Filologiya fakulteti


IJTIMOIY-SIYOSIY SOHALARGA HAMDA  MUTAXASSISLIK SIFATIDA



Yüklə 1,01 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/12
tarix30.10.2019
ölçüsü1,01 Mb.
#29468
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
terminologiya va davlat tilida ish yuritish asoslari.


IJTIMOIY-SIYOSIY SOHALARGA HAMDA  MUTAXASSISLIK SIFATIDA 

O`QITILADIGAN FANLARGA DOIR ATAMALAR HAQIDA 

 Ma’lumki,  so`zlar  nutqimizda  qo`llanish  doirasiga  ko`ra  faol  va  nofaol  kabi 

turlarga  bo`linadi.  Kundalik  turmushumizda  keng  qo`llanishda  bo`lgan  so`zlar  faol 

so`zlar  hisoblanadi. Bunday  so`zlar  sirasiga  ota,  ona, aka,  uka,  opa,  singil,  ish  non, 



kitob, maktab, muallim, daftar, paxta, uy, meva, gtuz, choy, o`quvchi, olov, yaxshi, 

olov,  yomon,  yemoq,  kiymoq,  pishirmoq,  bormoq,  kelmoq,  bir,  besh,  o`n,  yuz  va 

boshqa  shu  kabi  so`lar  kiradi.  Kundalik  turmushda  kam  qo`llanadigan,  barcha  uchun 

birdek tushunarli bo`lmagan ayrim so`zlar nofaol so`zlar guruhini tashkil etadi. Nofaol 

so`zlar  sirasiga  bugungi  kunda  iste’moldan  chiqqan  bilga,  ulus,  hoqon,  budun, 



tilmoch, bitik, o`miz kabi arxaizmlar; yaqin o`tmishga qadar keng qo`llanishda bo`lgan 

47 

 

va tarixiy jarayon tufayli iste’moldan chiqqan mirshab, yuzboshi, darvesh, qalandar, 



amir, qul, cho`ri, kaniz, o`lpon, sovut, paranjji, mirza, zindon, qozi kabi istorizmlar; 

ilm-fan, texnika rivoji bilan bog`liq tarzda tilimizda paydo bo`layotgn, boshqa tillardan  

kirib  ornashayotgan  menenjer,  menejment,  broker,  nou-xou,  shou,  lizing,  kliring, 

sertifikat, litsenziya kabi neologizmlarni kiritish mumkin.  

  Umumis’temoldagi so`zlar bir yoki bir necha ma’noga egaligi bilan ham bir-

biridan  farq  qiladi.  Chunonchi,  bug`doy,  no`xat,  ajriq,  terak,  piyola,  o`rdak, 

qumursqa,  qurt,  oltmish,  men,  sen,  o`rik,  shaftoli  kabi  so`zlar  bir  ma’noli  bo`lsa, 

burun, yuz, ko`z, qirq, qir, sur, tur, to`r, bo`z, tuz, uy, qo`y, tol, quloq, bo`l, tor kabi 

yuzlab,  minglab  so`zlarning  har  biri  bir  nechadan  qo`shimcha  ma’nolarga  ham 

egadir. Buyuk so`z san’atkori Alisher Navoiy asarlarida birgina “shoh” so`zi, shoh, 

podshoh,  olloh,  tangri,  eng  go`zal,  sabrli  shaxmatning  bosh  donasi  kabi  mustaqil 

ma’nolardan  tashaqari  birikma  holida  yana  54  ma’noda  qo`llanganligi  “Alisher 

Navoiy  asarlari  tilining  izohli  lug`ati”  3-tomida  qayd  etilgan.  Mana  shu  birgina 

misolimizning  o`ziyoq  o`zbek  tilining  naqadar  boyligidan,  so`zlarining  serjiloligi, 

ko`pma’noliligidan  dalolat  beradi.  So`zlar  umumxalq  tiliga,  adabiy  tuilga  yoki 

ma’lum shevagagina xosligi bilan ham ajralib turadi. Shuning uchun ham so`zlarning 

talaffuz etilishi orqali ularning ma’lum shevaga, ma’lum hududga xos fonetik, leksik 

yoki  morfologik  belgilarigina  farqlanib  qolmasdan,  nutq  egasining  keksa  yoki 

yoshligi, ayol yoki erkakaligi, ma’lumoti, kasbi-kori, hayotiy tajribasi, lug`at boyligi, 

madaniyatidan ham darak berib turadi.  

