Genetik va sitologik xaritalarni yaratish usullari bilan tanishish. Odam kariotipidagi xromosomalar genom strukturasiga ko’ra ularni guruhlarga ajratish. Odamda jinsiy xromosomaga va autosomaga bog’liq holda belgilarning irsiylanishga doir masalalar



Yüklə 0,84 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/10
tarix21.10.2022
ölçüsü0,84 Mb.
#65682
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Genetik va sitologik xaritalarni yaratish usullari bilan tanishi



Genetik va sitologik xaritalarni yaratish usullari bilan tanishish.
Odam kariotipidagi 
xromosomalar genom strukturasiga ko’ra ularni guruhlarga ajratish.
Odamda jinsiy 
xromosomaga va autosomaga bog’liq holda belgilarning irsiylanishga doir masalalar 
yechish.
Mavzu: Populyatsiyalar genetikasiga doir masalalar yechish 
Ishdan maqsad: Genetik va sitologik xaritalarni yaratish usullari bilan tanishish. 
Kerakli asbob va jihozlar: Mavzuga doir tablitsalar, jadvallar. 
Ishning mazmuni: Genetik karta deyilganda, bir guruh mansub genlar, ularning joylanish 
tartibi, ular orasidagi masofa tushuniladi. ) ba’zi bir organizmlarning, chunonchi, drozofila 
pashshasi, sichqon makkajo‘xori pomidor, neyrospora, ichak tayoqchasi kabilarning genetik 
kartasi tuzilgan. 
Genetik karta tuzish ni murakkab ish hisoblanadi. Masalan, drozofila pashshasining genetik 
kartasini tuzish uchun 500 ta, makkajo‘xori uchun 400 ta belgi-xossaning nasldan naslga o‘tishi 
o‘rganilgan. Genetik karta tuzish uchun, birinchidan, 2-3 ga belgisi bilan farq qiladigan 
organizmlar chatishtirilib, F
2
da ular nechta fenotipik sinf hosil qilishiga asoslangan holda o‘sha 
belgilarni vujudga keltirgan genlar bitta yoki har xil xromosomada joylashganligi aniqlanadi. Shu 
yo‘l bilan organizmlardagi boshqa belgilarni hosil qiluvchi genlarning bir xromosomada 
joylashganligi ma’lum bo‘lsa, ikkinchidan, ular orasidagi masofa aniqlanadi. Genlar orasidagi 
masofa F
2
dagi krossingover protsentiga qarab belgilanadi. Uchinchidan, genlarning 
xromosomada qanday tartibda joylanishi aniqlanadi. Bu ham krossingover natijalariga qarab 
aniqlanadi. 
Eukariot organizmlarda genetik karta tuzish uchun studentlar belgilarning birikkan holda 
nasldan-naslga o‘tishi, krossingover, interferentsiya, kointsidentsiya hodisalari mazmunini 
tushungan, buning uchun esa o‘quv ko‘llanmaning 9-bobi mazmunini o‘zlashtirgan bo‘lishi kerak. 
1.Makkajuxorining ikki xil formasi chatishtirilgan. Ulardan birining maysalari sarg‘ish, 
barglari yaltiroq bo‘lib, kam nasl bergan, ikkinchisining maysalari yashil, barglari xira bo‘lib, 
normal nasl bergan. F
1
duragaylarning maysalari yashil barglari xira, nasl berishi normal bo‘lgan. 
F
1
bo‘g‘in retsessiv belgiga ega bo‘lgan makkajo‘xori bilan qayta chatishtirilganda Fb da 
quyidagicha natija olingan. 
2.11-jadval 
F
b
fenotip 
maysalar 
Barglar 
nasl 
berish 
qobiliyati 
soni 
yashil 
xira 
normal 
235 


Uchta genning xromosomada joylanish tartibini aniqlang. Kointsidentsiya koeffitsientini toping. 
2. Drozofilada ko‘zning oq rangi qizil rangga, kanotining kichiq bo‘lishi normal qanotga, 
tanasidagi tuklarning vilkasimon joylashganligi to‘g‘ri joylashganiga nisbatan retsessiv 
hisoblanadi. Uchta belgi bo‘yicha dominant gomozigota forma retsessiv belgili erkak drozofila 
bilan chatishtirilgan. F1 retsessiv belgili erkak drozofila bilan qayta chatishtirilganda Fb da 
quyidagicha natija olingan: 
wQfm – 262 wQfmQ—138 wQfQmQ--542 wQfQm—68 wfmQ--64 wfm—530
wfQmQ--266 
wfQm--130 
a) xromosomada genlar qanday joylashganligini aniqlang;
б) mazkur chatishtirishda interferentsiya ro‘y berdimi? Aniqlang. 
3. Ikki xil quyon zoti chatishtirilgan. Ulardan birining juni qora, normal uzunlikda, yogi oq, 
ikkinchisining juni malla va kalta, yog‘i sariq, F
1
duragaylarning juni qora, normal uzunlikda, yogi 
oq F
1
retsessiv belgiga ega bo‘lgan forma bilan qayta chatishtirilganda quyidagicha natija olingan. 
2.12-jadval 
Belgilar 
Quyonlar soni 
junning rangi 
junning uzunligi 
oyoqining rangi 
qora 
qora 
qora 
qora 
malla 
malla 
malla 
malla 
normal 
qisqa 
normal 
qisqa 
normal 
normal 
qisqa 
qisqa 
oq 
sariq 
sariq 
oq 
sariq 
oq 
sariq 
oq 
49 
19 
20 
45 
43 
18 
44 
17 
a) belgilar qanday nasldan o‘tganini aniqlang; b) olingan natijaga qarab, xromosomalarda 
genlarning joylanishini
yashil 
yashil 
sarg‘ish 
sarg‘ish 
yashil 
sarg‘ish 
sarg‘ish 
yaltiroq 
xira 
xira 
yaltiroq 
yaltiroq 
yaltiroq 
xira 
past 
past 
past 
past 
normal 
normal 
normal 
62 
40 

270 

48 
70 


anq lang. 
4. drozofiladagi yesQ gen ko‘zdagi fasetkalarning normal, yes gen yirik, dag‘al bo‘lishini 
cvQ gen qanotining o‘ndalang tomirlanishini, cv gen bunday tomirlanish qanotda uchramasligina, 
stQ gen kanotning normalligini, st gen qanotida o‘yiqlar borlagini ifodalaydi.Quyida analiz 
qiluvchi chatishtirishdan olingan natija keltirilgan: 
eQcQcQvQcQtQ—2125
ecQcvct—225 
ecQcvQct—265
ecQcvctQ-2207 
eccvct-3
eccvQctQ-217 
eccvctQ-273 
ecQcvQctQ-5 
a) xromosomada genlarning joylanish tartibini; b) ular orasidagi masofani; v) geterozigota 
onaaing genotipini anaqlang 
17. Pomidorning mevasi yumaloq (O), uzunchoq (o), tukli (r) tuksiz (R), guli gulbandida 
yakka-yakka joylashgan (S) yoki tup gulga birlashgan ( s ) genlar ikkinchi xromosoma juftida 
joylashgan. Analiz qiluvchi chatishtirish tufayli quyidagicha natija olingan: 
ORS—73 oPS—100 
OPs—348 oPs—2 
OpS—2 opS—306 
Ops—96 ops—63 
Olingan natijaga qarab: a) xromosomada genlarning joylanish tartibini; b). ular orasidagi 
masofani; v) geterozitota ota-ona organizmlarning genotipini aniqlang. 
5. I va II analiz qiluvchi chatishtirish (F
b
) natijasida to‘rtta gen orasidagi masofani
geterozitota ona organizmlarning genotipini aniqlang; 
I II 
QQQ—669
bsd— 8 


a bQ—139 
QQ--441 
aQQ— Z 
bQd—90 
QQ s— 121 
Qs d—376 
Q s— 2 
QQQ— 14 
aQs—2280 
QQd—153 
a bs—658 
QsQ — 64 
QbQ—2215 
b с Q—141 

Yüklə 0,84 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin