Elxan Süleymanov Vurğun Süleymanov Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır
Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri
Yüklə 20,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri
- Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 18 www.elkhan-suleymanov.az 2. Beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən Ermənistanın
- Birləşmiş Millətlər Təşkilatı
Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 12 www.elkhan-suleymanov.az 2009-cu ildə İtaliyanın Akvil şəhərində G8 (Böyük səkkizlik) sammiti zamanı ABŞ, Rusiya və Fransa prezidentlərinin qəbul etdikləri birgə bəyanatda öz əksini tapmışdır. Həmsədr ölkələrin prezidentlərinin birgə bəyanatında Dağlıq Qara- bağ münaqişəsinin ATƏM-in 1975-ci il tarixli Helsinki Yekun Aktında ehtiva edilmiş güc tətbiq etməmək, ərazi bütövlüyü, həmçinin xalqların bərabər hüquqluluğu və öz müqəddəratını təyinetmə prinsipləri əsasında tənzimlənməsinin vacibliyi vur- ğulanmışdır [4]. Lakin Ermənistanın tutduğu qeyri-konstruktiv mövqe nəticəsində danışıqlarda irəliləyiş əldə edilməmişdir. Odur ki, 16 iyun 2010-cu ildə Kanadanın Muskok şəhərində G8 (Böyük səkkizlik) sammiti zamanı ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədr ölkələrinin prezidentləri yenidən birgə bəyanatla çıxış edərək tərəfləri münaqişənin tənzimlənməsi üzrə əsas prinsiplərin ra- zılaşdırılması prosesini başa çatdırmağa çağırmışlar. Bəyanatda bir daha təsdiqlənmişdir ki, münaqişənin tənzimlənməsi ATƏM-in Helsinki Yekun Aktında ehtiva edilmiş prinsiplərə və həmsədr ölkələrin prezidentlərinin Akvil bəyanatındakı aşağı- dakı təkliflərə əsaslanmalıdır: Dağlıq Qarabağ ətrafı işğal edil- miş ərazilərin qaytarılması; Dağlıq Qarabağ üçün təhlükəsizliyi və özünüidarəni təmin edə biləcək aralıq statusun verilməsi; Dağlıq Qarabağı Ermənistanla birləşdirə biləcək dəhlizin yara- dılması; hüquqi qüvvəyə malik olan iradə ifadəetmə yolu ilə Dağlıq Qarabağın gələcək statusunun müəyyən edilməsi; bütün daxili köçkünlərin və qaçqınların əvvəlki yaşayış yerlərinə qa- yıtmaq hüquqlarının təmin edilməsi; sülhməramlı əməliyyatlar da daxil olmaqla, təhlükəsizliyin beynəlxalq təminatı [5]. Həmsədr ölkələrin prezidentləri, nəhayət, 26 may 2011-ci ildə Dovildə (Fransa) keçirilən G8 sammiti zamanı növbəti bəyanatla çıxış etdilər. Bu bəyanatda onlar bir daha münaqişənin ATƏM- in Helsinki Yekun Aktında ehtiva edilmiş prinsiplər və Akvil və Muskok bəyanatındakı təkliflər əsasında tənzimlənməsinin vacibliyini vurğuladılar. Həmsədr ölkələrin prezidentləri özlərinin Dovil bəyanatlarında Azərbaycan və Ermənistan Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 13 www.elkhan-suleymanov.az prezidentlərini siyasi iradə nümayiş etdirərək, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi üzrə əsas prinsiplərin razılaşdı- rılması prosesini keçiriləcək görüş zamanı başa çatdırmağa ça- ğırdılar [6]. Lakin Rusiya prezidentinin iştirakı ilə Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin 24 iyun 2011-ci il tarixli Kazan görüşündə yenə də real nəticə əldə edilmədi və dövlət başçıları qəbul etdikləri növbəti bəyanatda bir sıra məsələlər üzrə qar- şılıqlı anlaşmanın əldə olunduğunu və bu məsələlərin həllinin əsas prinsiplərin təsdiq olunması üçün şəraitin yaranmasına kömək edəcəyini qeyd etməklə kifayətləndilər. Qeyd edilməlidir ki, münaqişənin sülh yolu ilə həlli istiqamətində intensiv danışıqların getdiyi bir vaxtda Ermənistan tərəfinin ardıcıl olaraq atəşkəsi pozması və mülki şəxsləri, xüsusilə də azyaşlı uşaqları qətlə yetirməsi daha da intensivləşmişdir. Bu sıradan göstərmək lazımdır ki, Ermənistan tərəfi özünün son zamanlar cəbhəyanı bölgədə həyata keçirdi- yi cinayətkar aksiyaların qurbanı kimi daha çox azyaşlı uşaq- ları hədəf seçməyə başlamışdır. Belə ki, Ermənistan tərəfindən Azərbaycanın Əlibəyli kəndinə daxil olan Tovuz çayına bura- xılmış “itəbənzər” uşaq oyuncağına quraşdırılmış partlayıcı qurğunun 2011-ci il iyulun 14-də işə düşməsi nəticəsində 1998- ci il təvəllüdlü Şahmalıyeva Aygün Zirəddin qızı həlak olmuş- dur. Qeyd edilməlidir ki, 2011-ci ilin martın 8-də doqquz yaşlı Fariz Bədəlov Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş Ağdam ra- yonu ərazisindən Ermənistan silahlı qüvvələrinin snayperinin açdığı atəş nəticəsində qətlə yetirilmişdi. Bu və digər hadisələr Ermənistan tərəfinin azyaşlı uşaqları hədəfə almaqla insan- lıq əleyhinə cinayət törətməsi ilə yanaşı, həm də onların sül- hün əldə olunması üçün aparılan danışıqları qəsdən pozmağa yönələn niyyətlərindən xəbər verir. Göründüyü kimi, ATƏT-in həmsədr ölkələri olan ABŞ, Rusi- ya və Fransa prezidentlərinin bəyanatlarında təcavüzkar ölkə ilə təcavüzə məruz qalan ölkə arasında heç bir fərq qoyulmamış, təcavüzkardan beynəlxalq hüquq normalarına riayət edərək, işğal altında olan əraziləri dərhal və qeyd-şərtsiz azad etmək Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 14 www.elkhan-suleymanov.az tələb olunmamış, bu məqsədə nail olmaq üçün təcavüzkar Ermənistana qarşı heç bir siyasi təsir göstərilməmişdir. Bu- nun əvəzində həmsədr ölkələrin prezidentləri münaqişənin tənzimlənməsi məsuliyyətini Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin üzərinə ataraq, tərəfləri qarşılıqlı kompromisə çağırmışlar və onların əldə edəcəyi istənilən sülh variantını dəstəkləyəcəklərini bildirmişlər. Həmsədr ölkələrin Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində faktiki olaraq neytral mövqe nümayiş etdirmələrinin əsas səbəblərindən biri bu münaqişənin eyni za- manda geosiyasi xarakter daşıması ilə bağlıdır. Belə ki, Qafqaz dünyada ən çox narahatçılıq doğuran regionlardan biri olmaqla bərabər, həm də böyük təbii sərvətlərə malikdir. Üç müstəqil dövlətin — Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstanın yerləşdiyi Cənubi Qafqaz strateji baxımdan Rusiya, Türkiyə və İran arasın- da birləşdirici bölgədir, Şimal-Cənub, Şərq-Qərb strateji xətləri bu bölgədən keçir. Bir çox dövlərlərin maraqları məhz Cənubi Qafqazda toqquşur. Rusiya bu regionu özünün “xarici siyasət prioritetləri”, İran – “dövlət təhlükəsizliyi”, ABŞ və tərəfdaşları isə “milli təhlükəsizlik” zonası kimi dəyərləndirirlər. Təbii enerji ehtiyatlarının (neft və qaz) Xəzər hövzəsindən dünya bazarına nəqli marşrutları (Bakı-Supsa və Bakı-Tbilisi-Cey- han neft kəmərləri, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri) Cənubi Qafqaz ölkələri olan Azərbaycan və Gürcüstanın ərazilərindən keçir. Avropa İttifaqı ölkələrinin enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədilə Xəzərin Azərbaycan sektorundan və Mərkəzi Asiyadan təbii qazın alternativ marşrutlarla nəql olun- ması strateji əhəmiyyət kəsb edir ki, bu da Cənubi Qafqaz re- gionu ətrafında müxtəlif güc mərkəzlərinin maraqlarının toq- quşması ilə müşayiət olunur. Bundan əlavə, Cənubi Qafqaz regionuna Uzaq Şərqi, Mərkəzi Asiya, Yaxın Şərq və Avropanı birləşdirəcək transkontinental nəqliyat marşrutunun (TRASE- KA) təşkil edilməsi kimi strateji rol ayrılıb. Göründüyü kimi, Cənubi Qafqaz strateji əhəmiyyət kəsb edən bir regiondur. Məhz bu səbəbdən tarix boyu bu regiona Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 15 www.elkhan-suleymanov.az sahib olmaq uğrunda müxtəlif imperiyalar müharibələr apar- mış, region hər hansı imperiyaya birləşdirildikdən sonra met- ropoliya ərazidə nisbi sakitlik və sülh əldə edilməsinə nail olmuşdur. Region bu və ya digər imperiyadan azad olduqda isə müxtəlif etnik qruplar arasında ərazilər əldə etmək uğrun- da mübarizələr aparılmışdır. Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi SSRİ-nin zəifləməsi və süqutu dövründə rəsmi Moskvanın Cənubi Qafqaz regionunu öz təsir dairəsində saxlamaq istiqamətində həyata keçirdiyi siyasətin tərkib hissəsi kimi Ermənistanın Azərbaycana qarşı əsassız ərazi iddiaları ilə başlandı. Beləliklə, ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri olan Rusi- ya, ABŞ və Fransanın Cənubi Qafqazda öz geostrateji maraqla- rı var. Rusiya SSRİ süqut etdikdən sonra bu regionda itirilmiş mövqelərini qaytarmaq və daha da gücləndirərək, regionda öz hegemonluğunu bərpa etməyə çalışır. ABŞ və Avropa İttifaqı isə, öz növbəsində, Xəzər hövzəsindən təbii enerji resurslarının dünya bazarına nəqli məqsədilə transmilli layihələr reallaşdırır və bu vasitələrlə regionda öz mövqelərini möhkəmləndirməyə çalışırlar. Qeyd edilməlidir ki, Ermənistan siyasətçiləri Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və Azərbaycan ərazilərinin işğalını “Dağlıq Qarabağ xalqının” öz müqəddəratını təyin etmək və müstəqillik uğrunda milli-azadlıq hərəkatı” adlandırırlar. Erməni siyasətçiləri “Dağlıq Qarabağ xalqı” dedikdə, Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsində yaşayan etnik erməniləri nəzərdə tuturlar. Bununla əlaqədar, belə bir fakta diqqət yetirmək lazım- dır ki, münaqişə başayana qədər Azərbaycanın keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində, SSRİ əhalisinin 1989-cu ildə siya- hıya alınmasının nəticələrinə əsasən, 40688 etnik azərbaycanlı və 145450 erməni yaşayırdı [7]. Beləliklə, Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsində məskunlaşmış erməni əhalini heç bir hal- da “Dağlıq Qarabağ xalqı” adlandırmaq olmaz. Onlar Dağlıq Qarabağda məskunlaşmış əhalinin etnik erməni hissəsidir və bütövlükdə, Azərbaycan Respublikasındakı milli azlıqdır. Digər Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 16 www.elkhan-suleymanov.az tərəfdən, erməni xalqı öz müqəddəratını indiki Ermənistan Respublikası çərçivəsində təyin edib. Üçüncü tərəfdən, öz müqəddəratını təyin etmək hüququndan ərazidə məskunlaşmış əhalinin hər hansı bir hissəsi deyil, hamısı istifadə edə bilər. Eyni zamanda, xalqların öz müqəddəratını təyin etmək hüququnun həyata keçirilməsi və bu hüquqa hörmət prinsipindən suveren və müstəqil dövlətin ərazi bütövlüyünü, yaxud siyasi birliyi- ni tamamilə və ya qismən pozan, ya da parçalayan hər hansı əməllərə icazə kimi istifadə olunmamalıdır. Bundan əlavə, xalq- ların bərabərlik hüquqları və öz müqəddəratını təyin etmək prinsipi həmin ərazidə hər hansı ayrı-seçkiliyə yol vermədən legitim hakimiyyət tərəfindən təqdim olunur. Nəhayət, öz müqəddəratını təyin etmək prinsipi heç də ayrılmaq və mövcud dövlətin ərazisini parçalamaq hüququna malik olmaq demək deyil. Beynəlxalq sənədlərə uyğun olaraq, öz müqəddəratını təyin etmək hüququnun həyata keçirilməsi beynəlxalq hüqu- qun digər əsas prinsiplərinə, başlıcası isə dövlətin ərazi bü- tövlüyü prinsipinə riayət olunmasını tələb edir [8], [9]. Yuxa- rıda qeyd edilənlər göstərir ki, erməni tərəfinin Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionu və ətraf rayonlarda baş verən silahlı toqquşmaları, Azərbaycan ərazisinin silah gücü ilə parçalan- masını, azərbaycanlılara qarşı etnik təmizləmə siyasətinin həyata keçirilməsini bu ərazilərdə məskunlaşmış ermənilərin öz müqəddəratını təyin etmək kimi qiymətləndirmə cəhdləri beynəlxalq hüququn əsas prinsiplərinə ziddir və həqiqəti əks etdirmir. Əksinə, çoxsaylı faktlar sübut edir ki, Ermənistan təcavüzkar ölkədir və Azərbaycanın 20% ərazisini məhz bu ölkənin silah- lı qüvvələri işğal etmişdir. Misal üçün Human Rights Watch beynəlxalq təşkilatının 1994-cü ildə hazırladığı “Dağlıq Qa- rabağda münaqişənin yeddi ili” adlı məruzəsində göstərilir ki, əldə edilmiş faktlar Ermənistanın münaqişə tərəfi olduğu- nu sübuta yetirir. Məruzədə çoxsaylı müşahidələr və sübutlar əsasında nəticə çıxarılır ki, Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycan ərazilərində olması hüquqi nöqteyi-nəzərdən bu Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 17 www.elkhan-suleymanov.az ölkəni münaqişə tərəfi edir, bu münaqişə tərəfləri Ermənistan və Azərbaycan olan beynəlxalq silahlı münaqişə kimi qiymətləndirilir [10]. Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 18 www.elkhan-suleymanov.az 2. Beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən Ermənistanın Azərbaycan ərazilərini işğal etməsi faktının tanınması Azərbaycana qarşı təcavüzə və Azərbaycan torpaqlarının işğalına görə Ermənistanın beynəlxalq-hüquqi məsuliyyət daşıması heç bir şübhə doğurmur. Ermənistan Respublikası beynəlxalq hüquq normalarını və BMT Nizamnaməsini kobud şəkildə pozaraq, nəinki sülhə və beynəlxalq təhlükəsizliyə qarşı cinayət sayılan və beynəlxalq hüquqa görə təcavüzkarın ciddi məsuliyyətini yaradan müharibəyə başladı və Azərbaycanın 20% ərazisini işğal etdi. Bu fakt ən nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların, o cümlədən, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı, Avropa Şurası, Avropa İttifaqı, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı (NATO) kimi beynəlxalq dövlətlərarası təşkilatların Dağlıq Qa- rabağ münaqişəsinə aid qərarlarında öz əksini tapmışdır. Bununla bağlı ilk növbədə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə aid BMT Təhlükəsizlik Şurasının 4 qətnaməsini göstərmək olar. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı: BMT-nin Təhlükəsizlik Şu- rası 30 aprel 1993-cü ildə özünün qəbul etdiyi 822 (1993) say- lı qətnaməsində Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair BMT Təhlükəsizlik Şurası Sədrinin 29 yanvar və 6 aprel 1993-cü ildə edillmiş bəyanatlarına istinad edərək və BMT Baş Katibinin 14 aprel 1993-cü il tarixli məruzəsini nəzərə alaraq, regionda sülhə və təhlükəsizliyə təhlükə yaradan vəziyyətdən narahat olduğu- nu bildirərək, regionda, xüsusən Kəlbəcər rayonunda fövqəladə humanitar vəziyyətdən və çoxlu sayda mülki şəxslərin yerdəyişməsi ilə bağlı dərin narahatlığını bildirərək, regionda bütün dövlətlərin suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə hörmətini təsdiqləyərək və bununla yanaşı beynəlxalq sərhədlərin to- xunulmazlığını və ərazi əldə edilməsi üçün gücdən istifadə Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 19 www.elkhan-suleymanov.az edilməsinin yolverilməzliyini təsdiqləyərək, bütün işğalçı qüvvələrin Kəlbəcər rayonundan və Azərbaycanın digər işğal edilmiş rayonlarından dərhal çıxarılmasını tələb etdi [11]. BMT Təhlükəsizlik Şurasının bu qətnaməsi böyük siyasi və hüquqi əhəmiyyətə malikdir. Birincisi, Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair bu BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən qəbul edilən ilk qətnamədir. İkincisi, bu qətnamədə BMT Təhlükəsizlik Şurasının Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair münasibətinin ilk cizgiləri müəyyən edilib. Belə ki, qətnamədə BMT Təhlükəsizlik Şurası Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikası arasında münasibətlərin pisləşməsi ilə bağlı öz dərin narahatlığını bildirir. Çox guman ki, burada bu münaqişənin dövlətlərarası münaqişə olduğuna işarə edilir. Üçüncüsü, bu münaqişənin xarakterinə qiymət verilir və bu münaqişə regionda sülhə və təhlükəsizliyə təhlükə yaradan hal kimi qiymətləndirilir. Dördüncüsü, bu regionda olan bütün dövlətlərin, o cümlədən Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünü, suverenliyini, sərhədlərinin toxunulmazlığını təsdiqləyir. Beşincisi, ərazi əldə edilməsi üçün gücdən istifadə edilməsinin yolverilməzliyini təsdiqləyir. Bununla da BMT Təhlükəsizlik Şurası gücdən istifadə etməklə başqa dövlətin ərazisinin əldə edilməsinin yolverilməzliyinin hüquqi əsasını müəyyən edir. Məhz bu hü- quqi əsas BMT Təhlükəsizlik Şurasına Azərbaycanın bütün iş- ğal edilmiş ərazilərindən işğalçı qüvvələrin dərhal çıxarılması- nın tələb edilməsinə imkan yaratdı. BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası 29 iyul 1993-cü ildə qəbul etdi- yi 853 (1993) saylı qətnamədə Azərbaycanın Ağdam rayonunun zəbt edilməsini qeyd edərək, yenidən Azərbaycanın suveren- liyini və ərazi bütövlüyünü təsdiqləmişdir. BMT TŞ eyni za- manda beynəlxalq sərhədlərin toxunulmazlığını və ərazi əldə edilməsi üçün gücdən istifadə edilməsinin yolverilməzliyini Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 20 www.elkhan-suleymanov.az təsdiqləyərək, Ağdam rayonunun və Azərbaycan Respublika- sının digər rayonlarının işğal edilməsi faktını pislədi və işğalçı qüvvələrin Ağdam rayonundan və bütün digər işğal edilmiş Azərbaycan rayonlarından dərhal, tam və şərtsiz çıxarılma- sını tələb etdi. BMT Təhlükəsizlik Şurasının bu qətnaməsinin 9 bəndində “Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionunun erməniləri” ifadəsi əks olunub və bunu xüsusi qeyd etmək çox vacibdir [12]. Birincisi, bu ifadə Dağlıq Qarabağın Azərbaycanın regionu olması faktını açıq-aşkar təsdiqləyir. İkincisi, burada yaşayan əhali, ermənilərin iddia etdiyi kimi, mövcud olmayan “Dağlıq Qarabağ xalqı” yox, Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionunda yaşayan ermənilərin, yəni erməni icmasının olduğunu təsdiqləyir (bu regionda yaşayan əhalinin digər hissəsini, Ermənistan Respublikasının silahli qüvvələri tərəfindən aparılmış etnik təmizləmə siyasəti nəticəsində, öz doğma yurdlarından qovulmuş və hal-hazırda didərgin həyatı yaşayan Azərbaycan icması təşkil edir). Üçüncüsü, bu qətnamədə BMT Təhlükəsizlik Şurasının 822 saylı qətnaməsində öz əksini tapmış “Azərbaycan Respub- likası və Ermənistan Respublikası arasında münasibətlərin pisləşməsi ilə bağlı öz dərin narahatlığının bildirilməsi” ifadəsinə “onların arasında artan gərginlik” sözlərini də əlavə olunmuşdur. Bu, BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin, öz təbiətinə görə, məhz dövlətlərarası münaqişənin olması faktının getdikcə daha aydın təsəffür etməsini əks etdirir. Dördüncüsü, əgər BMT Təhlükəsizlik Şurasının 822 say- lı qətnaməsində “regionda, xüsusən Kəlbəcər rayonunda, fövqəladə humanitar vəziyyətdən və çoxlu sayda mülki şəxslərin yerdəyişməsi” ilə bağlı dərin narahatlığını bildirilirdisə, ar- tıq bu ifadə daha da dəqiqləşdirilir və göstərilir ki, “regionda fövqəladə humanitar vəziyyətdən və Azərbaycanda çoxlu say- da mülki şəxslərin yerdəyişməsindən” dərin narahatlığını bil- dirir. Bununla da bu sənəddə göstərilir ki, əsasən Azərbaycan Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 21 www.elkhan-suleymanov.az mülki əhalisi “yerdəyişməyə”, əslində isə etnik təmizlənməyə məruz qalıb. Beşincisi, əgər BMT Təhlükəsizlik Şurasının 822 saylı qətnaməsində bu regionda olan bütün dövlətlərin suveren- liyi və ərazi bütövlüyünə hörmət edilməsi təsdiqlənirdisə, BMT Təhlükəsizlik Şurasının 853 saylı qətnaməsində, ilk növbədə Azərbaycanın, sonra isə regionda olan digər ölkələrin suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə hörmət edilməsi təsdiqlənir. Lakin hərbi əməliyyatların bütövlükdə Azərbaycanın ərazisində aparıldığını nəzərə alsaq, belə bir qənaətə gəlmək olar ki, burada söhbət əsasən Azərbaycanın suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə hörmət edilməsindən gedir və bu amili BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası xüsusi vurğulayır. BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası 14 oktyabr 1993-cu ildə özü- nün qəbul etdiyi 874 (1993) saylı qətnaməsində yenidən Azərbaycanın və regionda olan digər dövlətlərin suverenliyi- ni və ərazi bütövlüyünü, beynəlxalq sərhədlərin toxunulmaz- lığını və ərazi əldə edilməsi üçün gücdən istifadə edilməsinin yolverilməzliyini təsdiqləyərək və Azərbaycanda çoxlu sayda mülki şəxslərin yerdəyişməsi ilə bağlı öz ciddi narahatlığını bildirərək, Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindən erməni qüvvələrinin çıxarılmasına çağırdı. Bu qətnamənin preambula- sında həm də “Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionu və onun ətrafında münaqişə” ifadəsi öz əksini tapmışdır [13]. Bu ifadənin çox vacib əhəmiyyəti var. Burada söhbət təkcə Dağlıq Qarabağ regionunda olan münaqişədən getmir, həm də “onun ətrafında münaqişədən” gedir. Nəzərə alsaq ki, Dağ- lıq Qarabağın Ermənistanla heç bir ümumi sərhədi yoxdur, və Dağlıq Qarabağ regionu digər Azərbaycan torpaqları ilə əhatə olunur, belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, söhbət artıq təkcə Dağ- lıq Qarabağdan