  Tilda shunday so`zlar ham borki, ular ma’lum bir fan (masalan, tilshunoslikka 

oid  tovush,  fon,  fonema,  ega,  kesim,  aniqlovchi,  aniqlanmish,  sifatlovhi, 



sifatlanmish,  to`ldiruvchi,  hol,  gap,  undalma  va  h.),  texnika  (kalit,  ko`targich, 

qisqich,  gayka,  shayba,  bolt  va  h.),  sport  (to`p,  to`r,  darvoza,  himoya,  hujum, 

kurash,  yonbosh,  chala,  halol  va  h.),  madaniyat  (sahna,  musiqa,  qo`shiq,  lapar, 

raqs,  ijro,  soz,  nutq  va  h.)ga  oid  tushunchalarni  ifodalash  uchun  xizmat  qiladi. 

Bunday  so`zlar  atamalar  (terminlar)  deb  yuritiladi.  Ularni  o`rganuvchi  soha  esa 

atamashunoslik (terminologiya) deb ataladi. 

  Atama  so`zini  Abdurauf  Fitrat  1927-yilda  nashr  etilgan  “Nahf”  kitobida 

birinchi  bo`lib  qo`llagan  bo`lsa-da,  bu  so`z  XX  asrning  90-yillariga  kelibgina  keng 

ishlatila boshladi. Ilmiy adabiyotlarda asosan “termin” so`zi qo`llanishda bo`ldi.   

   A.Hojiiyevning “Lingvistik terminlarning izohli lug`ati”da terminga shunday 

ta’rif  beriladi:  “Termin  –  lotincha  termnus  –  chek,  chegara,  chegara  belgisi.  Fan, 

texnika  va  boshqa  sohalarga  oid  narsa  haqidagi  tushunchani  aniq  ifodalaydigan, 

ishlatilish doirasi shu sohalar bilan chegaralangan so`z yoki so`z birikmasi. Terminlar 

bir ma’noli bo`lishi, ekspressiya va emotsionallikka ega emasligi kabi belgilari bilan 

ham umumiste’mol so`zlaridan farqlanadi”. (9, 88-89-b.) 

    Keltirilgan  ta’rifdan  ham  ma’lum  bo`ladiki,  atamalar  o`zi  tegishli  sohaga 

doir  ma’lum  bir  tushunchani  ifodalab,  faqat  bir  ma’nodagina  qo`llanishi  lozim. 

Shuning  uchun  ham  atamalar  nafaqat  ma’lum  bir  soha  xodimlari  uchun,  balki  u 

qo`llanishda bo`lgan til egalari uchun ham umummiy hisolanadi. 

        Atamaning  ko`p  ma’noli  bo`lishi  har  qanday  fan  uchun  ham  ijobiy  hol 

hisoblanmaydi. Chunki uning ko`p ma’noda qo`llanishi ma’lum fan yoki shu atama 

tegishli bo`lgan sohada noaniqliklar keltirib chiqaradi. Shuning uchun ham atamalar 

o`zining  bir  ma’noliligi,  betarafligi  (neytral),  ijobiy  yoki  salbiy  bo`yoqqa  ega 



48 

 

bo`lmasligi,  ma’lum fan yoki sohaga xosligi bilan so`zlardan farq qiladi. To`g`ri, har 



qanday  atama  so`zdir.  Shuning  uchun  ham  atama  vazifasini  bajarayotgan  so`z 

ma’lum fan yoki sohadan tashqarida o`z sinonimlari qatorida yoxud o`zining bosh va 

ko`chma ma’nolari bilan nutqda faol qo`llanaverishi mumkin. Masalan, tuproq  so`zi 

biologiya,  ekologiya,  qishloq  xo`jaligiga  oid  fanlar  uchun  atama  bo`lsa,  umumxalq 

tilida tuproq – vatan, yurt, qabr, sig`inadigan muqaddas  joy ma’nolarida qo`llanishi 

mumkin. Tildagi barcha so`zlar atama bo`lmasligi  mumkin. Chunki atamalar miqdor 

jihatidan cheklangan bo`lsa, tildagi so`zlar son-sanoqsizdir. 

        Atamalar, odatda ma’lum bir tilning o`z ichki imkoniyatlari asosida yoki tashqi 

manba,  ya’ni  boshqa  tillardan  o`zlashtirish,  tarjima  qilish  hisobiga  paydo  bo`lishi 

mumkin.  XX  asrning  o`rtalaridan  boshlab  o`zbek  tiliga  juda  ko`plab  baynalmilal 

so`zlar  bilan  bir  qatorda  fan,  texnika,  sport,  madaniyat  sohalariga  oid  atamalar  ham 

kirib  keldi.  Buning  natijasida  tabiiy  fanlar,  sport  va  texnika  sohasini  o`zbek  tilida 

o`rganish  qiyin  bo`lib  qoldi.  O`zbek  tiliga  davlat  tili  huquqi  berilishi  va 

O`zbkistonning  mustaqillikka  erishuvi  bilan  bu  boradagi  salbiy  yo`nalishga  barham 

berila  boshladi.  Chunki  o`zbek  tili  ham  dunyodagi  boshqa  tillarning  birortasidan  na 

leksik, na grammatik va na uslubiy jihatdan qolishmaydi. Aksincha, ona tilimizning, 

mutafakkir  bobomiz  hazrat  Alisher  Navoiy  o`zining  “Muhokamatul  lug`atayn” 

asarida  isbot  qilib  berganidek,  so`z  yasash,  ma’no  nozikliklarini  ifodalash  jihatidan 

ba’zi bir tillardan imkoniyati kengroq hamdir.  

      Atamalrni dastlab ikki katta guruhga bo`lish mumkin. I. Kasb-hunar atamalari. 2.  

Ilmiy  atamalar.  Kasb-hunar  atamalari  uzoq  davrlardan  beri  xalqimiz    tomonidan 

kasb-hunar 

sifatida 

rivojlantirilib 

kelinayotgan 

chorvachilik, 

dehqonchilik, 

kulolchilik, 

temirchilik, 

duradgorlik, 

gilamchilik, 

kashtachilik, 

oshpazlik, 

qandolatpazlik, tabibchilik va boshqa shu kabi ko`plab kasblarga doir tushunchalarni 

ifodalash  uchun  xizmat  qilib  kelmoqda.  Ilmiy  atamalar  ham  ko`pasrlik  tarixga  ega. 

Chunki  ular  qomusiy  bilimolar  egasi  bo`lgan  M.Koshg`ariy,  Forobiy,  Beruniy,  Ibn 

Sino, Al-Xorazmiy,  Az-Zamaxshariy, A.Navoiy, Bobur va boshqa qomusiy  bilimlar 

egasi  bo`lgan  bobokalonlarimizning  turli  fanlarga  oid  asarlarining  yaratilishi  bilan 

bog`liq  ravishda  paydo  bo`lgan.  Umuman  olganda,  ilmiy  atamalar  bugungi  kunda 

tilshunoslik,  adabiyotshunoslik,  musiqa,  tarix,  pedagogika,  psixologiya,  biologiya, 

tibbiyot,  geografiya,  astronomiya,  fizika,  matematika,  huquqshunoslik,  kimyo, 

geologiya, minerologiya, falsafa, iqtisod kabi yuzlab zamonaviy fanlar sohasida keng 

qo`llanilmoqda. 

     Oliy  o`quv  yurtini  ma’lum  mutaxassislik  bo`yicha  tamomlayotgan  talabalarimiz 

ijtimoiy-siyosiy,  ma’naviy-ma’rifiy  sohalarga  hamda  o`z  mutaxassisliklariga  doir 

atamalarni  yaxshi  o`zlashtirishlari,  ular  haqida  yetarlicha  tasavvurga  ega  bo`lishlari 

talab etiladi. 

   Atamalar  tanlash  va  qo`llashda  O`zbekiston  Respublikasi  mustaqillikka 

erishguncha  bo`lgan  davrda  bir  oz  biryoqlamalikka  yo`l  qo`yildikim,  buning 

natijasida  respublikamizdagi  oliy  va  o`rta-maxsus  o`quv  yurtlarida  nafaqat  tabiiy, 

texnika  fanlari  hatto  ayrim  ijtimoiy-siyosiy  fanlarda  ham  asosan  ruscha-baynalmilal 

atamalrdan  foydalanilganligi  oqibatida  o`qish-o`qitish  rus  tilida  olib  boriladigan 

bo`lib qoldi. 

    O`zbek tiliga davlat tili huquqi berilishi va mamlakatimizning mustaqil deb 

e’lon  qilinishi  bilan  bu  boradagi  kamchiliklarni  tuzatishga  kirishildi.  Darhaqiqat, 


49 

 

“Davlat tili haqida”gi qonunning 7-moddasida ”Davlat o`zbek tilining boyitilishi va 



takomillashtirilishini  ta’minlaydi,  shu  jumladan  unga  hamma  e’tirof  qilgan  ilmiy-

texnikaviy  va  ijtimoiy-siyosiy  atamalarni  joriy  etish  hisobiga  ta’minlaydi.  Yangi 

ilmiy  asoslangan  atamalar  jamoatchilik  muhokamasidan    keyin  Oliy  Majlis  tegishli 

qo`mitasining roziligi bilan o`zbek tiliga joriy etiladi”, - deyilishi bejiz emas. (1, 16-

18-b.) 

 Respublika  Oliy  va  o`rta  maxsus  ta’lim  vazirligining  1996-yilda  chiqarilgan 



267-sonli buyrug`i bilan oliy o`quv yurtlarida “O`zbek tili va adabiyuoti” (nofilologik 

fakultetlarda),  “Davlat  tilida  ish  yuritish,  hujjatchilik  va  atamashunoslik”  kurslari 

o`tilishi  yo`lga  qo`yilishi  bilan  bu  fanlardan  dasturlar  tuzilib,  o`quv  qo`llanmalar, 

darsliklar  ham  yaratila  boshladi.(2,  83-103,  122-182-betlar)  Ularda  o`zbek  tilining 

xoslangan  uslublari,  ish  qog`ozlari  yuritish  va  ularning  tili,  atamashunoslik  haqida 

qimmatli fikrlar bayon etilgan. 

    Ma’lumki,  oliy  o`quv  yurtlarida  ixtisoslik  sifatida  yoki  umumnazariy 

yo`nalish  sifatida  o`rganilayotgan  barcha  fanlar  aniq  tushuncha  ifodalovchi 

atamalarga  tayanadi.  Atamalar  tanlash,  yangi  atamalar  yaratish,  yasash,  ularni 

birxillashtirish  va  standartlash  barcha  fanlar  uchun  xos  muhim  talabdir.  Atamalar, 

avvalam  bor,  o`zbek  tilining  ichki  imkoniyatlaridan  foydalangan  holda  yasalishi, 

umumxalq  tilidan,  xalq  shevalajridan  tanlanishi  maqsadga  muvofiqdir.  Agar  buning 

iloji  bo`lmasa,  boshqa  tillardan  tarjima  qilish  yoki  to`g`ridan-to`g`ri  o`zlashtirish 

orqali  ham  yangi  tushunchalarni  ifodalovchi  atamalarni  ko`paytirib  borish  mumkin.

 

 Atamalar tanlash va ulardan foydalanishda akademik G`.Abdurahmonov taklif 



etgan quyidagi qoidalarga rioya etilishi maqsadga muvofiqdir: 

1) atamalarning bir ma’noli bo`lishi; 

2) ayni bir tushunchani ifodalash uchun ikki xil atamani qo`llamaslik; 

3)  atamaning  tushunchani  aniq  ifodalashi  (vazifa,  shakl,  rangi  va  boshqalarga 

qarab); 

4) atama ixcham bo`lishi, ortiqcha keng iboralarning qo`llanmasligi; 

5) ona tilida so`z turib, chet til atamalarini qo`llamaslik; 

6)  atama  ona  tili  tizimiga  mos  bo`lishi  (yasash  va  birikma  tashkil  eta  olish 

xususiyati, talaffuzga mosligi va boshqalar.(2, 95-b.) 

Bu  qoidalarga  shuni  qo`shimcha  qilish  mumkinki,  atama  yasash  yoki 

yaratishda  ortiqcha  sun’iylikka  berilmaslik  lozim.  Chunki  sun’iy  yaratilgan, 

tushuncha mohiyatiga mos bo`lmagan atama fanga ham, tilga ham singmaydi. 

  Xullas, atama har bir fan rivoji uchun, uni o`qib-o`rganish uchun asos bo`ladi. 

Atamalarni  to`g`ri  tanlay  bilish,  qo`llay  olish  fanlarni  chuqur  o`zlashtirish,  olingan 

nazariy bilimlarni amalda qo`llay bilishning eng muhim omili bo`lib qoladi. 

Savol va topshiriqlar: 

1.  So`z va atama bir-biridan qaysi jihatlari bilan farq qiladi? 

2.  Ma’lum bir lug`aviy birlik ham so`z, ham atama bo`lishi mumkinmi? 

3.  Iboralardan atama sifatida foydalanish mumkinmi? 

4.  Atama yaratishda qaysi manbalar ichki, ya’ni asosiy manba hisoblanadi? 

5.  Atama tanlashda tashqi manba deyilganda nima tushuniladi? 

6.  Yangi  atamalar  yaratish,  tanlash  va  qo`llashda  qanday  umumiy  qoidalarga 

tayaniladi? 



50 

 

7.  O`z mutaxassisligingizga oid  qo`shimchalar qo`shish, birikmalar hosil qilish, 



tarjima  qilish  orqali  yasalgan  va  boshqa  tillardan  to`g`ridan-to`g`ri 

o`zlashtirish orqali qo`llanayotgan atamalarga misollar keltiring. 

8.  Mutaxassisligingizga  oid  qanday  atamalarning  qo`llanishida  kamchilik  bor 

deb hisoblaysiz? 

9.  Ijtimoiy-siyosiy,  ma’naviy-ma’rifiy  sohalarga  oid  qanday  atamalarni 

nutqimizga, tilimizga singmayapti deb hisoblaysiz? 

10.  Kundalik  matbuot  sahifalaridan  tilimizga  singib  ketmagan,  g`aliz 

qo`llanayotgan so`z va atamalarga misollar toping. 



Adabiyotlar 

1.  Абдумажидов  А.  «Ўзбекистон  Республикасининг  давлат  тили 

ҳақида”ги қонунига шарҳлар. Т.: Адолат, 1999. 

2. 


Абдураҳмонов  £.,  Мамажонов  С.  Ўзбек  тили  ва  адабиёти.  –  Т.: 

Ўзбекистон, 2002. 

3.  Алишер Навоий асарлари тилининг изоҳли луғати. – Т.: Фан, 1984. 

4.  Ўзбек  адабий  тилининг  мустақиллик  даври  ривожига  доир.  «ўзбек 

тили ва адабиёти» журнали, 2006, 4-сон, 3-9- бетлар. 

5.  Бекмуҳамедов  Ю.  Тарих  терминларининг  изоҳли  луғати.  –  Т.: 

ўқитувчи, 1986. 

6.  Мадвалиев А. Янги луғатлар яратиш – давр тақозоси.  «Ўзбек тили ва 

адабиёти» журнали, 2006, 4-сон, 16-21- бетлар.  

7.  Мустақиллик. Изоҳли илмий-оммабоп луғат. – Т.: Шарҳ, 1998.  

8.   ўзбек  тили  илмий-техникавий  терминологиясини  тартибга  солош 

принциплари. -  Т.: Фан, 1991. 

9.  Ҳожиев А. Лингвистик  терминларнинг изоҳли  луғати.  –  Т.:  ўқитувчи, 

1985. 


HUJJATLAR, ULARNING VAZIFASI, ZARURIY QISMLARI 

TARJIMAYI HOL 

Shaxsning  butun  hayoti  va  mehnat  faoliyati  bilan  bog`liq  muhim  sanalar, 

ijtimoiy  kelib  chiqishi,  oilaviy  ahvoli  bayon  etiladigan  rasmiy  hujjat.  Tarjimayi 

holning  rasmiy  va  badiiy  turlari  mavjud.  Rasmiy  tarjimayi  hol  o`qish  yoki  ishga 

kirayotganda har qanday shaxs tomonidan yozilishi mumkin. Badiiy tarjimayi hol esa 

mashhur  so`z  san’atkorlari  –  shoir  va  yozuvchilar,  olmlar  tomonidan  yozilishi 

mumkin.  Bunday  tarjimayi  hollar  sirasiga  Zahiriddin  Muhammad  Boburning 

“Boburnoma”,    Sadriddin  Ayniyning  "Esdaliklar",  Muso  Toshmuhammad  o`g`li 

Oybekning "Bolalik", Abdulla Qahhorning "O`tmishdan ertaklar", Nazir Safarovning 

"Ko`rgan-kechirganlarim"  kabi  biografik-memuar  asarlarini  misol  qilib  keltirish 

mumkin.  Shuningdek,  umumta’lim  maktablarning  o`quv  qo`llanmalari,  darsliklari, 

majmualari  uchun  taniqli  shoirlar,  yozuvchilar  tomonidan  taqdim  etilgan    tarjimayi 

hollarni ham bu hujjatning badiiy turiga kiritish mumkin. Tarjimayi holning qat’iy bir 

andozasi  belgilanmagan.  Tarjimayi  hol  talabga  ko`ra  to`liq    yoki  qisqacha      tarzda 

yozilishi  mumkin.  Shunga  qaramasdan  tarjimayi  holda  qayd  etilishi  lozim  bo`lgan 

shunday  ma’lumotlar  borki,  o`z  tarjimayi  holini  yozayotgan    har  bir  kishi  ulardan 

xabardor  bo`lishi  kerak.  Quyidagilarni  tarjimayi  holning  zaruriy  qismlariga  kiritish 

mumkin: 


· 

Hujjat nomi - tarjimayi hol. 



51 

 

· 



Shaxs hayoti va ish faoliyatini qamrab oluvchi matn: 

shaxsning familiyasi, ismi, otasining ismi; 



uning tug`ilgan yili, kuni, oyi va manzili; 

ijtimoiy kelib chiqishi, milliati; 



ota-onasi,  aka-ukasi,  opa-singlisi  (ularning  familiyasi,  ismi,  tug`ilgan  yili, 

ma’lumoti, ish joyi, lavozimi); 

o`zining  ma’lumoti  (  o`qigan  maktabi,  o`quv  yurti,  tahsil  olgan  yillari, 



mutaxassisligi);  

ish faoliyatining turlari, oxirgi ish joyi, lavozimi; 



rag`batlantirilganligi va olgan mukofotlari haqida ma’lumot; 

ish, o`qish yoki yashash joyidagi jamoatchilik ishlari; 



oilaviy  ahvoli  (  xotini  yoki  eri,  bolalari,  familiyasi,  ismi,  tug`ilgan  yili, 

mashg`uloti); 

yashash joyi ( viloyat, shahar, tuman, ko`cha, hovli yoki xonadoni, telefoni). 



Yozilgan sana, muallifning imzosi va familiyasi. 

Tarjimayi hol ko`pincha oddiy qog`ozga qo`lda yoziladi. Ba’zan o`qishga yoki 

ishga  kirayotganda  maxsus  ish  qog`oziga  to`ldiriladi.  Matn  birinchi  shaxs  nomidan 

bayon  etiladi.  Unda  yil,  oy,  kunlarga  doir  ma’lumotlar  qat’iy  davriylik  asosida 

yoritiladi. Tarjimayi holda keltirilgan ma’lumotlar aniq, bayon etilayotgan fikrlar esa 

barchaga tushunarli va ravon uslubda bo`lishi lozim. 

                                                                                         

  NAMUNA 

TARJIMAYI HOL 

Men,  Ortiqov  San’at  Qudratovich,  1960-yil  20-fevralda    O`zbekiston 

Respublikasining Samarqand viloyati Jomboy tumanidagi Jo`yimulk qishlogida ziyoli 

oilasida tug`ilganman.  

Otam – Ulug`ov Qudrat, 1936-yil Samarqand viloyati Kattaqo`rg`on tumanida 

tug`ilgan, Samarqand davlat chet tillar instituti professori. 

Onam  –  Ulug`ova  Shohsanam  Muhammadaliyevna,  1938-yil  Narpay 

tumanining Mirbozor qishlog`da tug`ilgan, uy bekasi. 

Oilamizda ikki akam, bir opam, bir singlim va bir ukam bor. Ularning barchasi 

oilali. 


Men  1968-yidan  1975-yilgacha  Samarqand  shahridagi  9-o`rta  umumta’lim 

maktabida,  1975-yidan  1978-yilgacha  Jizzax  shahridagi  5-o`rta  umumta’lim 

maktabida  o`qidim.  1978-yilda  Samarqand  davlat  universitetining  huquqshunoslik 

fakultetiga o`qishga kirib, uni 1983-yili imtiyozli diplom bilan tamomladim. 

1983-1984-yillarda  Jizzax  viloyat  ijroiya  qo`mitasining  adliya  boshqarmasida 

devonxona  mudiri,  1984-1987  yillarda  Jizzax  shahar  sudining  sud  ijrochisi,  stajor-

sudyasi,  sudyasi,  1987-1990-yillarda  G`allaorol  tuman  ichki  ishlar  bo`limi  operativ 

xodimi,  1990-1991-yillarda  Samarqand  viloyat  agrasanoat  kapital  qurilishi 

birlashmasida  bosh  huquqshunos-maslahatchi,  1991-1992-yillarda  Jizzax  viloyat 

hokimligi 

adliya 

boshqarmasining 



katta 

maslahatchisi, 

1992-1999-yillarda 

Samarqand  viloyat  hokimligi  adliya  boshqarmasining  katta  va  bosh  maslahatchisi, 

1999-2001-yillarda  Samarqand  viloyat  Tayloq  tuman  sudining  sudyasi,  2001-yildan   

hozirgacha  Samarqand  viloyat  Bulung`ur  tuman  jinoiy  ishlar  bo`yicha  sudi  raisi 

lavozimida ishlab kelyapman. 


52 

 

O`z  soham  va  Bulung`r  tumani  miqyosidagi  jamoat  ishlarida  qatnashib 



boraman. 

Partiya a’zosi emasman. 

Oilaliman. Uchta farzandim bor. 

Xotinim – Shomurodova Shoira, 1961-yilda Samarqand viloyati Past Darg`om 

tumanida  tug`ilgan,  oily  ma’lumotli,  Samarqand  shahridagi  9-o`rta  umumta’lim 

maktabida tarix fanidan dars beradi.  

O`g`lim  –  Qudratov Abdusaidbek, 1983-yil tugilgan, Toshkent  davlat  axborot 

texnologiyalari universitetining Samarqand filiali talabasi. 

Qizim  –  Qudratova  Durdona,  1987-yilda  tug`ilgan,  Samarqand  davlat 

universiteti  fakulteti talabasi. 

Qizim  –  Qudratova  Mastona,  1990-yilda  tugilgan,  Samarqand  shahridagi  37-

o`rta umumta’lim maktabining 9-sinf o`quvchisi. 

Mening  hozirgi  turar  joym:  Samarqand  shahri,  Firdavsiy  ko`casi,  129-uy. 

Telefon: 25656562. 

2007.10.01.                     imzo               ORTIQOV S.Q. 

TOPSHIRIQLAR 

1. 


Mavzuni diqqat bilan o`qib chiqing. 

2. 


Mavzu mazmunini og`zaki hikoya qiling. 

3. 


Mavzuning  zaruriy  qismlari  va  berilgan  namunadan  foydalanib  o`z  tarjimayi 

holingizni yozing. 

4. 

Tarjimayi holingizni og`zaki hikoya qiling. 



TAVSIFNOMA 

Tavsifnoma muayyan shaxsning o`qish, mehnat jarayonidagi,  yashash joyidagi 

ijtimoiy-jamoatchilik  faoliyati,  erishgan  muvafaqqiyatlari,  o`ziga  xos  xislatlari, 

fazilatlarini  aks  ettiruvchi  rasmiy  hujjatdir.  Bu  hujjat  korxona,  tashkilot,  muassasa, 

o`quv  yurti  rahbariyati  tomonidan  o`z  xodimi,  talabasi,  o`quvchisi  o`qishga  yoki 

ishga  kirayotganda,  chet  elga  o`qishga,  ishga,  tajriba  almashishga  yoki  sayohatga 

ketayotganda,  yangi  lavozim,  ish  yoki  mansabga  tayinlanayotganda,  erishgan 

muvaffaqiyatlari  uchun  rag`batlantirilayotganda  berilishi  mumkin.  Hujjatda 

tavsiflanayotgan shaxsning o`qish, ish, jamoatchilik faoliyati, ishchanligi, ijodkorligi, 

axloqiy,  ma’naviy-ma’rifiy,  siyosiy  saviyasi,  oilaviy  ahvoli  o`z  ifodasini  topadi. 

Tavsifnoma  uchinchi  shaxs  nomidan  bayon  etiladi.  Bu  hujjatning  "Tavsifnoma", 

"Ishlab  chiqarish  tavsifnomasi",  "Xizmat  tavsifnomasi"  kabi  turlari  ish  qog`ozlari 

yuritishda qo`llaniladi. Barcha turdagi  tavsifnomalar  uchun umumiy  bo`lgan  zaruriy 

qismlarga quyidagilarni kiritish mumkin: 

· 

Tavsifnoma berilayotgan shaxs haqidagi asosiy ma’lumotlar: 



tavsiflanayotgan shaxsning o`qish yoki ish joyi nomi; 

lavozimi; 



tug`ilgan yili; 

millati; 



ma’lumoti; 

familiyasi, ismi, otasining ismi. 



· 

Hujjat nomi - tavsifnoma. 

· 

Matn  (o`quvchi,  talaba  yoki  xodimning  o`qish,  ish  faoliyati,  muhim  sanalari, 



alohida 

yutuqlari, 

ishchanligi, 

ijodkorligi, 

tashabbuskorligi, 

jonkuyarligi, 



53 

 

g`amxo`rligi,  jamoatchiligi,  ma’naviy-ma’rifiy,  siyosiy  saviyasi,  axloqiy  fazilatlari, 



rag`batlantirilganliklari, oilaviy ahvoli va boshqalar). 

· 

Tavsifnoma yuborilayotgan joy nomi. 



· 

Tasdiqlovchi rahbarlarning lavozimlari, imzolari, familiyalari. 

· 

Tavsifnoma yozilgan sana va muhr. 



Tavsifnoma  matnini  unda  bayon  etilgan  fikr-mulohazalardan  kelib  chiqib, 

shartli ravishda uch qismga bo`lish mumkin. Dastlabki qismda shaxsning hayoti yoki 

ish  faoliyati  haqida  ma’lumotlar  keltirilsa,  keyingi  qismda  uning  shaxsiy  tavsifi,  

lavozimiga  munosabati,  mahorati,  ma’naviy-ma’rifiy,  siyosiy  saviyasi,  ijodkorligi, 

jamoatchiligi,  tashkilotchilik  qobiliyati,  xulq-atvori,  oilaviy  ahvoli,  taqdirlanishlari 

haqidagi  ma’lumotlar  aks  ettiriladi.  So`nggi  qismda  esa  bayon  etilganlardan  xulosa 

qilinib, tavsifnomaning berilishidan ko`zda tutilgan maqsad yoritiladi. 


Yüklə 1,01 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin