Bakı 2015 KİÇİk sahibkarlar üÇÜn bəLƏDÇİ Şirniyyat məhsullarının istehsalı: kiçik sahibkarlar üçün
Yüklə 2,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
| ŞİRNİYYAT MƏHSULLARININ İSTEHSALI
KİÇİK SAHİBKARLAR ÜÇÜN BƏLƏDÇİ Şirniyyat məhsullarının istehsalı: kiçik sahibkarlar üçün bələdçi. Bakı 2015, 60 səh Müəlliflər: Rövşən AĞAYEV Samir ƏLİYEV Bu nəşr Amerika xalqının USAİD vasitəsilə göstərdiyi səxa vətli dəstəyi nəticəsində ərsəyə gəlmişdir. Bu nəşrin məzmununa görə İqti- sadi Təşəbbüslərə Yardım İctimai Birliyi məsuliyyət daşıyır. Burada ifadə olunan fikirlər USAİD-in və ya Amerika Birləşmiş Ştatları Hökumətinin mövqeyini əks etdirməyə bilər ISBN 978-995281-321-0 © İqtisadi Təşəbbüslərə Yardım İctimai Birliyi MÜNDƏRİCAT Ön söz ......................................................................................4 Giriş ........................................................................................5 Kiçik sahibkarların fəaliyyətini tənzimləyən hüquqi prosedurlar ......................................................................7 1. Biznes fəaliyyətin dövlət qeydiyyatına alınması ..................7 2. Əmlak üzərində mülkiyyət və ya icarə hüququnun rəsmiləşdirilməsi ......................................................................8 3. Vergi və sosial sığorta öhdəliklərinin icrası ........................10 4. İşçi qüvvəsindən istifadənin rəsmiləşdirilməsi ..................12 Şirniyyat məhsullarının istehsalı ilə bağlı dövlət standartlarının tətbiqi ..................................................13 Şirniyyat məhsullarının istehsalı və satışı üçün tələblər ........14 Qənnadı məmulatlarının qablaşdırılması və etiketləşdirilməsi............................................................27 Qənnadı məmulatlarının satışı ............................................29 Yeyinti məhsulları haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyyət ........................................32 Əlavə 1. Gigiyenik sertifikatın forması ................................34 Əlavə 2. Gigiyenik sertifikat ................................................36 Əlavə 3. Uyğunluq sertifikatının forması ................................37 Əlavə 4. Uyğunluq sertifikatı ................................................39 Əlavə 5. “İstehlak Mallarının Ekspertizası Mərkəzi” MMC tərəfindən göstərilən laboratoriya, məsləhət və ekspertiza xidmətlərinin tarifləri ..................................41 Əlavə 6. Keyfiyyət sertifikatının nümunəsi ..........................45 Əlavə 7. Yeyinti məhsulları üzərində “müalicəvi”, “pəhriz” və onlara bərabər tutulan adların verilməsi və reklam xarakterli digər məlumatların etiketdə yerləşdirilməsinə icazə məktubunun verilməsi ............47 Əlavə 8. Qida məhsullarının daşınmasına icazə verən sanitariya pasportunun verilməsi üçün müraciətin və sənədlərin qəbulu....................................54 K İç İK S a h İb K a r l a r Ü ç Ü n b ə l ə d ç İ 3
Ön söz Bu bələdçi Amerika Birləşmiş Ştatları Beynəlxalq İnkişaf Agentliyinin (USAİD) maliyyələşdirdiyi “Azər baycanda Kiçik Sahibkarlığın İnkişafına Dəstək” layihəsi çərçivəsində hazırlanıb. Layihənin məqsədi Azərbaycanda kiçik sahibkarlıq mühitinin daha da yaxşılaşdırılmasıdır. Bu məqsədlə layihə çərçivəsində kiçik sahibkarlığın vəziyyəti və prob lemləri araşdırılır, qanunvericiliyin təkmilləşdiril məsinə, dövlət idarəetmə institutlarının gücləndiril mə - si nə dair təkliflər hazırlanır, konkret kiçik sahibkarlıq sa hələrindəki maneə və çətinliklər təhlil edilir, qadın-ailə biznesinin inkişafına dair tədqiqatlar aparılır və töv siyələr hazırlanır və bir sıra digər vacib is - tiqamətlərdə işlər görülür. Layihənin icraçıları bunlardır: Sahibkarlığın və Bazar İqtisa - diyyatının İnkişafına Yardım Fondu (aparıcı təşkilat), İqtisadi Təşəb - büslərə Yardım İctimai Birliyi, İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi, Kiçik və Orta Müəssi sələrin İnkişafına Yardım Mərkəzi, Gələcəyə Körpü Gəncə gənclər ictimai birliyi və Quba Xalça Dünyası Assosiasiyası. Bu kitabça şirniyyat sənayesi sahəsində sahibkarlıq fəaliyyəti qurmaq istəyən fiziki və hüquqi şəxslərin hansı prosedurları keçməli olduğu göstərir. Kitabçada şirniyyat sferasında biznes qurmaq istəyən kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin dövlət qeydiyyatı, vergi rejimi, şirniyyat istehsalı üçün vacibolan dövlət standartları, tələb olunan sertifikatların növləri və onların alınması formaları və s. əks olunub. Bələdçi kiçik sahibkarlıqla məşğul olan subyektlər üçün nəzərdə tutulub. İqtisadi Təşəbbüslərə Yardım İctimai birliyi K İç İK S a h İb K a r l a r Ü ç Ü n b ə l ə d ç İ 4
Giriş Şirniyyat biznesi Azərbaycanda kiçik və orta sahibkarlığın geniş yayıldığı sektorlardan biridir. Rəsmi statistik məlumatlar göstərir ki, şirniyyat məhsullarının da aid edildiyi qida sənayesində fəaliyyət göstərən sahibkarlıq subyektlərinin təxminən 80 faizi kiçik biznesə aiddir. Dövlət Statistika Komitsinin 2015-ci ilin əvvəlinə olan məlumatına görə, qida sənayesində 389 təsərrüfat subyektinin fəaliyyəti qeydə alınıb ki, onların da 294 vahidini kiçik biznes təşkil edib. Rəsmi informasiyalar həmçinin təsdiq edir ki, şirniyyat məmulatlarının istehsalının coğrafiyası geniş deyil və əsasən iri şəhərlərdə təmərküzləşib. Belə ki, 2014-cü ilin yekunlarına olan məlumata görə, ölkə üzrə 452.6 min ton şirniyyat məmulatı və piro- jnalar istehsal edilib. Həmin istehsalın 360 min tonu və ya 79.6 faizi Bakı şəhəri, 75.3 min tonu (16.7 faiz) Naxçıvan, 17.2 min tonu (3.7 faiz) Sumqayıt şəhəri ərazisində reallaşdırılıb. Şirniyyat biznesinə məşğul olmağa qərar verən biznes subyektləri bir sıra mühüm məqamları öncədən nəzərə almalıdırlar.
, şirniyyat istehsalı üçün əlverşli istehsal məkanı olmalıdır. Burada əlverişlilik dedikdə, istehsal meydançasının optimal ölçüyə malik olması, binanın havalanma sistemi ilə təmin edilməsi imkanı və işıqlandırma səviyyəsinin optimallığı nəzərə tutulur. İkincisi, biznes subyekti yalnız istehsal fəaliyyəti ilə məhdudlaşacaq, yoxsa paralel olaraq çay-kofe salonları vasitəsilə istehsalı edilmiş şirniyyat məmulatlarının satışını da həyata keçirəcək. Əgər hər iki fəaliyyətə üstünlük veriləcəksə, vergi qeydiyyatında bu məqamlar nəzərə alınmalıdır. Çünki birinci hal sırf istehsal fəaliyyətini, ikinci hal isə ictimai iaşə xidmətini nəzərdə tutur. Qüvvədə olan vergi qanun - vericiliyində isə bu sahələr üçün fərqli vergi rejimi müəyyən edilib. Bazarın bu seqmentində daxili istehsalla yanaşı anoloji idxal məhsulları da mühüm paya malikdir. Ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı rəsmi statistik məlumatlardan aydın olur ki, ölkənin şirniyyat məmulatlarına olan tələbatının təxminən yarısı xaricdən gətirilir. Bu fakt bir tərəfdən daxili istehsal üçün böyük potensialın mövcud - Şirniyyat məhsullarının istehsalı: kiçik sahibkarlar üçün bələdçi K İç
S a h İb K a r l a r Ü ç Ü n b ə l ə d ç İ 5 luğunu göstərir. Başqa tərəfədən isə bu sahədə biznesə başlamaq niyyətində olan sahibkarlar üçün bazarın öncədən dəqiq öyrənil - məsinin vacibliyi ilə bağlı siqnal rolunu oynayır. Başqa sözlə, mövcud bazarda şirniyyat məmulatlarının həddən artıq böyük çeşidi var və rəqabətə davam gətirmək üçün bazara fərqli keyfiyyət və fərqli çeşidlərlə daxil olmaq vacib şərtdir. Heç şübhəsiz, şirniyyat məmulatlarının istehsalını təşkil etmək üçün özünəməxsus texniki-texniloji şərtlərin təmin olunması, zəruri avadanlıqların alınması, şirniyyat istehsalı sahəsində peşəkar və təcrübəli kulinar heyətin formalaşdırılması da bu biznesin uğuru üçün zəruri şərtlər sırasındadı. İstənilən biznes sahəsinin inkişafı üçün bu sektorda çalışanların maraqlarını müdafiə etmək üçün yetərli hüquqi əsasların, onların mümkün qədər inzibati manelərdən yan keçməsinə təminat verən mexanizmlərin mövcudluğuna ehtiyac var. Heç şübhəsiz, kiçik biznes təmsilçilərinin də öz növbəsində qanunverciliyin onlara verdiyi hüquqlarla bağlı müfəssəl məlumatlı olması vacib şərt lər - dəndi. Bu buraxılış məhz həmin hüquqların öyrənilməsində gözəllik salonu və bərbərxana xidməti göstərən kiçik sahibkarlara bələdçilik etmək məqsədilə hazırlanıb. İqtisadi Təşəbbüslərə Yardım İctimai birliyi K İç İK S a h İb K a r l a r Ü ç Ü n b ə l ə d ç İ 6
Kiçik sahibkarların fəaliyyətini tənzimləyən hüquqi prosedurlar 1. Biznes fəaliyyətin dövlət qeydiyyatına alınması Azərbaycanda şirniyyat biznesi ilə məşğul olmaq üçün vergi orqanlarında qeydiyyatdan keçmək lazımdır. Kiçik sahibkarlıq subyektləri bir qayda olaraq fərdi sahibkar kimi dövlət qeydiy yatına düşməyə üstünlük verir. Fərdi sahibkarın dövlət qeydiyyatı üçün aşağıdadakı formalardan birini seçmək mümkündür: (i) Əyani qeydiyyat forması Əyani formada müraciət etmək istəyən şəxs rəsmi qeydiyyatda olduğu yerin aidiyyatı üzrə vergi orqanına müraciət edir. Bunun üçün qeydiyyat orqanına aşağıdakı sənəd və məlumatlar təqdim edilir: · ərizə; · şəxsiyyəti təsdiq edən sənədin surəti; · fiziki şəxsin yaşadığı yer haqqında məlumat. Əyani müraciət edildiyi gündən 2 gün ərzində şəxs qeydiyyat şəhadətnaməsini sənəd şəklində əldə edir. (ii) Elektron qeydiyyat forması Elektron formada qeydiyyat müraciətin edildiyi gün aparılır və şəxs qeydiyyat şəhadətnaməsini (VÖEN) elektron formada həmin gün əldə edir. Lakin elektron qeydiyyat üçün elektron imza alın ma - lıdır. Elektron imza almaq üçün Rabitə və İnformasiya Texnolo - giyaları nazirliyinə müraciət edilir və elektron imza sertifikatı alınır. Elektron imza sertifikatı zəruri sənədlər təqdim edildikdən sonra 2 gün ərzində verilir. Şirniyyat məhsullarının istehsalı: kiçik sahibkarlar üçün bələdçi K İç İK S a h İb K a r l a r Ü ç Ü n b ə l ə d ç İ 7
İqtisadi Təşəbbüslərə Yardım İctimai birliyi K İç İK S a h İb K a r l a r Ü ç Ü n b ə l ə d ç İ 8
rəsmiləşdirilməsi Şirniyyat biznesin təşkil edən şəxslər ilk növbədə uyğun tikiliyə malik olmalıdır. Fəaliyyət üçün bina qeyri-yaşayış xarakterli tikili olmalıdır. Kiçik və orta sahibkarlar uyğun tələblərə cavab verən şəxsi tikiliyə malik olmadıqda onu ya icarəyə götürə, ya da torpaq sahəsi almaqla tikə bilər. Hər 2 formanın özünəməxsus əldə etmə prosedurları və rəs - mi ləşdirmə qaydaları var. (i) Binanın icarəyə götürülməsi. Şirniyyat biznesini təşkil edən şəxslər uyğun tikili icarəyə götürülə bilər. Xüsusi mülkiyyətdən bina icarə götürülməsinin nümunəsində bu prosedur aşağıdakı kimidir: ·
· Müqavilənin notarial qaydada bağlanması üçün 70.15 AZN (61 AZN dövlət rüsumu + 9.15 AZN notarial hərə - kət lərin aparılması üçün xidmət haqqı) ödənilir. · İcarənin məbləği və şərtləri qarşılıqlı razılıq əsasında müqavilədə əks olunur. · İcarəyə götürülən binanın rəsmi dövlət qeydiyyatı (mül - kiyyət üzərində hüquqları təsdiqləyən reyestr dən çı xa - rış) olmalı, mülk qeyri-yaşayış sahəsi kimi istifadəyə ve rilməlidir. (ii) Binanın tikilməsi. Şirniyyat biznesi ilə məşğul olan sahibkarlar fəaliyyətlərinin təşkili məqsədilə bina tikmək istədikdə, ilkin olaraq torpağa sahib olmalıdırlar. Sahibkarlıq məqsədilə özəlləşdirilmiş torpaq sahəsi olduğu tədqirdə tikinti işləri aparmaq
mümkündür və bunun üçün ilk növbədə tikinti icazəsi alınmalıdır. Bu proses icazə xarakterli sənəd olan inşaat pasportu alınması ilə başlayır. İnşaat pasportu müəyyən olunmuş torpaq sahəsində tikinti işlərini aparmaq üçün müxtəlif orqanlardan alınan rəylərdən, icazələrdən ibarət sənədlər toplusudur. İnşaat pasportu şəhər (rayon) icra hakimiyyətlərinin memarlıq və tikinti şöbələri (idarələri) tərəfindən verilir. Bu pasportu torpaq sahəsinin mülkiyyətçisi mü- vafiq şəhər (rayon) icra hakimiyyətindən əldə edir. İnşaat pasportu və tikinti üçün icazə haqqında qərar əldə edildikdən sonra tikiləcək binanın layihəsi hazırlanmalıdır. Layihə - ləndirmə işi yalnız bu sahədə fəaliyyətə dair alınmış xüsusi razılığı (lisenziyası) olan hüquqi və ya fiziki şəxslər (layihəçi) tərəfindən aparıla bilər. Layihə hazır olduqdan sonra layihə sənədləri müəyyən edilmiş qaydada dövlət ekspertizasından keçməli və təsdiq olunmalıdır. Müəssisənin tikintisinə başlamazdan əvvəl tikinti üçün müvafiq texniki şərtlər alınmalıdır. Qanunvericilik texniki şərtlərin konkret hansı mərhələdə alınmalı olduğunu müəyyən etmir. Ümumiyyətlə isə texniki şərtlər tikinti işləri başlamamışdan əvvəl alınmalıdır. Texniki şərtlər tikiləcək olan müəssisəyə elektrik, qaz və su xətlərinin birləş di - rilməsi üçün səlahiyyətli orqanlardan (Azərsu, Azəriqaz, Azərişıq alınır. Tikinti işləri başa çatdıqdan və tikili istifadəyə tam hazır olduq- dan sonra binanın istifadəyə qəbulu həyata keçirilir. Qəbul tikintini sifariş edənin müəyyən etdiyi qəbul komissiyası tərəfindın aparılır və istifadəyə qəbul aktı tərtib olunur. Tikinti prosesi tikilmiş bina üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatı il tam başa çatdırılır. Dövlət qeydiyyatı üçün DƏDRX-in tikilinin yerləşdiyi ərazi üzrə yerli idarəsinə tikilinin mülkiy yətçisi tərəfindən müraciət olunur və aşağıdakı sənədlər təqdim edilməlidir: · ərizə; · yerli icra hakimiyyəti orqanının tikinti işlərinin apa rıl - ma sına icazə verən qərarı (bina tikilərkən təqdim edilir); · binanın istifadəyə qəbul aktı (bina tikilərkən təqdim edilir); Şirniyyat məhsullarının istehsalı: kiçik sahibkarlar üçün bələdçi K İç
S a h İb K a r l a r Ü ç Ü n b ə l ə d ç İ 9 · binanın və onun tərkib hissələrinin texniki sənədləri, plan-cizgisi; · dövlət rüsumunun ödənilməsi barədə qəbz. Tikiliyə mülkiyyət hüquqlarının qeydiyyata alınması üçün mülkiyyətçi dövlət reyestrindən çıxarışın verilməsi üçün binaya dair texniki sənədlərin verilməsi üçün 50 AZN dövlət rüsumu ödənməsi tələb olunur. Bununla yanaşı, tikilinin (müəssisənin) inventarlaşdırıl - ma sı üçün xidmət haqqı ödənir. Xidmət haqqının məbləği Tarif (qiymət) Şurasının qərarı ilə müəyyən olunur. Bütün sənədlər təq - dim edildikdən sonra müəssisəyə mülkiyyət və ya icarə hüququnu təsdiq edən dövlət reyestrində çıxarış və texniki sənədlər 20 gün ərzində verilir.
Gözəllik salonu və bərbərxana biznesi ilə məşğul olanlar ya sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi, ya da ƏDV məqsədləri üçün qeydiyy- ata alına bilərlər. Vergi qanunvericiliyinə görə: · Ardıcıl 12 aylıq dövrdə vergi tutulan əməliyyatların
· Ardıcıl 12 aylıq dövrdə vergi tutulan əməliyyatların həcmi 200 min manatadan çox olan və şirniyyatın isteh - salı ilə yanaşı bilavasitə istehsal ərazisində istehlakçılara müxtəlif xarakterli xidmətlər təklif etməklə şirniyyat məhsullarının satışını da həyata keçirən şəxslər sadələş - dirilmiş vergi ödəyicisi ola bilər. Lakin bu halda hansı re- gionda fəaliyyət göstərməsindən asılı olmayaraq daha yüksək dərəcə ilə vergi ödəməli olacaqlar. Belə ki, əgər İqtisadi Təşəbbüslərə Yardım İctimai birliyi K İç
S a h İb K a r l a r Ü ç Ü n b ə l ə d ç İ 10 həmin fəaliyyət ictimai iaşə fəaliyyəti kimi qeydiyyata alınarsa, xidmət dövriyyəsinin 8%-i, ticarət fəaliyyəti kimi qeydiyyata alınarsa, satış dövriyyəsinin 6%-i səviy - yəsində sadələşdirilmiş vergi ödəməlidir. · Ardıcıl 12 aylıq dövrdə vergi tutulan əməliyyatların həcmi 200 min manat manatdan çox olan sahibkarlar ƏDV məqsədləri üçün qeydiyyatı alınır. Bu halda xid - mət dövriyyəsinin 18%-i həcmində ƏDV, mənfəətlə - rinin 20%-i həcmində isə mənfəət vergisi ödəyirlər. Əgər fəaliyyət fiziki şəxs kimi qeydiyyat əsasında həyata keçi - rilərsə, o zaman Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna fərdi sahib kar kimi icbari sosial ödəniş edilməlidir. Ödənişin məbləği qüvvə də olan min- imum əmək haqqına faiz nisbətilə müəyyən olunur və hazırda aşağıdakı kimidir: · Bakı şəhərində - 21 manat; · Sumqayıt və Gəncə şəhərlərində - 18.9 manat; · Respublika tabeli digər şəhərlərdə - 16.8 manat; · Rayon mərkəzlərində, digər şəhər və qəsəbələrdə - 12.6 manat; · Kənd yerlərində - 10.5 manat. Fərdi sahibkarlar məcburi sosial sığorta ayırmalarını sahibkar kimi uçota alındığı deyil, faktiki fəaliyyət göstərdiyi ərazilər üzrə müəyyən olunmuş məbləğ əsasında aylıq ödəməlidir. Məsələn, şirniyyat biznesi ilə məşğul olan fərdi sahibkar Biləsuvar rayonunun ixtiyari bir kəndinin sakini kimi vergi uçotuna alınıb həmin xidməti Bakıda təşkil edirsə, bu halda hər ay 10,5 manat deyil, 21 manat icbari sosial ayırma ödəməlidir. Şirniyyat biznesi ilə məşğul sahibkar (fərdi sahibkar və ya hüquqi şəxs kimi qeydiyyata alınmasından asılı olmayaraq) bu xidməti göstərmək üçün özündən savayı işçilər cəlb edibsə, həmin işçilər muzdlu işçi kimi rəsmiləşdirilməli, onlarla əmək müqaviləsi bağlamalı, maaş cədvəlinə uğun olaraq həmin işçilərin hesablanmış Şirniyyat məhsullarının istehsalı: kiçik sahibkarlar üçün bələdçi K İç İK S a h İb K a r l a r Ü ç Ü n b ə l ə d ç İ 11
aylıq əmək haqqı məbləğinin 22%-i həcmində ayırmanı Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna ödəməlidirlər. Əgər şirniyyat biznesi ilə məşğul sahibkarın isitifadəsində olan əmlak (tikili) icarəyə götürülübsə və icarəyə verən subyekt hüquqi şəxs statusuna malik deyilsə, bu halda icarəyə götürən sahibkar icarə haqqından ödəmə mənbəyindən vergi tutaraq büdcəyə ödəyir. Bu vergi “ödəmə mənbəyində vergi” adlanır və aylıq icarə haqqından 14 faiz dərəcə ilə tutulur. Binanın icarəyə götürülməsi müddətləri, şərtləri, habelə onların təmiri üzrə xərclər qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada icarəyə verənlə icarəçi arasında bağlanılan müqavilədə razılaşdırılır.
Ölkə qanunvericiliyinə əsasən, şirniyyat biznesi ilə məşğul sa - hibkarlar hər hansı şəxsi iş və ya xidmət üçün cəlb edə bilər. İşə götü - rülən fiziki şəxslərin rəsmiləşdirməsi iki formada həyata keçirilə bilər: · əmək müqaviləsi və · xidmət müqaviləsi bağlanmaqla. Əmək müqaviləsi əsasında işə cəlb edilən hər bir işçi işəgötürən (həm fərdi sahibkar, həm də hüquqi şəxs) tərəfindən məcburi dövlət sosial sığortası üzrə sığortalanmalıdır. Yeni işçi qəbul edilərsə hər qəbul edilmiş yeni işçi üçün DSMF-in yerli qurumlarına işəgötürən tərəfindən ərizə ilə müraciət edilir. Müraciət edildikdən 1 ay sonra DSMF-in yerli qurumları tərəfindən işçilərin sosial sığorta şəhadətnamələri (SSŞ) işəgötürənə təqdim edilir. Məcburi dövlət sosial sığortası ilə yanaşı işəgötürən işçiləri özəl sığorta təşkilatlarında istehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi halların - dan icbari sığorta etdirməlidir. Bunun üçün işəgötürən həyat sığor - tası ilə məşğul olan sığorta şirkətinə müraciət edib həmin şirkət ilə sığorta müqaviləsini bağlayır. İqtisadi Təşəbbüslərə Yardım İctimai birliyi K İç İK S a h İb K a r l a r Ü ç Ü n b ə l ə d ç İ 12
Kataloq: ts general -> azl -> ksid -> downloads downloads -> İQTİsadi TƏŞƏBBÜSLƏRƏ yardim iCTİMAİ BİRLİYİ ariçiliq təSƏRRÜfati: Bakı 2016 Yüklə 2,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|