Əsas nevrotik sindromlar F40 Fobik təşviş pozuntu

Əsas nevrotik sindromlar

F40 Fobik təşviş pozuntu

• Əsasən və ya tekçə, hal hazırda təhlükəli olmayan hallarda və ya obyektlər olduqda (hansılar ki subyektdən kanardır) yaranan təşviş pozuntular grppu. Nəticədə belə situasiyalardan xəsə ya kanarlaşır, ya da onları qorxu ilə keçirir. Fobik təşviş diqər təşvişlərdən subyektiv, fizioloji və davranş göstəricilərə görə fərqlənmir, və intensivliyinə görə yünqül diskomfortdan dəhşət hissinə qədər fərqlənə bilər. Xəstəni ürəkdöyüntü kimi ayrı simptomlar narahat edir, və çox vaxt ikincili qorxular- ölüm, kontrol itirmə və dəli olmaq qorxular əlavə olunur. Təşviş azalmır, hətta xəstə dər eliyən də ki, diqərləri bu situasiyanı təhlükəsiz hesab edir.

• Fobik situasiyaya düşməkdən tekcə fikir öncədən qabaqcıl təşviş yaradır.

• Fobik hallar və ya obyektlərin subyektdən kanar oluğu kriteriyi ondan irəli gəlir ki, noofobiya və dismorfoobiyaların coxsu F45.2 rubrikada (hipoxondrik pozuntu) təsnif olunur. Lakin, qorxu infeksiya, çirklənmə, tibbi prosedurlar (inyeksiyalar, əməliyatlar), tibb müəsisələr (stomatoloji kabinetlər, xəstəxanalar, və s.) kontakt olduğu extimalda yaranırsa F40 (adətən F40.2- spesifik fobiyalar) rubrikası daha məqsədyönlüdir.

• Fobik təşviş çox vaxt depressiya ilə birqə olur. Depressv epizod zamanı fobik təşviş həmişə artır. Bəzi depressiv epizodlar müvəqqəti fobik təşvişlə, enmiş əhval- ruhiyə isə bəzi fobiyalar, xüsusən aqarofobiya ilə müşahidə olunur. “Fobik təşviş və depresiv epizod” diaqnozu, və ya ayrılıqda birinin qoyulması ondn asılıdır ki, onlardan hansı daha tez yaranıb, və hansı diaqnoz qoyulduğu zamanı daha üstün yer tutur. Depressiv pozuntunun kriteriyaları fobik simptomlardan əvvəl qeydə olunursa, depressiv pozuntu diaqnozu əsas olmalıdır.

• Sosial fobiyalardan başqa,fobiyaların çoxsu qadınlarda rast gəlinir.

Qorxuda tipik vahiməli cavablar

Beyinin əraziləri qorxuda təsir göstərdi

/F40.0/ Aqarofobiya

• psixoloji və ya vegetativ simptomlar sayıqlama və ya sarışan fikirlərə nisbətən ikncili yox,təşvişin birincili əlamətləri kimi lmalıdır;

• təşviş yalnız (və ya əksəriyətən) heç olmasa aşağadaki sitasiyaların ikisi ilə bağlı olmalıdır: kütlə, içtimayi yerlər, evdən kanar və teklikdə səyahət etmək;

• fobik situasiyalardan qaçınmaq hindi və ya keçmişdə ifadəli əlamət olub.

F40.1 Sosial fobiyalar

• psixoloji, davranış və vegetativ simptomlar ilk növbədə təşvişin əlaməti olmalıdır, sayıqlama və sarışan fikirlər kimi simpotlara nisbətən ikincili yox;

• təşviş yalnız və ya əksəriyətən müəyyən sosial situasiyalar ilə bağı olmalıdır;

• fobik situasiyadan qaçınmaq ifadəli əlamət olmalıdır

F40.2 Spesifik fobiyalar

• psixoloji, davranış və vegetativ simptomlar ilk növbədə təşvişin əlaməti olmalıdır, sayıqlama və sarışan fikirlər kimi simpotlara nisbətən ikincili yox;

• təşviş yalnız və ya əksəriyətən müəyyən fobik obyektlə bağı olmalıdır;

• fobik situasiyadan qaçınma olmalıdır, haçan ki mümkündür.

F41.0 Paniki pozuntu (epizodik paroksizmal təşvişlik)

• Paniki pozuntu diaqnozu F40.- daki hər bif fobiyanın olmadığı zaman əsas kimi qoyulmalıdır.

• Dəqiq diaqnoz üçün bir neçə ağır vegetativ təşviş hücumları bir ay ərzində müşayət olunur:

• obyektiv təhlükə ilə bağlı olmayan şərayitdə;

• hücumlar müəyyən və ya qabağcdan gözlənilən situasiyalara bağlı olmamalıdırlar;

• hücumlar arası vaxt xəstənin halı təşiş pozuntudan nisbətən azad olmalıdır (lakin qabağcdan gözlənilən təşviş adi haldır)

F41.1 Qeneralizə olunmuş təşviş pozuntu

• qabağcdan gözlənilən uğursuzluğlar, həyacan, özünü toplamaqda çətinliklər;

• motor qərqinlik (narahatçılıq, qərqinlik baş ağrıları, titrəmə, rahtlanmaqın mümkün olmaması);

• vegetativ hiperaktivlik (tərləmə, taxikardiya və ya taxipnoye, epiqastral diskomfort, başqicəllənmə, ağızda quruluq və s.);

F42 Obsessiv- kompulsiv pozuntular

• necə obsessiyalar, eləcədə kompulsiyalar (a da ikisi birlikdə) ən azı iki həftə davam etməlidir;

• obsessiyalar və kompulsiyalar aşağadaki əlamətlərin hamsı ilə müşahidə olunmalıdır:

• xəstə simptomları öz fikirlərində və ətrafdakiların təsiri olmadan yarandığlarını qavrayır;
• onlar təkrarlanan və hoşagəlməz olur, ən azı həddən artıq və ya mənasız kimi dərk olunur;
• subyekt onlarla mübarizə etməyə cəht edir, lakin onlar çox davam edsə bu müqamət az ola bilər; ən azı bir obsessiya və kompulsiya olmalıdır, hansında ki müqamət nəticəsizdir;
• obsessiv fikirlər və kompulsiv aktlar özü özlükdə hoşagələn olmamalıdır, lakin qərqinliyi və təşvişi müvəqqəti aradan götürə bilir;

• obsessiyalar və kompulsiyalar disstres törədir və xəstənin sosial və ya individual fəalətinə mane olur, hansı ki vaxtın boş- boşuna sərf etməsi ilə bağlıdır.

F44.0 Dissosiativ amneziya

• Düzqün diaqnoz üçün lazımdır:

• travmatik və ya stress hallardan sonraki parial və ya tam amneziya;

• beynin üzvü pozuntuların, intoksikasiya və ya həddən artıq yorğunluğun olmaması

F44.0 Dissosiativ fuqa

• Düzqün diaqnoz üçün lazımdır:

• dissosiativ amneziyanın (F44.0 ) əlamətləri;

• xəstənin adətən gedtiyi yerlərdən kanar məqsədyönlü səyahət;

• özünə qulluğ etməyin (qida gəbulu, əl-üz yumaq) saxlanılması və tanımadığı insanlarla sadə münasibət (məs. xəstələr bilet alırlar, yemək sifariş edirlər)

F44.2 Dissosiativ stupor

• Düzqün diaqnoz üçün lazımdır:

• stupor;

• bu stuporı izah edə bilən fiziki və ya psixiki pozuntunun olmaması;

• yahın vaxtlarda baş vermiş və ya stress hallardan vəya hal- hazırdaki problemlərdən məlumatlar

F44.3 Trans və mübtəlalıq

• Bu hallarda şəhsiyyətin identikliyi və ətrafda baş verənlərin tam dərk olunmasının müvəqqəti pozulması olu. Bəzi hallarda xəstənin ayrı- ayrı hərəkətləri digər şəxsiyyətlə, “kanar qüvvəilə”, ruhla idarə olunur.