Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi
Yüklə 2,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı Kadın Genital Kadın Genital Kadın Genital Hormonları Fizyolojisi Kadın Genital Hormonları Fizyolojisi y j
j Dr Sinan Canan Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com Kadında Hormon Sistemi Kadında Hormon Sistemi • Hipotalamus-GnRH • Ön hipofiz FSH ve LH • Ön hipofiz-FSH ve LH • Overler-östrojen ve progesteron Aylık Ovaryum Döngüsü Aylık Ovaryum Döngüsü y y g y y g Üreme sistemi olgunlaşması: Ergenleşme (Püberte) Üreme sistemi olgunlaşması: Ergenleşme (Püberte) g ş g ş ( ) g ş g ş ( ) Ci i t h
l
t • Cinsiyet hormonlarının yapımı artar • Cinsiyet organları olgunlaşır & gamet yapılır y g g ş g y p • İkincil cinsiyet karakterleri M bik k ll l & “
• Menarş, pubik kıllanma, memeler & “armut biçimli" vücut şekli Oogenezin özeti Oogonia (46 kromozom) F t l g Primer oosit (46 kromozom) mitoz mitoz Doğum
Fetal yaşam Primer oosit (46 kromozom) 1. 1. Mayoz Mayoz (ovulasyondan hemen önce tamamlanır) (ovulasyondan hemen önce tamamlanır) ğ
Sekonder oosit (23 kromozom) ( y ) ( y ) Püberte
Sekonder oosit (23 kromozom) 2. Mayoz 2. Mayoz (fertilizasyondan sonra tamamlanır) (fertilizasyondan sonra tamamlanır) Erişkinlik Ovum (23 kromozom) Oogenez Oogenez gg • Doğumda overlerde yaklaşık 2-4 milyon ovum • Pubertede yaklaşık 400.000 ovum • Tüm üretkenlik döneminde atılan ovum 400 • Tüm üretkenlik döneminde atılan ovum 400 Ovaryan siklusun başlaması Ovaryan siklusun başlaması • Çocuklukta, overler büyür ve hipotalamik Ç y p GnRH salınımını inhibe eden östrojenleri az miktarda salgılar • Püberte yaklaştığında (9-12 yaş), GnRH salgılanmaya başlar; FSH ve LH hipofizden g y ş ; p salınır, overler etkilenir • Overlerden östrojen ve progesteron salgısı • Overlerden östrojen ve progesteron salgısı başlar B l l i ki dö d d d
k • Bu olaylar erişkin dönemde devam edecek olan siklusların ilki olan “menarş”ı başlatır (11 15 yaş) (11-15 yaş)
Gonadotropinler, hormonlar ve ovaryum döngüsü Gonadotropinler, hormonlar ve ovaryum döngüsü p , y g p , y g Ovaryum Döngüsü Ovaryum Döngüsü y g y g • Ovumun olgulaşması ile ilgili aylık değişimler likül f f likül bü ü i •
(1–14. günler) • Lüteal faz – korpus luteum aktivitesi (14–28 günler) (14–28. günler) • Siklusun ortasında ovulasyon gerçekleşir Ovaryum Döngüsü - Folliküler evre Ovaryum Döngüsü - Folliküler evre y g y g • Doğumda tek katlı granüloza hc. leri ile çevrili primer oosit (primordiyal folikül) • Granüloza hücre tabakası kalınlaşır, hücreler; östrojen, progesteron, inhibin, oosit-maturasyonu inhibe edici faktör, besin, kimyasal haberciler salgılar. • “antrum” sıvısı yüksek östrojen içerir • Antrum oluştuktan sonra granülosa ve teka hücre proliferasyon ve salgı hızı artar • Büyümüş olan folikül (veziküler folikül) overin dış yüzeyine doğru çıkıntı oluşturur Ovaryum Döngüsü - Folliküler evre Ovaryum Döngüsü - Folliküler evre • Östrojen lokal olarak hem kendi hem de FSH j reseptörlerini ve etkilerini artırır • FSH dominant folikülün granülosa hücre • FSH dominant folikülün granülosa hücre büyümesini ve östrojen sentezlemesini artırır FSH
ö t j
LH tö l i i t
• FSH ve östrojen; LH reseptörlerini artırır, granüloza hücrelerini LH ya duyarlılığını artırır artırır
• LH, teka hücrelerini büyümesini ve androjen oluşumunu artırır (androjenler granülosa hücrelerinde östrojene dönüşür) Ovaryum Döngüsü - Folliküler evre Ovaryum Döngüsü - Folliküler evre y g y g Ovaryum Döngüsü – Yumurtlama ve Luteal Evre Ovaryum Döngüsü – Yumurtlama ve Luteal Evre • Folikül çatlar yumurta (ovum) atılır y g y g • Folikül çatlar, yumurta (ovum) atılır • Birkaç saat içinde granüloza ve teka hücreleri çoğalıp boşluğu doldurur korpus luteum çoğalıp boşluğu doldurur korpus luteum • Korpus luteum progesteron, östrojen, inhibin ve androjenleri salgılar androjenleri salgılar • Gebelik oluşmazsa korpus luteum 10 gün sonra dejenere olur, skar bırakır (korpus albikans) dejenere olur, skar bırakır (korpus albikans) • Gebelik oluşursa, korpus luteum plasenta görevi devralana kadar hormon salgılar devralana kadar hormon salgılar (yaklaşık 3 ay)
Yumurtlama (Ovulasyon) Yumurtlama (Ovulasyon) ( y ) ( y ) • Ovulasyon over duvarı yırtılıp sekonder it d t ld ğ d kl i oosit dışarı atıldığında gerçekleşir • Mittelschmerz – ovulasyon esnasında hissedilebilen sancı • Ovulasyonların % 1-2 sinde birden fazla Ovulasyonların % 1 2 sinde birden fazla sekonder oosit atılır, döllenirse ikiz oluşur Yumurtlama (Ovulasyon) Yumurtlama (Ovulasyon) ( y ) ( y ) Ovaryum Döngüsü – Yumurtlama ve Luteal Evre Ovaryum Döngüsü – Yumurtlama ve Luteal Evre LH ül
hü l i d t l
y g y g • LH granüloza hücrelerinde progesteron oluşumunu uyarır ayrıca cAMP↑ FSH etkisini güçlendirir • Folikül sıvısından kaynaklanan östrojen önce negatif • Folikül sıvısından kaynaklanan östrojen önce negatif geri bildirim ile GnRH,FSH ve LH yı baskılar • Dominant folikülden siklusun 12 13 günüde aşırı • Dominant folikülden siklusun 12-13. günüde aşırı artan östrojen salgısı ve progesteronun etkisi ile hipotalamus ve hipofiz üzerine pozitif geri bildirimi p p
g sonucu LH ve FSH ovulasyon öncesi pik yapar • Ovulasyon sonrası korpus luteumdan salgılanan y p g progesteron ve östrojen GnRH,FSH ve LH yı inhibe eder (+ inhibin FSH yı baskılar) Ovaryum Döngüsü – Yumurtlama ve Luteal Evre Ovaryum Döngüsü – Yumurtlama ve Luteal Evre y g y g Ovaryum Döngüsü –Luteal Evre ve Geç Luteal Evre Ovaryum Döngüsü –Luteal Evre ve Geç Luteal Evre y g ç y g ç Yumurtalık Hormonlarının İşevleri Yumurtalık Hormonlarının İşevleri şş • Östrojenler östradiol • Östrojenler- östradiol • Pregestinler- progesteron Yumurtalık Hormonları - Östrojen ve progesteron Yumurtalık Hormonları - Östrojen ve progesteron j p g j p g •
P t
dihid k i t • Progesteron, 17-α-dihidroksiprogesteron • Sentezleri kolesterolden • Kanda albümin, östrojen ve progesteron bağlayıcı globülinler bağlı taşınım • Östrojen karaciğerde konjuge edilir, atılır • Progesteron salgılandıktan kısa süre sonra diğer g g
steroidlere yıkılır Östrojenlerin etkileri Östrojenlerin etkileri • Östrojen düzeyleri pübertede artar Kadın üreme organlarında anabolik etki ile jj • Kadın üreme organlarında anabolik etki ile • Uterus, tüpler, vajina büyür ve fonksiyonel olur • Dış genitalleri büyütür • Vajina epitelini değiştirir, dayanıklılığını artırır • Uterus ve tüp endometriyumunda stromal proliferasyon ve bezlerinde artış yapar • Tüplerdeki siliyer aktiviteyi artırır • Dış genitallerde büyüme, mons pubisde ve labia d l
• Overlerde oogenezi uyarır ve folikül büyümesini b l t başlatır
Östrojenlerin etkileri Östrojenlerin etkileri • Memelerde jj • Stromal dokuyu geliştirir • Kanal sistemlerini artırır • Kanal sistemlerini artırır • Yağ birikimini artırır • Kemiklerde Osteoblastik aktiviteyi artırır • Osteoblastik aktiviteyi artırır • Kemik cismi ve epifizin birleşmesine neden olur •
Eksikliğinde matriks de zayıflar Östrojenlerin etkileri Östrojenlerin etkileri • Metabolizmada jj • Protein sentezini artırır Metabolik hızı hafif artırır • Metabolik hızı hafif artırır • Deri altı yağ dokusunu artırır • Derinin
Y m şak e dü gün olmas n sağlar • Yumuşak ve düzgün olmasını sağlar • Damarlanmasını artırır • Böbreklerde S t t t l
t
Su ve tuz tutulumunu artırır Progesteronun etkileri Progesteronun etkileri gg Ut t tü l d • Uterusta ve tüplerde • Siklusun 2. yarısında endometriyumda ve mukozada sekresyonla ilgili değişiklikleri başlatır
• Uterus kasılmalarının şiddetini ve sıklığını azaltır •
Al l hü
l i i lif
• Alveol hücrelerinin proliferasyonunu artırır Menstrüel döngü Menstrüel döngü gg • Ort. 28 gün • Kanamanın başladığı gün 1 gün • Kanamanın başladığı gün 1. gün • Folliküler faz O
l l • Ovum olgunlaşması •
• Ovum serbestlenmesi • Lüteal faz • Korpus luteum oluşumu • Endometrium gelişimi g ş •
• Gebelik oluşmaz ise • Gebelik oluşmaz ise • Mens
Menstruel döngüde uterus değişiklikleri Menstruel döngüde uterus değişiklikleri g ğ ş g ğ ş • Periyodik olarak kanda ovaryan hormonların gösterdiği değişikliğe endometriyumun cevabı • 1-5. günler: Menstruel faz – uterusun iç yüzeyi endometriyumun en derin parçası hariç dökülür l
if f d • 6-14. günler: Proliferatif faz – endometriyum kendini yeniler 8 ü l S k f d i • 15-28. günler: Sekretuar faz – endometriyum embriyonun implantasyonuna hazırdır O d f likül f lif if f lü l •
faz sekretuar faza karşılık gelir. Menstruasyon Menstruasyon yy • Fertilizasyon oluşmaz ise: progesteron düzeyi azalır progesteron düzeyi azalır • Spiral arterler kıvrılır ve kasılır (prostoglandinlerin de etkisiyle), endometriyal hücreler ölmeye başlar • Fonksiyonel tabaka kendini sindirmeye başlar Spiral arterler son bir kez kasılır sonra aniden p gevşer ve açılır • Kapiller yataktan sızan kan lökositler ve Kapiller yataktan sızan kan, lökositler ve soyulan fonksiyonel tabaka dökülür (40 ml kan+35ml seröz sıvı-pıhtılaşmaz) 35 p ş )
Rahim Duvarı Rahim Duvarı Menstruel siklus: Yumurta Olgunlaşması ve Endometrium Büyümesi Menstruel siklus: Yumurta Olgunlaşması ve Endometrium Büyümesi g y g y Menstrüel döngünün endokrin kontrolü: Lüteal evre Menstrüel döngünün endokrin kontrolü: Lüteal evre gg • Granuloza hücreleri → korpus luteum → progesteron • ↑ progesteron & östrojen: p g j Endometriyumu devam ettirir • İnhibin → yeni folikül gelişimini baskılar İnhibin → yeni folikül gelişimini baskılar • Vücut sıcaklığı artar (progesteron etkisi) Menstrüel döngünün endokrin kontrolü: Geç Lüteal evre Menstrüel döngünün endokrin kontrolü: Geç Lüteal evre çç G b lik l ↑ t
• Gebelik olursa: ↑ progesteron, östrojen & inhibin devam eder ↓ • Gebelik yok: ↓ progesteron, östrojen & inhibin • Mens, ↑ FSH & LH → yeni folikül gelişir Mens, ↑ FSH & LH → yeni folikül gelişir Hormonlar ve Ovaryum-Uterus Döngüleri Hormonlar ve Ovaryum-Uterus Döngüleri y g y g Ovulasyon ve menstruasyon döngüsü Ovulasyon ve menstruasyon döngüsü Insert fig. 20.35 Insert fig. 20.35
Mestrüel Döngü Mestrüel Döngü gg Ovulasyon ve menstruasyon siklusu Ovulasyon ve menstruasyon siklusu y y y y Kadınlarda Aylık Ritmin Düzenlenmesi Kadınlarda Aylık Ritmin Düzenlenmesi yy • Hipotalamustan (arkuat nükleus) GnRH salgısı her 1-2 saatte bir 5-25 dakika süreyle gerçekleşir • GnRH salgısı sürekli olursa FSH ve LH salgısı kaybolur • Atımlı GnRH salgısı sonucu LH atımlı salınır g • Östrojen ve progesteronon negatif geri bildirim etkisi “eklemeli”dir (additive). eklemeli dir (additive). • Korpus lüteumdan salgılanan İnhibin FSH ve LH yı baskılar baskılar
• Ovulasyondan önce östrojen LH üzerine pozitif geri bildirim oluşturur bildirim oluşturur Kadında Cinsel Aktivite Kadında Cinsel Aktivite P i ik
l k l l b l
• Psişik ve lokal uyarımla başlar • Klitoris, vajinal mukoza ve memeler kanla dolar- , j ereksiyon • Vestibüler bezler salgıları ile vestibül Vestibüler bezler salgıları ile vestibül kayganlaştırır-lubrikasyon Orgazm kas kasılmaları gerilmeleri kan basıncı • Orgazm – kas kasılmaları-gerilmeleri, kan basıncı ve nabız artışı ve uterusun ritmik kasılmaları • Kadınların orgazm sonrası refrakter dönemi yoktur Kadında Üretkenlik Kadında Üretkenlik • Ovulasyondan sonra 24 saat içinde ovum canlı y 4 ç • Ovulasyondan 4-5 gün öncesi ve bir gün sonrası içerisinde fertilizasyon içerisinde fertilizasyon Yumurtanın Olgunlaşması ve Döllenme Yumurtanın Olgunlaşması ve Döllenme g ş g ş Plasentanın İşlevi Plasentanın İşlevi şş • Amniyon • Amniyon
• Koryon
• Plasenta • Alış veriş • Alış-veriş • Hormonlar • İnsan koryonik Gonadotropini-hCG • Progesteron • Progesteron Plasenta Plasenta Plasentanın işlevleri Plasentanın işlevleri şş • Anne ve fetüs kanı arasında gaz ve diğer g ğ moleküllerin alış veriş bölgesi • Gebeliğin devamlılığının sağlanması • Gebeliğin devamlılığının sağlanması • Gaz değişimi: • 0
ve C0 2 . • Besin değişimi • Besin değişimi. • Atık değişimi. • Protein ve enzimlerin sentezi. GEBELİKTE HORMONAL FAKTÖRLER GEBELİKTE HORMONAL FAKTÖRLER • İnsan koryonik gonadotropini • Östrojen
• Östrojen
• Progesteron • İnsan koryonik somatomammotropini hCG (insan koriyonik gonadotropini) hCG (insan koriyonik gonadotropini) ( y g p ) ( y g p ) • Sinsityotrofoblast hücreleri hCG l l
hCG salgılar: • Korpus luteumun bozunmasını engeller g • Embriyoya karşı immün yanıtı baskılar. • Tiroidi uyarabilir. • Etkileri LH’a benzer. • Gebelik testinin temelidir • Kanda ovulasyondan 8-9 gün sonra tespit edilebilir gün sonra tespit edilebilir • En son mens. Periyoddan 60-80 gün sonra tavan yapar
Plasental hormonlar Plasental hormonlar • hCS ( insan koryonik somatomammotropini): • Etkileri GH ve prolaktine a benzer • Etkileri GH ve prolaktine a benzer • 5. haftada salgısı başlar h di b b
i ki l • hCS ve GH diyabet benzeri etki oluşturur • Östrojen: • Sinsityotrofoblastlardan salgılanır • Endometriyal büyüme y y
Embriyonal hücre çoğalmasında hızlanma • Prolaktin salgısının baskılanması Prolaktin salgısının baskılanması • Memelerde duktal yapıların büyümesi • Anne uterusunda gelişme • Anne uterusunda gelişme • Annede pelvik ligamanlarda gevşeme Plasental hormonlar Plasental hormonlar • Progesteron: k l l b k l • Uterus kasılmalarını baskılar. • Uterus büyümesini uyarır. b y y
LH ve FSH yı baskılar. • Memede alveoler dokuların gelişimini uyarır.(süt yapımını baskılar) Gebelikteki diğer hormonal faktörler Gebelikteki diğer hormonal faktörler ğğ • Hipofiz salgısı- kortikotiropin, tirotiropin, prolaktin artar/ FSH LH baskılanır prolaktin artar/ FSH,LH baskılanır • Adrenokortikal glukokortikoidler hafif artar • Aldosteron artar • Tiroksin salgısı artar Tiroksin salgısı artar • Paratiroid hormon salgısı artar • Overler ve plasentadan Relaksin salgısı artar Anne Vücudunun Gebeliğe Yanıtı Anne Vücudunun Gebeliğe Yanıtı ğğ Döllenme öncesi 4 ay 7 ay
9 ay Anne Vücudunun Gebeliğe Yanıtı Anne Vücudunun Gebeliğe Yanıtı • GI sistem – sabah kusmaları (yüksek östrojen ve ğğ (y j progesteron) • Üriner sistem – idrar yapımında artış • Glomerül filtrasyon hızında %50 artış • Solunum sistemi –solunum dk hacminde artışş • ödematöz ve nazal konjesyon • Dispne (geç dönemde) Dispne (geç dönemde) • Kardiyovasküler sistem – kan hacminde % 25-40 artış • Kalp debisinde % 30-40 artış • Kalp debisinde % 30-40 artış • Alt ekstremite venöz basıncında artış, variköz venler ve ödem ve ödem
Anne Vücudunun Gebeliğe Yanıtı Anne Vücudunun Gebeliğe Yanıtı • Ağırlık artışı ğğ ğ ş • Yaklaşık 11 kg • 3.5 kg fetüs 3.5 kg fetüs • 2 kg amniyos sıvısı, plasenta, fetal membranlar • Uterus +1 kg • Uterus +1 kg • Memeler +1 kg h d
• Kan ve hücre dışı sıvı +3 kg • 1,5 kg yağ birikimi • İştah artar!! ş
Anne Vücudunun Gebeliğe Yanıtı Anne Vücudunun Gebeliğe Yanıtı ğğ • Bazal metabolizma hızı artar • Bazal metabolizma hızı artar • Isı üretimi artar • Maternal besinsel ihtiyaçlar artar • + demir + D vitamini • + demir, + D vitamini DOĞUM DOĞUM • Gebelik sonuna doğru (yaklaşık 40 hafta) östrojen: j • Myometriyumda oksitosin reseptörlerini yapımını uyarır yapımını uyarır. • Prostoglandin reseptörlerini yapımını uyarır. • Myometriyum hücreleri arasındaki yarık bağlantıların yapımını uyarır. • Östrojen/progesteron oranı bozulur. Doğum Doğum ğğ Insert fig 20 52 Insert fig. 20.52
Doğum Doğum ğğ Doğum düzenleyicileri Doğum düzenleyicileri • Eylemin başlaması y ş • Gerilme uyarısı Ok i
i • Oksitosin • Prostaglandinler g •
↑ i • ↑ gerim → • ↑ Oksitosin • Doğum sonlanır U
Uyaran Doğum Doğum ğğ Süt Verme (Laktasyon) Süt Verme (Laktasyon) • Meme bezleri: ( y ) ( y ) • Gelişim için GH,Prl, Adr. Glik.,İns. gerekli • Süt yapımı ve salgısından y p g sorumlu alveoller içeren bezler. • Gelişmesi için Progesteron gerekir • Alveolden ikincil tübüle. • Ampulla: • Besleme sırasında süt birikir birikir.
• Nöroendokrin refleks: • Besleme ile prolaktin salgısı artar. • Emme PRH salgısını uyarır. Laktasyon Laktasyon yy • Hipotalamustan PRF salgılanır. • Ön hipofizden prolaktin salgılanır: • Süt yapımı uyarılır. • Prolaktin salgısı g primer olarak PIH ile kontrol edilir. • “Süt fışkırması” için oksitosine ihtiyaç vardır
vardır. Prolaktinin etkileri Prolaktinin etkileri i li i • Hiperglisemi • Glukoz intoleransı • Hipogonadizm (GnRH ve ovulasyon baskılanır) baskılanır) • Davranışsal etkiler(depresyon, anksiyete) • Osmotik etki (su ve tuz tutulumu) • Meme alveol epitelinde proliferasyon • Meme alveol epitelinde proliferasyon • Süt proteinleri ve laktaz sentezi Laktasyon Laktasyon yy Süt-Fışkırma Refleksi Süt-Fışkırma Refleksi Insert fig. 20.55 Laktasyon ve oksitosin Laktasyon ve oksitosin Annenin bebeği görmesi, sesini görmesi, sesini duyması Meme başının uyarımı Emme hareketi süt Emme hareketi süt fışkırmasını uyarır (bilateral) Yüklə 2,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|