yox, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsindən, daha doğrusu Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzündən gedir və bu fakta dolayısı olaraq qətnamədə işarə edilir. BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası 12 noyabr 1993-cu ildə özünün qəbul etdiyi 884 (1993) saylı qətnaməsində, Azərbaycanın Hora- Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 22 www.elkhan-suleymanov.az diz şəhərinin və Zəngilan rayonunun işğalını narahatçılıqla qeyd edərək, Azərbaycanın və regionda olan digər dövlətlərin suve- renliyini və ərazi bütövlüyünü, həm də beynəlxalq sərhədlərin toxunulmazlığını və ərazi əldə edilməsi üçün gücdən istifadə edilməsinin yolverilməzliyini təsdiqləyərək, böyük sayda mül- ki şəxslərin son yerdəyişməsi halı və Horadiz şəhərində və Zəngilan rayonunda və Azərbaycanın cənub sərhədində yara- nan fövqəladə humanitar vəziyyət ilə bağlı öz ciddi narahatlığı- nı ifadə edərək, Horadiz şəhərinin və Zəngilan rayonunun işğal edilməsini, dinc əhaliyə hücumları və Azərbaycan Respubli- kası ərazisinin atəşə tutulmasını pislədi və işğalçı qüvvələrin Zəngilan rayonundan birtərəfli çıxardılmasını və ümumilikdə işğalçı qüvvələrin digər işğal olunmuş Azərbaycan rayonların- dan çıxardılmasını tələb etdi. Bu qətnamənin preambulasında da “Azərbaycan Respubli- kasının Dağlıq Qarabağ regionu və onun ətrafında münaqişə” ifadəsi öz əksini tapmışdır. Bundan əlavə, qətnamənin 2-ci bəndində həm də “Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionunun erməniləri” ifadəsi də əks olunub [14]. Beləliklə, bu beynəlxalq-hüquqi sənədlərin təhlili belə bir nəticəyə gəlmək üçün əsas verir : - BMT Təhlükəsizlik Şurası öz qətnamələrində birmənalı ola- raq Dağlıq Qarabağ regionunun Azərbaycana məxsus olmasını təsdiqləyir. - BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrində Azərbaycanın suverenliyi, ərazi bütövlüyü və onun beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri dəstəklənir. Bu qətnamələrdə digər dövlətlərin ərazisinin əldə edilməsi üçün gücdən istifadə olun- masının yolverilməzliyi xüsusi vurğulanır və erməni qüvvələri tərəfindən Azərbaycan ərazisinin işğalı və dinc əhaliyə qarşı hücumlar qətiyyətlə pislənir. - BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrində erməni işğalçı qüvvələrinin Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindən dərhal çıxardılması tələb olunur. BMT Təhlükəsizlik Şurası ilə yanaşı Ermənistan-Azərbaycan Kataloq: files -> books -> file file -> ƏSƏRİn təkrar çapi və ya hər hansisa bir hiSSƏSİNİN Çapi qadağandir! file -> Təhsildə İkt html-in əsasları kursu üzrə VƏSAİt tərtib edənlər: Abdulla Qəhrəmanov file -> MEŞƏLİ KƏNDİNİn yay güNLƏRİ file -> "Mədəniyyətin üstünlüyu" "Journal of Democracy", 1995-ci il file -> Azərbaycan-Avrasiya Araşdırmaları Mərkəzinin Türk Dünyası Filologiyası sırasından Prof. Dr. Mustafa isen təZKİRƏDƏN file -> Elnur və Arzu pəncərə qonşuları idilər. Üz-üzə dayanmış binalarda yaşayırdılar. Onlar neçə vaxt idi ki, pəncərə qonşusu idilər. Ancaq bir-birilərindən xəbərləri belə yox idi file -> Şirvani Ədilli MƏNİm odlar diyarim file -> İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında file -> Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə file -> Şahin Fazil Yüklə 20,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|