««h h I i d d r r a a V v L l I i k k m m a a ş ş ı ı n n L l a a r r»
Hidrosilindrin sınaq qurğusunun təsviri
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sınanan hidrosilindrin əsas göstəriciləri
- 3. Sınağın aparılması qaydası 3.1. Yerindən tərpənmə təzyiqinin təyini
- 3.2. Yüksüz gediş təzyiqinin təyini
- 3.4. Xarici hermetikliyə görə sınaq
- 3.5. Hidrosilindrin mexanik və ümumi FİƏ təyini. 3.5.1. Ümumi müddəalar
- 3.5.2. Hidrosilindrin mexanik FİƏ təyini üçün sınaqlar
- 4. Sınaqların nəticələrinin işlənməsi
- Sınağın nəticələrini hesablamaq üçün düsturlar
- Sınaqların ümumi nəticələri
- İndekslər a – axıtma; b – böhran;
- ƏLAVƏLƏR ƏLAVƏ 1 BEYNƏLXALQ ÖLÇÜ VAHİDLƏRİ
- Müxtəlif sistemlərin ölçü vahidlərini Beynəlxalq ölçü vahidlərinə çevirmək üçün cədvəl
- ƏLAVƏ 2 MÜXTƏLİF MAYELƏRİN FİZİKİ VƏ KİMYƏVİ XASSƏLƏRİ Cədvəl Ə. 3 Müxtəlif mayelər üçün həcmi elastiklik modulu
- Müxtəlif mayelərin doymuş buxarlar təzyiqinin temperaturdan asılılığı
- Müxtəlif mayelər üçün sıxlığın və kinematik özlülüyün orta qiymətləri
- ƏLAVƏ 3 MƏRKƏZDƏNQAÇMA NASOSLARIN ƏVƏZOLUNMASI CƏDVƏLLƏRİ Cədvəl Ə.6 Konsol tipli nasoslar 1973-ci ildən
- Hermetik nasoslar 1973-ci ildən 1982 -ci ildən 1990 -cı ildən
- Üfüqi tipli nasoslar 1973-ci ildən 1982 -ci ildən 1990 -cı ildən
- Kimyəvi nasoslar 1973-ci ildən 1982 -ci ildən 1990 -cı ildən
- Çirkab sular üçün nasoslar 1973-ci ildən 1982 -ci ildən 1990 -cı ildən
- Доцент, к.т.н. Азизов Азизага Гамид оглы, профессор, д.т.н. Рагимов Ариф Махи оглы, инженер Агаммедова Севда Алипаша кызы.
|
2. Hidrosilindrin sınaq qurğusunun təsviri Sınaq qurğusunun sxemi şəkil 10.2-də göstərilib. Qurğunun əsas hissələri: qidalandırıcı nasos (3) (НШ-32 markalı dişli çarx nasosu), qoruyucu (10) və axıtma klapanlı 3 vəziyyətli hidropaylayıcı (11), sınanılan hidrosilindr (16) və köməkçi avadanlıq və ölçü cihazlarıdır. Sınaq aparılarkən dişli çarxlı nasosunun (3) vurduğu işçi maye – mineral yağı hidropaylayıcının (11) dəstəyinin vəziyyətindən asılı olaraq porşen və ya ştok tərəfindən hidrosilindrə (16) verilir. Hidrosilindrdən xaric olan işçi maye axıtma xəttinə yenidən hidropaylayıcıdan (11), tənzimləyici drossel (14), diafraqmalı sərfölçən (8) və süzgəcdən (20) keçərək qəbul çəninə (1) daxil olur. Porşenin aşağı və yuxarı hərəkət etmə vaxtı elektrik saniyəölçən ilə (19) avtomatik olaraq ölçülür. Porşenin gediş yolu xətkeşlə (17) təyin edilir. Hidrosilindrə verilən maye sərfi buna paralel yerləşən tənzimləyici drossel (ventil) vasitəsilə (6) dəyişdirilir. Silindrin porşen (13) və ştok tərəflərindəki (15) təzyiqlər, nasosun çıxışdakı (4) təzyiq və diafraqmadakı təzyiqlər fərqi (7) və (9) manometrlərlə ölçülür. Nasosun sorma borusundakı vakuum manovakuummetrlə (2) ölçülür. Ştoka G y yüklər (18) qoyula bilər. Sınanan hidrosilindrin əsas göstəriciləri cədvəldə 10.1 verilib. Cədvəl 10.1 Sınanan hidrosilindrin əsas göstəriciləri Nominal təzyiq p nom = 10,0 MPa Porşenin diametri d p = 0,125 m Ştokun diametri d ş = 0,045 m Porşenin gedişi (çox olmamaqla) l = 0,2 m Porşen qrupunun çəkisi G = 200 N Bir yükün çəkisi G y = 200 N porşen b p = 60 mm Manjetlərin eni ştok b ş = 30 mm 3. Sınağın aparılması qaydası 3.1. Yerindən tərpənmə təzyiqinin təyini. Qidalandırıcı nasosu (2) işə salıb, (6), (12) və (14) ventilləri tam açıb, hidrosilindrin girişi hidropaylayıcı (11) vasitəsilə nasosun vurma xətt ilə birləşdirilir. (6) ventilini tədricən bağlamaqla hidrosilindrə girişdəki təzyiqi artırır və ştokun hərəkətə gəlməsi anında hidrosilindrə giriş (13) və ondan çıxışdakı (15) təzyiqlər qeyd edilir. Təzyiqlər fərqi yerindən tərpənmə təzyiqi olacaqdır (sınaq yüksüz olaraq aparılır). Sınaq 3 dəfə təkrar edilir və hesabata porşenin aşağı və yuxarı gedişlərində ölçülmüş təzyiqlər fərqinin orta qiyməti yazılır. 3.2. Yüksüz gediş təzyiqinin təyini. Qidalandırıcı nasosu işə salıb, (6) ventilini tam bağlayıb sonra bunu açmaqla silindrə gedən maye sərfini elə azaldılır ki, ştokun sürəti az olsun (0,01 ... 0,005) m/san – bu ştokun tam gedişi vaxtına (30...40 san) uyğundur. Ştokun gediş sürətinin azaldılmasını davam etdirməklə onun dayandığı və ya sıçrayışlı hərəkəti zamanı silindrə girişdəki ən kiçik təzyiq ölçülür. Hesabata ştokun yuxarı və aşağı gedişlərində 3 dəfə ölçülmüş ən kiçik təzyiqin orta qiyməti yazılır (yüksüz halda). Şəkil 10.2. Hidravlik silindrinin sınaq qurğusunun sxemi A V W 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 G+G y Q n Q s Q dr Q a 3.4. Xarici hermetikliyə görə sınaq. 0,001 q dəqiqliyinlə çəkilmiş süzgəc kağızını ölçü aparmamışdan əvvəl və apardıqdan sonra müəyyən qədər hərəkətdən sonra axıntıları bu kağızla silərək və çəkməklə axıntılar müəyyən edilir. 10 3 cüt hərəkətdən sonra axıntı 30 sm 3 - dan çox olarsa, axıntı səbəbi ləğv edilməlidir. Hidrosilindrin hərəkəti zamanı ştok boruların birləşməsindəki axıntıya yol verilməməlidir. Mayenin silindr ştokunun səthində damcısız çıxmasına yol verilir. Bu işdə hidrosilindrin hermetikliyi vizual müşahidə etməklə yerinə yetirilir. 3.5. Hidrosilindrin mexanik və ümumi FİƏ təyini. 3.5.1. Ümumi müddəalar Hidrosilindrin ümumi FİƏ η s aşağıdakı kimi təyin olunur: η s = η s həc η s mex η s h . (10.6) Burada η s həc – həcmi, η s mex – mexanik, η s h – hidravlik FİƏ - dırlar. Həcmi FİƏ η s h – təcrübi olaraq 1,0 qəbul edilir. Təcrübə göstərir ki, rezindən hazırlanmış kipləşdirici manjet tətbiq edildiyindən, hidrosilindrin daxili axıntıları olmur, yəni η s həc ≈1,0. Onda qəbul etmək olar: η s = η s mex . (10.7) Hidrosilindrin güc balansı aşağıdakı kimi yazıla bilər: N s gir = N f + N sür + N a , (10.8) burada – N s gir – hidrosilindrə daxil olan işçi mayenin gücü; – N f – faydalı işə sərf edilən güc; – N sür – sürtünməyə sərf edilən güc; –N a – boru xətlərindəki və axıtma xəttindəki və ya hidrosilindrdən xaric olarkən axının gücüdür. – N f + N sür – hidrosilindrin istifadə etdiyi gücdür. Hidrosilindrin ümumi FİƏ-nın qiyməti onun faydalı işə sərf edilən gücün istifadə etdiyi gücünə nisbətinə bərabərdir: яks яks P P G G P P G G N N s y s y s f m s s − + = − + = = = v v ) ( ) ( η η , (10.9) burada G – porşen qrupun çəkisi, N , G y – ştoka təsir edən faydalı yükün çəkisi, N; P s – maye təsiri ilə porşenin yaratdığı qüvvə, N; P əks – porşenin hərəkətinə əks təsir edən qüvvə, N. Sürtünmə qüvvəsi T hidrosilindrdə təsir edən qüvvələr balansından tapılır: T = P s – P əks ± (G + G y ). (10.10) (Ştokun aşağı hərəkətində ″ + ″, yuxarı hərəkətdə ″ – ″ işarə qəbul edilir). Hidrosilindr üfüqi yerləşdikdə G kəmiyyəti 0 qəbul edilir. G y – ştoka təsir edən yükdür (P s qüvvəsi ilə eyni istiqamətdə olduqda ″ + ″, əks istiqamətdə olduqda ″ – ″ işarə ilə yazılır). Hidrosilindrin ştokunun sürəti kiçik olduğundan burada ştoka təsir edən ətalət qüvvələri nəzərə alınmayıb. Hidrosilindrdə təsir edən qüvvələr ştokun hərəkəti istiqamətindən asılı olaraq şəkil 10.3-də göstərildiyi kimi təsir edirlər. 3.5.2. Hidrosilindrin mexanik FİƏ təyini üçün sınaqlar Sınaq aşağıdakı qaydada aparılır. Qidalandırıcı nasosu (3) işə salaraq porşeni ştokun bütün gediş yolu boyunca, onun G y yükü ilə yükləndiyi halda bir neçə dəfə hərəkət etdirilir. Bu halda hidrosilindrə verilən maye sərfi Q s -dir. Yoxlama sınaqları aparmazdan əvvəl porşen hər hansı bir kənar vəziyyətdə olmalı, sonradan elektrik saniyəölçəni (19) şəbəkəyə qoşaraq, hidropaylayıcı vasitəsilə (11) hidrosilindrin porşeni hərəkət etdirilir. Hidropaylayıcının (11) dəstəyi neytral vəziyyətdən yuxarı qaldırıldıqda ştok yuxarı, aşağı endirildikdə isə ştok aşağı hərəkət edəcək (şəkil 10.3). Porşen kənar (son) vəziyyətə çatdıqda dayanır və saniyəölçənin avtomatik olaraq işi kəsilir, qidalandırıcı nasosun çıxışında təzyiq artdıqda qoruyucu klapan (10) açılır və bu zaman işçi maye hidrosilindrə daxil olmadan çənə (1)qayıdır. Ştokun aşağı və yuxarı hərəkətində sınaq 3 dəfədən az olmayaraq aparılmalıdır. Sınaq zamanı aşağıdakı göstəricilər (ölçülər) qeyd edilir: – porşenin hərəkəti istiqaməti; – porşen p p (13) və ştok p ş (14) tərəfdəki təzyiqlər, MPa; – yükün çəkisi G, N (G + G y ≈ 200 + 3 ⋅200 = 800 N); – ştokun hərəkət vaxtı τ (19), san; – ştokun gediş yolu (17) l, m. Bu ölçülər və qeydlər 10.2-ci sınaq cədvəlində yazılır. Sınaqlar zamanı drossellər (12) və (14) tam açıq vəziyyətdə olmalıdırlar. (2) və (4) manometrlər nasosun girişində və yaratdığı təzyiqləri ölçmək üçündürlər, (7) və (9) manometrlər diafraqmalı sərfölçəndə (8) təzyiqlər düşküsünü təyin etmək üçündürlər. Sınağın göstəriciləri Cədvəl 10.2 Sinaqlar Göstəricilər 1 2 3 Porşenin hərəkət istiqaməti yuxar ı aş ağ ı yuxar ı aş ağ ı yuxar ı aş ağ ı Porşen tərəfdəki təzyiq, p p , MPa Ştok tərəfdəki təzyiq, p ş , MPa Ştokun hərəkəti vaxtı τ , san. Yükün çəkisi, G+G y , N Porşenin gedişi l, m 4. Sınaqların nəticələrinin işlənməsi Hidrosilindrin ştokun hərəkətinin istiqamətindən asılı olaraq hesabatların düsturlar toplusu cədvəl 10.3-də verilir. Bu cədvəldə 4 2 p d F π = porşenin en kəsik sahəsi, ( ) 4 2 ш d d F p − = ′ 2 π porşenin ştok tərəfdəki işçi sahəsidir. Hesablamaların nəticələri 10.3-ci cədvəl formasında düsturların yerinə yazılır (hər üç sınaqlar üçün) və bir sınaq üçün 10.4 cədvəl doldurulur. Şəkil 10.3. Hidravlik silindrdə ştokun hərəkət zamani yaranan qüvvələr a) yuxarı doğru istiqamətdə, b) aşağı doğru istiqamətdə Q a P əks p ş v p p P s b p b ş Q s a) d p d ş T p T ş G+G y Q s Q a Q a P əks p p P s p ş v Q s G+G y T ş T p b) Q a Q s Cədvəl 10.3 Sınağın nəticələrini hesablamaq üçün düsturlar Porşenin hərəkəti № Göstəricilər yuxarı doğru aşağı doğru 1 Porşenin orta sürəti v, m/san l / τ 2 Hidrosilindrə verilən maye sərfi Q s , m 3 /san F´ ⋅ v F ⋅ v 3 Hidrosilindrdən çıxan maye sərfi Q a , m 3 /san F ⋅ v F´ ⋅ v 4 Porşeni hərəkət etdirən təzyiq qüvvəsi P s , N p ş ⋅ F´ p p ⋅ F 5 Porşenin hərəkətinə əks təsir edən qüvvə P əks , N p p ⋅ F p ş ⋅ F´ 6 Sürtünmə qüvvəsi T, N P s – P əks – – (G+G y ) P s – P əks + +(G + G y ) 7 Hidrosilindrə daxil olan güc, N s gir , Vt P s ⋅ v 8 Sürtünmələrə sərf edilən güc, N sür , Vt T ⋅ v 9 Hidrosilindrin faydalı gücü N f , Vt (G + G y ) ⋅ v 10 Hidrosilindrin işlətdiyi güc, N s , Vt (P s – P əks ) ⋅ v 11 Hidrosilindrin mexanik FİƏ η s mex N f /N s QEYD: hidrosilindrin mexanik FİƏ η s mex kiçik qiymətə malik olmasının səbəbi sınağın nominal rejimdə aparılmamasıdır. (Məsələn: p s = 10 MPa; G = 2 ⋅10 5 N olduqda η s mex ≈ 0,98-dir). Sınaqların ümumi nəticələri Cədvəl 10.4 № Göstəricilər Nəticələr 1 Tərpənmə təzyiqi p t , MPa 2 Yüksüz gediş təzyiqi p yg , MPa 3 Xarici hermetiklik 4 Sərf Q s , dm 3 /san. 5 Porşenin sürəti v, m/san. 6 Sürtünmə qüvvəsi T, N 7 Mexanik FİƏ η s mex 8 İşləmə qabiliyyəti QEYD: bu cədvəl bir sınaq üçün doldurulur. ƏDƏBİYYAT 1. Qarayev M.A., Əzizov Ə.H. və b. «Hidravlik maşınlar və hidravlik intiqal» kursundan laboratoriya işlərinə rəhbərlik. ADNA, 1990, 87 s. 2. Караев М.А., Азизов А.Г. Руководство по лабораторным работам по гидромашинам и гидроприводу, часть 1, АзИУ, Баку 1992 г. 3. Азизов А.Г., Ахмедов А.С. Гидропривод и гидро- автоматика. (Лабораторный практикум) АГНА. Баку, 1998, 48 с. 4. Hüseynov S.O. və b. Hidravlika, hidravlik maşınlar və hidravlik sistemlər. Laboratoriya işləri. Bakı, 2004, 138 s. 5. Лабораторный курс гидравлики насосов и гидропередач. Под редакцией Руднева С.С. и Подвидза Л.Г. М.Машиностроение, 1974, 415 с. 6. Qarayev M.A., Məmmədov A.Q. Həcmi nasoslar. Azərb. NKİ, 1973, 104 s. 7. Qarayev M.A., Məmmədov A.Q. Kürəkli nasoslar, Azərb. NKİ, 1975, 54 s. 8. Башта Т.М., Руднев С.С. и др. Гидравлика, гидромашины и гидроприводы. М.Машиностроение, 1982, 422 с. 9. Hüseynov S.O. və Quliyev A. H. Hidravlik maşınlar və hidravlik intiqallar. Bakı, 2000, 237 s. İşarələr b – dişli çarxın eni, m; D, d – diametr, m; F, f – sahələr, m 2 ; G – yük, N, kN; H – nasosun basqısı, m maye sütunu; K, P – qüvvə, N; Q – nasosun verimi, m 3 /san; l – uzunluq, m; m – modul, m; M – moment, Nm; n – dövrlər sayı, dövr/san; N – nasosun gücü, kVt; p – təzyiq, Pa, MPa; P – qüvvə, N; S – gediş yolu, m; T – sürtünmə qüvvəsi, N; t – temperatur, °S, K; v – sürət, m/san; W – həcm, m 3 ; z – dişlərin sayı; τ – zaman, san; ξ – yerli hidravlik müqavimət əmsalı; ν – kinematik özlülük əmsalı, m 2 /san; Δ – mütləq xəta işarəsi; Δ – fərq işarəsi; δ – nisbi xəta işarəsi; η – faydalı iş əmsalı; λ – hidravlik müqavimət əmsalı; α , β – bucaqlar; ω – en kəsik sahə, m 2 ; ω − bucaq sürəti, 1/san; μ – sərf əmsalı; ρ – sıxlıq, kq/m 3 ; Δ z – məsafə, hündürlük, m; A – ampermetr; E.M. – elektrik mühərrik; QK − qoruyucu klapan; M – manometr; MV – manovakuummetr; N – nasos; U – voltmetr. V – vakuummetr; W – vattmetr; İndekslər a – axıtma; b – böhran; c – civə; d, diaf – diafraqma; d.b. – doymuş buxar; e – elektrik; əks – əks; f – faydalı; gir, g – giriş; h – həqiqi; h – hidravlik; həc – həcmi; i – işçi; k – klapan; max – maksimum; mex – mexanik; min – minimum; n – nəzəri; nom – nominal; ö.q. – ötürücü qutu; p – porşen; s – silindr; s – sorma; st – statik; su – su; sür – sürtünmə; ş – ştok; t.o. – tələb olunan; v – vurma; y – yük. ƏLAVƏLƏR ƏLAVƏ 1 BEYNƏLXALQ ÖLÇÜ VAHİDLƏRİ (SI) Müxtəlif sistemlərin vahidlər arası əlaqələri. 1963-cü il yanvarın 1-dən dünyanın əksər ölkələrində beynəlxalq ölçü vahidlər sistemi (SI) qəbul edilmişdir. Bu ölçü vahidlər sistemi əsas vahidləri − metr, kiloqram (kütlə), saniyə, аmper, Kelvin dərəcəsi. İngiltərədə və ABŞ-da bu vaxta kimi ənənəvi qeyrimetrik ölçü vahidlərindən istifadə olunur. Cədvəl Ə.1 Müxtəlif sistemlərin ölçü vahidlərini Beynəlxalq ölçü vahidlərinə çevirmək üçün cədvəl Ölçmə vahidin şərti işarəsi Parametrlər Ölçmə vahidi azərbaycanca latınca və ya ingiliscə rusca BS ölçü vahidlə qiyməti Saniyə san s сек 1 san Dəqiqə dəq min мин 60 san Zaman Saat saat h ч 3600 san Paskal Ν/m 2 (Pa) Ν/m 2 Η/м 2 (Па) 1 Pa Bar bar bar бар 10 5 Pa Təzyiq Texniki atmosfer at at və ya kgf/cm 2 am və ya кгс/ см 2 ; кГ/ см 2 9,80665 ·10 4 Pa Ə.1 cədvəlinin davamı Ölçmə vahidin şərti işarəsi Parametrlər Ölçmə vahidi azərbaycanca latınca rusca BS ölçü vahidlə qiyməti Fiziki atmosfer atm atm атм 1,01324·10 5 Pa Millimetr civə sütunu mm civə süt. mm Hg мм рт. ст. 133,322 Pa Millimetr su sütunu mm su süt. mm H 2 O мм вод. ст. 9,80665 Pa Funt-qüvvə bölünsün kvadrat fut − lbf/ft 2 − 47,8803 Pa funt-qüvvə bölünsün kvadrat düym − lbf/in 2 − 6894,76 Pa Fut su sütunu − ft H 2 0 − 2989,07 Pa Düym su sütunu − in H 2 O − 249,089 Pa Düym civə sütunu − in Hg − 3386,39 Pa Təzyiq Pyeza − t/( m·s 2 ) т /(м ·сек 2 ) 1000 Pa Metr m m м 1 m Yard − yd − 0,9144 m Fut − ft − 0,3048 m Məsafə Düym − in − 0,0254 m Kütlə Kiloqram kq kg кг 1 kq Ə.1 cədvəlinin davamı Ölçmə vahidin şərti işarəsi Parametrlər Ölçmə vahidi azərbaycanca latınca rusca BS ölçü vahidlə qiyməti Funt (ticarət) (16 unsiya, 256 dirhəm, 17000 gran) − lb (UK) Ib (US) − 0,4536 kq Gran − gr − 64,7989·10 −6 kq Unsiya (ticarət) − oz − 28, 3495·10 −3 kq Ton (uzun) − ton − 1016,05 kq Ton (qısa) − sh.ton − 907,185 kq Troya unsiyası − oz tr − 31, 1035·10 −3 kq Aptek unsiyası − oz apoth − 31, 1035·10 −3 kq Sentner (uzun) − cwt − 50,8023 kq Kütlə Sentner (qısa) − sh-cwt − 45,3592 kq Vatt Vt W Вт 1 Vt At qüvvəsi − − л. с. 735,499 Vt (75 kQ·m /san) Fut- paundal saniyədə − ft·pdl /s − 0,0421 Vt Fut - funt qüvvə saniyədə − ft·lbf /s − 1.3558 Vt At qüvvəsi (ingilis) − hp − 745,7 Vt Güc Britaniya istilik vahidi saatda − Btu / h − 0,2931Vt Ə.1 cədvəlinin davamı Ölçmə vahidin şərti işarəsi Parametrlər Ölçmə vahidi azərbaycanca latınca rusca BS ölçü vahidlə qiyməti Nyuton-metr N·m N·m Hм 1 N·m Kiloqram qüvvə-metr kqq·m; kQ·m kgf·m кгс·м; к Г ·м 9,8066 N·m Qüvvə momenti Funt qüvvə fut lbf·ft 1,3558 N·m Kub-metr m 3 m 3 м 3 1 m 3 Kub-santimetr sm 3 cm 3 см 3 10 −6 m 3 Litr l l л 1,00003·10 −3 m 3 Kub yard − yd 3 − 0,7645 m 3 Kub fut − ft 3 − 0,0283 m 3 Kub düym − in 3 − 16,3871 sm 3 Qallon (ingilis) − gal (UK); − 0,0045 m 3 Pinta (ingilis) − pt (UK) − 568,261 sm 3 Maye unsiyası (ingilis) − fl.oz (UK) − 28,413 sm 3 Qallon (ABŞ) − gal (US) − 0,00378543 m 3 Maye pinta (ABŞ) − lig.pt (US) − 473,179 sm 3 Maye unsiya (ABŞ) − fl.oz (US) − 29,5737 sm 3 Həcm Neft bareli (ABŞ) − − − 0,158988 