Glikoliz va uning hujayra metabolizmidagi o’rni mo’minova muhabbat

Glikoliz va uning hujayra metabolizmidagi o’rni

MO’MINOVA MUHABBAT

Glikoliz – bu glyukoza energiyasini piruvatlar deb ataladigan ikkita uch uglerodli molekulalarga boʻlish orqali hosil qiladigan bir qator reaksiyalardir. Glikoliz qadimgi metabolik yoʻl boʻlib, u ilgari paydo boʻlgan va hozirgi kunda ham tirik organizmlarning koʻpchiligida mavjuddir
.
Glikolizning ahamiyatli jihatlari
Glikoliz hujayraning sitozolida sodir boʻladi va uni ikkita asosiy bosqichga boʻlish mumkin: energiya talab etadigan faza: quyidagi rasmdagi nuqta chizigʻidan yuqori va nuqta chizigʻi ostidagi energiya chiqaradigan faza.

• Energiya talab qiladigan faza. Ushbu bosqichda glyukozaning boshlangʻich molekulasi qayta tartibga solinadi va unga ikkita fosfat guruhi birikadi. Fosfat guruhlari oʻzgartirilgan shakarni (hozirda fruktoza-1,6-bisfosfat) beqaror holatga olib keladi, bu uning yarmiga boʻlinib, ikkita fosfatni oʻz ichiga olgan uch karbonatli shakarni hosil qiladi.

Glikolizdagi har bir reaksiya oʻz fermenti bilan katalizlanadi. Glikolizni tartibga solish uchun eng muhim ferment fosfofruktokinaza, u beqaror, ikki fosfat shakar molekulasi, fruktoza-1,6-bisfosfat hosil boʻlishini katalizlaydi. Fosfofruktokinaza hujayraning energiya ehtiyojiga javoban glikolizni tezlashtiradi yoki sekinlashtiradi.
1-bosqich. Fosfat guruhi dan glyukozaga oʻtkazilib, glyukoza-6-fosfat hosil qiladi. Glyukoza-6-fosfat glyukozaga qaraganda faolroq va fosfatning qoʻshilishi hujayradagi glyukozani ham qamrab oladi. Chunki fosfatli glyukoza membranani osongina kesib oʻtolmaydi.
2-bosqich. Glyukoza-6-fosfat oʻzining izomeri fruktoza-6-fosfatga aylanadi.
3-bosqich. Fosfat guruhi dan fruktoza-6-fosfatga, fruktoza-1,6-bifosfat ishlab chiqarishga oʻtkaziladi. Ushbu bosqich glikoliz yoʻlini tezlashtirishi yoki sekinlashtirishi uchun boshqarilishi mumkin boʻlgan fosfofruktokinaza fermenti yordamida katalizlanadi.
4-bosqich. Fruktoza-1,6-bisfosfat ikkita uch uglerodli shakarni hosil qilish uchun ajraladi: digidroktsiatseton fosfati va gliseraldegid-3-fosfat. Ular bir-birining izomerlaridir, ammo bittagina - gliseraldegid-3-fosfat toʻgʻridan toʻgʻri glikolizning keyingi bosqichlarida davom etishi mumkin.
5-bosqich. gliseraldegid-3-fosfatga aylantiriladi. Ikkala molekula muvozanatda mavjud, ammo gliseraldegid-3-fosfat ishlatilgan

• Bosqich. Glitseraldegid-3-fosfat 1,3-bisfosfoglitseratga aylanadi. Bu NAD + ni NADN ga oʻzgartiruvchi (H + ioni ajralib chiqadigan) redoks reaksiya. Noorganik fosfat bu reaksiya uchun ham reaktivdir, u glitseraldegid-3-fosfat degidrogenaz bilan katalizlanadi.
• Bosqich. 1,3-bifosfoglitserat fosfoglitserat kinazasi bilan 3-fosfoglitseratga aylanadi. Ushbu qadam ADF ni ATF ga oʻzgartiradi.
• Bosqich 3-fosfoglitserat fosfogliserat mutazasi bilan 2-fosfoglitseratga aylanadi.
• Bosqich. 2-fosfogliserat fosfonolpiruvatga (FEF) enolaza orqali aylanadi. Ushbu reaksiya suv molekulasini chiqaradi.
• Bosqich. Fosfoenolpiruvat (FEF) piruvat kinaz bilan piruvatga aylantiriladi. Ush

Anaerob glikoliz • glyukozadan energiya hosil bo`lishining sodda (primitiv) usuli • anaerob organizmlarda energiya hosil qilishning asosiy yo`li • aerob organizmlarda glyukoza aerob parchalanishining birinchi bosqichi • katabolik va anabolik reaksiyalar uchun zarur oraliq metabolitlar bilan ta’minlaydi
Anaerob glikolizning ahamiyati
• substrat fosforlanish hisobiga 2ATF hosil bo‘ladi
• sitoplazmada joylashgan, membranalar bo‘lishini talab etmaydi
• mitoxondrial kasalliklarda ahamiyatga ega
• sitoplazmadagi biosintez jarayonlarida glikolizda hosil bo‘lgan ATF sarflanadi.
Glyukozani aerob oksidlanishi 3 bosqichda kechadi:

• Glikolitik bosqich - 8 ATF
• Piruvatni oksidlanishli dekarboksillanishi - 6 ATF
• Krebs sikli - 24 ATF

Glikolizni kalit fermentlari • 1. Geksokinaza (geksokinaza ИИ, ATF: geksozo-6- fosfotransferaza). Kм<0,1 mmol/l. Ingibitor glyukozo-6-f, ATF. Aktivator adrenalin. Induktor insulin. Glyukokinaza (geksokinaza ИВ, ATF: glyukozo-6-fosfotransferaza). Kм - 10 mmol/l, faol jigarda va buyrakda. Glyukozo-6-f bilan ingibirlanmaydi. Induktor insulin. • 3. Fosfofruktokinaza 1 (ATF: fruktozo-6f-1- fosfotransferaza) Aktivator: AMF, fruktozo-2,6-df, fruktozo-6-f, Fn. Ingibitor: glyukagon, ATF, NADN2 sitrat, eg kislotala, keton tanachlar. Induktor insulin. • 10. Piruvatkinaza (ATF: PVK-2-fosfotransferaza). Aktivator: fruktozo-1,6-df, glyukoza. Ingibitor: ATF, NADN2 glyukagon, adrenalin, alanin, eg kislotala, Asetil- KoA. Induktor: insulin, fruktoza.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT