Elmи мяъмуяси
part I, Qum – 2003, 780 p
Yüklə 3,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İSLAMDA DÜŞÜNÜLMÜŞ AİLƏ SEÇİMİNƏ VERİLƏN DƏYƏR
|
part I, Qum – 2003, 780 p.
8.
Montgomery V.V “Islam and the integration of society”. London. 1961 – IX. P.293 9.
№75/ 2-ci nəşr/ İstanbul: 1999 s.342 10.
Pazaroğlu O. “Din psikolojisi”, İstanbul 1966, Remzi Kitabevi s.248 İslamda düşünülmüş ailə seçiminə verilən dəyər 273
SEÇİMİNƏ VERİLƏN DƏYƏR
həyata hazırlayan saysız ictimai müəssisələr arasında birinci və əsas bir müəssisədir. Başqa bir sözlə desək, ailə insani ünsürün vücuda gəlməsində mübarizə aparan, həyatın bütün mərhələlərində müsbət və mənfi təsiri olan başlanqıc mərhələsidir. Məhz elə bu səbəbdən də islam ailəyə böyük dəyər vermiş, qayğı göstərmiş, ailənin nizam-intizama salınmasında, ədəb-ərkanın qorunmasında, ona məxsus olan işlərin bölüşdürülməsində, davranışında vacib olan məsələlərin həll edilməsində, xüsusən də uşağın fikri, ruhi və tərzi-hərəkətlərin düzgün, sağlam tərbiyyə edilməsində əsas olan qaydaları qoymuşdur. İslam ailə üzvlərini-ailənin dağılmasına, məhv olmasına və ailə əlaqələrində uşağın korlanmasına səbəb olan pərişanlıq, əzab-əziyyət kimi ünsürlərdən uzaqlaşmağa çağırır. Dinimizdə dünyaya gələcək uşaqların hüquqları tələb edir ki, ilk növbədə valideynlər bir-birini könül razılığı ilə seçsinlər. Hər hansısa bir nikah bildiyimiz kimi ərin, yaxud da arvadın seçilməsindən başlanır. Nikah əsasında ailənin öhdəsinə düşən, hüquq və vəzifələri düzgün yerinə yetirilməsi üçün labüd olan şərtlərdən biri, nikaha girən tərəflərin bir-birini yaxşı seçməsi ilə əlaqədardır. İslamşünasların fikrincə, «İzdivacdan əvvəl təhqiqat aparıb, gələcəkdə bir yastığa baş qoyacaq həyat yoldaşının zahiri və batini ailəmi ilə dərindən tanış olub sonra evlənənlərin ailə həyatı, xeyirli və rizayətbəxş hesab olunur.» 1 Gələcək həyat yoldaşının seçilməsi məsələsi İslamda adətən qo- humlar və tanışlar arası münasibətlər səviyyəsində həll edilir. Görünür bu sa- hədə tarixi təcrübəyə əsaslanan ənənə daha güclü olmuşdur. Hz.Peyğəmbər
1 Yusifnur Hacı Əbdürrəhman. İslamda ailə quruluşu. Tərcümə edən: Əlibala Hacızadə. C1.Bakı, 1998) i.e.n. MİRZƏYEVA Səbinə Həmid q 274
(s.a.s.) bir hədisində qeyd edir ki, «Qadınları yalnız yaxın qohumlar (əl- əyliya) ərə verirlər və onlar yalnız öz taylarına (əl-əkifta) ərə gedərlər». Qərarlı gələcək ailənin xoşbəxtliyinin və möhkəmliyinin zühuru kimi qadında səkkiz mühüm keyfiyyətin olmasını zəruri hesab edir. din (din); xoş xasiyyətlik (xülq); gözəllik (hüsn); mehr yüngüllüyü (xiffət əl-mehr); doğmaq qabiliyyəti (viladə); bakirəlik (bikarə); əsl-nəsəb. Əvvala müsəlman evlənmək üçün qız seçərkən onun əməli-saleh, mömin bir qadın olmasına diqqət yetirməlidir. Bu çox mühüm məsələdir, çünki evdə ananın imanı zəif olsa, hərəkətlərini dini mənəvi dəyərlər əsasında ölçüb- biçməz, abır-həyasını qorumaz. Tərbiyyə etdiyi övladlar mənəviyyatsız, ata üzü qara, hörmətsiz ailə həyatı dözülməz olar. Hz.Peyşəmbərin (s.a.s.) belə bir hədisi vardı. «Bataqlıqda bitən gülə yaxınlaşmayın.» Bu hədisdən aydın olur ki, İslam ailə qurmaq üçün saleh qadın və kişilərin seçilməsinə üstünlük verir. Odur ki, Hz.Peyğəmbər qızların din- darlıq məsələsinə böyük əhəmiyyət vermiş və demişdir: «Qadınla dörd şeyə görə evlənirlər: malına görə, əsl-nəcabətinə görə; gözəlliyinə və dininə görə. Sən məhz dinə maraq göstər» Bu o deməkdir ki, nikaha təhrik dinlə bağlı olanda nikah davamlı olar, çünki din insanın ağlına da, vicdanına da təsir göstərir. Din amili güclü olanda digər amillər ona tabe olur və köməkci xarakter daşıyır. Məhz bu səbəbdən Hz. Peyğəmbər (s.a.s.) ailə qurmaq yaşına çatan uşaqları olan səhabələrinə məsləhət görmüşdür ki, övladları üçün mömin və xoşxasiyyət bir adam tapsınlar, çünki, belələri yaxşı ailə başcısı, tərbiyyəçi, həm də gözəl valideyn ola bilər. Əsil-nəsəbə gəlincə isə Hz. Peyğəmbər (s.a.s.) bu barədə belə buyurmuş- dur. «Öz nütfələriniz üçün yer seçin. Çünki dayı iki yatanın biridir.» (Yəni qadın seçdikdə onun nəslinə nəsəbinə diggət yetirin. Çünkü uşag adətən əxlaqında dayısına oxşayır. Həmçinin uşaq atasının əxlaqını götürdüyü kimi dayısından da tərbiyyə götürür. 2
bu məsəl taqədimdən Hz. Peyğəmbər (s.a.s.) hədisindən qaynaqlanaraq bizə gəlib çatmışdır.
2 Əl-kafi:Kuleyni 5-332.Qadın bəyənmə fəsli. İslamda düşünülmüş ailə seçiminə verilən dəyər 275
İslam qadının irsilik əsasları üzrə seçilməsi ilə yanaşı, onun gözəl rəftar kəsb etmiş sağlam mühitdən seçilməsinə də diqqət yetirməyi təkid edərək, pis mühitdə böyümüş gözəl qadınlarla müsəlman kişilərini evlənməkdən çəkindirmişdir. Bu barədə Hz. Peyğəmbər (s.a.s.) belə buyurmuşdur: «Özünüzü zibillik- də bitən gözəl güldən, yəni pis mühitdə böyüyən qadından qoruyun. 3 (Say-
dığımız keyfiyyətlərlə yanaşı qadında xoşxasiyyətlilik, gözəllik və ana olmaq qabiliyyəti nəzərə alınmalıdır. Qadın gülərüz və xoşxasiyyət olmazsa qurulan ailədə doğulan uşaqlar mehribanlıq və nəvazişdən kənar olarlar. Bu da onların uşaqlarının mənəvi-psixoloji cəhətdən məhv olmasına səbəb olur. Ailədə nəinki uşaqlar, ailənin digər üzvləri də bu cür münasibətdən əziyyət çəkmiş olurlar. Belə bir rəvayət də vardır ki, «övliyalar qadınların dilinə dözməklə də imtahana çəkilirmişlər». Yəni qadının bədxasiyyət, deyingən olması zulmə tay tutulmuşdur. Qeyd etdiyimiz kimi qız aldıqda zahiri görünüş də əsas şərtlərdən biridir. Lakin bu o demək deyil ki, hər bir keyfiyyətdən üstün gözəllik götürülmə- lidir. Qadın yalnız gözəlliyinə görə alınarsa və dinə qarşı etinasızlıq göstəri- lərsə, nəticədə fəsada səbəb ola biləcək addımın atıldığı güman edilir. Qəza- liyə görə, «evlənənlər əksər hallarda gözəllik və xasiyyət məsələsində alda- nırlar. Gözəllikdə aldanmamaq üçün evlənənlərin bir-birini görməsi müstə- habdır. Qadının möminliyi, xoş xasiyyətliyi heç də onun gözəlliyini əvəz etmir».
«Könül sevən göyçək olar» deyiblər. Ülfət və sevgi gözəllikdən doğan bir hissdir. Odur ki, dinimiz qızı almamışdan qabaq onu görməyi münasib saymışdır. Hz. Peyğəmbər (s.a.s.) demişdir: «Allah birinizin ürəyinə bir qa- dın saldı, qoy ona baxsın, mümkündür ki, Allah onların arasında ülfət yarat- sın». Səhabələr Hz. Peyğəməmbərin (s.a.s.) dediklərinə əməl edərək qızı yalnız görüşdükdən sonra ərə verirdilər. Çünki əmin idilər ki, görmədən evlənməyin axırı heç də yaxşı olmaz. Rəvayətə görə, Xəlifə Ömər bin əl-Xəttabın dövründə bikişievlənir. Sən demə o, cavan görünmək üçün saçlarını rəngləyibmiş. Bir azdan rəng solur və bunun saclarının ağlığı görünür. Qadının qohumları xəlifəyə ondan
3 Məkarimu-l-əxlaq. Təhərisi 304. i.e.n. MİRZƏYEVA Səbinə Həmid q 276
şikayət edib deyirlər ki ; «Biz onu cavan bilmişik» Hz. Ömər onu döydürür və deyir ki; «Adamları aldatmısan» Bu rəvayətdən aydın olur ki, dinimizdə təkcə secim hüququ oğlanlara deyil, qızlara da aiddir. Çünki ailə başçısının uşaqların inkişaf etməsində, onların fiziki və ruhi hazırlığında böyük rolu vardır. Məhz elə buna görə də İslam atanın dinimizin ölçülərinə uyğun olaraq seçilməsini təkid edir. Hansı ki, burada onun irsi və böyüyüb boya-başa çatdığı mühit və gözəl sifətlərlə zənginləşməsiinə diqqət yetirilir. Birincisi ata, ailə başçısı olduğu üçün uşaqlar da özlərini ona oxşadıb, onun sifət və əxlaqlarını özlərində əks etdirəcəklər. İikincisi həyat yoldaşı onunla həyat sürdüyü müddətdə ondan bəzi sifətləri əldə edəcəkdir. Məhz elə bu səbəbə görə dinimizdə qızların başqa dindən olan kişilərə verilməsi rəva görülməmişdir. Çünki qadın öz ərinin ədəbini götürür, kişi də qadını öz dininə tabe etməkdə üstün gəlir. Ücüncüsü odur ki, yaş fərqi uyğun olmalıdır. Yəni, Hz. Peyğəmbər (s.a.s.) demişkən «həm tay olsunlar» Necə ki, Hz. Peyğəmbər (s.a.s.) və onun əhli beytinin həyat tərzi də, evlilik məsələsində öz oğul və qızlarına uyğun olanı seçmək əsasında qurulmuşdur. Hz. Peyğəmbər (s.a.s.) qızı Hz.Fatiməni yaşca böyük olan sahabələrə verməmişdi. Hz. Peyğəmbərin (s.a.s.) elçilərə cavabı bu idi ki, mən onun haqqında Allah tərəfindən hökmün gəlməsini gözləyirəm. 4 Sonra Allahın əmri ilə Fatiməni Əli İbn Əbu Talibə verdi. Bir başqa rəvayətə görə isə Hz. Peyğəmbər (s.a.s.) əsil-nəcabətli ailəyə mənsub, müsəlman və gözəl sifətlərə malik qadınlardan biri olan Zülfanı, dindarlıqdan başqa nə malı, nə də gözəlliyi olmayan müsəlman kişilərdən biri ilə Cueyrlə evlənməyə təhrik etmişdir. Burada əsas diqqət onların müsəlman olmalarına verilmişdir. Çünki mömin kişi, möminə qadına müsəlman kişi də müsəlman qadına həmtay və uyğundur. 5 Bu deyilenlərdən aydın olur ki, uyğun şəxs odur ki, istər qız, istər oğlan olsun sağlam ailədən çıxmış, dindar və gözəl əxlaqa malik olmalıdır.
4 Hüysəmi «Məcməuz-rəvaid» 9. 206; İslamda uşaq tərbiyəsi, mütərcim Sadiq Muhəmmədi Gəncəvi 9. 38 5 (Əl Kafi. Uyğunluq fəsli. 58.347) İslamda düşünülmüş ailə seçiminə verilən dəyər 277
İslam kişi və qadını seçmədə miqyas qoymuşdur. Hz. Peyğəmbər (s.a.s.) buyurmuşdur: «Əgər sizin yanınıza əxlaq və dinini bəyəndiyiniz şəxs (elçi) gəlsə, onu evləndirin». 6 Dinimiz uşaqların və ailənin hərəkətlərində, bədən və ruhunda təzahür edən sağlamlığı qorumaq üçün qadınlara, müsəlman olmayan kişi ilə evlənməyi haram saymışdır. Ona görə ki, qadın və uşaqlar atanın hərəkətlərindən ibrət götürürlər. Dinimiz həmçinin ailənin (xüsusi ilə uşaqların) həyat tərzində və mənəviyyatında təzahür edə biləcək qüsurlardan onları mühafizə etmək üçün dindar olmayanların yolundan çıxıb başqa yola meyl edənlərlə evlənməyi qadağan etmişdir. Elə buna görə İmam Sadiq aşkarda zina edənlə evlənməyi qadağan edib demişdir. «Tövbə etdiklərini görməyincə nə aşkar zina edən qadınla, nə də aşkar zina edən kişi ilə evlənməyin. Hamımıza məlumdur ki, dinimiz içkini qadağan etmişdir. Bilə-bilə qızını içki içən şəxsə vermək, elə bil ki, öz əlinlə öz övladını bədbəxt etmək deməkdir. «Hər kəs öz qızını şərab içənə versə qızı ilə qan qohumluğunu kəsmiş (pozmuş) olur. 7 Bura təkcə içki aid deyil, dövrümüzün bəlası sayılan ağ ölüm olan uyşdurucu, bütün mal dövləti aparan qumar oyunlarıdır ki, neçə ailənin dağılmasına səbəb olmuş, uşaqları bədbəxt etmişdir. Uşaq evlərinə nəzər saldıqda görərik ki, yetim kimsəsiz uşaqlarin əksəriyyəti zina məhsulunun, içkinin, qumarın, uyuşdurucunun qurbanı olan körpələrdir. Bir anlıq düşünək nə idi bu körpələrin günahı? Məhz bu nəticəni göz önünə gətirib, yetkinlik yaşına çatan və hələ dünyaya gəlməmiş uşaqların haqqlarını qorumaq üçün, gələcək həyat yoldaşını seçərkən valideynlər və gənclər gözəl əxlaqı ümumi meyar, əsas şərt kimi götürməlidirlər ki, nə mal-dövlət, nə izzəti-şərəf ailə xoşbəxtliyi üçün təminat ola bilməz. Burada orta məxrəc tapılmalıdır, yəni hər iki tərəf bir-birində mənəvi dəyərlər axtarmalıdırlar ki, onu bəyənib qənaətsinlər. Hz. Peyğəmbər (s.a.s.) bu barədəki hədisinə görə: «Kim bir qadınla onun şan- şöhrətinə görə evlənərsə, Allah onun ancaq zillətini artırar: kim qadınla onun malına görə evlənərsə, Allah onun ancaq yoxsulluğunu artırar: kim qadınla onun əsl-nəsəbinə görə evlənərsə, Allah onun ancaq alcaqlığını artırar: kim qadınla ancaq ona görə evlənirsə ki, öz gözünü sevindirsin, öz ayıb yerini
6 (əl. Kafi. 5. 347/ 2,3.) 7 İslamda uşaq tərbiyəsi. s. 38 i.e.n. MİRZƏYEVA Səbinə Həmid q 278
zinadan qorusun, yaxud qan qohumluğunu artırsın, Allah onun üçün o qadını mübarək qılar, qadın üçün də onu mübarək qılar». Qəzali qızların himayəçələrinə də, qızlarını ərə verdikləri adamda bəzi keyfiyytlərin olmasına diqqət yetirmələrinə tövsiyyə edir və yazır ki, əxlaqı və xasiyyəti pis olan kişiyə qız verməyin. Dini zəif olan ailə başcısı arvadının hüquqlarına kifayət qədər əməl edə bilməz, əxlaqi baxımdan arvadı səviyyəsində ola bilməz. Qəzali burada Hz. Peyğəmbərin (s.a.s.) belə bir hədisinə müraciət edərək deyir ki: «Evlənmək qul almaq deməkdir. Odur ki, sizlərdən biri (qız ərə verəndə) baxıb görsün ki, qızını harada yerləşdirir». Bu hədislərə əsasən demək olar ki, Qız alan şəxs, yəni kişi fikirləşməlidir ki, aldığı qız sabah ana olacaq, onun övladlarını tərbiyyə edəcəkdir. Əgər bu qadının özünün ədəb ərkanı yoxdursa, o necə övlad tərbiyyə edə bilər. Odur ki, Əlehyi-s-Səlam demişdir: «Özünüzü mamırlıqda bitən çiçəkdən (xədra- əd-dimən) qoruyun! «Ondan soruşmuşlar: «Mamırlıqda bitən çiçək nə deməkdir?». O demişdir: «Pis yerdə böyümüş gözəl qadın» Düzgün seçim nəinki, kişilərə, o cümlədən qadınlara da aiddir. Hədisdə qeyd edilən fikir «qızı ərə verəndə baxıb görsün ki, qızını harada yerləşdirir» məsləhəti çox mühüm bir məsləhətdir. Və bu hədis də dinimizdə qızlara və qadınlara verilən qiymətə, onlar üçün narahatlığa bir işarədir. İstər kişi olsun, istər sə də qadın. Əsasən də qadınlarda ilk ailə xoşbəxtliyi alınmayanda həyatları qırılıb, yarımçıq qalmış qatar relsinə bənzəyir. Diqqət yetirmisinizsə qız uşaqları daha çox ailə məsələlərinə qarşı həssas olurlar. Onlar ta körpəlikdən ev qurmağı, öz gəlinciklərinə ana olmağı, evcik-evcik oynayanda özlərini ailənin yaxşı mənada bir idarəçisi kimi hiss etməyi çox xoşlayırlar. İllər keçdikcə bu hiss daha da püxtələşir və qızlar övlad yetişdirmək, yaxşı ana olmaq arzusu ilə böyüyürlər. Bu hisslərin qırılmaması, qurulan xəyalların puç olmaması üçün, mümkün qədər çalışıb qızları öz mühitlərinə, səviyyələrinə uyğun ailəyə vermək lazımdır. Çünki nə qədər də dinimiz qadına haqq versə də bir çox üstünlüklər kişilərə aiddir. O cümlədən də kişilər istənilən zaman talaq verə bilər, onlarla pis rəftar edə bilərlər. Bu səbəblərə görə də deyə bilərik ki, ata gızını zalım, fasig, dinsiz, şərab içənə verirsə, o dininə və gızına garşı cinayət işləmiş hesab olunur. Dinimiz seçkidə iman amilinə üstünlük verdiyi üçün, qalan bütün amillər imana tabe edilir. «Məgər mömin kimsə ilə (Allahın itaətindən
İslamda düşünülmüş ailə seçiminə verilən dəyər 279
çıxmış) faciq eynidirmi?! Əlbəttə, onlar eyni ola bilməzlər. 8 Odur ki, nikahda möminlər arasındakı sosial fərqlər öz əhəmiyyətini itirir. Rəvayət edirlər ki, Hz. Peyğəmbər (s.a.s.) bəni-biyazə qəbiləsinə əmr etmişdir ki, ərsiz qadınlardan birini Əbu Hində ərə versinlər. Onlar demişdilər ki; «Ya Peyğəmbər, qızlarınızı məvarilərinizə-himayəmiz altında olanlaramı verək?» Bu vaxt ayə nazil olmuşdur ki; «Ey insanlar! Biz sizi bir kişi və bir qadından (Adəm və Həvvadan) yaratdıq. Sonra bir-birinizi tanıyasınız deyə. Sizi xalqlara və qəbilələrə ayırdıq. Allah yanında ən hörmətli olanınız Allahdan ən çox qorxanınızdır». 9
İslam əqidəsi çərçivəsində aparılmasını tələb edir. Nədir İslam əqidəsi?- İslam müsəlmanlara əhli-kitab qadınları ilə evlənməyə icazə versə də, əsasən müsəlman qadını ilə evlənməyə üstünlük verir. Rəvayətə görə, Xəlifə Ömər Hüreyfə bin əl-Yəmandan əhli-kitabdan olan arvadını boşamağı tələb etmişdi. Hüreyfə demişdir:» Bunun haram, ya halal olduğunu mənə deməyincə onu boşamaram!» Xəlifə demişdi: «Halaldır, lakin mən qorxuram ki, müsəlman qadınları kişilərin onları qoyub yad qadınlarla evlənmələrindən narazı olsunlar». 10
Lakin dinimiz bütpərəst, Allaha şərik qoşan insanlarla nikah bağlamağı haram buyurur: «Allaha şərik qoşan (Onu inkar edən) qadınlar imana qəlməyincə onlarla evlənməyin! Əlbəttə Allaha iman gətirmiş bir cariyə gözəlliyinə heyran olduğunuz müşrik bir qadından daha yaxşıdır». Həmçinin müşrik kişilər Allaha iman gətirməyənə qədər mömin qadınları onlara arvadlığa vermeyin! Əlbəttə, Allaha iman gətirən bir kölə camalına məftun olduğunuz müşrik bir kişidən daha xeyirlidir. Onlar (müşrik qadınlar və kişilər) sizi Cəhənnəmə çağırdıqları halda, Allah sizi oz izni ilə Cənnətə məğfirətə (bağışlamağa) çağırır və yaxşı düşünüb ibrət almaları üçün insanlara hökmlərini aydınlaşdırır. 11
yəhudilərdən qız ala bilər və belə olan halda qadının öz ərinin dinini qəbul
8 əs-Səcdə, 18 9 əl-Hücürat, 13 10 (Əs-Sabuni Muhəmməd Əli. Rəvai əl-bəyan təfsir ayat əl-əhkam min əl-Quran. C I-II.Dəməşq-Beyrut, 1400/1980) 11 əl-Bəqərə, 221 i.e.n. MİRZƏYEVA Səbinə Həmid q 280
etməsi vacib deyildir. Lakin əgər əhli-kitabdan olan kişi müsəlman qadınla evlənmek istəsə, ilk növbədə İslam dinini qəbul etməli, yalnız bundan sonra seçdiyi qadınla islam ənənələrinə əsasən nigaha girməlidir. 12 Dm.Yermeyev islamdakı bu ənənəni belə izah edir. «Əgər müsəlman təkcə islam dnininin nümayəndələrindən deyil, həm də başqa dinlərdən olan qadınlarla-xristian, yəhudi və s. qadınlarla evlənə bilərsə, müsəlman qadının yalnız müsəlman kişiyə ərə getməsi caiz sayılır. Bir sıra qərb alimləri bu mövzuda belə bir fikir yürütmüşlər. «İslamın bu qayda-qanunda patriarxal qəbilə endoqamiyası və giperaqamiya adətlərinin bir qədər dəyişilmiş şəkildə davamını görmək olar. Qəbilə heç vaxt öz qızlarını kənara-başqa qəbiləyə arvadlığa vermir; Onlar yalnız öz həm qəbilələrinə ərə gedə bilərlər. (endoqamiya). Lakin kişiyə başqa qəbilədən olan qızları özünə arvad etməyə icazə verilir. Bu hətta təşviq də edilir (giperqamiya). Patriarxal cəmiyyətdə endoqamiya müəyyən bir qəbilənin dil və etnik xsusiyyətlərinin qorunub saxlanmasına kömək edir, giperqamiya isə onun bioloji əsasını genişləndirirdi. İslamda qəbilə endoqamiya və giperqamiyası konfessional endoqamiya və giperqamiya çevrildi ki, bu da başqa dini icmalardan qadınların müsəlman icmasına axıb gəlməsinə, sonralar onların islamlaşmasına və son təqdirdə müsəlmanların sayının artmasına səbəb oldu» 13 Lakin bu proses Jeremeyevin dediyi kimi heç də həmişə ziddiyətsiz keçməmiş, müəyyən problemlərlə müşahidə olunmuşdur. Əsrlər boyu xəlifələrin, sultanların və digər məqam sahiblərinin aldıqları qeyri-müsəlman qadınlar idarə etmə işlərinə müdaxilə edib, dövlət çəkişmələrinə səbəb olmuşlar. Abbasi xəlifəsi Mehdi (158-159/775-785) arvadı Xeyzuranın xahişi ilə onun qardaşı gölə Qitrifi, Yəmənə vali təyin etmişdi. Xeyzuranın oğlanları Hadı (169-170/775-786) və Harun-ər-Rəşid (170-193/786-809) sonralar xəlifə olmuşdular. 14 Xəlifə müqtədirin (295-320/ 908-932) anası yunan kənizi olmuşdur, öz tərəfdarları ilə birlikdə idarə işlərinə son dərəcə fəal
12 (Rafiq Yəhya oğlu Əliyev.İslamda ailə və nigah münasibətləri, s 103) 13 (Eremeev Dm. Jenşina i islam. Jurnal Aziya i Afrika seqodhya.1989. №1; Rafiq Əliyev; İslamda ailə və nigah münasibətləri, s 105) 14 Əl- Mili, Mühəmməd bin Camal əd-din Məkki. Əl- Lümə–əd-diməşqiyyə. Dar ihya ət-turac əl- ərəbi. Beyrut, 1983. İslamda düşünülmüş ailə seçiminə verilən dəyər 281
müdaxilə edir, istədiyi adamları vəzifəyə təyin edir, yaxud vəzifədən salır və dövlət xəzinəsini çalıb-çapmaqda hamını qabaqlayırdı». 15
İfrıqiyədən çıxmış bir çox adamlara Fatimi ordusunda vəzifə vermiş və orduda ixtilaf yaranmasına səbəb olmuşdu. Tarixə nəzər salsaq görərik ki, qeyri-müsəlman qadınlarla evlənmə günümüzdədə müsəlman ölkələrində bir sıra problemlər yaradır. Bir çox illər imperiya əsarəti altında qalmış və bəzi dini vacib məsələlərdən uzaq düşmüş azərbaycan vətəndəşları da dırnaq arası qardaş xalqların qızları ilə sözsüz ki, evlənmişlər. Bildiyiniz kimi biz hal-hazırda Erməni daşnaqları ilə yəni Ermənistan respublikası ilə düşmən mövqeyindəyik. Və bu məsələlərin başlanğıcında qarışıq millətdən olan uşaqların hansı vəziyyətdə olduğunu özünüz təsəvvür edin. Məsələn: əksər hallarda ana erməni, ata Azərbaycanlı. Bu kimi halların qarşısını almaq üçün gənclərimiz dini tövsiyyələrə əməl etsələr daha yaxşı olardı. Bir özünüz düşünün sağlam gələcək üçün sağlam kök olmalıdır. Atalar demişkən. «Ot kökü üstündə bitər». Bu kimi problemlərin qarşısını almaq üçün Ərəb Əmirliklərində 1992-ci il də qəbul edilmiş 47 saylı Federal Qanuna əsasən yerli qadınlarla evlənən yerli vətəndaşlara 60-70 min dirhəm məbəğində maliyyə yardımı göstərilir. Bu dövlət tərəfindən göstərilmiş gözəl bir təşəbbüsdür. Bizim Respublikada da bu cür təşəbbüslər göstərsələr, xarici olkələrə qazanc dalınca uşaqlarını qoyub gedən ataların, cavan qızların isə gözünü yolda qoyan gənclərimizin nisbətən də olsa sayı azalar. Deyilənlərdən belə bir nəticəyə gəlirik ki, seçki məsələsində İslam hər iki tərəfə eyni hüquqlar verir. Hz. Peyğəmbər (s.a.s.) bir hədisinə görə, qadının razılığı olmadan nikah səhih sayıla bilməz. O demişdir: «Dul qadınla məsləhətləşmədən onunla evlənmə. Bakirə qızında iznini almadan nikah bağlama». Ondan soruşmuşlar ki: «Ya Peyğəmbər onun izni necə olur?». O demişdir: «Sussun» 16
15 Muş Adam, Manskiy Reneccans. M, 1996) 16 Əl-Buxari. Əl- Cani əs-səhih Li-imam Muhamməd bin İsmail əl-Buxari əl- Mutəzəfti Sənət 256. h. Mətbu məə sərhih Fəth əl-Barı li- şeyx əl-İslam əl-Hafiz bin Həcər. Təbət dar əl-uktub əl-ilmiyyə 1898).
i.e.n. MİRZƏYEVA Səbinə Həmid q 282
Deməli İslama görə, dul qadın artıq ərdə olduğu üçün onun ərə getməyə razılıq verib-verməmək haqqı himayəsində olduğu adamdan çoxdur, qız uşağının isə susmağı razılıq əlaməti kimi qiymətləndirilir. Buna misal Hz. Fatimə ilə Hz. Əlinin izdivacını göstərə bilərik. 17
Yüklə 3,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|