m 3 Kvadrat-metr m 2 m 2 м 2 1 m 2 Kvadrat-santimetr sm 2 cm 2 см 2 10 −4 m 2 Sahə Kvadrat-yard − yd 2 − 0,836127 m 2 Ə.1 cədvəlinin davamı Ölçmə vahidin şərti işarəsi Parametrlər Ölçmə vahidi azərbaycanca latınca rusca BS ölçü vahidlə qiyməti Kvadrat fut − ft 2 − 0,092903 m 2 Sahə Kvadrat düym − in 2 − 6,4516 с sm 2 Kiloqram bölünsün kub-metr kq / m 3 kg/m 3 кг/ м 3 1 kq/m 3 Kiloqram qüvvə saniyə kvadrat bölünsün metr üstə 4 kqq·s 2 /m 4 ; kQ·s 2 /m 4 kgf·s 2 /m 4 кгс · сек 2 /m 4 ; кГ · сек 2 /m 4 9,80665 kq/m 3 Sıxlıq (həcmi kütlə) Funt bölünsün kub- fut − Ib/ft 3 − 16,0185 kq/m 3 Coul C J Дж 1 С (1 N·м) Kiloqram qüvvə - metr kqq·m; kQ·m kgf·m кгс·м 4 ; кГ·м 4 9,8066 C Vatt-saat Vt·saat W·h Вт·ч 3,6·10 3 C Fut- paundal − ft·pal − 0,0421 C İş, enerji Fut - funt-qüvvə − ft·lbf − 1,3558 C Kub-metr saniyədə m 3 / san m 3 / s м 3 /сек 1 m 3 / san Kub-santimetr saniyədə sm 3 /san cm 3 /s см 3 /сек 1·10 −6 m 3 / san Litr dəqiqədə l/ dəq l/ min л /мин 16,667·10 −6 m 3 / san Sərf Kub fut dəqiqədə − ft 3 /min − 471,947·10 −6 m 3 / san Ə.1 cədvəlinin davamı Ölçmə vahidin şərti işarəsi Parametrlər Ölçmə vahidi azərbaycanca latınca rusca BS ölçü vahidlə qiyməti Qallon (ingilis) dəqiqədə − gal (UK) /min − 75, 768·10 −6 m 3 / san Sərf Qallon (ABŞ) dəqiqədə − gal (US)/ min − 63,0905·10 −6 m 3 / san Nyuton N N H 1N (l kq·m /san 2 ) Kiloqram-qüvvə kqq; kQ kgf кгс; кГ 9,8066 N Paundal − pdl − 0,1382 N Qüvvə, çəki Funt- qüvvə − Ibt − 4,4482 N Metr saniyədə m/san m/s м/сек 1 m/san Sürət Fut saniyədə − ft/ s − 0,3048 m/san Nyuton bölünsün kub- metr N /m 3 N /m 3 H/м 3 1 N/м 3 Qram-qüvvə bölünsün santimetr-kub qq/sм 3 − гс/см 3 9 ,8066·10 3 N/м 3 Kiloqram-qüvvə bölünsün metr-kub kqq /м 3 ; kQ /м 3 kgf/ m 3 kгс/м 3 ; kГ/м 3 9,8066 N/м 3 Xüsusi çəki Funt- qüvvə bölünsün kub-fut − Ibf /ft 3 − 157,087 N/м 3 Təcil Metr bölünsün saniyə kvadratda m/san 2 m/ s 2 м/сек 2 1 m/san 2 Ə.1 cədvəlinin davamı Ölçmə vahidin şərti işarəsi Parametrlər Ölçmə vahidi azərbaycanca latınca rusca BS ölçü vahidlə qiyməti Təcil Fut bölünsün saniyə kvadratda − ft / s 2 − 0,3048 m/san 2 Kelvin dərəcəsi К К, deg К, град 1 K Selsi dərəcəsi °S °С, deg °С, град T Κ = t°C+273,15 Renkin dərəcəsi − °R − Τ Κ = (9/5) t°R Farenqeyt dərəcəsi − °F − Τ Κ =(9/5) x x (t°F-32) +273,15 Temperatur Reomür dərəcəsi − °Rm − Τ Κ = (5/4) t° Rm + +273,15 Coul C J Дж 1 C Kilokalori kkal kcal ккал 4, 1868·10 3 C İstilik miqdarı Britaniya istilik vahidi − Btu − 1055,06 C İstilik vermə əmsalı Vatt bölünsün metr kvadrat-dərəcə Vt /(m 2 ·dər) W /(m 2 ·deg) Вт /(м 2 ·град) 1Vt /(m 2 ·dər) Kilokalori bölünsün metr kvadrat -saat- dərəcə kkal/ (m 2 ·saat·dər) kcal/ (m 2 ·h ·deg) ккал /(м 2 ·ч· град) 1,1630 Vt /(m 2 ·dər) İstilik ötürmə əmsalı Britaniya istilik vahidi bölünsün saniyə - kvadrat fut - Far. dər. − Btu/(s·ft 2 ·deg F) − 20441,7 Vt /(m 2 ·dər) Ə.1 cədvəlinin davamı Ölçmə vahidin şərti işarəsi Parametrlər Ölçmə vahidi azərbaycanca latınca rusca BS ölçü vahidlə qiyməti Vatt bölünsün metr - dərəcə Vt/ (m·dər) W/(m·deg) Вт /(м· град) 1 Vt/ (m·dər) Kilokalori bölünsün metr -saat-dərəcə kkal/(m·saat· dər) kcal/(m· h · deg) ккал/ (м·ч·град) 1,1630 Vt /(m·dər) İstilik keçirmə əmsalı Britaniya istilik vahidi bölünsün saniyə - fut- Farenqeyt dərəcəsi − Btu /(s·ft·deg F) − 6230,64 Vt /(m·dər) Metr-kvadrat bölünsün saniyə m 2 /san m 2 /s м 2 /сек 1 m 2 /san Temperatur ötürmə əmsalı Fut-kvadrat bölünsün saniyə − ft 2 / s − 0,0929 m 2 /san Coul bölünsün kiloqram-dərəcəyə C/(kq ·dər) J/(kg· deg) Дж/(кг·град) 1C/(kq ·dər) Kilokalori bölünsün kiloqram-dərəcəyə kkal/ (kq·dər) kcal/ (kg·deg) ккал/(кг·град) 4,1868·10 3 C/(kq ·dər) Xüsusi istilik tutumu Britaniya istilik vahidi bölünsün funt - Farenqeyt dərəcəsi − Btu / (Ib-deg F) − 4186,8 C/(kq ·dər) Cədvəl Ə. 2 Təzyiq ölçü vahidlər arasındakı əlaqələr Əvəz olunanın ölçü vahidinə keçmək üçün əlaqə əmsalları Ölçü vahidin adı Ölçü vahidin işarəsi Pa MPa at (kQ/sm 2 ) atm bar mm civə süt. m su süt. Paskal Pa (N/m 2 ) 1,0 1 ⋅10 -6 1,02 ⋅10 -5 9,869⋅10 -6 1 ⋅10 -5 0,007501 1,02 ⋅10 -4 Meqapaskal MPa 1 ⋅10 6 1,0 10,197 9,869 10,0 7501,0 102 Texniki atmosfer at. (kQ/sm 2 ) 98066,0 0,09807 1,0 0,9680 0,9807 735,55 10,0 Fiziki atmosfer atm 101327,0 0,101327 1,033 1,0 1,013 760,0 10,33 Bar bar 10 5 0,1 1,0197 0,9869 1,0 750,06 10,2 Millimetr civə sütunu mm civə süt. 133,32 1,333 ⋅10 -4 0,001359 0,001316 0,00133 1,0 0,01359 Metr su sütunu m su süt. 9806,8 9,807 ⋅10 -4 0,100 0,09680 0,09807 73,56 1,0 ` ƏLAVƏ 2 MÜXTƏLİF MAYELƏRİN FİZİKİ VƏ KİMYƏVİ XASSƏLƏRİ Cədvəl Ə. 3 Müxtəlif mayelər üçün həcmi elastiklik modulu (atmosfer təzyiqdə və temperatur t = 20 °S olduqda) Maye MPa Yağ: Turbin – 30 1750 Sənaye – 20 1400 Sənaye – 50 1500 AMQ-10 1330 Kerosin T-1 1350 Distillə olunmuş su 2060 Cədvəl Ə. 4 Müxtəlif mayelərin doymuş buxarlar təzyiqinin temperaturdan asılılığı, (mm civə sütunu ilə) Temperatur, ° S Maye 5 10 20 30 60 80 100 Su 6,6 8,85 17,5 55,3 14,9 355 760 Kerosin T-1 35 84 100 270 406 3 6 13 1 2 3 Yağ: АМГ-10 Sənaye-20 Sənaye-50 1 Cədvəl Ə. 5 Müxtəlif mayelər üçün sıxlığın və kinematik özlülüyün orta qiymətləri Sıxlıq, kq/m 3 Kinematik özlülük, St (10 −4 m 2 /san) Temperatur, °S Maye 20 50 20 40 60 80 Su 998 − 0,010 0,0065 0,0047 0,0036 Neft Bakı,yüngül 884 − 0,25 − − − Neft Bakı, ağır 924 − 1,4 − − − Aviasiya benzini 745 − 0,0073 0,0059 0,0049 − Kerosin T-1 (t i l i ) 808 − 0,025 0,018 0,012 0,010 Kerosin T-2 (t kt ü ü ) 819 − 0,010 − − − Dizel yanacağı 846 − 0,28 0,12 − − Qliserin 1245 − 9,7 3,3 0,88 0,38 Civə 13550 − 0,0016 0,0014 0,0010 − Yağ: gənəgərçək 960 − 15,0 3,5 0,88 0,35 transformator 884 880 0,28 0,13 0,076 0,084 АМГ-10 − 850 0,17 0,11 0,085 0,065 İy (ox) yağı AУ − 892 0,48 0,19 0,098 0,059 Sənaye - И12 − 883 0,48 0,19 0,098 0,059 Sənaye - И 20 − 891 0,85 0,33 0,14 0,080 Sənaye - И 30 − 901 1,8 0,56 0,21 0,11 Sənaye - И 50 − 910 5,3 1,1 0,38 0,16 turbin − 900 0,97 0,38 0,16 0,088 Avtotraktor AKи-10 − 898 5,0 1,1 0,45 0,20 ƏLAVƏ 3 MƏRKƏZDƏNQAÇMA NASOSLARIN ƏVƏZOLUNMASI CƏDVƏLLƏRİ Cədvəl Ə.6 Konsol tipli nasoslar 1973-ci ildən 1982 -ci ildən 1990 -cı ildən 1.5К-6 К 8/18 К 50-32-125 1.5КМ-6 КМ 8/18 КМ 50-32-125 2К-6 К 20/30 К 50-32- 125 2КМ-6 КМ 20/30 К 65-50-160 2К-9 К 45/30 КМ 65-50-160 ЗК-6 К 45/55 К 80-65-160 ЗКМ-6 КМ 45/55 К 80-50-200 4К-12 К 90/35 КМ 80-50-200 4КМ-12 КМ 90/35 К 100-80-160 4К-8 К 90/55 КМ 100-80-160 4КМ-8 КМ 90/55 К 100-65-200 4К-6 К 90/85 КМ-100-65-200 4КМ-6 КМ 90/85 К 100-65-250 6КМ-12 К 160/20 КМ 100-65-250 6К-8 К 160/30 К 150- 125-250 8К-12 К 290/30 КМ 150-125-250 Hermetik nasoslar 1973-ci ildən 1982 -ci ildən 1990 -cı ildən ЦНГ-70М-1 1,5ХГ-6К-2,8 1ЦГ6,3/20К-1,1 1ЦГ6,3/32К-2,2 ЦНГ-70М-2 1.5ХГ-6ХЗ-К-4 1ЦГ6,3/32К-2,2 ЦНГ-68 2ХГ-ЗК-14 1ЦГ12,5/50К-4 2ЦГ 25/50К-5.5 ЦНГ-69 ЗХГ-69-14 1ЦГ25/80К-11 ЦНГ-71 4ХГ-12К-14 4ЦГ50/50К-11 ЦНГ-70М-1 1,5ХГ-6К-2,8 1ЦГ6,3/20К-1,1 1ЦГ6,3/32К-2,2 ЦНГ-70М-2 1.5ХГ-6ХЗ-К-4 1ЦГ6,3/32К-2,2 ЦНГ-68 2ХГ-ЗК-14 1ЦГ12,5/50К-4 2ЦГ 25/50К-5.5 Ə.6 cədvəlin davamı Üfüqi tipli nasoslar 1973-ci ildən 1982 -ci ildən 1990 -cı ildən 5НДВ Д 200-36 Д 200-36 4НДВ Д 200-95 1Д 200-90 6НДВ Д 320-50 1Д315-50 6 НДС Д 320-70 1Д315-71 10Д6 Д 500-65 1Д 500-63 8НДВ Д 630-90 1Д 630-90 12Д9 Д 800-57 1Д 800-56 12 НДС Д 1250-65 1Д 1250-63 14Д6 Д 1250-125 1Д 1250-125 14 НДС Д 1600-90 1Д 1600-90 16НДВ Д2000-21 АД 2000-21 -2 20Д6 Д 2000-1 00 АД 2000- 100-2 18 НДС Д 2000-62 АД 2500-62-2 20НДВ Д 3200-33 АД 3200-33-2 20 НДС Д 3200-75 АД 3200-75-2 22 НДС Д 4000-95 АД 4000-95-2 24НДВ Д 5000-32 АД 6300-27-3 24 НДС Д 6300-80 АД 6300-80-2 Ə.6 cədvəlin davamı Kimyəvi nasoslar 1973-ci ildən 1982 -ci ildən 1990 -cı ildən 1.5Х-6 Х8/18 X 50-32-125 2Х-9 Х20/18 X 65-50-125 2Х-6 Х20/31 X 65-50- 160 ЗХ-9 Х45/31 X 80-65-160 ЗХ-6 Х45/54 X 80-50-200 4Х-12 Х90-33 X 100-80-160 . 4Х-9 Х90/49 X 100-65-200 4Х-6 Х90/85 X 100-65-250 – Х90/140 X 100-65-315 6Х-9 X 160/29 X 150-125-315 5Х-12 X 160/49 X 150-1 25-400 8Х-12 Х280/29 X 200-150-315 – ХЗ/40 АХ 40-25-160 1 ,5Х-4 АХ8/30 АХ 50-32-160 – Х8/60 АХ 50-32-200 2Х-6 АХ20/31 АХ 65-50-160 2Х-4 АХ20/53 АХ 65-40-200 ЗХ-9 АХ45/31 АХ 100-65-315 ЗАХ-6 АХ45/54 АХ 100-65-400 – АХ90/19 АХ 125-80-250 4АХ-12 АХ90/33 АХ 125- 100-3 15 4АХ-9 АХ90/49 АХ 125- 100-400 – АХ280/42 АХ 200- 150-400 – АХ500/37 АХ 250-200-315 – АХП8/40 АХП50-32-200 – АХП20/31 АХП65-50-160 – АХП45/54 АХП 100-65-400 Ə.6 cədvəlin davamı Çirkab sular üçün nasoslar 1973-ci ildən 1982 -ci ildən 1990 -cı ildən ФГ 14,5/10 СД 16/10 СМ 80-50-200/4 ФГ 25, 5/14,5 СД 25/14 СМ 100-65-200/4 ФГ 16/27 СД 16/25 СМ 80-50-200а/2 – СД 32/40 СМ 80-50-200/2 ФГ57,7/9,5 СД 50/10 СМ 100-65-200/4 ФГ51/58 СД 50/56 СМ 100-65-200/2 ФГ81/18 СД80/18 СМ 125-80-315а/4 ФГ 81/31 СД 80/32 СМ 125-80-315/4 ФГ 11 5/38 СД 100/40 СМ 100-65-200/2 ФГ 144/46 СД 160/45 СМ 150-125-315/4 ФГ 2 16/24 СД 250/22,5 СМ 150-125-3153/4 ФГ 450/22, 5 СД 450/22,5 СМ 250-200-400/6 ФГ 450/57,5 СД 450/56 СМ 200- 150-5003/4 ФГ 450/95 СД 450/95 СМ 200- 150-500/4 ФГ 800/33 СД 800/32 СМ 250-200-400/4 16ФВ-18 ФВ2700/26.5 СДВ2700/26,5 24ФВ-13 ФВ4000/28 СДВ4000/28 26ФВ-22 ФВ7200/29 СДВ7200/29 ЗОФВ-17 ФВ9000/45 СДВ9000/45 ФГ 14,5/10 СД 16/10 СМ 80-50-200/4 ФГ 25, 5/14,5 СД 25/14 СМ 100-65-200/4 ФГ 16/27 СД 16/25 СМ 80-50-200а/2 – СД 32/40 СМ 80-50-200/2 ФГ57,7/9,5 СД 50/10 СМ 100-65-200/4 ФГ51/58 СД 50/56 СМ 100-65-200/2 ФГ81/18 СД 80/18 СМ 125-80-315а/4 ФГ 81/31 СД 80/32 СМ 125-80-315/4 Доцент, к.т.н. Азизов Азизага Гамид оглы, профессор, д.т.н. Рагимов Ариф Махи оглы, инженер Агаммедова Севда Алипаша кызы. Лабораторный практикум по курсу «Гидравлические машины» (на азербайджанском языке). Учебное пособие. АГНА, Баку, 2007. 119 с. Document Outline
Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|