21

2



2

=

=



=



х

х

 



3. А = 20,798 г 

 Б = 18,300 г  

а

 = 5 г 


%

98

,



49

100


5

300


,

18

798



,

20

3



=



=

х

 



Сухое

 вещество: 100 - 49,98 = 50,02%  

%

54

,



49

3

02



,

50

2



,

49

4



,

49

%



46

,

50



100

3

98



,

49

8



,

50

6



,

50

3



3

2

1



=

+

+



=

=



+

+

=



+

+

=



ср

ср

х



х

х

х



х

 

 



Влажность

 в сортах Ширин нар (в соках). 

1. А = 20,797 г  

Б

 = 16,400 г 



а

 = 5 г 


%

97

,



87

100


5

400


,

16

797



,

20

100



1

=



=



=

а



Б

А

х



 

В

 сухом веществе: 100 - 87,97 = 12,03% 



 

2. А = 20,748 г  

Б

 = 16350 г  



а

 = 5 г 


%

96

,



87

%

96



,

87

100



5

350


,

16

748



,

20

100



2

2

=



=



=



=

х

а



Б

А

х



 

 

3. А = 20,701 г  



Б

 = 16,590 г 



 

50 


а

 = 5 г 


%

92

,



85

%

92



,

85

100



5

590


,

16

886



,

20

3



3

=

=



=



х

х

 



Quru maddə rütubət= 100-85,92=14,08% 

%

75



,

14

3



08

,

14



08

,

16



08

,

14



%

25

,



85

%

25



,

85

3



92

,

85



92

,

83



92

,

85



3

3

2



1

=

+



+

=

=



=

=

+



+

=

+



+

=

Qurumadde

х

X

X

X

X

х

ср



op

ср

 



Qırmızı Gülöyşə sortunun qabığında rütubət 

1.

  А=21,980 г 



Б

=19,450 г 

а

 = 5 г 


%

6

,



50

%

6



,

50

100



5

450


,

19

980



,

21

100



1

1

=



=



=



=

X

а

Б



А

х

 



Quru maddə= 100-50,6=49,4% 

2.

  А=21,88 г 



Б

 = 19,340 г 

а

 = 5 г 


%

8

,



50

%

8



,

50

100



5

340


,

19

88



,

21

2



2

=

=



=



х

х

 



Quru maddə= 100-50,8=49,2% 

 

3. А = 20,798 г  



Б

= 18,300 г  

а

 = 5 г 


%

98

,



49

100


5

300


,

18

798



,

20

3



=



=

х

 



Quru maddə: 100 – 49,98 = 50,02% 

 

51 


%

54

,



49

3

02



,

50

2



,

49

4



,

49

%



46

,

50



3

98

,



49

8

,



50

6

,



50

100


3

3

2



1

=

+



+

=

=



+

+

=



+

+



=

ср

ср



х

X

X

X

х

 



Ş

irin nar sotunda şirədə rütubət. 

1. А=20,797 г 

Б

=16,400 г 



а

 = 5 г 


%

97

,



87

100


5

400


,

16

797



,

20

100



1

=



=



=

а



Б

А

х



 

Quru maddə= 100-87,96=12,04% 

2. А=20,701 г 

Б

=16,350 г 



а

 = 5 г 


%

02

,



87

%

02



,

87

100



5

350


,

16

701



,

20

100



3

1

=



=



=



=

X

а

Б



А

х

 



Quru maddə= 100-87,02=12,98% 

X

or



 rütubətin miqdarı=

%

65



,

87

3



02

,

87



96

,

87



97

,

87



=

+

+



 

X

or



 rütubətin miqdarı=

%

35



,

12

3



98

,

12



04

,

12



03

,

12



=

+

+



 

Ş

irin narın qabığında 



1. А=20,798 г 

Б

=16,350 г 



а

 = 5 г 


%

96

,



48

100


5

350


,

18

798



,

20

100



1

=



=



=

а



Б

А

х



 

Quru maddə= 100-48,96=51,04% 

2. А=20,803 г 

Б

=18,250 г 



а

 = 5 г 


 

52 


%

07

,



51

%

07



,

51

100



5

250


,

18

803



,

20

100



3

2

=



=



=



=

X

а

Б



А

х

 



Quru maddə= 100-51,07=48,98% 

3. А=20,694 г 

Б

=18,150 г 



а

 = 5 г 


%

88

,



50

100


5

150


,

18

694



,

20

100



3

=



=



=

а



Б

А

х



 

Quru maddə= 100-50,88=49,12% 

X

or

 rütubətin miqdarı=



%

34

,



50

3

88



,

50

07



,

51

96



,

48

=



+

+

 



X

or

 rütubətin miqdarı=



%

66

,



49

3

12



,

49

98



,

48

04



,

51

=



+

+

 



Beləliklə,  qırmızı  Gülöyşə  sortunun  fiziki-kimyəvi  göstəricilərinin 

öyrənilməsi  göstərdi  ki,  onun  şirəsində  rütubət  85,25%-ə  çatır,  qabığında  isə 

50,46%  təşkil  edir.  Şirin  narın  şirəsində  rütubət  87,65%,  qabığında  isə  49,66% 

təşkil etmişdir. 

 

Tirtlənən turşuluğun təyini 



Analiz  üçün  Qırmızı  Gülöyşə,  Azərbaycan  Gülöyşəsi  və  şirin  nar  sortları 

götürülmüşdür.  Ümumi  titrlənən  turşuluğu  (x)  aşağıdakı  düsturla  faizlə 

hesablayırlar: 

2

1



v

m

V



к

V

100





=

х



Qırmızı Gülöyşə sortunun şirəsində 

1. 

V

=12ml


                                                    

к

 = 0,0064  



V

1

 

= 250 ml 

т 

= 25 г 


v

2

 = 50 ml 



 

53 


%

53

,



1

%

53



,

1

100



25

50

250



0064

,

0



12

1

1



=

=





=

х

х



 

 

2. 



= 11,8 ml                                  т = 25 г /с = 0,0064 



V

1

 

= 250 ml 



v

2

 - 

50 ml 


%

41

,



1

%

41



,

1

100



25

50

250



0064

,

0



8

,

11



2

2

=



=



=



х

х

 



 

3. V = 12,1 ml                                        

т = 

25 г 


к

 = 0,0064 



V

1

 

= 250 ml 



v

2

 

=

 50 ml 



%

49

,



1

3

54



,

1

41



,

1

53



,

1

3



%

54

,



1

%

54



,

1

100



25

50

250



0064

,

0



1

,

12



3

2

1



3

3

=



+

+

=



+

+

=



=

=





=

х

х



х

х

х



х

ср

 



Qırmızı Gülöyşə nar sortunun qabığında turşuıluq 

1. у= 10,9 ml  

т = 25

 

г

 



к

 = 0,0064 



V

2

 

= 250 ml 



V

2

 

= 50 ml 


%

39

,



1

%

39



,

1

100



25

50

250



0064

,

0



9

,

10



1

1

=



=



=



х

х

 



 

2. 


Yüklə 0,65 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin