Elxan Süleymanov Vurğun Süleymanov Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır
Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri
Yüklə 20,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri
- Avropa İttifaqı
- Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı (NATO - North At- lantic Treaty Organization)
Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 43 www.elkhan-suleymanov.az göndərilməsinin zəruriliyi də öz əksini tapmışdı. Belə ki, sənədə görə onlar razılaşırdılar ki, münaqişə tərəflərinin fikirlərinə uy- ğun olaraq yuxarıda qeyd olunan sazişin əldə edilməsi həmin sazişin həyata keçirilməsinin vacib elementi kimi çoxmillətli sülhməramlı qüvvələrin yerləşdirilməsinə imkan verə bilər və silahlı münaqişənin dayandırılması haqqında tərəflər ara- sında sazişin əldə edilməsindən sonra, BMT Təhlükəsizlik Şu- rasının müvafiq qətnaməsinin qəbul edilməsi şərtilə, ATƏM-i çoxmillətli sülhməramlı qüvvələrlə təmin etmək üçün siyasi ha- zırlıqlarını bəyan edirlər. Onlar fəaliyyətdə olan sədrdən 1992-ci il Helsinki sənədinin III fəsli əsasında və BMT Nizamnaməsinə tam uyğun olaraq təşkil ediləcək belə qüvvələrin yaradılması, tərkibi və fəaliyyəti barəsində qısa zaman ərzində plan işləyib hazırlamağı xahiş etdilər. Bu məqsədlə fəaliyyətdə olan sədrə Minsk Konfransı həmsədrləri və Minsk qrupu, həmçinin Baş Katib tərəfindən kömək ediləcək; müvafiq məsləhətləşmələrdən sonra o, həmçinin bu qüvvələrin, başqa məsələlərlə yanaşı, ölçü- sü və xarakteri, onlara rəhbərliyi və onların idarəsi, maddi-tex- niki təchizatı, müvafiq altbölümlərin və resursların bölünməsi, güc tətbiq etmək qaydası və qüvvə verən dövlətlərlə razılaşma- lar haqqında tövsiyələrin hazırlanması üçün Vyanada yüksək səviyyəli planlaşdırma qrupu yaradacaq. Fəaliyyətdə olan sədr Birləşmiş Millətlər Təşkilatının texniki məsləhət və eksper- tiza yardımının göstərilməsinə hazır olması haqqında etdiyi bəyanatına əsaslanaraq, Birləşmiş Millətlər Təşkilatına kömək üçün müraciət edəcək. O, həmçinin, ATƏM-in sülhməramlı qüvvələrinin mümkün yerləşdirilməsi üçün BMT Təhlükəsizlik Şurasının uzunmüddətli siyasi dəstəyini əldə etməyə çalışacaq”. Belə hazırlıq işini və 1992-ci il Helsinki sənədinin III fəslinin müvafiq müddəalarına əsasən və tərəflər arasında razılığın əldə olunmasından və onların Minsk Konfransının həmsədrləri vasitəsilə fəaliyyətdə olan sədrə rəsmi xahişindən sonra Da- imi Şura ATƏM-in sülhməramlı əməliyyatının keçirilməsi barəsində qərar qəbul edəcək [37]. ATƏM-in Zirvə Görüşü Minsk Konfransına Minsk qru- Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 44 www.elkhan-suleymanov.az punun köməyi ilə mövcud atəşkəsin davam etdirilməsi və sülh sazişinin imzalanması üçün müvafiq tədbirlər görülməsi istiqamətində səylərini artırmağı tövsiyə edirdi. Burada sülh sa- zişinin imzalanmasından sonra münaqişə bölgəsinə çoxmillətli sülhməramlı qüvvələrin göndərilməsi də nəzərdə tutulurdu. Budapeşt Zirvə Görüşünün əsas nəticələrindən biri Minsk qrupunda həmsədrlik institutunun yaradılması oldu. Sülh- məramlı qüvvələrin müxtəlif dövlətlərin hərbi qüvvələrindən təşkil olunması barədə qərar Rusiyanın məsələni təkbaşına həll etmək istəyinin qarşısını aldı. 1996-cı ilin dekabrında Lissabonda ATƏT üzvü olan ölkələrin dövlət və hökumət başçılarının növbəti Zirvə Görüşü keçirildi. Bu Zirvə Görüşündə Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasının əsas parametrləri müəyyən edilmişdir. Onlar ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədrinin Bəyanatında öz əksini tapmışdir. Bəyanatda qeyd olunur ki: “... son iki il ərzində Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin və Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü məsələsinin həllində heç bir irəliləyiş əldə edilməmişdir. Mən təəssüflə qeyd edirəm ki, məsələnin nizamlanması prinsiplərinə dair tərəflərin mövqelərinin yaxınlaşdırılması istiqamətində Minsk konfran- sı həmsədrlərinin səyləri uğurla nəticələnmədi. Minsk qrupu- nun həmsədrləri tərəfindən Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasının tərkib hissəsi kimi formalaşdırılan üç prinsip tövsiyə edilmişdir. Bu prinsipləri Minsk qrupunun bütün üzv dövlətləri dəstəkləyir. Bu prinsiplər aşağıdakılardır: - Ermənistan Respublikasının və Azərbaycan Respublikası- nın ərazi bütövlüyü; - Azərbaycanın tərkibində Dağlıq Qarabağa ən yüksək səviyyəli özünüidarə hüququ verən öz müqəddəratını təyin etməyə əsaslanmış sazişdə müəyyən edilmiş Dağlıq Qarabağın hüquqi statusu; - bütün tərəflərin nizamlama müddəalarına riayət olunma- sının təmin edilməsinə dair qarşılıqlı öhdəliklər də daxil ol- maqla, Dağlıq Qarabağ və onun bütün əhalisinin təmin edilmiş Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 45 www.elkhan-suleymanov.az təhlükəsizliyi. Mən təəssüflə etiraf edirəm ki, bir iştirakçı dövlət bunu qəbul edə bilmədi. Bu prinsiplər digər iştirakçı dövlətlər tərəfindən dəstəklənir. Bu bəyanat Lissabon Zirvə Görüşünün sənədlərinə daxil ediləcək” [38]. Beləliklə, ATƏT bir beynəlxalq təşkilat kimi, münaqişənin yalnız Azərbaycanın ərazi bütövlüyü, Dağlıq Qarabağ regio- nunun Azərbaycanın tərkibində qalması və Dağlıq Qarabağın bütün əhalisinin (həm erməni, həm də Azərbaycan icmasının) təhlükəsizliyinin təmin edilməsi şərtləri daxilində nizamlanma- sının mümkünlüyünü təsdiqlədi. Ermənistan isə ilk dəfə məhz bu sammit zamanı beynəlxalq birliyin ciddi narazılığı ilə qar- şılaşdı və özünü təcrid olunmuş vəziyyətə saldı. Bu qərarı ilə ATƏT Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair öz münasibətini müəyyən etdi. 19 noyabr 1999-cu ildə ATƏT-in İstanbul Zirvə Görüşü keçirildi. Bu Zirvə Görüşünün Bəyannaməsinin 20 və 21-ci maddələri tamamilə Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə həsr olunmuşdur. Bəyannamədə qeyd olunur ki: “Biz Dağlıq Qarabağ münaqişəsilə bağlı yaranan vəziyyət və son hadisələr haqqında ATƏT-in Minsk qrupunun Həmsədrlərinin məruzəsini aldıq və onların səylərini müsbət qiymətləndiririk. Biz Ermənistan və Azərbaycan prezidentləri arasında aktivləşən dialoqu xüsusilə alqışlayırıq ki, onların müntəzəm görüşləri problemin möhkəm və hərtərəfli həllinin tapılması prosesinin dinamikası üçün imkan yaratmışdır. Biz qəti şəkildə bu dialoqu dəstəkləyirik və ATƏT-in Minsk qrupu çərçivəsində danışıqla- rın bərpası ümidilə bu dialoqun davam etdirilməsinə çağırırıq. Biz həmçinin təsdiq edirik ki, ATƏT və məsələnin həllinin ta- pılması üçün ən münasib format olan ATƏT-in Minsk qrupu sülh prosesini və onun gələcəkdə həyata keçirilməsini, tərəfləri bütün zəruri köməklik ilə təmin etmək də daxil olmaqla, daha da irəlilətməyə hazırdır” [39]. 2-3 dekabr 2010-cu ildə ATƏT-in Astana Zirvə Görüşü keçiril- di. Bu Zirvə Görüşündə “Təhlükəsizlik cəmiyyətinə doğru” adlı Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 46 www.elkhan-suleymanov.az Bəyannamə qəbul olunmuşdur. Sammit zamanı ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri olan ölkələrin nümayəndə heyətlərinin başçılarının, Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin Birgə Bəyanatı da qəbul olunmuşdur. Bu Bəyanatda deyi- lir ki: “ATƏT-in Astanada (Qazaxıstan) keçirilən sammiti ilə əlaqədar ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri olan ölkələrin nümayəndə heyətlərinin başçıları (Rusiya Federasiyasının Pre- zidenti D.Medvedev, Fransanın Baş naziri F.Fiyon və Amerika Birləşmiş Ştatlarının Dövlət katibi H.Klinton), Azərbaycan Pre- zidenti İ.Əliyev və Ermənistan Prezidenti S.Sarkisyan razılığa gəldilər ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsinə yönəlmiş daha qətiyyətli tədbirlər görmək vaxtı çatmışdır [40]. Bununla əlaqədar onlar Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya Federasiyası prezidentlərinin 2 noyabr 2008-ci il tarixli Moskva və 27 oktyabr 2010-cu il tarixli Həştərxan bəyanatlarına istinad etdilər. Onlar razılaşdılar ki, danışıqlar yolu ilə dinc tənzimləmə regionda sabitliyi və xalqların təhlükəsizliyini təmin edər və on- ların arasında barışığa nail olmaq üçün yeganə imkandır [40]. Ermənistan və Azərbaycan prezidentləri Dağlıq Qara- bağ münaqişəsini beynəlxalq hüququn prinsipləri və norma- ları, BMT-nin Nizamnaməsi, Helsinki Yekun Aktı, eləcə də prezidentlər D.Medvedev, N.Sarkozi və B.Obamanın 2009-cu il iyulun 10-da Akvilldə [4] və 2010-cu il iyunun 26-da Muskokda [5] verdikləri bəyanatlar əsasında qəti tənzimləməyə çalışmaq öhdəliklərini təsdiq etdilər. Üç həmsədr ölkə dinc tənzimləməyə nail olmaq üçün Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin qəbul edəcəkləri zəruri qərarları dəstəkləyəcəklərini bildirdilər. Onlar Ermənistan və Azərbaycan rəhbərlərini səylərini Əsas prinsiplərdə hələ qalan mübahisəli məsələlərin həlli üzərində yeni qüvvə ilə cəmləşdirməyə çağırdılar və öz həmsədrlərinə münaqişə tərəflərinin bu səylərini həyata keçirmələrinə kömək etmək üçün onlarla işi davam etdirməyi tapşırdılar. Danışıqların ke- çirildiyi atmosferi yaxşılaşdırmaq üçün tərəflərə müraciətlə onları atəşkəs rejiminin möhkəmlənməsinə və bütün sahələrdə Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 47 www.elkhan-suleymanov.az etimad tədbirlərinin həyata keçirilməsinə yönəlmiş əlavə ad- dımlar atmağa çağırdılar”. Sənədin mahiyyətindən göründüyü kimi, o daha çox ümumi xarakter daşıyır. Qeyd etmək lazımdır ki, ATƏT münaqişənin nizamlanması ilə məşğul olan və real nəticələrin əldə edilməsi istiqamətində həqiqətən fəallıq nümayiş etdirən beynəlxalq təşkilatdır. Minsk qrupunun fəaliyyəti bu mənada xüsusən yüksək qiymətləndirilməlidir. Bu qurumun fəaliyyəti hələlik real sülhə gətirib çıxarmasa da, etiraf etmək lazımdır ki, Ermənistan- Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həmişə beynəlxalq ictimaiyyətin diqqət mərkəzində qalmasında ATƏT-in fəaliyyəti çox vacib rol oynayır. Onu da xüsusi qeyd etmək lazımdır ki, digər beynəlxalq təşkilatlardan fərqli olaraq ATƏT, hər iki tərəfin razılığı ilə, Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması ilə birbaşa məşğul olan təşkilatdır. Ola bilsin ki bu səbəbdən ATƏT münaqişəyə dair daha çox “neytral mövqe“ tutmağa çalışır. Halbuki təcavüzkarla təcavüz qurbanı arasında fərqin qoyulmaması münaqişənin həllinə yox, əksinə uzadılmasına aparır. Bununla bərabər, yekun olaraq belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, ATƏT-in sənədlərində və ilk növbədə ATƏT-in Zirvə Görüşlərində qəbul olunmuş sənədlərdə: - Dağlıq Qarabağın Azərbaycan Respublikasının ərazisi ol- ması faktı etiraf olunur və təsdiqlənir; - Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü dəstəklənir; - Dağlıq Qarabağın hüquqi statusunun yalnız Azərbaycanın tərkibində ən yüksək səviyyəli özünüidarəetmə hüququ verən öz müqəddəratını təyin etmə əsasında müəyyən edilməsi vur- ğulanır; - bütün tərəflərin nizamlama müddəalarına riayət olunma- sının təmin edilməsinə dair qarşılıqlı öhdəliklər də daxil ol- maqla, Dağlıq Qarabağ və onun bütün əhalisinin təmin edilmiş təhlükəsizliyinin zəruriliyi qeyd olunur. Avropa İttifaqı: Avropa İttifaqı (digər adı – Avropa Birliyi) 27 Avropa dövlətini birləşdirən iqtisadi və siyasi birlik olaraq, Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 48 www.elkhan-suleymanov.az müasir dünyada qüvvələrin geosiyasi durumuna böyük təsir göstərən əsas təşkilatlardan biridir. Regional inteqrasiyaya yönəlmiş bu İttifaq Maastrix müqaviləsi ilə 1993-cü ildə Avropa Birliyi prinsipləri əsasında yaranmışdır. Cənubi Qafqaz Avropa Birliyinin sərhədlərinə yaxın olduğu üçün bu regionda baş verən hadisələr Avropa Birliyini narahat etməyə bilməz. Avropa Birliyi beynəlxalq hüququn subyekti qismində çıxış edərək Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması probleminə öz münasibətini açıq şəkildə bildirmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, Avropa Birliyi Ermənistan- Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı ilk dəfə olaraq 22 may 1992-ci ildə bəyanatla çıxış etmişdir. Bəyanatda birlik Dağlıq Qarabağ regionunda döyüşlərin intensivləşməsi ilə bağ- lı dərin narahatlığını ifadə etmiş, erməni və Azərbaycan əhalisi daxil olmaqla, Ermənistan və Azərbaycan xalqlarının, hər iki hökumətin ATƏM-in prinsip və öhdəliklərini qəbul etmələri nəticəsində, eyni səviyyəli mühafizə ilə təmin olunmaq hü- ququna malik olduqlarını xatırlatmış, azərbaycanlı və erməni əhalisinin fundamental hüquqlarının beynəlxalq səviyyədə ta- nınmış sərhədlər çərçivəsində tam şəkildə bərpa edilməli oldu- ğunu bildirmişdir. Birlik tərəfləri təmkinlik nümayiş etdirməyə, ATƏM prosesinə konstruktiv töhfə verməyə və bütün tərəfləri Dağlıq Qarabağ üzrə ATƏM-in Sülh Konfransının tezliklə keçirilməsi istiqamətində iş aparmağa çağırmışdır. Avropa Birliyi tərəfindən Dağlıq Qarabağ münaqişəsilə bağlı 18 iyun 1992-ci ildə növbəti bəyanat qəbul edilmişdir. Təşkilat bu bəyanatda yenə də davam edən döyüşlərlə bağlı öz narahat- lığını bildirmiş, Ermənistan və Azərbaycana bir daha müraciət edərək, onları ATƏM-ə daxil olarkən götürdükləri öhdəliklərə əsasən insan hüquqlarına hörmət etməyə və tərəfləri region- da sülhü bərpa etməyin ən yaxşı ümidini təklif