AZƏrbaycan respublikasinin cinayət məCƏLLƏSİ

CİNAYƏT MƏSULİYYƏTİNƏ CƏLB EDİLMƏLİ OLAN ŞƏXSLƏR 
M a d d ə   1 9 .  Cinayət məsuliyyətinin ümumi şərtləri
 
Bu Məcəllə ilə müəyyən olunmuş yaş həddinə çatmış və cinayət törətmiş anlaqlı şəxs 
cinayət məsuliyyətinə cəlb edilir. 
M a d d ə   2 0 .  Cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə imkan verən yaş həddi
 
20.1. Cinayət törədənədək on altı yaşı tamam olmuş şəxs cinayət məsuliyyətinə cəlb 
edilir. 

20.2.  On  dörd  yaşı  tamam  olmuş  şəxs  yalnız  qəsdən  adam  öldürməyə,  qəsdən 
sağlamlığa  az  ağır  və  ya  ağır  zərər  vurmağa,  adam  oğurlamağa,  zorlamağa,  seksual 
xarakterli  zorakılıq  hərəkətlərinə,  oğurluğa,  soyğunçuluğa,  quldurluğa,  hədə-qorxu  ilə 
tələb  etməyə,  talama  məqsədi  olmadan  qanunsuz  olaraq  avtomobil  və  ya  başqa 
nəqliyyat vasitəsi ələ keçirməyə, ağırlaşdırıcı hallarda əmlakı qəsdən məhv etməyə və ya 
zədələməyə,  terrorçuluğa,  adamları  girov  götürməyə  ağırlaşdırıcı  hallarda  xuliqanlığa, 
odlu  silahı,  döyüş  sursatını,  partlayıcı  maddələri  və  qurğuları  talamağa  və  ya  hədə-
qorxu  ilə  tələb  etməyə,  narkotik  vasitələri  və  ya  psixotrop  maddələri  talamağa  və  ya 
hədə-qorxu  ilə  tələb  etməyə,  nəqliyyat  vasitələrini  və  ya  yolları  yararsız  vəziyyətə 
salmağa görə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilir. 
20.3.  İctimai  təhlükəli  əməli  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyi)  törətdiyi  zaman  bu 
Məcəllənin 20.1 və 20.2-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş yaş həddinə çatmamış şəxslər 
barəsində  görülən  tədbirlər  və  həmin  tədbirlərin  tətbiqi  qaydası  müvafiq  qanunla 
müəyyən edilir.
 [18]
 
M a d d ə   2 1 .  Anlaqsızlıq
 
21.1.  İctimai  təhlükəli  əməli  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyi)  törətdiyi  zaman  anlaqsız 
vəziyyətdə  olmuş,  yəni  xroniki  psixi  xəstəlik,  psixi  fəaliyyətin  müvəqqəti  pozulması, 
kəmağıllıq  və  ya  sair  psixi  xəstəlik  nəticəsində  öz  əməlinin  (hərəkət  və  ya 
hərəkətsizliyinin)  faktiki  xarakterini  və  ictimai  təhlükəliliyini  dərk  etməyən  və  ya  onu 
idarə edə bilməyən şəxs cinayət məsuliyyətinə cəlb edilmir. 
21.2.  Anlaqsız  vəziyyətdə  ictimai  təhlükəli  əməl  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizlik) 
törətmiş  şəxs  barəsində  məhkəmə  tərəfindən  bu  Məcəllə  ilə  nəzərdə  tutulmuş  tibbi 
xarakterli məcburi tədbirlər tətbiq edilə bilər. 
21.3.  Anlaqlı  vəziyyətdə  cinayət  törətmiş,  lakin  məhkəmə  tərəfindən  hökm 
çıxarılanadək psixi xəstəliyə tutulmuş və bunun nəticəsində öz əməlinin (hərəkət və ya 
hərəkətsizliyinin)  faktiki  xarakterini  və  ictimai  təhlükəliliyini  dərk  etmək  və  ya  həmin 
əməli  idarə etmək imkanından  məhrum  olmuş şəxs  barəsində  məhkəmə  tərəfindən  bu 
Məcəllə ilə nəzərdə tutulmuş tibbi xarakterli məcburi tədbirlər tətbiq edilə bilər. 
M a d d ə   2 2 .  Anlaqlılığı  istisna  etməyən  psixi  pozuntusu  olan  şəxsin  cinayət 
məsuliyyəti
 
22.1.  Anlaqlı  vəziyyətdə  olan,  lakin  cinayət  törətdiyi  zaman  psixikanın  pozulması 
nəticəsində  öz  əməlinin  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyinin)  faktiki  xarakterini  və  ictimai 
təhlükəliliyini  tam  dərk  etməyən  və  ya  həmin  əməli  idarə  edə  bilməyən  şəxs  cinayət 
məsuliyyətinə cəlb edilir. 
22.2.  Anlaqlılığı  istisna  etməyən  psixi  pozuntu  məhkəmə  tərəfindən  cəza  təyin 
edilərkən  nəzərə  alınır  və  bu  Məcəllə  ilə  nəzərdə  tutulmuş  tibbi  xarakterli  məcburi 
tədbirlərin tətbiq edilməsi üçün əsas ola bilər. 
M a d d ə   2 3 .  Sərxoş halda törədilmiş cinayətə görə məsuliyyət
 

Səbəbindən asılı olmayaraq (alkoqollu içkilərin qəbulu, narkotik vasitələrdən və ya 
digər  güclü  təsir edən  maddələrdən  istifadə  nəticəsində)  sərxoş  halda  cinayət  törətmiş 
şəxs cinayət məsuliyyətindən azad olunmur. 
5-ci fəsil 
TƏQSİR 
M a d d ə   2 4 .  Təqsirin formaları
 
24.1.  Əməli  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyi)  yalnız  qəsdən  və  ya  ehtiyatsızlıqdan 
törətmiş şəxs cinayət törətməkdə təqsirli sayılır. 
24.2.  Ehtiyatsızlıqdan  törədilmiş  əməl  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizlik)  yalnız  bu 
Məcəllənin  Xüsusi  hissəsinin  müvafiq  maddəsi  ilə  nəzərdə  tutulmuş  hallarda  cinayət 
sayılır. 
M a d d ə   2 5 .  Cinayətin qəsdən törədilməsi
 
25.1.  Birbaşa  və  ya  dolayı  qəsdlə  törədilmiş  əməl  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizlik) 
qəsdən törədilmiş cinayət sayılır. 
25.2.  Şəxs  öz  əməlinin  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyinin)  ictimai  təhlükəli  olduğunu 
dərk  etmiş,  onun  ictimai  təhlükəli  nəticələrini  qabaqcadan  görmüş  və  bunları  arzu 
etmişdirsə, bu halda cinayət birbaşa qəsdlə törədilmiş hesab olunur. 
25.3.  Şəxs  öz  əməlinin  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyinin)  ictimai  təhlükəli  olduğunu 
dərk  etmiş,  onun  ictimai  təhlükəli  nəticələrini  qabaqcadan  görmüş,  lakin  bunları  arzu 
etməmiş  və  belə  nəticələrin  baş  verməsinə  şüurlu  surətdə  yol  vermişdirsə,  bu  halda 
cinayət dolayı qəsdlə törədilmiş hesab olunur. 
M a d d ə   2 6 .  Cinayətin ehtiyatsızlıqdan törədilməsi
 
26.1. Cinayətkarcasına özünəgüvənmə və ya cinayətkarcasına etinasızlıq nəticəsində 
törədilmiş əməl (hərəkət və ya hərəkətsizlik) ehtiyatsızlıqdan törədilmiş cinayət sayılır. 
26.2.  Şəxs  öz  əməlinin  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyinin)  ictimai  təhlükəli  nəticələr 
verə  biləcəyi  imkanını  qabaqcadan  görmüş,  lakin  kifayət  qədər  əsas  olmadan  onların 
qarşısını  alacağını  güman  etmişdirsə,  bu  əməl  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizlik) 
cinayətkarcasına özünəgüvənmə nəticəsində törədilmiş cinayət hesab olunur. 
26.3.  Şəxs  öz  əməlinin  (hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyinin)  ictimai  təhlükəli  nəticələr 
verə  biləcəyi  imkanını  lazımi  diqqət  və  ehtiyatlılıq  göstərərək  qabaqcadan  görməli 
olduğu  və  görə  biləcəyi  halda,  onları  görməmişdirsə,  bu  əməl  (hərəkət  və  ya 
hərəkətsizlik) cinayətkarcasına etinasızlıq nəticəsində törədilmiş cinayət hesab olunur. 
6-cı fəsil 

BAŞA ÇATMAYAN CİNAYƏT 
M a d d ə   2 7 .  Başa çatmış və başa çatmayan cinayət
 
27.1. Şəxs tərəfindən törədilmiş əməldə (hərəkət və ya hərəkətsizlikdə) bu Məcəllə ilə 
nəzərdə tutulmuş cinayət tərkibinin bütün əlamətləri mövcuddursa, cinayət başa çatmış 
hesab olunur. 
27.2. Cinayətə hazırlıq və cinayət etməyə cəhd başa çatmayan cinayət hesab olunur. 
27.3. Başa çatmayan cinayətlərə görə cinayət məsuliyyəti bu Məcəllənin 28 və 29-cu 
maddələrinə istinad  olunmaqla  bu  Məcəllənin  başa  çatmış  cinayətlərə  görə  məsuliyyət 
nəzərdə tutan müvafiq maddələrinə uyğun olaraq müəyyən edilir. 
M a d d ə   2 8 .  Cinayətə hazırlıq
 
28.1.  Cinayət  törətmək  üçün  vasitə  və  ya  alət  axtarma,  əldə  etmə  və  ya  hazırlama, 
yaxud cinayət törətmək üçün başqaları ilə əlaqəyə girmə, sövdələşmə və yaxud cinayət 
törətmək üçün qəsdən başqa cür şərait yaratma zamanı cinayət şəxsin iradəsindən asılı 
olmayaraq başa çatdırılmamışdırsa, belə əməllər cinayətə hazırlıq hesab olunur. 
28.2. Yalnız ağır və xüsusilə ağır cinayətlərin törədilməsinə yönəlmiş hazırlıq cinayət 
məsuliyyətinə səbəb olur. 
M a d d ə   2 9 .  Cinayət etməyə cəhd
 
Bilavasitə  cinayət  törətməyə  yönəldilmiş  qəsdən  edilən  əməl  (hərəkət  və  ya 
hərəkətsizlik), şəxsin iradəsindən asılı olmayan səbəblərə görə başa çatdırılmamışdırsa, 
cinayət etməyə cəhd hesab olunur. 
M a d d ə   3 0 .  Cinayət törətməkdən könüllü imtina etmə
 
30.1.  Cinayəti  başa  çatdırmaq  imkanına  malik  olduğunu  dərk  edən  şəxs  tərəfindən 
cinayətə  hazırlıq  hərəkətlərinin  və  ya  bilavasitə  cinayət  törətməyə  yönəldilmiş  əməlin 
(hərəkət  və  ya  hərəkətsizliyin)  dayandırılması,  cinayəti  törətməkdən  könüllü  imtina 
etmə sayılır. 
30.2.  Cinayəti  başa  çatdırmaqdan  könüllü  olaraq  qəti  imtina  edən  şəxs  cinayət 
məsuliyyətinə cəlb olunmur. 
30.3.  Cinayəti  başa  çatdırmaqdan  könüllü  imtina  edən  şəxs  yalnız  o  halda  cinayət 
məsuliyyətinə cəlb olunur ki, onun törətdiyi əməldə başqa bir cinayətin tərkibi olsun. 
30.4.  Cinayətin  təşkilatçısı  və  cinayətə  təhrikçi  müvafiq  dövlət  hakimiyyəti 
orqanlarına vaxtında məlumat verməklə və ya digər tədbirlər görməklə icraçı tərəfindən 
cinayətin  başa  çatdırılmasını  aradan  qaldırdıqları  halda,  cinayət  məsuliyyətinə  cəlb 
olunmurlar.  Köməkçi,  bilavasitə  cinayət  törətməyə  yönəlmiş  əməllər  başlananadək 
icraçıya  qabaqcadan  vəd  olunmuş  köməkdən  imtina  etmişdirsə  və  ya  artıq  göstərilmiş 
köməyin nəticələrini aradan qaldırmışdırsa, cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmur. 

30.5.  Təşkilatçı  və  ya  təhrikçi  bu  Məcəllənin  30.4-cü  maddəsi  ilə  nəzərdə  tutulan 
hərəkətləri  ilə  icraçı  tərəfindən  cinayətin  törədilməsinin  qarşısını  ala  bilmədikdə, 
məhkəmə cəza təyin edərkən onların hərəkətlərini yüngülləşdirici hal hesab edə bilər. 
7-ci fəsil 
CİNAYƏTDƏ İŞTİRAKÇILIQ 
M a d d ə   3 1 .  İştirakçılıq
 
İki və ya daha çox şəxsin qəsdən cinayət törətməkdə qəsdən birgə iştirakı iştirakçılıq 
sayılır. 
M a d d ə   3 2 .  İştirakçılığın növləri
 
32.1.  Cinayətin  icraçısı  ilə  birlikdə,  təşkilatçısı,  təhrikçisi  və  köməkçisi  cinayətin 
iştirakçıları sayılırlar. 
32.2. Cinayəti bilavasitə törətmiş və ya başqa şəxslərlə birlikdə onun törədilməsində 
bilavasitə  iştirak  etmiş  şəxs  (birgə  icraçılıq),  eləcə  də  bu  Məcəllə  ilə  nəzərdə  tutulmuş 
hallarda cinayət məsuliyyətinə cəlb edilə bilməyən şəxslərdən istifadə etməklə cinayəti 
törətmiş şəxs icraçı sayılır. 
32.3.  Cinayətin  törədilməsini  təşkil  etmiş  və  ya  həmin  cinayətin  törədilməsinə 
rəhbərlik  etmiş,  eləcə  də  mütəşəkkil  dəstə  və  ya  cinayətkar  birlik  (cinayətkar  təşkilat) 
yaratmış və ya bunlara rəhbərlik etmiş şəxs cinayətin təşkilatçısı sayılır. 
32.4.  Ələ  alma,  sövdələşmə,  hədə-qorxu  gəlmə  və  ya  digər  üsullarla  başqa  şəxsi 
cinayət törətməyə sövq edən şəxs təhrikçi sayılır. 
32.5.  Cinayətin  törədilməsinə  məsləhətləri,  göstərişləri  və  məlumatları  ilə,  cinayət 
törədilməsi  üçün  alət  və  ya  vasitələr  vermək  və  ya  maneələri  aradan  qaldırmaqla 
yardım  etmiş  şəxs,  habelə  cinayət  törətmiş  şəxsi,  cinayət  alətlərini  və  ya  vasitələrini, 
cinayətin izlərini, yaxud cinayət yolu ilə əldə edilmiş pul vəsaitlərini və ya digər əmlakı 
gizlətməyi,  belə  pul  vəsaitlərini  və  ya  digər  əmlakı  əldə  etməyi,  onlara  sahiblik  və  ya 
onlardan istifadə etməyi, yaxud sərəncam verməyi qabaqcadan vəd etmiş şəxs köməkçi 
sayılır
.
[19]
 
M a d d ə   3 3 .  Cinayətin iştirakçılarının məsuliyyəti
 
33.1.  Cinayətin  iştirakçılarının  məsuliyyəti  onların  hər  birinin  cinayətin 
törədilməsində  faktiki  iştirakının  xarakterindən  və  dərəcəsindən  asılı  olaraq  müəyyən 
edilir. 
33.2.  Cinayətin  birgə  icraçıları  birgə  törətdikləri  cinayətə  görə,  bu  Məcəllənin  32-ci 
maddəsinə  istinad  edilmədən,  həmin  Məcəllənin  Xüsusi  hissəsində  nəzərdə  tutulmuş 
müvafiq maddəyə uyğun olaraq cinayət məsuliyyətinə cəlb edilirlər. 
33.3. Cinayətin təşkilatçısı, təhrikçisi və köməkçisi törədilmiş cinayətə görə, cinayətin 
törədilməsində  onların  eyni  vaxtda  birgə  icraçı  kimi  iştirak  etdiyi  hallar  istisna 

olunmaqla, bu Məcəllənin 32-ci maddəsinə istinad edilməklə həmin Məcəllənin Xüsusi 
hissəsində nəzərdə tutulmuş müvafiq maddəyə uyğun olaraq cinayət məsuliyyətinə cəlb 
edilirlər. 
33.4. Bu Məcəllənin Xüsusi hissəsinin müvafiq maddəsi ilə cinayətin xüsusi subyekti 
olmayan  və  həmin  maddə  ilə  nəzərdə  tutulmuş  cinayətin  törədilməsində  iştirak  edən 
şəxs,  həmin  cinayətə  görə  onun  təşkilatçısı,  təhrikçisi  və  köməkçisi  qismində 
məsuliyyətə cəlb olunur. 
33.5.  İcraçı  onun  iradəsindən  asılı  olmayan  səbəblərdən  cinayəti  başa  çatdıra 
bilmədikdə,  digər  iştirakçılar  cinayətə  hazırlıqda  və  ya  cinayət  etməyə  cəhddə 
iştirakçılığa  görə  cinayət  məsuliyyətinə  cəlb  edilirlər.  Öz  iradəsindən  asılı  olmayan 
səbəblərdən  başqa  şəxsləri  cinayətin  törədilməsinə  təhrik etməyə  nail  olmayan şəxs  də 
cinayətə hazırlığa görə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilir. 
M a d d ə   3 4 .  Cinayətin  bir  qrup  şəxs,  qabaqcadan  əlbir  olan  bir  qrup  şəxs, 
mütəşəkkil dəstə və ya cinayətkar birlik (cinayətkar təşkilat) tərəfindən törədilməsi
 
34.1.  Qabaqcadan  razılaşmadan  iki  və  ya  daha  çox  icraçının  birgə  iştirakı  ilə 
törədilən cinayət bir qrup şəxs tərəfindən törədilmiş cinayət hesab olunur. 
34.2.  Qabaqcadan  razılaşmaqla  iki  və  ya  daha  çox  şəxsin  birgə  iştirakı  ilə  törədilən 
cinayət qabaqcadan əlbir olan bir qrup şəxs tərəfindən törədilmiş cinayət hesab olunur. 
34.3.  Bir  və  ya  bir  neçə  cinayətin  törədilməsi  üçün  qabaqcadan  birləşmiş  iki  və  ya 
daha  çox  şəxsdən  ibarət  olan  sabit  cinayətkar  qrup  tərəfindən  törədilən  cinayət 
mütəşəkkil dəstə tərəfindən törədilmiş cinayət hesab olunur. 
34.4.  Ağır  və  ya  xüsusilə  ağır  cinayətlərin  törədilməsi  məqsədi  ilə  sabit  mütəşəkkil 
cinayətkar  qrupun  yaradılması  və  ya  eyni  məqsədlərlə  iki  və  ya  daha  çox  mütəşəkkil 
cinayətkar qrupun sabit birliyi cinayətkar birlik (cinayətkar təşkilat) hesab olunur. 
34.5.  Cinayətkar  birliyin  (cinayətkar  təşkilatın)  məqsədlərinin  yerinə  yetirilməsi  ilə 
əlaqədar  belə  birliyin  (təşkilatın)  üzvü  (üzvləri)  tərəfindən,  habelə  cinayətkar  birliyin 
(cinayətkar  təşkilatın)  tapşırığı  ilə  həmin  birliyin  üzvü  (üzvləri)  olmayan  şəxs  (şəxslər) 
tərəfindən törədilən cinayət, cinayətkar birlik (cinayətkar təşkilat) tərəfindən törədilmiş 
cinayət hesab olunur. 
34.6. Mütəşəkkil dəstə və ya cinayətkar birlik yaratmış, yaxud onlara rəhbərlik etmiş 
şəxs  bu  Məcəllənin  Xüsusi  hissəsinin  müvafiq  maddələri  ilə  nəzərdə  tutulan  hallarda 
onları yaratmağa və rəhbərlik etməyə görə, habelə mütəşəkkil dəstənin və ya cinayətkar 
birliyin  törətdiyi,  bu  şəxsin  niyyəti  ilə  əhatə  olunan  bütün  cinayətlərə  görə  məsuliyyət 
daşıyır. Mütəşəkkil dəstənin və ya cinayətkar birliyin digər üzvləri həmin cinayətlərdə 
iştirakına görə bu Məcəllənin Xüsusi hissəsinin müvafiq maddələri ilə nəzərdə tutulmuş 
hallarda, habelə hazırlanmasında və ya törədilməsində iştirak etdikləri cinayətlərə görə 
cinayət məsuliyyəti daşıyırlar. 
34.7.  Bu  Məcəllənin  Xüsusi  hissəsinin  maddələri  ilə  nəzərdə  tutulmayan  hallarda 
mütəşəkkil  dəstənin  yaradılması  onun  törədəcəyi  cinayətə  hazırlığa  görə  cinayət 
məsuliyyətinə səbəb olur. 

34.8.  Bir  qrup  şəxs,  qabaqcadan  əlbir  olan  bir  qrup  şəxs,  mütəşəkkil  dəstə  və  ya 
cinayətkar birlik (cinayətkar təşkilat) tərəfindən törədilən əməllər bu Məcəllə ilə nəzərdə 
tutulan əsaslara və hədlərə uyğun olaraq daha ciddi cəzalara səbəb olur. 
M a d d ə   3 5 .  Ümumi  niyyətdən  kənara  çıxan  cinayətin  törədilməsi  (icraçının 
ekstsessi)
 
35.1.  İcraçı  tərəfindən  razılaşdırılmış  ümumi  niyyətdən  kənara  çıxmaqla,  yəni 
cinayətin  digər  iştirakçılarının  qəsdi  ilə  əhatə  olunmayan  başqa  cinayətin  törədilməsi, 
icraçının ekstsessi hesab olunur. 
35.2. İcraçının ekstsessinə görə cinayətin digər iştirakçıları cinayət məsuliyyətinə cəlb 
edilə bilməzlər. 
8-ci fəsil 
ƏMƏLİN CİNAYƏT OLMASINI ARADAN QALDIRAN HALLAR 
M a d d ə   3 6 .  Zəruri müdafiə
 
36.1.  Zəruri  müdafiə  vəziyyətində,  yəni  özünü  müdafiə  edənin  və  ya  başqa  şəxsin 
həyatını,  sağlamlığını  və  hüquqlarını,  dövlətin  və  cəmiyyətin  mənafelərini  qəsd  edənə 
zərər  vurmaq  yolu  ilə  ictimai  təhlükəli  qəsddən  qoruyarkən  törədilmiş  hərəkət,  zəruri 
müdafiə həddini aşmamışdırsa, cinayət sayılmır. 
36.2. Peşə və ya digər xüsusi hazırlığından və qulluq vəziyyətindən asılı olmayaraq 
bütün şəxslər zəruri müdafiə hüququna malikdirlər. Bu hüquq, dövlət orqanlarına və ya 
başqa  şəxslərə  kömək  məqsədi  ilə  müraciət  etmək,  habelə  ictimai  təhlükəli  qəsddən 
yayınmaq imkanından asılı olmayaraq bütün şəxslərə şamil olunur. 
36.3.  Qəsdin  xarakterinə  və  ictimai  təhlükəlilik  dərəcəsinə  açıq-aşkar  uyğun 
gəlməyən qəsdən törədilən hərəkətlər zəruri müdafiə həddini aşmaq hesab edilir. 
M a d d ə   3 7 .  Cinayət törətmiş şəxs tutularkən ona zərər vurulması
 
37.1. Cinayət törətmiş şəxsin səlahiyyətli dövlət hakimiyyəti orqanlarına gətirilməsi 
və ya yeni cinayətlər törətməsinin qarşısının alınması məqsədi ilə tutulduğu zaman ona 
zərər  yetirilməsi,  əgər  həmin  məqsəd  üçün  bütün  digər  təsir  imkanlarından  istifadə 
lazımi nəticə verməmişsə və bunun üçün zəruri olan tədbirlərin həddi aşılmamışdırsa, 
cinayət sayılmır. 
37.2.  Cinayət  törətmiş  şəxsin  tutulması  üçün  tətbiq  edilən  vasitələrin  və  üsulların 
törədilmiş əməlin və həmin əməli törətmiş şəxsin ictimai təhlükəlilik dərəcəsinə, habelə 
tutulmanın  hallarına  aşkar  surətdə  uyğun  gəlməməsi  və  zərurət  olmadan  şəxsə  açıq-
aşkar  həddən  artıq  zərər  vurulması  şəxsin  tutulması  üçün  zəruri  olan  tədbirlərin 
həddini aşmaq hesab olunur. Həddi bu qaydada aşma, yalnız qəsdən zərər vurulduqda 
cinayət məsuliyyətinə səbəb olur. 

M a d d ə   3 8 .  Son zərurət
 
38.1.  Son  zərurət  vəziyyətində,  yəni  şəxsin  özünün  və  ya  başqa  şəxslərin  həyatını, 
sağlamlığını və hüquqlarını, dövlətin və cəmiyyətin mənafelərini bilavasitə qorxu altına 
alan təhlükəni aradan qaldırmaq üçün bu Məcəllə ilə qorunan obyektlərə zərər vurmaq 
yolu ilə törədilmiş hərəkət, əgər həmin vəziyyətdə bu təhlükəni başqa vasitə ilə aradan 
qaldırmaq  mümkün  deyildirsə  və  bu  zaman  son  zərurət  həddinin  aşılmasına  yol 
verilməmişdirsə, cinayət sayılmır. 
38.2.  Baş  vermiş  təhlükənin  xarakterinə  və  dərəcəsinə,  habelə  həmin  təhlükənin 
aradan  qaldırılması  şəraitinə  aşkar  surətdə  uyğun  olmayan  zərər  vurulması  və 
vurulmuş  zərərin  qarşısı  alınmış  zərərə  bərabər  və  ya  ondan  artıq  olması  son  zərurət 
həddini  aşma  sayılır.  Son  zərurət  həddini  bu  qaydada  aşma,  yalnız  qəsdən  zərər 
vurulduqda cinayət məsuliyyətinə səbəb olur. 
M a d d ə   3 9 .  Əsaslı risk
 
39.1. İctimai faydalı məqsədə nail olmaq üçün əsaslı risk nəticəsində bu Məcəllə ilə 
qorunan obyektlərə zərər vurulması cinayət sayılmır. 
39.2.  Göstərilən  məqsədə  risk  ilə  əlaqədar  olmayan  hərəkətlə  (hərəkətsizliklə)  nail 
olmaq  mümkün  deyildirsə  və  risk  edən  şəxs  bu  Məcəllə  ilə  qorunan  obyektlərə  zərər 
dəyməsini aradan qaldırmaq üçün zəruri tədbirləri görmüşdürsə, risk əsaslı hesab edilir. 
39.3. Bilə-bilə insanların həyatı üçün təhlükə ilə, ekoloji və ya digər fəlakət təhlükəsi 
ilə müşayiət olunan risk əsaslı hesab edilmir. 
M a d d ə   4 0 .  Əmrin və ya sərəncamın yerinə yetirilməsi
 
40.1. Müəyyən edilmiş qaydada verilmiş və icrası şəxs üçün məcburi olan əmr və ya 
sərəncamı  yerinə  yetirərkən  həmin  şəxs  tərəfindən  bu  Məcəllə  ilə  qorunan  obyektlərə 
zərər vurulması cinayət sayılmır. Belə zərərə görə qanunsuz əmr və ya sərəncam vermiş 
şəxs cinayət məsuliyyəti daşıyır. 
40.2.  Bilə-bilə  qanunsuz  əmri  və  ya  sərəncamı  yerinə  yetirməklə  qəsdən  cinayət 
törətmiş şəxs ümumi əsaslarla cinayət məsuliyyətinə cəlb olunur. 
40.3.  Qanunsuz  əmr  və  ya  sərəncamın  yerinə  yetirilməməsi  cinayət  məsuliyyətinə 
səbəb olmur. 
  
UÇÜNCÜ BÖLMƏ 
CƏZA HAQQINDA 
9-cu fəsil 

CƏZANIN ANLAYIŞI, MƏQSƏDİ VƏ NÖVLƏRİ 
M a d d ə   4 1 .  Cəzanın anlayışı və məqsədi
 
41.1.  Cəza  məhkəmə  hökmü  ilə  təyin  edilən  cinayət-hüquqi  xarakterli  tədbirdir. 
Cəza  cinayət  törətməkdə  təqsirli  hesab  edilən  şəxsə  tətbiq  olunur  və  həmin  şəxs 
barəsində bu Məcəllə ilə müəyyən edilən məhrumiyyətlər yaradılmasından və ya onun 
hüquq və azadlıqlarının məhdudlaşdırılmasından ibarətdir. 
41.2.  Cəza  sosial  ədalətin  bərpası,  məhkumun  islah  edilməsi  və  həm  məhkumlar, 
həm  də  başqa  şəxslər  tərəfindən  yeni  cinayətlərin  törədilməsinin  qarşısını  almaq 
məqsədi ilə tətbiq edilir. 
M a d d ə   4 2 .  Cəzanın növləri
 
42.0. Cəzanın növləri aşağıdakılardır: 
42.0.1. cərimə; 
42.0.2. nəqliyyat vasitəsini idarəetmə hüququndan məhrum etmə; 
42.0.3. müəyyən vəzifə tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə məşğul olma hüququndan 
məhrum etmə; 
42.0.4. ictimai işlər; 
42.0.5. xüsusi və ya hərbi rütbədən, fəxri addan və dövlət təltifindən məhrum etmə; 
42.0.6. islah işləri; 
42.0.7. hərbi xidmət üzrə məhdudlaşdırma; 
42.0.8. əmlak müsadirəsi;
[20]
 
42.0.9. Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənara məcburi çıxarma; 
42.0.10. azadlığın məhdudlaşdırılması;
[21]
 
42.0.11. intizam xarakterli hərbi hissədə saxlama; 
42.0.12. müəyyən müddətə azadlıqdan məhrum etmə; 
42.0.13. ömürlük azadlıqdan məhrum etmə. 
M a d d ə   4 3 .  Əsas və əlavə cəzalar
 
43.1. İctimai işlər, islah işləri, hərbi xidmət üzrə məhdudlaşdırma, intizam xarakterli 
hərbi  hissədə  saxlama, azadlığın  məhdudlaşdırılması, müəyyən  müddətə  azadlıqdan 
məhrum etmə və ömürlük azadlıqdan məhrum etmə cəza növləri yalnız əsas cəza kimi 
tətbiq edilir.
[22]
 
43.2.  Cərimə,  müəyyən  vəzifə  tutma  və  ya  müəyyən  fəaliyyətlə  məşğul  olma 
hüququndan məhrum etmə cəza növləri həm əsas, həm də əlavə cəza kimi tətbiq edilir. 
43.3.  xüsusi  və  ya  hərbi  rütbədən,  fəxri  addan  yaxud  dövlət  təltifindən  məhrum 
etmə,  nəqliyyət  vasitələrini  idarə  etmə  hüququndan  məhrum  etmə ,  əmlak 
müsadirəsi və  Azərbaycan  Respublikasının  hüdudlarından  kənara  məcburi  çıxarma 
cəza növləri yalnız əlavə cəza kimi tətbiq edilir.
[23]
 

M a d d ə   4 4 .  Cərimə
 
44.1.  Cərimə  bu  Məcəllə  ilə  müəyyən  edilmiş  hallarda  və  məbləğdə  məhkəmə 
tərəfindən təyin edilən pul tənbehidir. 
44.2.  Cərimə  törədilmiş  cinayətin  ağırlığı  və  məhkumun  əmlak  vəziyyəti  nəzərə 
alınmaqla  on  min  manatadək  miqdarda  və  ya  cinayət  nəticəsində  vurulmuş  ziyanın 
(əldə edilmiş gəlirin) bir mislindən on mislinədək miqdarda müəyyən olunur. 
[24]
 
44.3.  Cərimə  əlavə  cəza  kimi  məhkəmələr  tərəfindən  yalnız  bu  Məcəllənin  Xüsusi 
hissəsinin müvafiq maddələrində nəzərdə tutulmuş hallarda təyin edilə bilər. 
44.4. Cəriməni ödəməkdən qəsdən boyun qaçıran şəxslərə bu cəza növü ictimai işlər, 
islah işləri və ya müəyyən müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə əvəz oluna bilər. 
[25]
 
M a d d ə   4 5 .  Nəqliyyat vasitəsini idarəetmə hüququndan məhrum etmə
 
Nəqliyyat vasitəsini idarəetmə hüququndan məhrum etmə cəza növü bu Məcəllənin 
Xüsusi  hissəsinin  müvafiq  maddəsi  ilə  nəzərdə  tutulmuş  hallarda,  cinayətin  xarakteri, 
təqsirkar  şəxsin  şəxsiyyəti  və  cinayətin  digər  halları  nəzərə  alınmaqla,  bir  ildən  beş 
ilədək müddətə təyin edilə bilər. 
M a d d ə   4 6 .  Müəyyən  vəzifə  tutma  və  ya  müəyyən  fəaliyyətlə  məşğul  olma