Formal grammatika

Formal grammatika
Formal grammatika bir tilda so'zlar va matnlar tuzishning qoidalari va tarkibiy tuzilishi uchun o'zlashtirilgan usullar to'plami bo'ladi. Uning maqsadi, bir tilda ko'rsatilgan ma'lumotni tarkibiy tuzilish prinsiplariga va qoidalarga binoan struktura bilan ifodalashdir. Bu formalizm, dastlabki tili yaratish, matnlar tuzish, va matnning syntaktik va morfologik qurilishini tahlil qilish uchun ishlatiladi. Quyidagi matn formal grammatika mavzusini o'z ichiga oladi:
Formal Grammatika
Formal grammatikalar, tilni va matnlarni tarkibiy tuzilishi va sintaksisini ta'riflash uchun ishlatiladigan formal tizimlardir. Ular kompyuter texnologiyalari, dasturlash tillari, matn tahlili va boshqa soha­larda foydalaniladi. Formal grammatikalar quyidagi turlarga bo'linadi:

1. 
   Qoidalarga asoslangan formal grammatikalar: Bu turlar qoidalarni (tartib, sintaktika, morfologiya qoidalari) ma'lum bir tilda tarkibiy tuzish uchun yaratilgan. Ular boshqa tildagi matnlarni tahlil qilishda yordam bera olishi mumkin.
   
2. 
   Avtomatlar va tarmoqlar: Formal grammatikalar avtomatlar va tarmoqlar bilan ham bog'liqdir. Ular dastlabki tildagi matnlarni tuzish va tarkibiy qurilishini ifodalash uchun ishlatiladi. Avtomatlar va tarmoqlar yordamida, belgilangan tilda so'zlar va matnlar qoidalarga asoslangan formal grammatikalar tomonidan tasdiklanadi yoki rad etiladi.
   
3. 
   Chiziqli avtomatlar (Finite State Automata): Ular avtomatlar va tarmoqlarning eng oddiy turi hisoblanadi. Ular avtomatlarga kiritilgan matnni qabul qilish, rad etish, yoki tasdiqlash uchun ishlatiladi. Ular oddiy va murakkab matn tarkibiy tuzilishini tahlil qilishda foydalaniladi.
   
4. 
   Tizimli avtomatlar (Pushdown Automata): Ular odatda dastlabki tildagi sintaktik qoidalarni tarkibiy tuzishda foydalaniladi. Ular avtomatlar bilan bog'liq bo'lib, xususan sintaktik tuzilishni tuzish va tarkibiy tuzilishni tahlil qilish uchun ishlatiladi.
   
5. 
   Mashinalar Turing (Turing Machines): Turing mashinalari formal grammatikaning eng universal va murakkab turi sifatida hisoblanadi. Ular avtomatlar va tarmoqlar bilan yana bir bosqichda dastlabki tildagi matn tarkibiy tuzilishini va tasniflashda foydalaniladi.
   

Formal grammatikalar, matn tuzish, dasturlash, matn tahlili, va bir qancha boshqa sohalarda dastlabki tilni tarkibiy tuzilishini va sintaksisini tahlil qilishda yordam beradi. Ular sintaktik va morfologik qoidalarni model qilish, dasturlar yaratish, va boshqa sohalarda samarali bo'ladi.