edən ATƏM- in himayəsi altında Minsk Konfransının tezliklə keçirilməsinin zəruri şərtlərinin yaradılmasına çağırmışdır. Avropa Birliyi münaqişə ilə bağlı növbəti bəyanatını 7 aprel Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 49 www.elkhan-suleymanov.az 1993-cü ildə yaymışdır. Həmin bəyanatda Birlik və üzv dövlətlər münaqişənin dərinləşməsindən narahatlıq keçirdiklərini, “hərbi əməliyyatların Kəlbəcər və Füzuli rayonları ərazisinə yayılma- sından təəssüfləndiklərini” bildirmiş, qoşunların “Azərbaycan ərazilərindən dərhal çıxarılması və bu ərazilərdə döyüşlərin dayandırılması məqsədilə Ermənistan hökumətini Dağlıq Qa- rabağın hərbi birləşmələri üzərində olan təsirindən qətiyyətlə istifadə etməyə” çağırmışdır. Ermənistanın işğalçı qüvvələrinin cəbhə bölgəsində yeni əməliyyatlar keçirməsi qurumu 1993-cü ilin 24 iyun və 3 sent- yabr tarixlərində yeni bəyanatlarla çıxış etməyə məcbur etmiş- dir. Bu sənəddə ermənilərin Azərbaycana qarşı hərbi hücum- ları pislənilmiş və qaçqınların sayının həddən artıq çoxalma- sından narahatlıq ifadə olunmuşdur. Birlik ATƏM-in Minsk qrupunun bölgədə sülhün əldə edilməsi istiqamətində səylərini dəstəklədiyini bildirmiş və tərəfləri bu prosesin həyata keçməsi üçün əlverişli şərait yaratmağa çağırmışdır. Təşkilat BMT qətnamələrinə hörmət göstərilməsini hər iki tərəfdən tələb et- miş, silahlı qüvvələrin Kəlbəcər, Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl ra- yonlarından çıxarılmasının zəruriliyini qeyd emişdir. Bəyanatda həmçinin Ermənistandan Azərbaycan ərazilərinə hücum edən yerli erməni qüvvələrinə yardım göstərməmək tələbi ifadə olunmuşdur. Avropa İttifaqı 9 noyabr 1993-cü ildə yenidən Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair növbəti bəyanatını qəbul etmişdir. Təşkilat toqquşmaların genişlənməsindən narahatlıq keçirdiyini və qaç- qınların sayının artmasının bölgədə gərginliyin çoxalmasına gətirib çıxaracağını vurğulamışdır. Bəyanatda Avropa İttifaqı ATƏM-in prinsiplərinə uyğun olaraq Azərbaycan Respublika- sının ərazi bütövlüyünə və suverenliyinə əhəmiyyət verdiyini təsdiqləmişdir. Avropa İttifaqı silahlı toqquşmalardan qaçmaq- la canını qurtaran on minlərlə mülki şəxsin taleyindən, xüsusilə narahat olduğunu ifadə edərək, qaçqınların mövcudluğunun münaqişənin beynəlxalq miqyas alması təhlükəsini artırdığını və bütün regionun sabitliyi üçün təhdid olduğunu bildirmişdir. Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 50 www.elkhan-suleymanov.az Avropa İttifaqının Sədrliyi adından 1994-cü ildə münaqişə ilə bağlı bir neçə kommunüke yayılmışdır və bu kommunükelərdə təşkilat bir daha Azərbaycanın ərazi bütövlüyü prinsipini dəstəklədiyini bildirmiş və tərəfləri münaqişənin sülh yolu ilə nizamlanmasına, BMT Təhlükəsizlik Şurasının müvafiq qətnamələrinə əməl etməyə çağırmışdır. Göründüyü kimi, Avropa İttifaqı Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı qəbul etdiyi bəyanatlarda ehtiyatlı münasibət nüma- yiş etdirmiş, təcavüzkar dövlətlə təcavüzə məruz qalan tərəf arasında fərq qoymamış, silahlı hücumların guya Dağlıq Qa- rabağ erməniləri tərəfindən həyata keçirildiyini iddia etmişdir. Habelə, həmin sənədlərdə Ermənistanın Azərbaycan ərazilərini işğal etməsi faktına dair heç bir konkret münasibət ifadə olun- mamış və münaqişənin əsl səbəbləri barədə fikir bildirilmir, məsələyə daha çox neytral mövqedən yanaşma nümayiş etdi- rilmişdir. Bununla belə, Avropa İttifaqının Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı mövqeyini ifadə edən ən əsas hadisələrdən biri 2003-cü ildə baş vermişdir. Təşkilat münaqişənin həlli üçün kommunikasiya xətlərinin açılma- sı müqabilində Azərbaycanın işğal olunmuş rayonlarından 5-nin geri qaytarılmasını təklif etmişdir. Bu təklif uzun müddət müzakirə obyektinə çevrilmiş və hələ də öz aktuallığını saxla- maqdadır. Bu təklif göstərir ki, Avropa İttifaqının həm region- la əlaqələri inkişaf etdirmək, həm də Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasında fəal iştirak etmək niyyəti kifayət qədər ciddi xarakter almışdır. Eyni zamanda vurğulamaq lazımdır ki, Avropa İttifaqı- nın Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həlli ilə bağlı rəsmi mövqeyi Avropa Parlamentinin 20 may 2010-cu idə qəbul etdiyi “Avropa İttifaqının Cənubi Qafqaz üzrə Strategiyası” Qətnaməsində öz əksini tapmışdır [41]. Belə ki, Qətnamədə Avro- pa İttifaqının Cənubi Qafqaz dövlətləri ilə əlaqələrində suveren- lik və ərazi bütövlüyü prinsiplərinə hörmətlə yanaşdığı diqqətə çatdırılmış, 2-ci maddədə regiondakı mövcud münaqişələr üçün Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 51 www.elkhan-suleymanov.az status-kvonun qəbuledilməz olduğu, belə vəziyyətin gərginliyi və döyüşlərin yenidən başlaması riskini artırması vurğulanaraq, 5-ci maddədə Cənubi Qafqaz dövlətlərinin suverenliyi və ərazi bütövlüyünə xələl gətirə biləcək şərtlərin qəbuledilməz olduğu bildirilmişdir. Beləliklə, Avropa Parlamenti öz Qətnaməsində Cənubi Qafqaz dövlətlərinin, o cümlədən Azərbaycan Respub- likasının beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlər çərçivəsində dövlət suverenliyini və ərazi bütövlüyünü birmənalı şəkildə dəstəkləmiş, onlara xələl gətirə biləcək hər hansı şərtlərin qəbuledilməz olduğunu vurğulamışdır. Eyni zamanda, Qətnamənin 6-11-ci maddələri məhz Dağ- lıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həllinə həsr edilmiş- dir. Sənədin 6-7-ci maddələrində Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin danışıqlar prosesini davam etdirmələri, tərəflər arasında Moskva bəyannaməsinin imzalanması, ATƏT- in Minsk qrupunun vasitəçilik səyləri, həmsədr dövlətlərin prezidentləri tərəfindən 2009-cu ilin iyul ayında G8 sammiti za- manı bəyanatın yayılması alqışlanmışdır. Avropa İttifaqı Qətnamənin 8-ci maddəsində Dağlıq Qara- bağ müharibəsi nəticəsində öz evlərindən didərgin düşmüş yüz minlərlə insanın hələ də məcburi köçkün kimi qalması- nı, onların hüquqlarının, o cümlədən qayıtmaq hüquqları- nın, mülkiyyət hüquqlarının və şəxsi təhlükəsizlik hüquqla- rının rədd edilməsindən təəssüfləndiyini bildirmiş, tərəfləri birmənalı və qeyd-şərtsiz şəkildə bu hüquqları tanımağa və tezliklə realizə edilməsinə çağırmış, problemin həllinə nail ol- maq məqsədilə Ermənistan qoşunlarının Azərbaycanın bü- tün zəbt edilmiş ərazilərindən çıxarılmasını tələb etmişdir. Qətnamənin 10-cu maddəsində bir daha Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ və ətraf rayonlar da daxil olmaqla bütün işğal edil- miş ərazilərinin boşaldılmasının, Dağlıq Qarabağın statusunun tam müəyyən edilənə qədər ona aralıq statusun verilməsinin, regionda etnik azərbaycanlıların və etnik ermənilərin dinc ya- şaması və əməkdaşlığı üçün keçid çərçivənin yaradılmasının əhəmiyyəti göstərilmişdir. Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri 52 www.elkhan-suleymanov.az Bütövlükdə, Avropa Parlamentinin qətnaməsi bu quru- mun regional təhlükəsizlik məsələləri və regionda mövcud münaqişələrin, o cümlədən Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində mövqeyin tam aydınlıq gətirmişdir. Şübhəsiz ki, Avropa Parlamenti qətnamələrinin müddəaları, bir tərəfdən, birbaşa Avropa Birliyinin digər rəhbər orqanlarının, digər tərəfdən isə Avropa Birliyinə üzv olan ölkələrin rəhbərliyinin mövqelərinə böyük təsir göstərir və Dağlıq Qarabağ problemi üzrə bü nüfuzlu təşkilatın öz siyasətini formalaşdırır. Qeyd edilməlidir ki, Avropa Komissiyasının sədri Jose Manu- el Barrozo 2011-ci ilin yanvar ayında Bakıya səfəri çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev ilə ke- çirilmiş birgə mətbuat konfransındakı bəyanatında və Bakı Dövlət Universitetində etdiyi çıxışında Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə toxunmuş, bu problemin həll edilməməsinin regionda sülh və sabitlik üçün maneə olduğunu diqqətə çatdırmışdır. Avropa Komissiyasının sədri bildirmişdir ki, Avropa İttifaqı Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü birmənalı şəkildə dəstəkləyir və istəyir ki, Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü təmin edilsin. Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı (NATO - North At- lantic Treaty Organization): Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə ədalətli, müvafiq beynəlxalq-hüquqi qiymətin verilməsi hərbi-siyasi təşkilat olan NATO-nun sənədlərində də öz əksini tapmışdır. NATO tərəfindən bu münaqişəyə dair bir sıra qərarlar və qətnamələr qəbul olunub. 2006-cı ilin noyabrında Riqada ke- çirilmiş NATO-ya üzv olan ölkələrin dövlət və hökumət baş- çılarının sammitinin yekun kommunikesinin 43-cü bəndində postsovet ölkələrində mövcud olan münaqişələrə münasibət bildirilmışdir. Sənəddə Azərbaycanın, Ermənistanın, Gürcüs- tanın və Moldovanın ərazi bütövlüyünə, müstəqilliyinə və suverenliyinə dəstək verilir [42]. Bu çox vacib bir müddəadır. Avropa ölkələri və Avrasiya üzrə ABŞ dövlət katibinin müavini Daniel Frid qeyd edir ki, “NATO bu haqda ilk dəfə bəyan edir Kataloq: files -> books -> file file -> ƏSƏRİn təkrar çapi və ya hər hansisa bir hiSSƏSİNİN Çapi qadağandir! file -> Təhsildə İkt html-in əsasları kursu üzrə VƏSAİt tərtib edənlər: Abdulla Qəhrəmanov file -> MEŞƏLİ KƏNDİNİn yay güNLƏRİ file -> "Mədəniyyətin üstünlüyu" "Journal of Democracy", 1995-ci il file -> Azərbaycan-Avrasiya Araşdırmaları Mərkəzinin Türk Dünyası Filologiyası sırasından Prof. Dr. Mustafa isen təZKİRƏDƏN file -> Elnur və Arzu pəncərə qonşuları idilər. Üz-üzə dayanmış binalarda yaşayırdılar. Onlar neçə vaxt idi ki, pəncərə qonşusu idilər. Ancaq bir-birilərindən xəbərləri belə yox idi file -> Şirvani Ədilli MƏNİm odlar diyarim file -> İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında file -> Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı ədəbi tənqiddə file -> Şahin Fazil Yüklə 20,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|