Botirova mohigul davron qizi
Yüklə 23,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
1. Boshlang„ich sinflar o„quv dasturida ona tili , o„qish bolalarning lug„atini boyitish 2. O„quvchilarni so„zning yangi ma‟nolari bilan tanishtirish 3. O„quvchilar tilida kam qo„llaniladigan so„zlar ma‟nosi ustida ishlash. 4. Yangi paydo bo„lgan so„z ma‟nolari ustida ishlash. 5.Grammatik atamalar ma‟nosi bilan tanishtirish. Reja: • O„quvchilarni notanish so„z va iboralar bilan tanishtirish. O„quvchilar darslikdagi so„z va iboralarga birinchi marta duch kelayotgan bo„lishi mumkin. Bu so„z yangi paydo tbo„lgan so„z bo„lmasa ham o„quvchi uning ma‟nosini bilmaydi, demak, o„quvchi uchun yangi so„z hisoblanadi. Masalan, 1-sinf “Ona tili” darsligida xabib (do„st) darparda (oyna o„rniga shaffof qog„oz yopishtirilgan deraza parda), (mag„rur (kekkaygan, mag„rur-kamtar), kamol (har tomonlama yetuk, to„kis, kamol topmoq-xazon bo„lmoq), xaroba (qarovsiz qolgan vayrona), qardosh (do„st, birodar, qarindosh-urug„), safdosh (harbiy xizmatda birga, tashkilotda birga), xavza (daryo va ko„llarga qo„yiladigan, uni tashkil etadigan irmoqlar yoki majmui rasm ko„rsatiladi), sarkarda (qo„mondon, lashkarboshi), zeb (bezak, ko„rk, husn), ziynat (go„zallik uchun xizmat qiluvchi buyum), qasr (xashamatli saroy, ko„shk) kabi so„zlarga duch keladilar 1. Boshlang„ich sinflar o„quv dasturida ona tili , o„qish bolalarning lug„atini boyitish 2. O‘QUVCHILARNI SO‘ZNING YANGI MA’NOLARI BILAN TANISHTIRISH • O„quvchilarni so„zning yangi ma‟nolari bilan tanishtirish. O„quvchilar ko„p ma‟noli so„zlarning bir ma‟nosini tushunsa, boshqa ma‟nosini bildirmasliklari mumkin. Bolalar so„zlarning hamma ma‟nolarini birdaniga o„zlashtirib ololmaydilar. Ularning ma‟nosini o„zlashtirish bosqichma bosqich amalga oshiriladi. 1-2 sinfda ko„p ma‟noli so„zning bir-ikki ma‟nosi bilan tanishsa, 3-4- sinflarda yana boshqa ma‟nolarini bilib oladi. Tilning barcha sathlarini: fonetika, leksika, so„z tarkibi, morfologiya, sintaksis (boshlang„ich sinfda bu bo„limlar “Tovushlar va harflar”, “So„z”, “Gap”, “Bog„lanishli nutq” deb nomlanadi)ni o„rganish jarayonida tasviriy ifodalar, iboralar , ma‟nodosh, shakldosh, qarama-qarshi ma‟noli so„zlarning ma‟nolari turli ish turlari asosida tushuntirib boriladi. 1-sinf ona tili darsligida fikr buzuq-ko„chma ma‟noli ibora berilgan, uni soat buzuq birikmasi bilan taqqoslang. Qaysi birikma boshqa ma‟noda qo„llanayapti? (soat buzuq) Qaysi birikma boshqa ma‟noda qo„llanayapti? (fikri buzuq). Fikri buzuq birikmasi qanday ma‟noni ifodalayapti? Bolalar o„ylab, niyati yomon kishilarni fikri buzuq deyishadi deb izoh beriladilar. O‘QUVCHILAR TILIDA KAM QO‘LLANILADIGAN SO‘ZLAR MA’NOSI USTIDA ISHLASH. • O„quvchilar tilida kam qo„llaniladigan so„zlar ma‟nosi ustida ishlash. Adabiy tilga oid ba‟zi so„zlar o„quvchilar nutqida kam qo„llaniladi. Bu so„zning ma‟nosini o„quvchi yetarli darajada tushunmaydi. Uning o„rnida oddiy so„zlarni qo„llaydi. O„qituvchi ularni kitobiy so„zlar bilan almashtirish uchun nutqida qo„llashga majbur etadigan vaziyat yaratishi, ehtiyojni yuzaga keltirish zarur. Masalan, jim –tinch, - osuda-osoyishta, yurakdan-dildan, soat strelkasi-soat millari, -garmdori- qalampir, minut-daqiqa , rayon-tuman kabi. So„zlarning qo„llanishini faolashtirish uchun yozma ishlar o„tkazilayotganda ham o„quvchilar e‟tiborini ayrim so„zlarni boshqasi bilan almashtirishlari ta‟kidlandi. Masalan, 1-sinfda rasmlar asosida og„zaki hikoya tuzayotgan o„quvchilarning nutq elementlari biri-biridan farqli bo„lishi –biri ikkinchisining so„zini qaytarmasligi talab qilinadi. Masalan, shirinsuxan so„zi o„rnida shirinso„z, nasim-tonggi yel (shamol), tanbeh berdi –dashnom berdi, zilol suv-tiniq suv, kichik mo„jaz, tik-adl, nafis-nozik, ishbilarmon –ishning ko„zini biladigan kabi... Yozma bayon yozishga tayyorlanish jarayonida ham (2-sinf) so„zlarni boshqasi bilan almashtirishga, kitobiy so„zlar tanlashga e‟tibor berish lozim. Darsliklarda bola hissiyotiga ta‟sir qiluvchi ko„chma ma‟nodagi badiiy ifodalar ko„p qo„llangan, ular ustida maqsadga muvofiq ishlash o„quvchi nutqini jozibador qiladi, ularning nutqiy adabiy tilga yaqinlashtiradi. YANGI PAYDO BO‘LGAN SO‘Z MA’NOLARI USTIDA ISHLASH. • Yangi paydo bo„lgan so„z ma‟nolari ustida ishlash. Bunday so„zlar darslikda kam qo„llaniladi. Bunday so„zlarning bolalar hayoti bilan bog„liq bo„lganlarini ajratib olib “Bilib qo„ygan yaxshi” rubrikasi ostida ishlansa o„quvchining nutqi zamon bilan baravar rivojlanib boradi. GRAMMATIK ATAMALAR MA’NOSI BILAN TANISHTIRISH. • Grammatik atamalar ma‟nosi bilan tanishtirish. Grammatik atamalarning avvalo to„g„ri talaffuzi, imlosi o„rgatiladi. Shundan so„ng misollar asosida uni mazmuni ochiladi. Qoidani o„qitish va mashqlar bajarish orqali atama ma‟nosini to„laqonli anglashlariga erishiladi. Lug„at ustida ishlashda quyidagi metodik usullardan foydalaniladi: So„z ma‟nolarini taqqoslash va ularni sharhlash. Bu usul ko„chma ma‟noli so„z va iboralar , paronim so„zlar, shakli bir xil so„zlar ma‟nosi, imlosi, talaffuzini izohlashda qo„llaniladi. Urush-urush: ikki kishining janjallashib qolishi –urish; ikki xalq, ikki davlat orasidagi jang-urush. Bu so„zlarning talaffuzi ham ikki xil. Yüklə 23,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|