Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 05. 07. 2010-cu il tarixli
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yadda saxla
- Çap üçün deyil 48 49 Nəcəfqulu Əbdülrəhim oğlu İsmayılov
- Çap üçün deyil 50
- ƏHƏRİMİZİN İNCƏSƏNƏTİ 4 Ş Çap üçün deyil
- Çap üçün deyil 23
- Çap üçün deyil Sənətkar məsləhəti 24
- Yadda saxla Maket
- Tanış ol Tanış ol
|
Bilirsənmi? Qədim Şərqdə saray əyanları dəbdəbəli və bəzəkli Onların oxuduğu kitab- lar da cəlbedici illüstrasiyalarla zəngin idi. Bu kitablardakı təsvirlər miniatür adlanır. Kitabın vərəqinə birbaşa çəkilən bu incə rəsmlər rəssamdan böyük səbir və ustalıq tələb edirdi. ın
. əşya-
lardan istifadə etməyi xoşlayırdılar. Azərbaycan miniatür nümunələri bu gün də dünyada məşhurdur Miniatür fraqmenti
•
•
Mətnin rəsm vasitəsi ilə ifadə- sidir. Miniatür italyan
qədim əlyazmalarda çəkilən kiçik ölçülü rəngli təsvir. — — latın sözüdür, əyani görünüş deməkdir. sözüdür, · Evdəki kitablarına nəzər sal. Hansı illüstrasiyalar daha çox xoşuna gəlir? Həmin kitablara illüstrasiya çəkən rəssamları yadında saxla.
Nağıl, sərgüzəştlər, yaxud dərslik kitabı üzərində işləyən rəssam fikirləşir ki, kitabın nədən danışdığı ilk baxışdan bilinsin. Çünki onların illüstrasiyası tam fərqlidir. Nağıl kitabında həm illüstrasiya, həm də naxışlı hərflər yerinə düşər. Dərslikdəki sadə illüstrasiya isə dərsin yaxşı qavranılmasına kömək edir.
Oxumağı bacarmayan kiçikyaşlı uşaqlar üçün “oyuncaq-kitablar” yaradırlar. Onlar elə möcüzəlidir ki!.. Qalın vərəqli , qatlanıb-açılan təsvirlər elə bil ki canlanaraq həcmli fiqurlara çevrilir. Onlara hər tərəfdən baxmaq mümkündür. səhifələr açılanda Nağıl seç və ya fikirləş. Sonra öz kitabçanı düzəlt. Kitab üçün qeyri-adi forma fikirləşə bilərsən. Unutma ki, hər bir kitab üz qabığından başlayır. Quaş, rəngli qələmlər, flomasterlər, rəngli kağız, karton, PVA yapışqanı Kitabda mətnlə yanaşı, rəssamın çəkdiyi şəkilləri də görürük. Bu təsvirlər kitabda yazılan hadi- sənin təsviridir, o, illüstrasiya adlanır. siyalar kitab qəhrəmanlarını və hadisələrin baş verdiyi məkanı əks etdirir. İllüstra- R e n g l e r i n s i r r i Çap üçün deyil 48 49 Nəcəfqulu Əbdülrəhim oğlu İsmayılov (1923 – 1990) Nəcəfqulu İsmayılov rəngkar, karikaturaçı və illüstrasiya ustasıdır. “Kirpi” satirik jurnalının baş rəssamı olub. “Kirpi”, “Krokodil” və başqa satirik jurnalların səhifələrində onun yüzlərlə karikaturası dərc olunmuşdur. Uzun müddət Azərbaycanda N.İsmayılovun karikaturalardan ibarət albomu nəşr edilmişdir. Onun “ zeyir ı ” “Realist rəssam”, “Saz çalan aşığın portreti”, “Çaydan ilə natürmort”, “Neft mənzərəsi” və s. əsərləri Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyində saxlanılır. bir neçə Ü Hac bəylinin portreti , “Üzeyir Hacıbəylinin portreti” • Karikatura nədir? Nəcəfqulu İsmayılov əsərlərini hansı janrlarda yaradıb? Rəssamların yaradıcılığında fərq nədədir? • •
Təsviri sənətin janrlarını xatırla. 22 AZƏRBAYCAN SƏNƏTKARLARI “Realist rəssam” “Bəy”
Yadda saxla •
Mirəli Mirabdulla oğlu Mirqasımov (1924 – 2003) Azərbaycanın görkəmli heykəltəraşı yaradıcılıq fəaliyyə- tinə tələbəlik illərindən başlamışdır. “Oğlanın portreti”, “Qız portreti”, “M.Ə.Sabirin portreti”, “Cəbhədən qayıdış” əsərləri uğurla nümayiş etdirilmişdir. Respublika sərgilərində Ali məktəbi bitirdikdən sonra Mirqasımov əsasən portret janrında işləmişdir. “Qız portreti” əsəri Varşavada gənclərin Ümumdünya festivalında üçüncü mükafata layiq görülmüşdür. ı ı ,
heykəli sənətkarın m əsərlə-
rindəndir. Paytaxtımızın mərkəzində g əfər Naxçıvandakı əşhur örkəmli dramaturq C Cabbarl n n abidəsi Dramaturq C.Cabbarlının abidəsi “Qız portreti” “Zabit” (qaralama iş) · M.Mirqasımov yaradıcılığında hansı janra daha çox üstünlük verirdi? Rəssamların yaradıcılığına aid əlavə məlumat topla və təqdim et.
48 49 Nəcəfqulu Əbdülrəhim oğlu İsmayılov (1923 – 1990) Nəcəfqulu İsmayılov rəngkar, karikaturaçı və illüstrasiya ustasıdır. “Kirpi” satirik jurnalının baş rəssamı olub. “Kirpi”, “Krokodil” və başqa satirik jurnalların səhifələrində onun yüzlərlə karikaturası dərc olunmuşdur. Uzun müddət Azərbaycanda N.İsmayılovun karikaturalardan ibarət albomu nəşr edilmişdir. Onun “ zeyir ı ” “Realist rəssam”, “Saz çalan aşığın portreti”, “Çaydan ilə natürmort”, “Neft mənzərəsi” və s. əsərləri Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyində saxlanılır. bir neçə Ü Hac bəylinin portreti , “Üzeyir Hacıbəylinin portreti” • Karikatura nədir? Nəcəfqulu İsmayılov əsərlərini hansı janrlarda yaradıb? Rəssamların yaradıcılığında fərq nədədir? • •
Təsviri sənətin janrlarını xatırla. 22 AZƏRBAYCAN SƏNƏTKARLARI “Realist rəssam” “Bəy”
Yadda saxla •
Mirəli Mirabdulla oğlu Mirqasımov (1924 – 2003) Azərbaycanın görkəmli heykəltəraşı yaradıcılıq fəaliyyə- tinə tələbəlik illərindən başlamışdır. “Oğlanın portreti”, “Qız portreti”, “M.Ə.Sabirin portreti”, “Cəbhədən qayıdış” əsərləri uğurla nümayiş etdirilmişdir. Respublika sərgilərində Ali məktəbi bitirdikdən sonra Mirqasımov əsasən portret janrında işləmişdir. “Qız portreti” əsəri Varşavada gənclərin Ümumdünya festivalında üçüncü mükafata layiq görülmüşdür. ı ı ,
heykəli sənətkarın m əsərlə-
rindəndir. Paytaxtımızın mərkəzində g əfər Naxçıvandakı əşhur örkəmli dramaturq C Cabbarl n n abidəsi Dramaturq C.Cabbarlının abidəsi “Qız portreti” “Zabit” (qaralama iş) · M.Mirqasımov yaradıcılığında hansı janra daha çox üstünlük verirdi? Rəssamların yaradıcılığına aid əlavə məlumat topla və təqdim et.
50 ÖZÜNÜ YOXLA 2. Qrafik əsərlərin müəllifini söylə. Əsərlər haqqında fikirlərini şərh et. 1. Elturan Avalov. “Şuşa. Gövhər Ağa məscidinin yuxarı minarəsi”. 2. Xalidə Səfərova. “Mənim diyarım”. 3. Altay Hacıyev. “Yaz nəğməsi” 3. Dekorativ-tətbiqi sənətin növləri haqqında bildiklərini danış. 1 2
Şəbəkə Mozaika Vitraj Oyma
4. Nəcəfqulu İsmayılov və Mirəli Mirqasımova məxsus əsəri göstər və adını söylə. Onların təsviri sənətin hansı növünə və janrına aid olduğunu şərh et. 1 2
B 1. Rəsmlərin Onların fərqini izah et. hansı akvarel, hansı isə quaşla çəkilib? A
Küçəyə çıxsan, binalar, vitrin, bəzəkli hasar, fənər, avtomobillər və diqqəti cəlb edən çox şeylər görə bilərsən. Bütün bunlar ümumilikdə şəhərin siması, obrazıdır. Onun yaradılma- sında rəssamın danılmaz rolu vardır.
23 MEMARLIQ İNCİLƏRİ Tikililər arasında elələri var ki, onları memarlıq inciləri adlandırırlar. Mədəni irsimizin nişanələrini qoruyan bu binalar şəhərimizin yaraşığıdır. Onların hər birinin öz tarixçəsi, “əfsanəsi” var. Şirvanşahlar sarayını seyr et. Şəhərimizin fəxri olan bu tikili İçərişəhər ad- lanan ərazidə yerləşir. O, nağıllarda təsvir olunan sarayı xatırladır. Onu dövrəyə alan qala divarı əsl incəsənət əsəridir. Qoşa qala qapısı üzərindəki fiqurlar haqqında məlumat topla. 52 53 Qoşa qala qapısı Qoşa qala qapısının üzərindəki heyvan fiqurları (fraqment) · Yaşadığın ərazidə hansı memarlıq abidələri var? Memarlıq abidələrində hansı formalar müşahidə olunur? ·
Qeyri-adi forması ilə fərqlənən tikilinin divarındakı ı- xıntıların əfsanəvi cənga- vərin zirehini xatırladır. digər tikili- lərdən
əfsanəvi Qız qa- lası
xətvari ritmi
paytaxtımızın . Küləklərə sinə gərərək, dəniz sahilində möhkəm dayanan bu rəmzi sayılır ç
bənzəyir. Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasını seyr et. Qızılı rəngə boyanmış qoşa qüllənin milləri kralların tacını xatırladır. Bina ağ və qızılı rəngə boyanıb. Onun açıq rəngi və mütənasib forması var. Ağ rəngə boyanmış forma və detallar binaya xüsusi yaraşıq verir. Yaradacağın binanın formasının düzəl- dilməsində müxtəlif materiallardan istifadə etmək olar. Yaratdığın binanı naxışlarla bəzə. Yeni memarlıq nümunəsi fikirləş və düzəlt. Quaş, flomasterlər, pastel tabaşirlər, ağ, rəngli kağızlar və karton, müxtəlif kağız və ya plasmas qutular, PVA yapışqanı Şirvanşahlar sarayı
Qız qalası Azərbaycan Dövlət Filarmoniyası Çap üçün deyil 23 MEMARLIQ İNCİLƏRİ Tikililər arasında elələri var ki, onları memarlıq inciləri adlandırırlar. Mədəni irsimizin nişanələrini qoruyan bu binalar şəhərimizin yaraşığıdır. Onların hər birinin öz tarixçəsi, “əfsanəsi” var. Şirvanşahlar sarayını seyr et. Şəhərimizin fəxri olan bu tikili İçərişəhər ad- lanan ərazidə yerləşir. O, nağıllarda təsvir olunan sarayı xatırladır. Onu dövrəyə alan qala divarı əsl incəsənət əsəridir. Qoşa qala qapısı üzərindəki fiqurlar haqqında məlumat topla. 52 53 Qoşa qala qapısı Qoşa qala qapısının üzərindəki heyvan fiqurları (fraqment) · Yaşadığın ərazidə hansı memarlıq abidələri var? Memarlıq abidələrində hansı formalar müşahidə olunur? ·
Qeyri-adi forması ilə fərqlənən tikilinin divarındakı ı- xıntıların əfsanəvi cənga- vərin zirehini xatırladır. digər tikili- lərdən
əfsanəvi Qız qa- lası
xətvari ritmi
paytaxtımızın . Küləklərə sinə gərərək, dəniz sahilində möhkəm dayanan bu rəmzi sayılır ç
bənzəyir. Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasını seyr et. Qızılı rəngə boyanmış qoşa qüllənin milləri kralların tacını xatırladır. Bina ağ və qızılı rəngə boyanıb. Onun açıq rəngi və mütənasib forması var. Ağ rəngə boyanmış forma və detallar binaya xüsusi yaraşıq verir. Yaradacağın binanın formasının düzəl- dilməsində müxtəlif materiallardan istifadə etmək olar. Yaratdığın binanı naxışlarla bəzə. Yeni memarlıq nümunəsi fikirləş və düzəlt. Quaş, flomasterlər, pastel tabaşirlər, ağ, rəngli kağızlar və karton, müxtəlif kağız və ya plasmas qutular, PVA yapışqanı Şirvanşahlar sarayı
Qız qalası Azərbaycan Dövlət Filarmoniyası Çap üçün deyil Sənətkar məsləhəti 24 RƏSSAM VƏ TEATR Kim teatrda olubsa, zalın işıqları sönərkən onu bürüyən hissi,
yəqin ki, xatırlayır. Qaranlıq zalda işıq şüası ilə müşayiət olunan səhnə sirli, möcüzəli
pərdəsi açılır və tamaşanın qəhrəmanları pey- da olurlar. Səhnədə tamamilə yeni, qeyri-adi “həyat” başlayır. Orada baş verənlər həm doğru, həm də uydurmadır. Ona görə ki, teatr fantaziya, oyun aləmidir, möcüzəli teatr dünyasıdır. Tamaşa qəhrəmanlarının geyimi, onları əhatə edən səhnə elementləri dekorasiyalardır. Onların bu qədər canlı görünməsində rəssamın da əməyi var. O, dekorasiyaları fikirləşir, aktyorun geyinəcəyi kostyumun es- kizini çəkir. Dekorasiyanı böyük ölçüdə hazırlamaq üçün, əvvəlcə onun kiçik ölçüdə ilk görüntülərini çəkir, yapışdırır, yapır. Yəni teatrın kiçikölçü- lü maketini hazırlayır. Möcüzələr ölkəsində uşaqlar da yaddan çıxmayıb. Kukla teatrı adlanan bu ölkənin aktyorları kuklalardır. Onlar da gəzməyi, danışmağı, gülməyi və ağlamağı bacarırlar. Yadda saxla Maket — fransız sözüdür, əvvəlcədən düzəldilmiş ilkin nümunədir. • “H ı” (dekorasiyanın eskizi) əsən xanın saray Saray keşikçiləri (xarakter və libasların eskizi) Koroğlunun silahdaşları (xarakter və libasların eskizi) Səhnədə kukla iplərin, çubuqların və ya əllərin köməyi ilə hərəkət edir. İplərin köməyi ilə canlanan kukla marionetka, ələ geyilən kuklalar isə
• Dekorasiya nədir? 54 55 T. S a l a h o v. “
Koroğlu” operası üçün hazırlanmış eskizlər Koroğlu Teatr geyiminin eskizini yarat. Bu, nağıl və ya sevdiyin qəhrəmanın geyimi də ola bilər. Quaş, flomasterlər, rəngli kağız, karton, PVA yapışqanı Əlcək kuklalar
Nümunələr Kuklaların obrazı və materialı müxtəlif olsa da, onları “canlandırmaq” üsulları eynidir. Kağız paketdən hazırlanmış personaj Parçadan hazırlanmış kuklada barmaqların vəziyyəti Kağız və iplərdən hazırlanmış personaj Kukla yaratmaq üçün rəssam onun üzərində uzun müddət işləyir. Əvvəlcə, yaradılacaq kuklanın kağız üzərində rəsmi çəkilir: hərəkət tərzi, xarakteri, necə danışacağı təsəvvür edilir. Sonra isə o, parçadan və ya taxtadan hazırlanaraq bəzədilir. Bu peşə çox sirlidir... Kukla rəssamı ən sadə materialları — kağızı, əsgini, düyməni, lələyi mə- harətlə təmtəraqlı geyimə çevirə bilir. Əl üzərində qrimlə çəkilmiş obrazlar Marionetka Çap üçün deyil Sənətkar məsləhəti 24 RƏSSAM VƏ TEATR Kim teatrda olubsa, zalın işıqları sönərkən onu bürüyən hissi,
yəqin ki, xatırlayır. Qaranlıq zalda işıq şüası ilə müşayiət olunan səhnə sirli, möcüzəli
pərdəsi açılır və tamaşanın qəhrəmanları pey- da olurlar. Səhnədə tamamilə yeni, qeyri-adi “həyat” başlayır. Orada baş verənlər həm doğru, həm də uydurmadır. Ona görə ki, teatr fantaziya, oyun aləmidir, möcüzəli teatr dünyasıdır. Tamaşa qəhrəmanlarının geyimi, onları əhatə edən səhnə elementləri dekorasiyalardır. Onların bu qədər canlı görünməsində rəssamın da əməyi var. O, dekorasiyaları fikirləşir, aktyorun geyinəcəyi kostyumun es- kizini çəkir. Dekorasiyanı böyük ölçüdə hazırlamaq üçün, əvvəlcə onun kiçik ölçüdə ilk görüntülərini çəkir, yapışdırır, yapır. Yəni teatrın kiçikölçü- lü maketini hazırlayır. Möcüzələr ölkəsində uşaqlar da yaddan çıxmayıb. Kukla teatrı adlanan bu ölkənin aktyorları kuklalardır. Onlar da gəzməyi, danışmağı, gülməyi və ağlamağı bacarırlar. Yadda saxla Maket — fransız sözüdür, əvvəlcədən düzəldilmiş ilkin nümunədir. • “H ı” (dekorasiyanın eskizi) əsən xanın saray Saray keşikçiləri (xarakter və libasların eskizi) Koroğlunun silahdaşları (xarakter və libasların eskizi) Səhnədə kukla iplərin, çubuqların və ya əllərin köməyi ilə hərəkət edir. İplərin köməyi ilə canlanan kukla marionetka, ələ geyilən kuklalar isə
• Dekorasiya nədir? 54 55 T. S a l a h o v. “
Koroğlu” operası üçün hazırlanmış eskizlər Koroğlu Teatr geyiminin eskizini yarat. Bu, nağıl və ya sevdiyin qəhrəmanın geyimi də ola bilər. Quaş, flomasterlər, rəngli kağız, karton, PVA yapışqanı Əlcək kuklalar
Nümunələr Kuklaların obrazı və materialı müxtəlif olsa da, onları “canlandırmaq” üsulları eynidir. Kağız paketdən hazırlanmış personaj Parçadan hazırlanmış kuklada barmaqların vəziyyəti Kağız və iplərdən hazırlanmış personaj Kukla yaratmaq üçün rəssam onun üzərində uzun müddət işləyir. Əvvəlcə, yaradılacaq kuklanın kağız üzərində rəsmi çəkilir: hərəkət tərzi, xarakteri, necə danışacağı təsəvvür edilir. Sonra isə o, parçadan və ya taxtadan hazırlanaraq bəzədilir. Bu peşə çox sirlidir... Kukla rəssamı ən sadə materialları — kağızı, əsgini, düyməni, lələyi mə- harətlə təmtəraqlı geyimə çevirə bilir. Əl üzərində qrimlə çəkilmiş obrazlar Marionetka Çap üçün deyil • Fənərlərin forma və quruluşu haqqında nə demək olar? Hər fənərin öz obrazı var. Bunu fənərin təbiətdə olan lara — güllərə, ulduza, insana, fiqurlara bənzərli- yindən müəyyən etmək olar. Fənərləri forma və quruluşuna görə divardan da asmaq olar. Onlar yolların, körpülərin, park və meydanların bəzəyidir. Fənər hər tərəfə işıq saçan sənət əsəridir. for- ma
kimi, şəhərin küçə və meydanlarını qaranlıqdan qoruyur. Gündüz, şəhər oyananda onlar dincəlir, axşamlar yenidən işə başlayırlar. Fənərləri seyr et. Onların hər birinin öz forması, bəzəkli “geyimi” var. Tə- əccüblü deyil, çünki onları da yaradan və bəzəyən rəssamdır. Bax gör necə qeyri-adi fənərlərdir! Onlardan biri zınqırova, digəri damcıya oxşayır. Sırada üçüncü olan, samovara oxşayan fənər öz oturacağında təm- kinlə dayanıb. Soyuq parıltılı fənərlər isə qaranlıq gecədə şəhərdə lövbər salmış əfsanəvi gəminin fənərlərinə çox oxşayır. KÜÇƏLƏRİMİZİN BƏZƏYİ — FƏNƏRLƏR 25 56 57 Yeni fənər formaları düşün və çək. Onların forma və quruluşuna diqqət yetir. Rəngli karandaşlar, flomasterlər, pastel tabaşirlər Çap üçün deyil • Fənərlərin forma və quruluşu haqqında nə demək olar? Hər fənərin öz obrazı var. Bunu fənərin təbiətdə olan lara — güllərə, ulduza, insana, fiqurlara bənzərli- yindən müəyyən etmək olar. Fənərləri forma və quruluşuna görə divardan da asmaq olar. Onlar yolların, körpülərin, park və meydanların bəzəyidir. Fənər hər tərəfə işıq saçan sənət əsəridir. for- ma
kimi, şəhərin küçə və meydanlarını qaranlıqdan qoruyur. Gündüz, şəhər oyananda onlar dincəlir, axşamlar yenidən işə başlayırlar. Fənərləri seyr et. Onların hər birinin öz forması, bəzəkli “geyimi” var. Tə- əccüblü deyil, çünki onları da yaradan və bəzəyən rəssamdır. Bax gör necə qeyri-adi fənərlərdir! Onlardan biri zınqırova, digəri damcıya oxşayır. Sırada üçüncü olan, samovara oxşayan fənər öz oturacağında təm- kinlə dayanıb. Soyuq parıltılı fənərlər isə qaranlıq gecədə şəhərdə lövbər salmış əfsanəvi gəminin fənərlərinə çox oxşayır. KÜÇƏLƏRİMİZİN BƏZƏYİ — FƏNƏRLƏR 25 56 57 Yeni fənər formaları düşün və çək. Onların forma və quruluşuna diqqət yetir. Rəngli karandaşlar, flomasterlər, pastel tabaşirlər Çap üçün deyil 59 58 Park heykəltəraşlığı isə tamamilə başqa aləmdir. Bu heykəllərin hazırlan- masında müxtəlif materiallardan istifadə olunur. Məsələn, ağacdan. Onu əhatə edən parkın yaşıllığı bu materiala olduqca yaxındır. Metaldan hazırlanmış heykəllər isə parıldayaraq parkın yaşıllığını özündə əks etdirir. · Heykəltəraşlıq qrafika və rəngkarlıqdan nə ilə fərqlənir? Küçədəki və parkdakı heykəllərin fərqi nədədir? · İstədiyin heykəli düzəlt və pyedestalın üzərində yerləşdir. Plastilin və ya gil 26 KÜÇƏ VƏ PARKDAKI HEYKƏLLƏR İnsan və heyvanların ağacdan, gildən, gipsdən, daşdan, metaldan olan həcmli təsviri heykəl adlanır. və bəzədilmiş özül üzərində dayanır. Şəklin çərçivəsi kimi, pyedestal heykəli ətrafdan seçdirir. Tarixi şəxsiyyətlərə və hadisələrə həsr olunan heykəlləri Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|