Fayllarni arxivlash va arxiv fayllarni ochish

---

Fayllarni arxivlash va arxiv fayllarni ochish 
FAYLLARNI ARXIVLASH VA ARXIV FAYLLARNI OCHISH
REJA:
1.Fayllarni arxivlash.
2.Arxivlash dasturlari
3.Arxivlashning qo`shimcha imkoniyatlari.
4.Fayllar bilan ishlashning asosiy vositalaridan biri ularning arxividir.
KIRISH
Yuqori texnologiyalarning bu asrida, World Wide Web foydalanuvchilari kundan kunga tobora 
ko'payib bormoqda. Ularning aksariyati ilgari foydalanuvchilar bo'lib, ba'zilari esa Internetni 
cheksiz imkoniyatlar bilan tanishga kirishmoqda. Tarmoqda muntazam turish turli fayllar bilan 
ishlashni o'z ichiga oladi. Fayllar bilan ishlashning asosiy vositalaridan biri ularning arxividir. 
Maqolada sizga zip fayllarini qanday arxivlash mumkinligi va faylni kichik o'lchamdagi siqishni 
haqida ma'lumot beriladi.Arxivlash nima? Fayllarni arxivlash - fayllarning boshlang'ich 
o'lchamlari kichikroq hajmlarga siqilganligi, fayllarning sifati va ulardagi ma'lumotlar 
buzilmasligi yoki o'zgartirilmaganligi. Masalan, 1.5 MB hajmdagi matnli fayl (masalan, kitob) 
mavjud bo'lsa, maxsus arxiv dasturidan foydalansangiz, bu jildni 150 KB ga osongina siqib 
qo'yishingiz mumkin. Foydalar aniq: Arxivlangan fayl juda kam joy egallaydi (bu holatda 7 
marta) va uni bitta faylda ham yuborish mumkin.Arxivlashni shuningdek, fayllarni bitta 
elementga (papka yoki ma'lumotlar bazasiga) ulash va to'plash mumkin. Keling, bir misol 
keltiraylik: sizning do'stingizga juda ko'p miqdorda fotosuratlar jo'natishingiz kerak. Agar ularni 
yuborsangiz elektron pochta, unda har bir fotosuratni alohida qo'shishingiz kerak. Ushbu jarayon 
juda ko'p vaqt talab qiladi, chunki har bir tasvirni yuklash faqat avvalgi yuklamadan so'ng 
boshlanadi. Barcha fotosuratlarni bitta papkaga yuborish juda oson bo'ladi va barcha fayllarni 
bitta elementga to'playdigan arxiv dasturlari. Nima uchun ishlatiladi?Arxivlarni ishlatishning 
asosiy sababi (fayllarni kompresslaydigan yoki paketlarni to'playdigan dasturlar) fayllarni, qattiq 
disk maydonini yuborishda vaqtni tejash emas, balki ma'lumotlarni saqlashda ham qulaydir. 
Avzallik shundaki, arxivlangan ob'ektlar sizning fayllaringizni bir papkada saqlashga imkon 
beradi, original elementlar esa kompyuterning xotirasidan xavfsiz tarzda olib qo'yilishi mumkin, 
chunki kerakli paytda siz faqat ochishingiz mumkin arxiv papkasida va fayllardan foydalaning. 
Shunday qilib, katta hajmdagi qattiq diskni saqlashingiz mumkin, asosiysi zip faylini qanday 
arxivlashni bilishdir. Arxivatorlarga umumiy nuqtaiEng mashhur dastur - bu WinRar operatsion 
tizimlar Windows va siqishni tezligiga nisbati jihatidan juda samarali hisoblanadi. Fayllarni rar 
yoki zip formatida saqlaydi. Ushbu dasturning afzalligi arxivlangan papkaga elektron imzo 
ko'rinishidagi qo'shimcha himoyaning mavjudligi, biroq u erda kamchiliklar mavjud: WinRar 
pulli dasturdir. Quyida file zip formatida arxivlashning samarali usuli hisoblanadi. 7-Zip deb 
nomlangan yana bir xil qulay va qulay arxivchi mavjud. Birinchi dasturdan farqli o'laroq, bu 
bepul, rasmiy saytdan yuklab olish mumkin. 7-Zip, kompyuter bilan do'st bo'lmaganlar uchun 
juda oddiy vosita.Bir-biridan arxivlar o'rtasidagi farq nimaFayllarni arxivlash uchun turli xil 
dasturlar mavjud. Ularning har birida moslamalarni siqish va saqlashning o'ziga xos usullari 
mavjud. Shuning uchun ularning samaradorligi o'zgarishi mumkin, chunki bitta arxiv faylni 5 
marta, ikkinchisi esa 10 ga siqib qo'yishi mumkin. Yana bir farq - kerakli faylni arxivchi 

---

tomonidan o'zgartiriladigan format. Har bir dasturda ham o'z dizayni bor, shuning uchun bitta 
dastur yordamida arxivga element qo'shganda, boshqa arxiv dasturining belgisidan farqli bo'lgan 
belgini ko'rasiz. Faylni zip formatida qanday arxivlash mumkin?Avvalo, sizning 
kompyuteringizda qanday arxiv dasturi o'rnatilganligini aniqlashtirish kerak. Buning uchun 
bosing o'ng tugmasini bosing har qanday faylga va ochiladigan amallar ro'yxatiga bosib, arxivga 
qo'shish uchun funktsiyani toping. Agar "Qo'shish uchun qo'sh" funksiyasi kontekst menyusida 
mavjud bo'lsa, bu WinRar o'rnatilgan bo'lsa.Keyingi qadam arxivlash uchun bir yoki bir nechta 
faylni tanlashdir. Buning uchun sichqonchaning barcha elementlarini tanlang va Windows 
kontekst menyusini ochish uchun sichqonchaning o'ng tugmasini bosing. Menyuning ro'yxatida 
"Arxivga qo'shish" bandini toping va ustiga bosing. Ushbu tadbir WinRar arxiv dasturini ochishi 
kerak. Zaxira menyusida kerakli faylni siqish darajasini belgilashingiz mumkin bo'lgan 
parametrlarni tanlashingiz kerak. Shuni ta'kidlash kerakki, "maksimal siqishni" usuli odatdagi 
yoki tezkor usullardan ko'ra biroz ko'proq vaqtni oladi. Siqish parametrlarini o'rnatgandan so'ng, 
siz papkaga nom berishingiz va kelajakdagi arxivlangan fayllarning joylashgan manzilini 
ko'rsatishingiz kerak bo'lgan oynaga o'tishingiz mumkin. Keyin arxiv jarayonini "OK" menyusi 
yordamida amalga oshirishingiz kerak. Arxivlangan ob'ektlar ko'rsatilgan joylarda paydo bo'ladi: 
papka yoki oddiygina siqilgan fayl.Arxivlangan zip fayli qanday ochiladi? Juda oddiy: siz chap-
tugmani bosish orqali papka-arxivni tanlashingiz kerak, so'ngra sichqonchaning o'ng 
tugmachasini bosish orqali arxiv dasturining ishlarini ko'rib chiqishingiz kerak. Kichik oynalar 
ma'lumotlar bilan birga ko'rinadi, siz aytiladigan faylni qaerda saqlamoqchi bo'lsangiz, "joriy 
papkaga ko'chirib olish" yoki "olib tashlash uchun ..." ni tanlashingiz kerak. nsoniyat turmush 
tarzining rivojlanishi yangi – yangi kashfiyotlarning yaratilishiga sabab bo`lmoqda. Inson 
yangilik yaratish jarayonida har xil to`siqlarga duch keladi va shu to`siqlarni yengib o`tish 
mobaynida yana yangi ixtirolar vujudga kelaveradi. Lekin hayot tajribalaridan ma`lumki, 
ko`pincha yangi kashfiyot ma`lum bir muammoni hal qilish jarayonida yuzaga keladi .Biz 
kompyuterning yaratilishini XX asrning buyuk kashfiyotlardan biri desak yanglishmaymiz. Davr 
talabiga ko`ra bugunga kelib kompyuter texnologiyasi juda rivojlanib ketdi. Ma`lumotlarni 
boshqarish, ayniqsa hozirgi kunda muhum axamiyat kasb etmoqda. Ma`lumotlarni boshqarish 
tizimlariga bo`lgan talab kun sayin ortib bormoqda . Katta hajmdagi ma`lumotlar bazasi va 
axborotlar ustida ishlashga to`g`ri kelyapti.Jamiyat taroqqiyotida yuz berayotgan jadal 
o`zgarishlar uning bir qismi bo`lgan informatika soxasiga ham o`z ta`sirini ko`rsatmoqda. Bu 
ta`sir shunchalik kuchliki, axborot texnologiyalarida bo`layotgan o`zgarishlar yillar ichida emas, 
balki oylar ichida o`zgarib va boyib bormoqda.Malumki, kompyuterlarda o`zaro ma`lumotlar 
almashinuvi qulaylashtirish maqsadida turli xil hajmdagi disketalardan foydalaniladi. Lekin 
ba`zan shu disketalar ham kattaroq hajmdagi ma`lumotlarni o`zida sig`dirolmaydi va ma`lumot 
almashinuvi jarayonida yetarli muommolar tug`diradi. Bundan tashqari , kompyuterni ishlatish 
jarayonida magnit diskka ko`p bor murojat bo`lishi natijasida daskdagi axborotlar ishdan chiqishi 
mumkin. Shular va shu kabi boshqa muommolarni bartaraf qilish maqsadida kompyuter 
texnologiyasiga arxivlash degan yangi usul kiritiladi.Fayllarni arxivlash. Kompyuterdan 
foydalanish jarayonida turli sabablarga ko’ra diskdagi ma’lumotlarni o’chirish yoki zararlantirish 
mumkin. Bu magnit diskning ishdan chiqishi, fayllarning buzilishi yoki umuman ishdan 
chiqishiga olib kelishi mumkin. Shuningdek kompyuter xotirasida ma’lumotlarning ko’payib 
ketishi turli muammolarga olib keladi. Ma’lumotlarni hajm jihatdan kichraytirish uchun 
arxivlash dasturlaridan foydalanish mumkin. Arxivlash natijasida bir nechta fayl, hato kataloglar 
siqilgan holda bir faylga birlashtiriladi.., arxiv faylni ochish natijasida ular o’z holatiga 
qaytariladi.Fayllarni arxivlovchi dasturlar arxivatorlar deb ataladi. Arxivator dasturlar fayllarni 

---

arxivlash va ochish, arxiv fayllarni yangilash, bo’laklarga bo’lib va qirqib arxivlash, arxiv 
fayllarni birlashtirish, arxiv fayllar mundarijasini ko’rish, parolli arxiv fayllarni hosil qilish 
imkoniyatlariga ega.Arxivatorlar- bu shunday dasturlarki, ular yordamida bir yoki bir necha 
fayllarni yagona fayl – arxivga kichraytirish imkoniyati mavjud bo’ladi.Fayllarni arxivlash – bu 
biror faylning diskda qisqartirilgan nushasini hosil qilish. Fayl yoki fayllar arxivlanganda arxiv 
fayli hosil bo`ladi va ularda arxivning mundarujasini tashkil etadi. Arxiv mundarijasida arxivda 
qaysi fayllar borligi haqida ma’lumot olish mumkin. Arxiv mundarijasida arxivdagi har bir fayl 
uchun quydagi ma’lumot lar saqlanadi. Fayl nomi Fayl saqlangan katalog haqida ma’lumot 
Faylning oxirgi modifikatsiyasining kuni va vaqti. Diskdagi va arxivdagi faylning uzunligi. 
Arxivdagi har bir faylni davriy nazorat qilish uchun maxsus kod. Bu kod arxivni butunligini 
tekshirish uchun foydalaniladi. Arxivlash jarayonida fayllar siqiladi. Shuning uchun ham 
arxivlashda siqish darajasi tushunchasi kiritilgan. Arxivlashda siqish darajasi deganda , faylning 
siqilgandan keyingi hajmining ( uzunligining ) boshlang`ich hajmiga nisbatiga aytiladi. Masalan 
, faylning boshlang`ich hajmi 100 kb bo`lib , uning siqilgandan keyingi hajmi 10 kb bo`lsa , ARJ 
arxivatori siqish darajasini 10% deb ( boshlang`ich hajmining necha foiz qolganligini) PKZIP 
arxivatori esa 90% deb ( boshlang`ich hajmining necha foizga qisqarganligi) 
ko`rsatiladi.Arxivlovchi fayllarning hozirgi kunda eng ommobop , qulay va ko`p ishlatiladigan 
turlaridan biri bu DOS operatsion tizimi ostida ishlaydigan ARJ arxivatoridir. Fayllarni arxivlash 
bilan ARJ dasturi misolida tanishib chiqamiz. MATN katalogidagi fayllani arxivlash lozim 
bo`lsa , Arj a matn ko`rinishida buyruq beriladi. Bu yerda arj arxivlash dasturining nomi , a – 
(qo`shimcha qilmoq) so`zidan olingan arxivni tuzish yoki movjud arxivga fayllarni qo`shimcha 
qilish amalini anglatuvchi ko`rsatma , matn esa hosil qilinadigan arxiv faylining nomi. Mazkur 
buyruq berilgandan so`ng fayllarni arxivga joylashtirish boshlanadi va bunda har bir faylining 
nomi hamda uning siqilish foizi ko`rsatib boriladi. Dastur ishi tugagandan so`ng , katalogdagi 
barcha fayllarni o`z ichiga olgan matn .arj arxiv fayli hosil bo`ladi.(Fayl nomidagi arj 
kengaytmani arxivlash dasturining o`zi qo`shadi.)Mazkur buyruq L. Narc arxivlash dasturi uchun 
L . Narc a matn.ko`rinisida, PKZIP arxivlash dasturi uchun Pkzip a m ko`rinishoda bo`ladi. 
Buyruqlar mos ravishda matn .lzh va matn .zip fayllarini hosil qiladi. Joriy katalogdagi fayllarni 
bir buyruq yordamida boshqa katalog yoki boshqa diskka arxivlash ham mumkin. Buning uchun 
buyruq ko`rinishi quydagicha bo`ladi: Arj a c :\ archive \ matn yoki arj a a: matn Birinchi buyruq 
matn. Arj faylini C diskdagi ARCHIVE katologida, ikkinchi buyruq katologida hosil qiladi. 
Arxivdagi fayllarning yangiroq versiyasi ustiga eskiroq versiyani yozmaslik uchun 
arxivniyangilash amali mavjud. Bu maqsadda arj u matn ko`kinishidagi buyruqlardan 
foydaliniladi. U harfi update ( << обнoвитъ>> - yangilash ) so`zidan olingan bo`lib, buyruqning 
bajarilishida matn. arj fayliga katalogdagi unda yo`q bo`lgan fayllar va yangiroq versiyasi 
mavjud bo`lgan fayllar qo`shiladi. Fayllar versiyasining yangiligi ular diskka saqlangan vaqt 
bo`yicha aniqlanadi. ( Bu bompyuterlarda vaqtni to`g`ri o`rnatishni taqazo etadi.) Arxiv fayli 
ichidagi ma`lumotlarni yo`qotgan holda katalogdagi barcha fayllarni arxivga jaylashtirish ham 
mumkin. Bundan buyruq Arj m matn ko`rinishida bo`ladi.Kompyuter xotirasidagi 
ma`lumotlarning ko`payib ketishi turli muammolarni keltirib chiqaradi. Ma`lumotlar hajm 
jihatidan kichraytirish uchun arxivlash dasturlaridan foydalanish mumkin. Arxivlash natijasida 
bir nechta fayl, hatto kataloglar siqilgan holda bir faylga birlashtiriladi, arxiv faylni ochish 
natijasida ular o`z holatiga qaytariladi.Arxivni ochish, ya`ni undagi fayllarni ochish uchun 
yuqoridagi buyruqda a harfi o`rniga e ( << extrost >> so`zidan olingan - < извлечь > - chiqarish 
) harfi qo`yiladi.Arj e matn yoki шаге e matn yoki pkunzir matn.Arxivlarni ochishda faqat oxirgi 
buyruqda PKZIP o`rniga PKUNZIP dasturi bajarilishini ko`rish mumkin.Maskur buyruqlarning 

---

bajarilishida qirqib arxivlash, arxiv fayllarni birlashtirish, arxiv fayllar mundarijasini ko`rish, 
arxivlash dasturisiz ochiladigan arxiv fayllarni hosil qilish bilan tanishiladi.Arxivlash dasturlar 
va ularning turlari.Arxivlash dasturlari- diskda joyni tejash maqsadida fayllar hajmini 
qisqartirishga imkon beruvchi dasturlardir. Ular turlicha ko’rinishda ishlatilsa-da, ishlash 
tamoyili bir xil: fayllatda aynan takrorlanadigan o’rinlar mavjud bo’lib, ularni diskda to’liq 
saqlash mazmunsizdir. Arxivlash dasturlarinig vazifasi takrorlanadigan shunday bo’laklarni 
topib, ularning o’rniga boshqa bir ma’lumotni yozish hamda ularning aniq ketma-ketligini to’liq 
ko’rsatishdan iborat. Bundan ko’tinadiki, turli fayllar uchun ularning siqilganlik darajasi turlicha 
bo’ladi. Masalan, matn yozilgan fayllar 2 martagacha siqilsa, rasmlarni tasvirlovchi fayllar 4 
martagacha , hatto besh martagacha siqiladi. Dast7rlar ifodalangan fayllar esa juda kam-1% ga 
yaqin siqilai. O’rtacha qilib aytganda arxivlash dasturlari fayllar hajmini 1,5-2 barobar 
qisqartirishga imkon beradi. Arxivlash dasturlari turlari ko’p bo’lib, ular har usullarda ishlatiladi. 
Ular qo’llaniladigan matematik usullar, arxivlash, arxivlash tezligi va eng asosiysi siqish 
samaradorligi bilan farq qiladi. Arxivlash dasturlaridan yetarli darajada tez va yaxshi 
ishlaydiganlari PKZIP, LHARC, ARJ, RAR va boshqalar.Eng ko’p tarqalgan arxivlovchilar: 
ARJ, PKARC, PKPAK, PAK, PKZIP, LHRC, PKZIP va ARJ qulayroq va tеzroq ishlaydi. 
Shuning uchun quyida ARJ, PKZIP va PKUNZIP dasturlarining qisqacha tafsifini kеltiramiz. 
Arxivli fayl bir nеcha fayllarni siqilgan holda bir faylga joylashgan majmuidir. Arxiv fayl 
mundarijaga ega. Unda fayllar nomi, fayl joylashgan katalog nomi, oxirgi o`zgartirish vaqti va 
sanasi, faylning diskdagi va arxivdagi hajmi va tеkshirish kodi haqidagi ma'lumot bеriladi. 
PKZIP, PKUNZIP,ARJ va WinRAR dasturlari PKZIP, PKUNZIP, ARJ va WinRAR dasturlari 
fayllarni arxivlashtirish va ularni arxivdan qayta tiklash vazifalarini bajaradi. Arxiv fayllarini 
saqlash uchun matnli axborot uchun 60-70% joy, bajariluvchi fayllar uchun 20-30% joy tеjaladi. 
Siqishtirilishi fayl nomi qarshisida ko`rsatiladi. Bu dasturlar arxiv fayl tashkil etish, qayta tiklash 
yangi fayllarni arxivga qo`shish, fayllarni yangi turlariga almashtirish, arxivdan fayllarni 
o`chirish va fayllar ro`yxatini chiqarish imkoniyatlariga ega. ARJ dasturi bir nеcha bobli arxivlar 
tashkil qila oladi. Bu katta hajmdagi dasturlarni diskеtlarga arxivlash qulaydir. PKZIP dastursi 
ZIP, ARJ esa ARJ kеngaytgichiga ega. Fayllarni arxivlash bilan ARJ dasturi misolida tanishib 
chiqamiz. Agar MATN katalogidagi fayllarni arxivlash lozim bo`lsa, arj a matn ko`rinishida 
buyruq bеriladi. Bu еrda arj arxivlash dasturining nomi, a- «add» (qo’shimcha qilmoq) so’zidan 
olingan arxivni tuzish yoki mavjud arxivga fayllarni qo`shimcha qilish amalini anglatuvchi 
ko`rsatma, matn esa hosil qilinadigan arxiv faylning nomi. Mazkur buyruq bеrilgandan so`ng 
fayllarni arxivga joylashtirish boshlanadi va bunda har bir faylning nomi hamda uning siqilish 
foizi ko`rsatib boriladi. Dastur ishi tugagandan so`ng, katalogdagi barcha fayllarni o`z ichiga 
olgan matn.arj arxiv fayli hosil bo’ladi. (Fayl nomidagi arj kеngaytmani arxivlash dasturining 
o`zi qo`shadi.) Mazkur buyruq LHARC arxivlash dasturi uchun LHARC a matn ko`rinishida, 
PKZIP arxivlash dasturi uchun Pkzip a matn ko`rinishida bo`ladi. Buyruqlar mos ravishda 
matn.lzh va matn.zip fayllarini hosil qiladi. Joriy katalogdagi fayllarni bir buyruq yordamida 
boshqa katalog yoki boshqa diskka arxivlash ham mumkin. Buning uchun buyruq ko`rinishi 
quyidagicha bo`ladi: arj a c:\archive\matn yoki arj a a:\matn Birinchi buyruq matn.arj faylini c 
diskdagi ARCHIVE katalogida, ikkinchi buyruq A diskning bosh katalogida hosil qilinadi. 
Arxivni ochish, ya'ni undagi fayllarni olish uchun yuqoridagi buyruqda a harfi o’rniga е 
(«extract» so’zidan olingan - «izvlеch» - chiqarish) harfi qo`yiladi. arj e matn yoki lharc e matn 
yoki pkunzip matn arxivlarni ochishda faqat oxirgi buyruqda PKZIP o`rniga PKUNZIP dasturi 
bajarilishini ko`rish mumkin.Mazkur buyruqlarning bajarilishida fayllar arxivdan kеtma-kеt 
chiqariladi va joriy katalogga yoziladi. Navbatdagi biror faylni arxivdan chiqarishda mazkur 

---

katalogda shu nomdagi fayl mavjud bo`lsa, kompyutеr «Eski faylning ustiga yozaymi?» dеb 
so`raydi. Agar savolga Y (Yes) dеb javob bеrilsa, eski fayl o`rniga yangisini yozadi, aks holda 
«Arxivdan chiqarilayotgan faylga yangi nom bеrish kеrakmi?» dеb so`raydi. Kеrak bo`lsa, 
qanday nom bеrilishi ham ko`rsatiladi. arj e matn-u buyrug’i yordamida mazkur katalogda 
bo`lmagan va yangiroq vеrsiyasi (saqlangan vaqti bo`yicha) mavjud bo`lgan fayllar arxivdan 
chiqariladi. Bunda yangilanadigan fayllarning har birida eskisining o`rniga yozish mumkinligi 
yoki yangi nom bilan yozish kеrakligi haqida so`raladi.Bo`laklarga bo`lib va qirqib arxivlash 
Ba'zida fayllar siqilganda ham diskka sig’maydi. Bunday hollarda katalogdagi fayllarni 
bo`laklarga bo`lib arxivlash ham mumkin. Masalan, katalogdagi bitta mavzu.txt faylini arxivlash 
uchun buyruqni arj a matn mavzu.txt ko`rinishda, ikkita - mavzu l.txt va mavzu 2.txt fayllarini 
arxivlash uchun buyruqni arj a matn mavzul.txt mavzu2.txt ko`rinishda, umuman bir nеchta 
faylni arxivlash uchun ularni buyruqda bo`sh joylar bilan ajratib ko`rsatish lozim. Bir xil, 
masalan, txt kеngaytmali fayllarni arxivlash uchun esa buyruq, arj a matn*.txt, ko`rinishida 
bo`lishi lozim. Fayllarni qirqib arxivlash imkoniyatidan ham foydalanish mumkin. Faraz 
qilaylik, MAVZULAR katalogidagi fayllarni diskka arxiv fayl sifatida yozish kеrak. Buning 
uchun arj a -va :\matn buyrug`i bеriladi. Bunda -va paramеtri bo`laklab arxivlashni bildiradi va 
buyruqning bajarilishi jarayonida disk to`lsa, arxivlash dasturi bu haqda xabar bеradi, hamda 
navbatdagi diskni qo`yishni so`raydi. Katalogdagi barcha fayllar arxivlangandan so`ng disk 
yurituvchiga qo`yilgan har bir diskda arxiv fayllar hosil bo`ladi. Ularning nomlari 1 -diskda 
matn.arj, kеyingi disklarda matn.arj, matn.arj, matn.arj va hokazo ko`rinishda bo`ladi. Bir nеcha 
diskka bulaklab arxivlangan yuqoridagi arxiv fayllarni S diskdagi MAVZULAR katalogiga 
ochib joylashtirish uchun matn.arj fayli joylashgan 1-diskdan quyidagi buyruq, bеriladi: arj e -v 
matn.arj c:\mavzular.Diskdagi arxiv fayl to`liq ochib bo`lingandan so`ng arxivlash dasturi 
kеyingi diskni qo`yishni va «Y»harfini bosishni so`raydi. Shu tartibda barcha disklardagi arxiv 
fayllar ochiladi. Mabodo bir diskdan kеyin qaysi disk qo`yilishini eslay olmasangiz, arxivlash 
dasturi boshqa diskni qo`yishni o`zi talab qiladi, ya'ni kеtma-kеtlikni o`zi aniq`laydi. Katalogda 
bir nеchta arxiv fayl mavjud bo`lsa, fayllarni birlashtirish mumkin. Masalan, ikkita matni.arj va 
matn2.arj fayllarini birlashtirish uchun buyruq arj j matnl matn2 ko`rinishida bеriladi. Bunda 
matni.arj fayliga matn2.arj fayli qo`shimcha qilinadi.Shuningdеk, bir arxiv faylni tuzib, unga bir 
nеchta arxiv faylni birlashtirish mumkin.Masalan, arj j matnlar matnl matn2 matn3 
ko`rinishidagi buyruq, matnlar.arj arxiv faylni tuzadi va unga matni.arj, matn2.arj, matn3.arj 
fayllaridagi ma'lumotlarni ko`chiradi.Arxivlashning qo`shimcha imkoniyatlari. Ma`lum 
katalogdagi fayllarni undagi ichki kataloglar bilan birgalikda bitta faylda arxivlash mumkin. 
Buning uchun quyidagi ko`rinishda buyruq beriladi. arj a - z matn Hosil qilingan arxiv faylni 
ochish uchun esa arj x matn arj buyrug`i beriladi.Bunda arxivlash dasturi arxiv fayl ichidagi 
kataloglarni o`z nomi bilan ochish kerak yoki kerak emasligini so`raydi.Agar kompyuter 
savoliga Y( yes )deb javob berilsa, katalog oldingi ichki katalogdagi va barcha ichki katalogdagi 
fayllarni bitta joriykatalogga joylashtiriladi. Arxiv fayllarni hosil qilishda siqish usulini ham 
buyruqda ko`rish mumkin. Quyidagicha bunday parametrlardan ba`zilari keltirilgan. arj a – jm 
matn Bu buyruq matn. arj arxiv faylga fayllarni maksimal darajada siqadi. arj a – jml matn Bu 
buyruq fayllarni maksimal darajada tezroq siqadi. arj a – matn Bu buyruq boshqalariga 
qaraganda tezroq va yaxshi siqadi.Buyuqda siqish usuli ko`rsatilmasa, arxivlash dasturi usuli o`zi 
tanlab bajaradi.Arxivlash dasturlari bo`lmaganda ham ochish mumkin bo`ladigan arxiv fayllarini 
tuzish mumkin. Buning uchun quyidagi ko`rinishda buyruq beriladi.arj a – je matn Bu 
buyruqning bajarilishi natijasida dastur fayli shaklidagi matn exe fayli hosil bo`ladi. Uni ochish 
uchun esa fayl ustiga kursorni keltirib ENTER tugnachasini bosish yetarli.Hatto, odatdagi arxiv 

---

fayl ( matn. arj ) dan ham o`zi ochiladigan faylni hosil qilish mumkin. Buning uchun 
quyidagicha buyruq beriladi. arj u – jel matn Buning natijasida matn exe fayli hosil bo`ladiki, u 
arxivlash dasturisiz ochiladigan arxiv fayllar qatoriga kiradi. Shuningdek, fayllarni arxivga 
joylashda uni boshqa foydalanuvchilar ochmasliklarni uchun parol qo`yish ham mumkin. Parol 
bilan arxivlash quyidagi buyruqlardan foydalaniladi.arj a – a? matn Uning bajarilishda ixtiyoriy 
harf va raqamlar ketma – ketlikdan iborat parolni kiritish talab qilinadi. Adashmaslik uchun parol 
ikki marta qayta so`raladi, uni tugmachalar majmui orqali kiritishda belgilar ekranda 
ko`rinmaydi. Xulosa Bugungi kuhda kompyuter texnologiyasi, axborotlar ko’lami rivojlanib 
borayotgan bir davrda arxivator dasturlariga qanchalik ehtiyojimiz borligini hayotning o’zi 
ko’rsatib turibdi. Ular kompyuter olamining keng iste’molida bo’lgan muhim dasturlaridan 
biridir.Operastion tizim turlariga qarab arxivator dasturlar ishlash imkoniyatlari turlicha bo’ladi: 
MS DOS muhitida ARJ, RAR, PKZIP, LIMIT va hokazolar. Windows muhitida Winrar, Winzip 
va hokazolar. Hozirgi kunda Windows operatsion tizimi ostida ishlaydigan Winzip, Winrar, 
Winzip Self-Extractor va shu kabi boshqa arxivatorlar turlari yaratilgan bo’lib ulardan keng 
foydalanilmiqda.Shuningdek fayl va kataliglarni arxivlashda qobiq dasturlardan keng 
foydalaniladi. Arxivator dasturlar qobiq dasturlarga qo’shimcha imkoniyat sifatida qo’shilgan 
bo’lib, ular ma’lumotlarni arxivlashning keng imkoniyatlariga ega. Fayl va kataloglarni qobiq 
dasturlarda arxivlash qulay va vaqtni tejaydi. Hozirgi kunda keng tarqalgan qobiq dasturlardan 
biri bular:Norton Commander, Windows Commander, Total Commander va boshqalar.Qobiq 
dastur imkoniyatiga ko’ra uning tarkibiga kiruvchi arxivator dasturlar soni o’zgarib boradi.Lekin 
insoniyat hamisha yangilikka, qulaylikka intilib yashashini hisobga olsak, demak, bundan buyon 
bundan ham qulayroq, yanada ham keng imkoniyatga ega bo’lgan yangi-yangi arxivator 
dasturlari yaratilishi mumkin. Buyruqdagi t harfi test so`zidan olingan bo`lib, tekshirish 
ma`nosini anglatadi. Buyruqning bajarilish natijasida ekranda arxivdagi fayllar ro`yxati va har 
bir fayl nomidan keyin, agar u yaxshi holatda bo`lsa << OK >> , qandaydir hatolika ega bo`lsa, 
<< CRC error! >> yozuvi chiqariladi. Test oxirida arxivdagi xatolar soni ko`rsatildi. Xato 
jiddiyroq bo`lganda test jarayoni to`xtab qolishi ham mumkin. Bunday holatlarda arxiv faylni 
qayta tuzish lozim.