Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu il tarixli 235
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Elnur Sadıqov BANK ƏMƏLİYYATLARI Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu il tarixli 235 saylı əmri ilə dərs vəsaiti kimi təsdiq edilmişdir. Azorbayoan Respublikss! Prezidentinin İşiör idarəsi PREZSDENT KİTABXÄNASI Bakı - 2010 1 Müəllif: Sadıqov Elnur Məhəmməd oğlu – iqtisad elmləri doktoru, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin “Bank işi” kafedrasının professoru Rəyçilər: i.e.n. ƏZİZOVA Ə.Ə. – KAPİTAL BANK A.S.C.-nin “Xəzinədarlıq” departamentinin direktor müavini. i.e.n. BRAHİMOV Z.H. – Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin “Bank işi” kafedrasının dosenti. Elnur Sadıqov. Bank əməliyyatları. Dərs vəsaiti. Bakı: “İqtisad Universiteti” Nəşriyyatı, 2010.- 212 səh. Kitabda bank əməliyyatlarının məzmunu ifadə edir və bank əmə- liyyatlarının həyata keçirilməsinin hüquqi əsaslarının mahiyyəti açıqlanır. Kommersiya bankının aktiv və passiv əməliyyatları kitabda öz izahını tapmışdır. Eyni zamanda kommersiya bankının iqtisadi inkişaf dövründə yeni məzmunu və əməliyyatları göstərilmiş, bank xidməti bazarının xüsusiyyətləri verilmişdir. Kitab bank sisteminin işçiləri üçün, eyni zamanda bank işini sərbəst öyrənənlər, həmçinin ali və orta ixtisas məktəblərinin tələbələri üçün nəzərdə tutulmuşdur. © Sadıqov E. - 2010 © “İqtisad Universiteti” - 2010 2 MÜNDƏRİCAT GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 FƏSİL 1. Bank əməliyyatlarının mahiyyəti……. . . 1.1. Bankların mahiyyəti və növləri. . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Bank kreditləşdirilməsinin hüquqi əsasları. . . . . . 1.3. Mərkəzi Bank, onun quruluşu və hüquqi mövqeyi. 1.4. Kommersiya bankları və digər kredit təşkilatları. 1.5. Bank nəzarətinin mahiyyəti. . . . . . . . . . . . . . . . . 1.6. Mərkəzi Bankın pul – kredit siyasətinin əsas alətləri və metodları…………………………………. . . . . FƏSİL 2. Kommersiya banklarının əməliyyatları… 2.1. Kommersiya banklarının əməliyyatlarının mahiyyəti.. 2.2. Aktiv və passiv əməliyyatlar, onların növləri, iqtisadi məzmunu………………………………………………. 2.3. Bank əməliyyatlarının təsnifatı. . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Bank əməliyyatlarının gəlirliliyi, riskləri və sığorta- lanması………………………………………………. FƏSİL 3. Nağdsız və nağd hesablaşmalar. . . . . . . 3.1. Nağdsız hesablaşmarın mahiyyəti. . . . . . . . ... . 3.2. Banklarda pul emissiyası. . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Banklarda nağd pul emissiyası. . . . . . . . . . . . . . 3.4. Nağdsız hesablaşmaların mahiyyəti. . . . . . . . . . 3.5. Banklarda nağd pull dövrüyyəsi. . . . . . . . . . . . . 3.6. Müəsissələrdə kassa əməliyyatının təşkili . . . . . FƏSİL 4. Bankların lizinq və faktorinq əməliyyatları. 4.1. Lizinq əməliyyatı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Faktorinq əməliyyatı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FƏSİL 5. Bankların beynəlxalq əməliyyatları……. 5.1. Beynəlxalq hesablaşmalar üzrə bank əməliyyatları... 5.2. Beynəlxalq hesablaşmaların əsas formaları. . . . 7 7 9 11 13 22 22 31 31 39 55 57 61 61 68 70 74 96 101 108 108 110 114 114 115 3 5. 3. Valyuta əməliyyatlarının növləri. . . . . . . . . . . . . 5. 4.Forvard müqaviləsi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. 5. Bankararası valyuta bazarında əməliyyatlar. . . FƏSİL 6. Forfeytinq əməliyyatları…………………. 6. 1. Forfeytinq əməliyyatlarının mahiyyəti. . . . . . . . . 6. 2. Forfeytinq kağızları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FƏSIL 7. Bankların qiymətli kağızlar bazarında fə- aliyyət növləri………………………………………. . 7. 1. Bankların qiymətli kağızlar bazarında əməliyyatları.. 7. 2. Bankların depozit və əmanət qiymətli kağızları. . FƏSİL 8. Bankların veksellərlə əməliyyatları…. . . . 8. 1. Veksellərlə bank əməliyyatları. . . . . . . . . . . . . . . 8. 2. Sadə vekselin mahiyyəti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. 3. Köçürmə vekselinin mahiyyəti. . . . . . . . . . . . . . 8. 4. Vekselin aksepti üzrə əməliyyatlar. . . . . . . . . . . 8. 5. Veksel zaminliyi – aval. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. 6. Veksel üzrə ödəniş müddəti. . . . . . . . . . . . . . . . 8. 7. Vekselin ödənilməməsi və qeyri – aksept əməliyyatı. 8. 8. Veksel dövriyyəsində iştirak edən şəxslərin hüquq və vəzifələri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FƏSİL 9. Qiymətli metallar və qiymətli daşlarla bank əməliyyatları……………………………………. 9. 1. Bankın qiymətli metallarla əməliyyatlarının növləri.. 9. 2. Qiymətli metallarla bank əməliyyatlarının xüsusiy- yətləri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. 3. Banklarda metal hesabı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. 4. Təbii qiymətli daşlarla əməliyyatlar. . . . . . . . . . . 117 119 120 121 121 123 124 124 133 154 154 155 157 159 161 161 164 165 167 167 168 171 174 4 FƏSİL 10. İnternet – bank sisteminin mahiyyəti… FƏSİL 11. Kommersiya banklarında müştərilərə xidmətinin təşkili…………………. . . . . . . . . . . . . . . 11. 1. Kommersiya banklarında xidmətin təşkilinin mahiyyəti 11. 2. Bank marketinqinin üsulları…………………… 11. 3. Fiziki şəxslərə fərdi bank xidmətlərinin təşkili. . . 11. 4. Banklarda kredit, məsləhət xidmətinin təşkili. . . 11. 5. Fərdi şəxslərə kredit verilməsi əməliyyatları. . . . FƏSİL 12. Bankın investisiya və kredit siyasəti…. 12. 1. Bankın investisiya siyasəti. . . . . . . . . . . . . . . . 12. 2. Birbaşa və portfel investisiyası. . . . . . . . . . . . . 12. 3. Bankın kredit siyasəti…………………………... FƏSİL 13. Bank əməliyyatları üzrə risklər……………. 13. 1. Sənədli əməliyyatlar üzrə risklər. . . . . . . . . . . . 13. 2. Bank zəmanəti ilə risklərin sığortalanması. . . . ƏDƏBİYYAT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 178 180 183 186 191 197 197 200 201 206 206 208 210 5 GİRİŞ Bank sisteminin fəaliyyəti qəbul olunmuş “Mərkəzi Bank haqqında” və “Banklar və bank fəaliyyəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə nizamlanır. Azərbaycan Respublikasının ərazisində kommersiya banklarının açılması, qeydə alınması və ləğvi həmin qanunlarla müəyyən olunur. Azərbaycan ərazisində bu qanuna görə lisenziyalaşdırılmış bank fəaliyyəti qaydası mövcuddur, yəni bank fəaliyyəti yalnız Mərkəzi Bankın xüsusi lisenziyası əsasında aparıla bilər. Bank fəaliyyətinə Mərkəzi Bank tərəfindən xüsusi icazə verilməsi bank əməliyyatları üzrə yüksək dərəcəli risklə əlaqədardır. Bankın nizamnaməsi Mərkəzi Bankdan qeydiyyatdan keçdikdən sonra kommersiya bankı yaradılmış hesab edilir və hüquqi şəxs statusu qazanır. Kommersiya banklarının yaradılması təşəbbüsünü onun təsisçiləri irəli sürürlər. Qanuna görə kommersiya bankları istənilən mülkiyyət formasında yaradıla bilər. Onun təsisçiləri isə bankın nizamnamə kapitalının formalaşmasında iştirak etməyə tam hazır olan hüquqi və fiziki şəxslər ola bilərlərdir. Qanuna görə siyasi təşkilatlar və ixtisaslaşmış ictimai fondlar müstəsna olmaqla bütün hüquqi və fiziki şəxslər kommersiya banklarının təsisçiləri ola bilərlər. Likvid balansı olmayan və eləcə də, ödəmə qabiliyyətsiz elan olunmuş müəssisə və təşkilatlar bankın təsisçisi ola bilməzlər. Təsisçilər bankın yaradılması üçün lazım olan bütün sənədlərin hazırlanmasını öz üzərlərinə götürürlər. Təsisçilər, yəni fiziki və hüquqi şəxlər təsis müqaviləsini hazırlayır və onu imzalayırlar. Təsis müqaviləsində bankın xarakteri (pay və ya səhm- dar), nəzərdə tutulan nizamnamə kapitalının məbləği və təsisçilərin həmin kapitalda olan payı, üzərlərinə götürdükləri öhdəliklər üzrə tərəflərin cavabdehlik səviyyələri, mövcud ola biləcək münaqişələrin həlli qaydası və s. öz əksini tapmalıdır. Kommersiya banklarının yaradılmasında əsas sənəd kimi onun nizamnaməsi qəbul edilir və nizamnamədə bankın adı, onun hüquqi ünvanı, apara biləcəyi əməliyyatların siyahısı, nizamnamə 6 fondunun və bank tərəfindən yaradılacaq digər fondların məbləği, təsisçilər haqqında məlumat və bankın idarəçiliyi haqqında əsasnamə təqdim olunmalıdır. Bazar iqtisadiyyatına keçid dövründə banklar iqtisadiy- yatın daha sürətlə inkişaf edən sahəsinə çevrilmişdir. Güclü maliyyə potensialına malik banklar olmasa iqtisadiyyatı inkişaf etdirmək olmaz. Onlar ölkənin sosial – iqtisadi inkişafına maliyyə təminatı yaratmaqla iqtisadi islahatların reallaşmasında böyük rol oynaya bilərlər. Mahiyyət etibarilə bankların başlıca funksiyası ölkənin iqtisadi inkişafına xidmət etməkdir. Banklar yerinə yetirmiş olduqları əməliyyatların xarakte- rinə görə üç əsas tipə bölünürlər: emissiya, səhmdar – kom- mersiya və ixtisaslaşdırılmış banklar. Mərkəzi Bank adətən ayrı-ayrı müəssisələr, firmalar və sahibkarların kreditləşdirilməsi ilə məşğul olmur. Bu əməliyyat- ların həyata keçirilməsi səhmdar – kommersiya banklarının səlahiyyətlərinə aid edilir. Belə ki, səhmdar – kommersiya bank- ları müəssisələr, firmalar və ayrı-ayrı vətəndaşların kredit- ləşdirilməsini həyata keçirir. Səhmdar – kommersiya bankları əmanətlərin kredit sis- teminə cəlb edilməsi, müəssisələrə, firmalara, şirkətlərə kreditin verilməsi, göstərilən strukturlar arasında haq – hesablar üzrə yuxarıda göstərilən əməliyyatların mühüm kütləsini yerinə yetirir, həmçinin də fond-komisyon və valyuta əməliyyatları ilə məşğul olur. Səhmdar – kommersiya banklarının şəbəkəsi bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar olaraq genişlənir. Lakin, eyni zamanda maliyyə vəsaitinin çatışmazlığı və ölkə iqtisadiyyatının böhran keçirməsi ilə əlaqədar olaraq tez bir zamanda iflasa uğrayırlar. Bunlarla yanaşı bir sıra xarici özəl banklar güclü rəqabət aparma qabiliyyətinə malik olduqlarına görə respublikanın maliyyə - kredit sistemində aparıcı mövqe tuturlar. 7 FƏSİL 1. BANK ƏMƏLİYYATLARININ MAHİYYƏTİ 1. 1. Bankların mahiyyəti və növləri Bank sistemi iqtisadi sistemin ən mühüm elementlərindən biridir. İqtisadiyyatın digər sahələri kimi bank sistemi də hal- hazırda struktur, eləcə də funksiyalarla əlaqədar olan köklü dəyişikliklərə məruz qalmaqdadır. Dəyişikliklərin işlənib hazır- lanması xarici təcrübə, keçirilən iqtisadi islahatların ilk illərinin təcrübəsi, bank müəssisələrinin mahiyyəti və təyinatı haqqında müasir təəssüratlar əsasında həyata keçirilən bank qanunvericiliyi tərəfindən təsbit edilir. Bankların iqtisadi təbiəti onların xüsusi funksiyasında özünü büruzə verir: iqtisadi bazarda xüsusi maliyyə vasitəçiləri rolunu yerinə yetirmə funksiyası. Bu əsasda banklar müəyyən subyektlərin (dövlətin, fiziki şəxslərin, təsərrüfat strukturlarının) təsərrüfat fəaliyyəti prosesində azad olan sərbəst pul vəsaitlərini cəlb edir və həmin vəsaitləri müddətlilik, qaytarılma və başqası tərəfindən istifadə olunduğu müddət üçün əvəzinin ödənilməsi şərtləri ilə təklif edir. Bununla onlar bank kreditləşdirilməsini həyata keçirir. Bank krediti maliyyə hüququnun mühüm halqalarından biridir. Məhz bank sistemi həm nağd, həm də nağdsız pul vəsaitləri fondunun toplanmasını həyata keçirir. Beləliklə, kapitalın daim bölüşdürülməsi baş verir. Bank – fəaliyyət məhsulu müxtəlif xidmət növündən (məsələn, kreditlərin təklif edilməsi, yatırımların yerləşdirilməsi, zəmanətlərin və zaminliyin verilməsi, məsləhət xidmətlərinin göstərilməsi və s. ) ibarət olan kommersiya müəssisəsidir. Son illər ərzində bank sistemində baş verən dəyişikliklər Azərbaycan Respublikasının qüvvədə olan qanunvericiliyində əks olunmuş və onun ikimərhələli xüsusiyyətləri təsbit edilmişdir: 1) Birinci mərhələ – Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı; 2) İkinci mərhələ – kommersiya bankları və digər kredit 8 müəssisələri, eləcə də xarici bankların filial və nümayəndəlikləri. İkinci qrupun kredit müəssisələri arasında xüsusi bankları qeyd etmək lazımdır. Onlara korporativ qiymətli kağızların buraxılması və yerləşdirilməsi üzrə əməliyyatların aparılması ilə məşğul olan investisiya bankları; kreditləşməni daşınmaz əmlakın girov qoyulması ilə aparan ipoteka bankları; yerli büdcənin yerinə yetirilməsini təmin edən bələdiyyə bankları və s. aiddir. Bundan əlavə bank şuraları, assosiasiyalar və digər birləşmələr fəaliyyət göstərir. Bank fəaliyyətinin hüquqi vasitəçiliyində mühüm yeri maliyyə-hüquq tənzimlənməsi sistemi tutur. Bank sahəsinin maliyyə-hüquq tənzimlənməsi spesifik xüsusiyyətlərə malikdir. Onun predmeti müxtəlif maliyyə münasibətlərindən, eləcə də maliyyə münasibətlərini hakim təlimatları metodundan ibarətdir. Bank sistemi çərçivəsində maliyyə-hüquq tənzimlənməsini həyata keçirən mühüm subyekt Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankıdır. Bank tənzimlənməsi potensialı ilk növbədə Mərkəzi Bankın funksiyalarında təcəssüm olunur. Azərbaycan Respublikasının «Mərkəzi Bank haqqında» Qanunun 2-ci maddəsində Mərkəzi Bankın funksiyaları öz əksini tapmışdır. 1. Manatın sabitliyinin müdafiəsi və təminatı, eləcə də onun alınma qabiliyyəti və xarici valyutalara münasibətdə mə- zənnəsi; 2. Azərbaycan Respublikasının bank sisteminin inkişafı və möhkəmləndirilməsi; 3. Dövlət hakimiyyəti ilə müştərək olaraq manatın sabitliyinin müdafiəsi və təminatına yönəldilmiş vahid dövlət pul-kredit siyasətinin işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi; 4. Nağd pulların emissiyasının monopoliya şəklində həyata keçirilməsi və onların dövriyyəsinin təşkili; 5. Valyuta tənzimlənməsi və valyuta nəzarətinin həyata keçirilməsi və s. Bank tənzimlənməsinin ilkin funksiyası bankların maliyyə 9 strukturlarının formalaşdırılması və onların səlahiyyət müddətinin müəyyən edilməsindən ibarətdir. Bu məsələlər həm yuxarıda qeyd edilmiş qanunlarla (Azərbaycan Respublikasının “Banklar və bank fəaliyyəti haqqında” qanunu, “Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında” qanunu), eləcə də digər qanunlarla tənzimlənir. Mərkəzi Bank qeyd edilmiş funksiyalarını həyata keçi- rərək kommersiya banklarının fəaliyyətini lisenziyalaşdırır və onların nizamnaməsini təsdiqləyir. Lisenziyada kommersiya bankı tərəfindən həyata keçirilən əməliyyatlar nəzərdə tutulur, bununla da konkret kredit müəssisəsinin real maliyyə imkanları əvvəldən müəyyən olunur. 1. 2. Bank kreditləşdirilməsinin hüquqi əsasları Müəssisələrin banklar tərəfindən kreditləşdirilməsi kre- ditləşmə prinsiplərinə ciddi şəkildə riayət olunması şəraitində həyata keçirilir. Banklar kreditləşdirmə sisteminin əsasını, əsas elementini təşkil edir, belə ki, kreditin mahiyyətini və məzmununu, eləcə də obyektiv iqtisadi qanunların (o cümlədən kredit münasibətləri sahəsində) tələblərini əks etdirir. Kreditləşdirmə prinsiplərinə aşağıdakılar aiddir: 1) Müddətlilik 2) Fərqlilik 3) Təminatlılıq 4) Ödənclik. 10 1. Kreditləşdirilmənin müddətli olması kreditin vaxtında geri qaytarılmasından ibarətdir. Müddətlilik prinsipi o deməkdir ki, kredit sadəcə qaytarılmalı deyil, ciddi şəkildə müəyyən- ləşdirilmiş müddətə qaytarılmalıdır, daha doğrusu, burada zaman amili konkret ifadə olunur. 2. Fərqli yanaşma bankın öz müştərilərinə kredit verilməsi məsələsinə birmənalı olaraq yanaşmamalı olduğu deməkdir. Bu səbəbdən diferensial münasibət kreditvermə qabiliyyəti göstəriciləri əsasında həyata keçirilməlidir. Kreditvermə qabiliyyəti borc alanın krediti müəyyənləşdirilmiş müddətə qaytarma qabiliyyəti və hazırlığına əminlik hissi verən müəssisənin maliyyə vəziyyətidir. 3. Kreditin təminatlılıq prinsipi: «Banklar və bank fəaliy- yəti haqqında» Qanunun qəbul edilməsi ilə kommersiya bankları öz müştərilərinə müxtəlif formalı təminatlarla kredit vermək imkanı əldə etdilər. Kredit təminatının xarici ölkələrdə geniş şəkildə istifadə edilən və banklar tərəfindən götürülmüş mühüm növləri aşağıdakılardan ibarətdir: girov, zəmanət, zaminlik, kredit riskinin sığortalanması, bankın xeyrinə üçüncü şəxslərə satılma, sessiya. 4. Kreditin ödənclik prinsipi kredit alan tərəfin pul və- saitlərindən müvəqqəti olaraq öz ehtiyacları üçün istifadə etməsi müqabilində banka müəyyən ödəniş həyata keçirməsidir. Bu prinsipin təcrübədə həyata keçirilməsi bank faizi mexanizmi vasitəsilə həyata keçirilir. Bank kreditləşdirilməsinin bütün prinsiplərinin təcrübədə həyata keçirilməsi həm ümumdövlət maraqlarına, həm də kredit müqaviləsinin hər iki subyektinin (bank və kredit alanın) maraqlarına səbəb olur. 11 1. 3. Mərkəzi Bank, onun quruluşu və hüquqi mövqeyi Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı – ölkənin əsas bankıdır. Onun statusu Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, «Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında» Qanunla və digər qanunlarla tənzimlənir. Mərkəzi Bank hüquqi şəxsdir və vergi orqanlarında qey- diyyata alınmır. Gəlir əldə olunması Mərkəzi Bankın fəaliyyət məqsədi deyildir. Mərkəzi Banka rəhbərliyi Mərkəzi Bankın İdarə Heyəti edir. İdarə Heyəti və onun digər stukturları aşağıdakı kimidir: 1. Mərkəzi Bankın sədri və onun müavinləri; 2. Əsas departament direktorları. İdarə Heyəti və onun strukturları aşağıdakı funksiyaları həyata keçirir: 1) Azərbaycan Respublikasının hökuməti ilə birlikdə vahid pul-kredit siyasətinin əsas istiqamətlərinin yerinə yetirilməsini işləyib hazırlayır və təmin edir; 2) Mərkəzi Bankın illik hesabatını təsdiq edir və onu Azərbaycan Prezidentinə təqdim edir; 3) Cari ilin (31 dekabr tarixindən gec olmayaraq) Mərkəzi Bankın növbəti il üçün xərc smetasını, eləcə də smetada nəzərə alınmamış xərcləri nəzərdən keçirir və təsdiq edir; 4) Mərkəzi Bankın strukturunu müəyyən edir; 5) Mərkəzi Bankın Sədrinin, Mərkəzi Bankın Sədr müa- vinlərinin və Mərkəzi Bankın digər əməkdaşlarının əməkhaqlarının forma və həcmini təsbit edir; 6) Aşağıdakı qərarları qəbul edir: Mərkəzi Bankın idarə və təşkilatlarının yaradılması və ləğv olunması haqqında; kredit təşkilatları üçün mütləq normativlərin təsbit edil- məsi haqqında; ehtiyat tələblərinin həcmi haqqında; Mərkəzi Bankın faizlərinin dəyişilməsi haqqında və s. Mərkəzi Bankın idarələrinin, təşkilat və həmkarlarının 12 fəaliyyətini təmin etmək üçün daşınmaz əmlakın alınması və satılması haqqında; birbaşa kəmiyyət məhdudiyyətlərinin tətbiq edilməsi haqqında; banknot və qəpiklərin dövriyyəyə buraxılması və dövriyyədən çıxarılması haqqında; nağd pulların buraxılma həcmi haqqında; Kredit təşkilatları tərəfindən ehtiyatların yaradılması qaydası haqqında. 7) Milli Məclisə bankların nizamnamə kapitalına dəyişik- liklər haqqında təkliflərin verilməsi; 8) Struktur bölmələrinin işləmə qaydalarını təsdiq edir. Beləliklə, Mərkəzi Bank ikili hüquqi istiqamətə malikdir və eyni zamanda həm xüsusi səlahiyyətli dövlət idarə orqanı, həm də təsərrüfat fəaliyyətini həyata keçirən hüquqi şəxs kimi çıxış edir. Mərkəzi Bank Azərbaycan Respublikasının pul-kredit sisteminin idarə edilməsini iki vasitə ilə, birincisi, hakim təli- matlar vasitəsilə, ikincisi, iqtisadi metodlarla, daha doğrusu, kom- mersiya bankları və digər təşkilatlarla müxtəlif müqavilələrin bağlanması vasitəsilə həyata keçirir. Mərkəzi Bankın hüquqi mövqeyinin hal-hazırkı əsas xü- susiyyəti ondan ibarətdir ki, onun inzibati-hüquqi və təsərrüfat fəaliyyətinin həyata keçirilməsi eyni bir məsələnin həllinə – kredit sisteminin idarə olunmasına təhkim edilmişdir. Mərkəzi bankın inzibati funksiyalarını şərti olaraq aşa- ğıdakılara bölmək olar: təşkilati (pul dövriyyəsinin təşkili və idarə edilməsi) və mülki dövriyyənin (investorların və kommersiya banklarının digər kreditorlarının maraqlarının) müdafiə funksiyası. Mərkəzi Bank bu iki səlahiyyət çərçivəsində normativ aktlar nəşr etmək hüququna malikdir, daha doğrusu, normativ funksiyası bilavasitə bu səlahiyyətlərlə əlaqədardır. 13 Mülki dövriyyənin müdafiəsi funksiyası və kredit siste- minə inamın möhkəmlənməsi Mərkəzi Bank fəaliyyətinin əsas məzmununu təşkil edir. Bu, yalnız Azərbaycan Respublikasının maliyyə-kredit sisteminin xüsusiyyəti deyildir. Bazar iqtisadiyyatında olan istənilən müasir dövlətin Mərkəzi Bankı həmin məsələləri həll etmək məcburiyyətindədir. Ölkənin bütün kredit sistemi funksiyalarının yerinə yetirilməsinin müvəffəqiyyəti əsasən cəmiyyətin bu sistemə inamını təmin edən müvafiq hüquqi və institusional şəraitlərin olmasından ibarətdir. Əgər bu cür inam itirilmişsə, vətəndaşlar, təşkilatlar və firmalar öz vəsaitlərini başqa yerə yatırmağa çalışar. Bu isə mütləq surətdə bankın müflis olmasına və bankdan vəsaitlərin müsadirə olunmasına gətirib çıxaracaqdır. Bu səbəbdən vəsaitlərin təhlükəsizliyinə zəmanət verən maliyyə strukturları sistemi mövcud olmalıdır. Mərkəzi bank sistemli bank çətinliklərinin yaranmamasına xüsusi diqqət yetirir. Bu məqsədlə problemli bankların ilk mərhələdə aşkar edilməsi qaydası tətbiq edilmişdir. Bu isə kredit təşkilatlarının maliyyə sabitliyinin müntəzəm olaraq sistemli təhlilini aparmağa və daha operativ şəkildə təsir tədbirlərini tətbiq etməyə imkan yaradır. Kataloq: front -> files -> libraries -> 288 -> books libraries -> Zərdab rayon Mədəniyyət və Turizm Şöbəsi Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi Metodika və biblioqrafiya şöbəsi libraries -> AZƏrbaycan respublikasinin məDƏNİYYƏt və turizm naziRLİYİ libraries -> Qax rayon Mədəniyyət və Turizm Şöbəsi Qax mks c. Cabbarlı adına Mərkəzi kitabxana Metodiki-biblioqrafiya şöbəsi Qax yazarı Qalibə İlisulunun əsərlərindən ibarət biblioqrafik məlumat Qalibə İlisulu. “Vətən səni, vətən məni gözləyir” libraries -> Tapmacalar az8rbaycan restmblikast prezjdenrrİNİN İ Ş L ə r I d a r ə s I n I n k I t a b X a n a s I libraries -> Nəsillərə nümunə Vətən eşqi məktəbində can verməyi öyrənmişik, Ustadımız deyib, heçdir vətənsiz can, Azərbaycan! books -> Dərslik «Çİnar-çAP» baki 2002 books -> Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi ci il tarixi saylı əmri ilə təsdiq edilmişdir Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|