Daltonizmx



Yüklə 33,78 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix02.01.2022
ölçüsü33,78 Kb.
#1734


Daltonizm – wada wzroku polegająca na nierozpoznawniu barw czerwonej i zielonej. 

Potocznie nazwą tą określa się równieŜ kaŜde z pozostałych zaburzeń rozpoznawania 

barwnego. Daltonizm zazwyczaj jest wadą wrodzoną, uwarunkowaną genetycznie, 

dziedziczoną recesywnie w sprzęŜeniu z chromosomem X. Z tego powodu znacznie częściej 

dotyczy męŜczyzn. Daltonizm nabyty moŜe być wynikiem uszkodzenia dróg wzrokowych 

począwszy od siatkówki po korę mózgu. MoŜe być równieŜ efektem ubocznego działania 

leków. Nazwa tej wady pochodzi od angielskiego chemika Johna Daltona, który w 1794 roku 

na własnym przypadku opublikował jej opis. 

 

John Dalton 



Termin "daltonizm" pochodzi od imienia chemika i fizyka Johna Daltona. Dalton urodził się 

w wiosce Cumberland w Anglii w 1766, gdzie jego ojciec Josef był tkaczem. Daltona uczył 

ojciec i nauczyciel szkoły dla kwakierów - John Fletcher. Kiedy w 1778 roku Fletcher odszedł 

na emeryturę Dalton zajął jego miejsce. W 1793 został wybrany do nauki matematyki i 

filozofii naturalnej w New College w Manchester. W 1803 Dalton wprowadził 4 reguły 

dotyczące prawa ciśnień cząstkowych gazów i stosunków wielokrotnych. 

Dalton zajmował się równieŜ badaniem rozszerzalności gazów i zaleŜnościami pomiędzy 

ciepłem a energią i stałością składu związków chemicznych. Jako pierwszy ułoŜył skalę mas 

atomowych.  

ZauwaŜył on, Ŝe pewne kolory postrzega inaczej niŜ większość ludzi, np. przedmioty zielone 

widział jako zielone. W 1794 roku wygłosił nawet wykład, w którym bardzo precyzyjnie 

opisał, jak jego oko widzi poszczególne kolory. Pomimo Ŝe sprawa ta niezmiernie go 

interesowała, nikt z ówczesnych lekarzy i naukowców nie był w stanie wyjaśnić, dlaczego 

jego oko nie dostrzega niektórych kolorów. Dalton uznał, Ŝe, aby rozwiązać tę zagadkę, 

naleŜy dokładnie przebadać gałki oczne. Z tego względu polecił swojemu osobistemu 

lekarzowi, aby po śmierci dokładnie zbadał jego gałki oczne i wreszcie odkrył tajemnicę 

widzenia barw. Lekarz wykonał polecenie, jednak porównanie budowy oczu Daltona z 

budową oka człowieka normalnie rozróŜniającego barwy nie rozwiązało zagadki. Dopiero 

badania gałek ocznych Daltona wykonane w 1994 roku w Londyńskim Instytucie 

Okulistycznym wykazały, Ŝe siatkówka nie zawierała jednego z trzech fotopigmentów, 

właśnie tego, który odpowiedzialny jest za widzenie barwy czerwonej. W badaniach tych 

wykorzystano metody analizy DNA. 

Dalton, razem ze swoim bratem, opisał niewidzenie kolorów oraz błędne rozpoznawanie 

koloru czerwonego i zielonego. Stwierdził on iŜ jest to schorzenie i jako pierwszy napisał 

artykuł nt. tej choroby. Był on zatytułowany: "Niezwykłe prawa wpływające na widzenie 

kolorów i obserwację". John Dalton zmarł w 1844 roku. 

Wg medycyny DALTONIZM jest to dziedziczna wada wzroku, polegająca na nierozróŜnianiu 

kolorów. Występuje głównie u chłopców. Prawdziwy daltonizm, czyli widzenie świata 

wyłącznie w róŜnych odcieniach szarości, zdarza się rzadko. Najczęściej polega na 

nierozróŜnianiu koloru zielonego i czerwonego. Defekt ten wykrywa zwykle okulista w czasie 

badań kontrolnych. Pokazuje dziecku np. rysunek z czerwonych plam na zielonym, 

kropkowanym tle. Zdrowy malec bez problemów dostrzeŜe kształt w tej gmatwaninie 

kolorów. Daltoniście wszystko zleje się w jedną plamę. Takiej wady się nie leczy. Oko 

ludzkie przystosowane jest do widzenia barw światła o długości fali w zakresie od około 400 




nm (barwa fioletowa) do około 700 nm (barwa czerwona). Jedną z wad wzroku jest daltonizm 

polegający na złym rozpoznawaniu barw. MoŜe być to wada wrodzona lub nabyta. Daltonizm 

wrodzony jest wadą dziedziczną, na którą cierpi w róŜnym stopniu 8% męŜczyzn i 0,5% 

kobiet. Daltonizm nabyty moŜe być wynikiem przejścia choroby siatkówki lub drogi 

wzrokowej. Wada ta jest często definiowana jako ślepota na barwę czerwono - zieloną. 

Występuje takŜe ślepota na barwę czerwoną, rzadziej zieloną i bardzo rzadko na fioletową. 

Normalne widzenie barw jest rezultatem kompozycji z trzech podstawowych barw: czerwieni, 

zieleni i błękitu. Widzenie trójchromatyczne moŜe nieco odbiegać od normy w zakresie 

dostrzeganego pasma monochromatycznego. W tym przypadku nie ma ślepoty na barwę lecz 

jest anomalia widzenia barwnego. Brak widzenia jednej z barw powoduje widzenie 

dwuchromatyczne, widzenie monochromatyczne jest spowodowane ślepotą na dwie barwy. 

Całkowita ślepota na barwy jest wynikiem niedorozwoju czopków siatkówki i łączy się ze 

znacznym obniŜeniem ostrości wzroku i trudnością przystosowania do światła.  

 

Daltonizm jako choroba genetyczna 



Chorobę tą wywołuje recesywny allel d, leŜący w chromosomie X. Prawidłowy allel 

dominujący jest oznaczany jajko D. Allel d występuje stosunkowo rzadko w populacji 

ludzkiej. Daltonizm wśród męŜczyzn pojawia się średnio raz na około 40 osób. U kobiety 

wystąpią objawy daltonizmu, jeŜeli będzie ona homozygotą pod względem genu d, co zdarza 

się bardzo rzadko, średnio raz na 1600 kobiet. U męŜczyzn mogą pojawić się dwa genotypy 

związane z daltonizmem: XDY i XdY. W pierwszym przypadku męŜczyzna normalnie 

odróŜnia kolory, w drugim jest daltonistą. U kobiet mogą pojawić się trzy moŜliwe 

kombinacje alleli związanych z nierozróŜnianiem barwy zielonej i czerwonej: XDXD, XDXd 

i XdXd. JeŜeli kobieta ma dwa allele D, to odróŜnia kolory i nie jest nosicielką genu 

odpowiedzialnego za daltonizm. Kobieta mająca dwa recesywne allele d jest daltonistką. 

Heterozygotyczna kobieta XDXd wprawdzie prawidłowo odróŜnia kolory, ale jest nosicielką 

genu d i moŜe przekazać go swoim synom i córkom. MęŜczyzna daltonista moŜe przekazać 

allel d jedynie córkom, a nie synom, gdyŜ synom przekazuje chromosom Y. Kobieta 

daltonistka przekaŜe cechę synom ze 100% prawdopodobieństwem, niezaleŜnie od tego czy 

ojcem dziecka będzie męŜczyzna rozróŜniający barwy czy teŜ nie, poniewaŜ oba chromosomy 

X kobiety daltonistki zawierają allel d. Pojawienie się daltonizmu u córek takiej kobiety 

będzie zaleŜało od tego, czy ich ojciec jest daltonistą czy nie. W pierwszym przypadku 

wszystkie córki będą daltonistkami, a w drugim- będą rozróŜniały kolory, ale wszystkie będą 

nosicielkami recesywnego genu d. 

 

Statystyki 



W większości przypadków osoby źle rozróŜniające barwy od urodzenia nie zdają sobie 

sprawy z istnienia tej wady, gdyŜ ostrość wzroku jest zwykle u nich prawidłowa. Wadę tę 

wykrywa się na podstawie specjalistycznych badań przy uŜyciu tablic barwnych 

pseudoizochromatycznych. W razie konieczności wykonania dokładniejszych badań 

wykorzystuje się przyrząd nazywany anomaloskopem. Pacjent badany anomaloskopem ma za 

zadanie

 porównanie dwóch barw. W niektórych odosobnionych społecznościach stosunkowo 

mało ludzi miewa kłopoty z rozpoznawaniem kolorów. Na FidŜi tylko co 120 mieszkaniec 

jest daltonistą, natomiast w Kanadzie — przeciętnie co 9. stwierdzenie daltonizmu jest bardzo 




waŜne przy kwalifikowaniu do niektórych zawodów, wymagających bezbłędnego 

rozróŜniania barw, np. pilot, kierowca. 

 

Ś

rodki ostroŜności 



W ksiąŜce Colour (Barwa) Hazel Rossotti przede wszystkim zaleca wczesne postawienie 

diagnozy. Następnie daltonistę naleŜy „uprzedzić, co moŜe go wprowadzać w błąd, i nauczyć, 

by w miarę moŜliwości nie polegał na mylących barwach, lecz na innych wskazówkach”. 

Dziecku nie rozróŜniającemu barwy moŜesz wyjaśnić znaczenie sygnałów świetlnych na 

skrzyŜowaniach. Nawet gdy wie, kiedy wolno przejść przez jezdnię, bo po trafi odróŜnić 

ś

wiatło czerwone od zielonego po połoŜeniu, pomóŜ mu dostrzec róŜnicę w ich intensywności 



czy jaskrawości. Dzięki temu, gdy będzie zdane na siebie, zdoła nawet po ciemku właściwie 

odczytać sygnały. JeŜeli jesteś daltonistą - staraj się unikać decydowania jedynie na podstawie 

kolorów. PoniewaŜ mózg potrafi zrekompensować nieprawidłowe widzenie barw, uzupełniaj 

swój zasób informacji przez zwracanie większej uwagi na jaskrawość, połoŜenie i kształt 

danego przedmiotu. Śmiało proś o pomoc przyjaciół i krewnych poprawnie rozpoznających 

kolory. Podczas podejmowania waŜnych decyzji, takich jak wybór pracy, postąpisz mądrze, 

uwzględniając ujemne skutki ślepoty na barwy. W niektórych zawodach moŜe ona stanowić 

powaŜną przeszkodę. Dotyczy to na przykład wielu chemików, farmaceutów, fotografików i 

drukarzy. Właściwe rozpoznawanie barw jest potrzebne dentystom podczas dobierania 

sztucznych zębów. RównieŜ rzeźnikom i dostawcom Ŝywności ułatwia dostrzeŜenie zmian 

zachodzących w artykułach spoŜywczych. Pielęgniarkom i lekarzom daltonizm moŜe 

utrudniać rozpoznanie stanu zdrowia badanych pacjentów. Zdolność właściwego widzenia 

jest nie zwykle cenna. Jeśli masz kłopoty z rozróŜnianiem barw, musisz zachowywać 

szczególną ostroŜność. Na przykład, powinieneś być świadomy, Ŝe niepotrzebne zaŜywanie 

leków lub narkotyków, naduŜywanie alkoholu czy palenie papierosów moŜe jeszcze 

pogorszyć sytuację. A jeŜeli poprawnie rozpoznajesz barwy, wysoko sobie ceń ten 

niezrównany dar. 

 

BIBLIOGRAFIA: 



• Podręcznik „Biologia”, tom 1 dla liceum ogólnokształcącego, zakres rozszerzony, 

Wydawnictwo Szkolne PWN; 

• www.ustronie.pl; 

• www.wikipedia.pl; 



• Encyklopedia medyczna PWN. 

 

Yüklə 33,78 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin