Fəsil 1 Elm və Elmi Tədqiqat Giriş
Yüklə 137,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
1
Elm və Elmi Tədqiqat Giriş Elm, latınca bilmək kökündən (scire) törəmiş və bilinən şey (scientia) ya da məlumat mənasını verən bir sözdür. Müasir mənada elm, XVI-XVII əsrlərdə Qərb dünyasında meydana gələn əhəmiyyətli ictimai və siyasi dəyişikliklər nəticəsində təbiəti və cəmiyyəti anlamaqda və izah etməkdə dinin yerini tutan düşüncə tərzi olaraq meydana çıxmışdır. Elmi fəaliyyət illərlə fəlsəfə ilə əlaqələndirildi. Elm sözü ilk dəfə 1830-cu illərdə fizikçi və elm tarixçisi William Whewell tərəfindən istifadə edilmişdir. Ondan əvvəl elm adamları "təbiət filosofları" hesab olunurdu. Müasir cəmiyyətlərin ən etibarlı qurumlarından biri olan elm, hər şeydən əvvəl sistematik bir məlumat toplusudur. Bu məlumatlar məntiqi və faktiki olaraq bir-biri ilə əlaqəli olmaqla, bütövlük təşkil etməkdədir. Burada əsas məsələ, hər bir bilik sahəsinin bir elm olmadığını nəzərə almaq lazımdır. Beləliklə, cavab verməli olduğumuz ilk sual bilik nədir. Şüurlu və ağıllı bir varlıq olan bir insan, əlindəki müxtəlif məlumatları və dünyada rastlaşdığı obyektlər haqqında bilmək istəyir. Bu cisimlər və insan arasında qarşılıqlı təsir prosesi nəticəsində yaranan məhsula bilik deyilir. Bu mənada elm, fəlsəfə, ədəbiyyat, sənət, din bir növ bilikdir. Məsələn, ildırım çaxması anında hisslərimizlə hər hansı bir şeir yazmaq mümkündür. Ancaq, ildırımın çaxmasını elmi olaraq başa düşmək və izah etmək istəyiriksə, bunun nə olduğunu müəyyən edən anlayışlardan istifadə etməliyik. Şimşək haqqında məlumat toplanıla və müşahidələr edə bilərik. Şimşəkdən əvvəl və sonra baş verən dəyişiklikləri müəyyənləşdiririk və bu əsasda ildırımları təsnif edə bilərik. Elmi biliyi sehr, falçılıq, din, ədəbiyyat və incəsənət kimi digər bilik növlərindən fərqləndirən ən vacib meyar elmin mövzusunun empirik və obyektiv gerçək olmasıdır. Empirizm, bilik mövzusunu təşkil edən hadisələrin və ya obyektlərin müşahidə edilə bilməsi deməkdir. 2
Elmi yanaşma ilə insanların gündəlik həyatlarında müraciət etdiyi praktik ağıl arasında da möhkəm bir əlaqə vardır. Məsələn, iqtisadi böhranın bir nəticəsi olaraq işçilərin işdən çıxarılması kimi bir hadisəyə elmi yanaşmaqla, anlayışlar inkişaf etdirib, şərhlər ortaya qoymaq mümkün müdir? Belə bir hadisəni, biznes sahibləri, menecerləri, jurnalistlər və işçilər öz baxışlarına uyğun olaraq izah etməyə və şərh etməyə çalışacaqlar. Bununla birlikdə elmi biliklə gündəlik praktik bilik arasında üç əsas fərq mövcuddur.
Yüklə 137,77 Kb. Dostları ilə paylaş:
|