Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Məktəb və proqram

Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti

Məktəb və proqram: Biznes məktəbi, MBA

Fənn: Biznes və iqtisadiyyat üçün statistika

Layihə işinin mövzusu: Mərkəzi tendensiya (ədədi orta, median və modanı ) və variasiya ölçüləri ( en, interkvartil en, dispersiya, standart meyletmə və variasiya əmsalı) . Nümunə əsasında

Müəllim: Musayeva Cəmilə

Magistrantlar: Səlimzadə Fuad

Rəsulova Pərvin

Nəzirli Namiq

Rüstəmzadə Əziz

Tədris ili və semestr: 2021/2022, payız semestrı

Kurs: I

Qrup: A1/3

Layihə işinin planı

1. 
   Mərkəzi tendensiya (ədədi orta, median və moda )
   
2. 
   Variasiya ölçüləri ( en, interkvartil en, dispersiya, standart meyletmə və variasiya əmsalı).
   
3. 
   Ədəbiyyat siyahısı
   

Mərkəzi tendensiya (ədədi orta, median və moda )

Mərkəzi tendensiyanı necə qiymətləndirirsiniz?

Mərkəzi tendensiya tədbirləri məlumatların paylanması prosesində orta və ya tipik olanları təsvir edən rəqəmlərdir. Mərkəzi tendensiyanın üç əsas ölçüsü var: orta, median və rejimi. Bütün bunlar mərkəzi tendensiya olsa da, hər biri fərqli hesablanır və başqalarından fərqli bir şey ölçür.

Moda

Moda – verilmiş ədədlər sırasında ən çox təkrarlanan ədəddir. Bəzən sıranın bir neçə modası ola bilər. Məsələn: 2, 3, 3, 4, 5, 6, 6, 7, 8, 9 ədədlər sırasının modası 3 və 6-dır. Bu halda deyirlər ki, ədədlər sırası ikimodalıdır. Modanı çox zaman elementləri ədədlərdən ibarət olmayan ardıcıllıqlar üçün istifadə edirlər. Məsələn: dayanacaqda olan maşınların rəngləri: sarı, qırmızı, qara, ağ, göy, narıncı, ağ – olarsa, moda ağ rəng olar. Modanın köməyi ilə, məsələn, ticarətdə ən çox satılan ərzağın növünü təyin etmək olar, ən çox tələbata malik malı seçmək üçün proqnoz vermək olar ki, bu əldə olunan mənfəətin artmasına və tələbatın ödənilməsinə yardım edən amillərdəndir.

Median

Mediya məlumatların dağılımının ortasında, bu məlumatlar ən aşağıdan ən yüksək dəyərə qədər təşkil edildikdə dəyərdir.

Mərkəz meylinin bu ölçüsü, sıra, interval və ya nisbət ölçüsü ilə ölçülən dəyişənlər üçün hesablana bilər.

Medianın hesablanması da çox sadədir. 5, 7, 10, 43, 2, 69, 31, 6, 22 nömrələrimizə baxın. Əvvəlcə ədədləri ən aşağıdan ən yüksək səviyyədə təşkil etməliyik.

Nəticədə bu, 2, 5, 6, 7, 10, 22, 31, 43, 69. Median 10, çünki tam orta rəqəmdir. 10 ədəddən dörd ədəd və 10 ədəddən dörd ədəd var.

Sizin məlumatlarınızı bölüşdürən bir sıra hallar varsa, demək olar ki, ortada heç bir dəqiqlik yoxdur, medianı hesablamaq üçün sadəcə məlumatların aralığını düzəldirsiniz. Məsələn, yuxarıdakı nömrələr siyahımızın sonuna 87 nömrə əlavə etsək, paylamamızın 10 ədədi var, beləliklə bir orta nömrə yoxdur. Bu vəziyyətdə, orta ədədlər üçün orta hesabla ortalama bir nəticə alır. Yeni siyahımızda iki orta nömrə 10 və 22-dir. Beləliklə, bu iki ədəd ortalamasını alırıq: (10 + 22) / 2 = 16. Bizim medyanımız indi 16.

Ədədi orta

Ədədi orta mərkəzi tendensiya ölçüsünün ən vacib ölşüsüdür. Ədədi orta ədədlərin cəminin onların sayına olan nisbətinə bərabərdir:

=

Nümunə

25, 25, 25, 30, 35, 40, 45, 50 ədədlər sırasında:


1) ən böyük fərq: 50 – 25 = 25-dir.


2) ədədi orta: 


3) ən çox təkrarlanan ədəd, yəni moda: 25


4) median: