Heç bir uşaq qanunsuz olaraq və ya özbaşınalıqla azadlıqdan məhrum edilməsin
Yüklə 1,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiya
- Tərtibatçılar
- Giriş və metodologiya
- Monitorinqin aparıldığı müəssisələr
- 1. Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə
- 2. Polis idarələrində (şöbələrində) müvəqqəti saxlama təcridxanaları
- 3. 3 saylı istintaq təcridxanası
- 4. Tərbiyə Müəssisəsi (uşaqlar üçün)
- 5. 4 saylı cəzaçəkmə müəssisəsi (qadınlar üçün)
- Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyaların ayrıca və ixtsaslaşmış təsisat kimi fəaliyyət göstərməməsi
- Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalarda ştat çatışmazlığı və əmək
- Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar uşaqların yerləşdirilməsini monitorinq etmir
- Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə Komissiyalar məhkəmə dinləmələrində iştirak
- Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar uşaqlarla işin təkmilləşdirilməsi
- Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar alternativ tədbirlərdən istifadə
- Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar mütamadi görüşlər və müzakirələr
- Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar dövlət uşaq müəssisələrindən süni
Rayon Məhkəməsi – inzibati rayonda fəaliyyət göstərən birinci instansiya məhkəməsi RİH – Rayon İcra Hakimiyyəti RTŞ – Rayon Təhsil Şöbəsi UNICEF – BMT-nin Uşaq Fondu Uşaq İnspektoru – yetkinlik yaşına çatmayanların işləri ilə məşğul olan polis əməkdaşı Yetkinlik yaşına çatmayan(lar) – uşaq (uşaqlar) (bu terminlər mətndə bir-birini əvəzləyir) Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiya – Rayon İcra Hakimiyyəti yanında Yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiya YƏ – Yuvenal Ədliyyə Yuvenal – yetkinlik yaşına çatmayan şəxs Yuvenal Ədliyyə - yetkinlik yaşına çatmayanlara dair ədalət mühakiməsi
9 Tərtibatçılar Nabil Seyidov
Uşaq Hüquqları üzrə Azərbaycan QHT Alyansı, milli əlaqələndirici Ümidli Gələcək Gənclər Təşkilatı, prezident
Sevinc Əliyeva “Azadlıqdan Məhrumetmə Yerlərinin Müşahidəsi” İctimai Birliyi, mütəxəssis
Uşaq Hüquqları üzrə Azərbaycan QHT Alyansı, yuvenal ədliyyə üzrə baş mütəxəssis
Rəvan Səmədov
“Azadlıqdan Məhrumetmə Yerlərinin Müşahidəsi” İctimai Birliyi, icraçı direktor
Uşaq Hüquqları üzrə Azərbaycan QHT Alyansı, yuvenal ədliyyə üzrə baş mütəxəssis
Təranə Şərifova Azərbaycan Milli Valideyn-Müəllim Assosiasiyası, icraçı direktor
Uşaq Hüquqları üzrə Azərbaycan QHT Alyansı, uşaq hüquqları üzrə baş mütəxəssis
Elmari Məmişov Azərbaycan Gənc Hüquqşünaslar Birliyi, Uşaq hüquqları departamentinin rəhbəri
Uşaq Hüquqları üzrə Azərbaycan QHT Alyansı, yuvenal ədliyyə üzrə baş mütəxəssis
Dadaş Əhmədov Ümidli Gələcək Gənclər Təşkilatı, İnsan hüquqları və demokratiya proqramları departamentinin direktoru
Elmira Ələkpərova “El” İnkişaf Proqramları Mərkəzi, həmsədr
Uşaq Hüquqları üzrə Azərbaycan QHT Alyansı, yuvenal ədliyyə üzrə baş mütəxəssis
Şahin İsmaylov
Azərbaycan Gənc Hüquqşünaslar Birliyi, mütəxəssis Nigar Abbasova
Azərbaycan Gənc Hüquqşünaslar Birliyi, mütəxəssis Zaur Zamanov
Azərbaycan Respublikasının İnsan hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman) yanında baş mütəxəssis
Elnarə Qəribova “Azadlıqdan Məhrumetmə Yerlərinin Müşahidəsi” İctimai Birliyi, mütəxəssis
Nazir Quliyev “Hüquq Dünyası” İctimai Birliyi, sədr müavini
Rafiq İsmayilov
Faiq Ağayev Azərbaycan Respublikasının İnsan hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman) yanında Uşaq Hüquqları Mərkəzinin əməkdaşı
Elxan Mərdanlı Ümidli Gələcək Gənclər Təşkilatı, mütəxəssis Araşdırma Məşvərət Qrupu
Diyerk Helmken Yuvenal hakim, Almaniya Federativ Respublikası Kristin Vomak
Müstəqil hüquq məsləhətçisi Andre Dünan
Keçmiş yuvenal hakim, İsveçrə Andreas Buş
ATƏT-in Bakı Ofisinin Qanunun Aliliyi Şobəsinin Rəisi Məhəmməd Quluzadə
Hüquqşunas, ATƏT-in Bakı Ofisi Kamran Bağırov
Hüquqşunas, ATƏT-in Bakı Ofisi 10 Giriş və metodologiya Uşaq Hüquqları üzrə Azərbaycan QHT Alyansı ATƏT-in Bakı Ofisinin dəstəyi ilə 2006-cı ilin fevral-avqust ayları ərzində Azərbaycanda Yuvenal Ədliyyəyə – yetkinlik yaşına çatmayanlar barəsində ədalət mühakiməsinin icrasına məsul olan qurumların fəaliyyətinin monitorinqini həyata keçirib. Monitorinqin keçirilməsində məqsəd bu sahədə ölkədəki real vəziyyəti araşdırmaq, problemləri, onların meydana çıxması səbəblərini aşkar etmək, eyni zamanda problemlərin aradan qaldırılması yolları və usullarını müəyyən etmək, bu barədə məsul şəxslərin fikir və təkliflərini öyrənmək və təhlil etməkdən ibarət olub. Azərbaycanda Yuvenal Ədliyyənin təkmilləşdirilməsi və beynəlxalq standartların tətbiqi, mövcud vəziyyətin Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq aktlara uyğunluğunun müəyyənləşdirilməsi də layihənin hədəfləri sırasında olub.
Layihənin nəticəsi olaraq hazırlanmış hesabatın, verilmiş təklif və tövsiyələrin dövlət orqanları, Milli Məclis, beynəlxalq təşkilatlar, milli QHT-lər və bütövlükdə ictimaiyyətə təqdim edilməsi də nəzərdə tutulub.
Monitorinq respublikanın bütün şəhər və rayonlarını əhatə etmişdir. Monitorinq zamanı aşağıda göstərilən qurum və müəssisələrin fəaliyyəti araşdırılmışdır: 1. Yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyalar; 2. Polis idarələrində (şöbələrində) müvəqqəti saxlama təcridxanaları; 3. Ədliyyə Nazirliyinin 3 saylı İstintaq təcridxanası (məhkəməyə qədər təcridetmə mərkəzi); 4. Ədliyyə Nazirliyi Penitensiar Xidmətinin Tərbiyə Müəssisəsi (uşaqlar üçün); 5. 4 saylı cəzaçəkmə müəssisəsi (qadınlar üçün); 6. Xüsusi tədris müəssisələri:
Quba rayon Oğlan uşaqları üçün texniki-peşə məktəbi, və Bakı şəhəri Mərdəkan qəsəbəsi Oğlan uşaqları üçün açıq tipli xüsusi internat məktəbi.
Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar uşaq hüquqlarının müdafiəsi sahəsində başlıca rola malik olan, uşaqlara qarşı zorakılığın və onların hüquqlarının pozulmasının qarşısını alan və uşaqlar arasında hüquqpozmaların profilaktikasını həyata keçirən əsas qurumlardan biridir. Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar hər bir inzibati şəhər və ya rayonda icra hakimiyyətlərinin nəzdində fəaliyyət göstərir. Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar heç bir mərkəzi hökumət qurumunun qarşısında birbaşa hesabatlı olmasa da, onların hazırladıqları hesabatlar icra hakimiyyəti başçısının müavininə təqdim edilir. İcra hakimiyyəti isə rüb üzrə hesabatı Nazirlər Kabinetinə – Yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə Respublika Komissiyasına təqdim edir. Lakin, Respublika Komissiyası rayon və şəhərlərdə fəaliyyət göstərən Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə Komissiyalar üzərində bilavasitə rəhbərliyə malik deyil.
Ümumiyyətlə qeyd etmək lazımdır ki, icra hakimiyyətləri uşaq hüquqlarının müdafiəsi sahəsində əhəmiyyətli rola malikdir və bu sahədə fəaliyyət üç istiqamət üzrə həyata keçirilir: 1) Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiya; 2) qəyyumluq və himayə orqanı və 3) tibbi-psixoloji- pedaqoji komissiya. Burada sadalanan hər üç təsisatın uşaq hüquqları və uşaq məsələləri ilə məşğul olmalarına baxmayaraq, keçirilmiş monitorinq yalnız Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyaların fəaliyyətini əhatə edib. Monitorinq üçün məhz bu qurumun seçilməsi, onun
11 yetkinlik yaşına çatmayanlar tərəfindən törədilən hüquq pozuntularının, o cümlədən uşaq cinayətkarlığının profilaktikası sahəsindəki rolu olub.
Polis idarələrində (şöbələrində) müvəqqəti saxlama təcridxanaları Daxili İşlər Nazirliyinin tabeliyindədir.. Uşaqlar və böyüklər üçün ayrıca müvəqqəti saxlama təcridxanaları olmadığı üçün, uşaqların bu ümumi mərkəzlərdə saxlanılmasının öyrənilməsi vacibdir.
3 İnstintaq təcridxanası Ədliyyə Nazirliyinin tabeliyindədir və əsas vəzifəsi istintaq və məhkəmə gedişatı zamanı şəxslərin təcrid edilməsidir. İstintaq təcridxanası üç bölmədən ibarətdir. Bu bölmələrdən biri uşaqların saxlanılması üçün nəzərdə tutulub və monitorinq zamanı məhz uşaqlar saxlanılan bölmə monitorinq edilib.
Tərbiyə Müəssisəsi Ədliyyə Nazirliyi Penetensiar Xidmətinin tabeliyindədir və yetkinlik yaşına çatmayanların azadlıqdan məhrumetmə növündə cəza çəkdiyi yeganə müəssisədir.
4 saylı cəzaçəkmə müəssisəsi Ədliyyə Nazirliyi Penetensiar Xidmətinin tabeliyindədir və qadınların azadlıqdan məhrumetmə növündə cəza çəkdiyi müəssisədir.
Azərbaycanda qanunla ziddiyyətdə olan uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuş iki müəssisə - Bakı şəhər Mərdəkan qəsəbəsi Oğlan uşaqları üçün xüsusi açıq tipli internat məktəbi və Quba rayonu Oğlan uşaqları üçün xüsusi texniki-peşə internat məktəbi fəaliyyət göstərir. Mərdəkan qəsəbəsində fəaliyyət göstərən internat mətkəbində 8-16 yaşında olan uşaqlar, Quba rayonunda yerləşən müəssisədə isə 14-18 yaşlı uşaqlar təhsil və tərbiyə alırlar. Aşağıda göstərilən yetkinlik yaşına çatmayanlar xüsusi tədris müəssisələrinə yerləşdirilə bilər: qeyri-qanuni hərəkətlərə və hüquq pozuntularına yol verən; psixoloji zorakılıq qurbanı olan; məktəbə getməyən və valideynləri ilə çətin münasibətlərdə olan; polis orqanları tərəfindən əvvəlki hüquq pozuntularına görə qeydiyyata və nəzarətə götürülmüş, lakin reabilitasiyası mümkün sayılmayan; ağır və xüsusilə ağır cinayətlər törətmiş, lakin qanunvericilikdə göstərilmiş yaş məhdudiyyətinə görə cinayət məsuliyyəti daşımayan uşaqlar. Sadalanan uşaqlar yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar tərəfindən bu müəssisəyə yerləşdirilə bilər. Həmçinin, valideynlər və ya qanuni nümayəndələrin xahişi ilə də komissiya uşağın müəssisəyə yerləşdirilməsinə qərar verə bilər.
Layihə çərçivəsində, yuxarıda sadalanan müəssisə və qurumlarla yanaşı, yetkinlik yaşına çatmayanlar barəsində aparılan məhkəmə proseslərinin də monitorinqi həyata keçirilib. İl ərzində yetkinlik yaşına çatmayanlar baraəsində aparılan məhkəmə proseslərinin sayı az olsa da, onların monitorinqi məhkəmə prosedurları və məhkəmə prosesində iştirak edən əsas tərəflərin fəaliyyətinin qiymətləndirilməsinə imkan yaratdı. Təlimlər və Monitorinqi aparan təşkilatlar
12 Monitorinq Uşaq Hüquqları üzrə Azərbaycan QHT Alyansının aşağıdakı üzv-təşkilatları tərəfindən həyata keçirilib: -
Ümidli Gələcək Gənclər Təşkilatı -
“Azadlıqdan Məhrumetmə Yerlərinin Müşahidəsi” İctimai Birliyi -
Azərbaycan Gənc Hüquqşünaslar Birliyi -
“Hüquq Dünyası” İctimai Birliyi -
“El” İnkişaf Proqramları Mərkəzi. Göstərilən təşkilatların iyirmi nəfər mütəxəssisdən ibarət monitorinq qrupları fevral-avqust ayları ərzində monitorinqlərdə iştirak edib. Monitorinqin keçirilməsi üçün hazırlıq mərhələsi hələ 2005-ci ilin payızından başlanıb. 2005-ci il 21-26 noyabr tarixində bir qrup QHT və dövlət orqanlarının nümayəndələri üçün yuvenal ədliyyə sahəsində ilk təlim keçirilib. İsveçrəli keçmiş yuvenal hakim Andre Dünantın apardığı təlim kursu zamanı, nəzəri məsələlərin əhatə olunması ilə yanaşı, bir sıra təcrübi məşğələlər də həyata keçirilib.
12-16 dekabr tarixində isə, bilavasitə monitorinqi həyata keçirəcək şəxslər üçün yuvenal ədliyyə üzrə almaniyalı mütəxəssis, yuvenal hakim Dyerk Helmken və “Azadlıqdan Məhrumetmə Yerlərinin Müşahidəsi” İctimai Birliyinin mütəxəssisi Sevinc Əliyeva tərəfindən beynəlxalq hüquq və standartlar, o cümlədən yerli qanunvericiliyi ehtiva edən məsələlərlə bağlı təlim- seminar reallaşdırılıb. Bundan sonra cənab Helmken, keçiriləcək monitorinq üçün, sorğu materiallarının ilkin variantını qısa müddət ərzində hazırlayaraq Uşaq Hüquqları üzrə Azərbaycan QHT Alyansına təqdim edib. Sorğular toplusu Alyansın mütəxəssisləri tərəfindən təkmilləşdirildikdən və yerli xüsusiyyətlərə uyğunlaşdırıldıqdan sonra kitabça şəklində nəşr edilib.
2006-cı ilin fevralında monitorinqi icra edəcək şəxslər üçün təcrübi məsələlər, monitorinq zamanı qarşıya çıxa biləcək suallarla bağlı iki günlük yekun seminar həyata keçirilib.
Aprelin ortalarından başlayaraq, hər biri iki nəfərdən ibarət olan 8 monitorinq qrupu Respublikanın bütün rayonlarına səfərlər edib yerlərdə fəaliyyət göstərən icra hakimiyyətləri yanında yaradılmış yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyaların və rayon polis idarələri (şöbələrinin) müvəqqəti saxlama təcridxanalarının fəaliyyəti ilə tanış olublar. Bu səfərlər zamanı komissiyaların sədrləri, yaxud məsul katibləri, eləcə də RPŞ-lərin İctimai Təhlükəsizlik Bölməsinin Yetkinlik yaşına çatmayanlarla profilaktik işin təşkili qrupunun inspektorları və MST-lərin rəisləri ilə müsahibələr aparılıb. 13 I. EMPİRİK TAPINTILAR
Azərbaycanda yuvenal ədliyyə sistemində problemlər müxtəlif səpkili və çox mürəkkəbdir. Bunların hamısı uşaq hüquqları baxımından vacib hesab olunmalıdır. Ər-Riyad Prinsipləri, Pekin Qaydaları və BMT UHK kimi beynəlxalq qayda və prinsiplər qanunla mühakimə edilmiş uşaqlarla rəftarın əsasən həmin uşağın cəmiyyətə yenidən inteqrasiyasına yönəldiyini bildirir və uşağı buna ruhlandırmağı və ya həmin mühitdə konstruktiv rol oynamağı tələb edir. Bu yanaşma Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsində əksini tapsa da, reallıqda, yuvenal ədliyyə sistemində buna tam riayət edilmir.3
Azərbaycanın Respublikasının rayonlarında aparılmış monitorinqin ümumi nəticələri ondan ibarətdir ki, bölgələrdə qanunla münaqişədə olan yetkinlik yaşına çatmayanlarla aparılan iş arzu olunan səviyyədə deyil. İstər icra hakimiyyətləri yanında yaradılmış yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyalar, istər rayon polis şöbələrində fəaliyyət göstərən ictimai təhlükəsizlik bölməsinin yetkinlik yaşına çatmayanlarla profilaktiki işin təşkili qruplarının, istərsə də rayon məhkəmələrinin bu sahədəki fəaliyyətləri günün tələblərinə cavab vermir. Göstərilən orqanlar ya onların üzərinə düşən işin öhdəsindən lazımınca gələ bilmir, ya da öz vəzifələrini layiqincə icra etmirlər.
Aparılmış müşahidələr və sorğular əsasında aşağıdakı ümumi çatışmazlıqları qeyd etmək mümkündür: 1.1. Yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyalar:
həddindən artıq çox olması
Komissiya sədrlərinin icra strukturlarında yüksək vəzifə tutması bir yandan komissiyaların səlahiyyətli qurum kimi fəaliyyət göstərməsinə zəmin yaradırsa, digər tərəfdən isə, onların öz vəzifə səlahiyyətlərindən irəli gələn məsələlərlə məşğul olmaları üzündən komissiyaların işində “axsama”lara, işin səmərəli təşkilinə əngəllərin yaranmasına səbəb olur. Adətən, rayon və ya şəhər icra hakimiyyəti başçısının müavini yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyanın da sədri vəzifəsini həyata keçirir. 4 Onu da qeyd etmək lazımdır ki, komissiya üzvləri eyni zamanda bir neçə komissiyalarda təmsil olunurlar və bu da son nəticədə işlərin bir-birinə qarışmasına, onların hansı işin prioritet olduğunu müəyyən etmələrinə mane olur. Bundan başqa, komissiya üzvlərinin özlərinin (əsasən ştatlı işçi olan məsul katib və məsləhətçi psixoloqların) dediyinə görə, onları rayon icra hakimiyyətinin müxtəlif təsərrüfat işlərinə (işıq pulu yığmaq, qaz pulu yığmaq, abadlıq işləri və s.) cəlb edirlər. Bunun da nəticəsi olaraq, yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyaların sədrləri, məsul katibləri və məsləhətçi-psixoloqları işlərinə laqeyd yanaşır, komissiyanın işini ikinci dərəcəli hesab edirlər.
Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyaların ayrıca və ixtsaslaşmış təsisat kimi fəaliyyət göstərməməsi
3 Azərbaycanda Yuvenal Ədliyyə. Uşaq hüquqları üzrə Azərbaycan QHT Alyansının alternativ hesabatı, 2006. s. 9 4 Adətən komissiya sədrləri RİH başçısının 1-ci müavini, yaxud müavinlərindən biri olur. Bərdə rayonunda isə, komissiyaya sədrliyi RİH başçısının özü edir.
14
Monitorinq aparıldığı bir sıra rayonlarda yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar icra hakimiyyətləri tərkibində ayrıca qurum kimi fəaliyyət göstərmir. Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyaların sədrləri və məsul katibləri öz vəzifə və səlahiyyətləri barədə dəqiq məlumata malik deyil. Məsələn, Bakı şəhərinin Nərimanov rayonunda yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyanın fəaliyyəti RİH-nin tərkibində olan digər qurumların, məsələn, qəyyumluq və himayə orqanının fəaliyyəti ilə səhv salınır. Qəyyumluq və himayəçilik məsələlərinə dair ərizələr daha çox daxil olduğundan, yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyanın məsul katibi bu məsələlərlə əlaqədar daha böyük təcrübəyə malikdir. Vəzifələrin qarışıqlığı digər rayon və şəhərlər üzrə aparılan monitorinq nəticəsində də təsdiq edilib. Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyaların nümayəndələri ilə müsahibələr zamanı onların daha çox istinad etdikləri məsələlər məhz qəyyumluq və övladlığa götürmə məsələləri olub. Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar ilə qəyyumluq və himayə orqanları arasında olan fərq barəsində suala cavab olaraq məsul katib və psixoloqlar hər iki qurumda fəaliyyət göstərdiklərini bildiriblər. Bəzi rayonlarda isə bu qurumların üzvlərinin eyni olduğu bildirilib. Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, Astara rayonu icra hakimiyyətində yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyanın fəaliyyət göstərməli olduğunu bilmirlər. Belə ki, Astara rayon icra hakimiyyəti başçısının birinci müavini monitoriq qrupuna bildirib ki, «Astara Rayon İcra Hakimiyyəti aparatında bu adda komissiya yoxdur. Belə işlərlə polis məşğul olur».
haqqının azlığı
Monitorinq aparılan yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyaların əksəriyyətindən səmərli fəaliyyətin qurulması üçün ştat çatışmazlığı probleminin həll olunmasının əsas məsələ olduğu bildirilib. Xüsusən psixoloqlar, uşaqlar və ailələrlə birbaşa işləmək üçün sosial işçilər və digər əlavə üzvlərə ehtiyac olduğu qeyd olunub. Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar tərəfindən yetkinlik yaşına çatmayanlarla profilaktik işin səmərəli qurulmasına maneə kimi də məhz ştat çatışmazlığı göstərilib.
Müvəqqəti olaraq məsləhətçi qismində cəlb edilmiş psixoloqlar qanunla ziddiyətdə olan yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş bacarığına və təcrübəyə malik deyillər. Onlara verilən əmək haqqının məbləği də çox azır. Məhz buna görə, əksər rayonların komissiyalarında bu vəzifələr adətən boş qalır.
Rayon icra hakimiyyəti başçıları, komissiyada iştirak etmək üçün, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının rayonlarda olan idarə və ya şöbələrinin nümayəndələrini ictimai əsaslarla komissiyaya təhkim edirlər 5 . Əksər rayon və şəhərlərdə yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyaların üzvləri passivdir və komissiyaların iclaslarında nadir hallarda iştirak edirlər. Elə buna görə də, yetkinlik yaşına çatmayanlar üzrə komissiyaların məsul katib və psixoloqları komissiya üzvlərinin və işlədikləri idarələrin adlarını çəkməkdə belə çətinlik çəkirlər. Monitorinq zamanı əldə edilən məlumatlara əsasən, sözügedən komissiyaların üzvlərinin sayı 7- 11 nəfər təşkil edir.
Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar uşaqların yerləşdirilməsini monitorinq etmir
5 Polis idarəsi (şöbəsi), əmək və əhalinin sosial müdafiəsi departamenti, gənclər və idman departamenti, təhsil şöbəsi, səhiyyə şöbəsi tərəfindən komissiyanın faəliyyətində iştirak etmək üçün təhkim edilmiş nümayəndələr və RİH-in hüquqşünası
15
Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar uşaqların dövlət uşaq müəssisələrinə yerləşdirilməsini monitorinq etməlidir 6 . Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar adətən uşaqların açıq və qapalı tədris müəssisələrinə yerləşdirməklə məşğuldur. Bakı şəhərinin bəzi yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyaları istisna olmaqla, ümumilikdə komissiyalar tərəfindən uşaqların internat müəssisələri, uşaq evləri və ya xüsusi məktəblərə müvəqqəti və ya uzun müddətli yerləşdirilməsinin monitorinqi aparılmır. Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyaların daha çox uşaqların internat müəssisələrinə yerləşdirilməsi məsələlərinə baxdığını nəzərə alsaq, uşaqların yerləşdirilməsinin dövrü monitorinqi və yenidən baxılmasının bu yerləşdirilmələrin nə dərəcədə səmərəli olub olmamasının öyrənilməsi nöqteyi nəzərindən əhəmiyyətli olduğunu görərik.
etmir
Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə Komissiyaların əksəriyyəti yetkinlik yaşına çatmayanların işlərinə dair məhkəmə proseslərində iştirak etmir. Komissiyaların nümayəndələri bunu məhkəmə proseslərindən xəbərsiz olduqlarını və məhkəmələrdən bununla bağlı məlumatların daxil olmaması ilə izah edir. Əhatə etdikləri ərazi boyu uşaqlara dair məlumatın toplanması, təhlili, araşdırılması və məruzəsi birbaşa komissiyaların vəzifəsi olduğunu nəzərə alsaq, belə qənaətə gəlmək olar ki, komissiyalar bu vəzifələrin öhdəsindən gələ bilmir. 7 Bundan əlavə, polis müvəqqəti saxlama təcridxanaları, istintaq təcridxanaları və tərbiyə müəssisəsində olan uşaqlar heç bir mərhələdə yetkinlik yaşına çatmayanlar üzrə komissiyanın nümayəndələrini görməyiblər.
Monitorinq edilmiş yetkinlik yaşına çatmayanlar komissiyalarının heç biri məhkəmələr tərəfindən uşaqlara qarşı çıxarılan cəzalandırma tədbirlərinin yüngülləşdirilməsi, cəzanın çəkilməmiş hissəsinin daha yüngül cəza ilə əvəz edilməsi və ya uşağın vaxtından əvvəl cəzadan azad edilməsi və s. məsələlərlə bağlı indiyədək hər hansı bir məhkəməyə müraciət etməyib 8 .
sahəsində təklif və tövsiyələr vermir
Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar fəaliyyət göstərdiyi ərazi üzrə uşaqlar arasında cinayətkarlıq və digər hüquqpozmalara dair mütamadi araşdırmalar aparmalı, mövcud vəziyyəti və onun dinamikasını təhlil etməli, müəyyən edilmiş cinayətkarlıq və hüquqpozmaların törədilməsi səbəblərini öyrənməli və bu halların profilaktikası və aradan qaldırılması məqsədi ilə tövsiyə və təkliflərini hazırlamalıdır 9 . Monitorinq zamanı sənədlərlə, rüblük və illik hesabatlarla tanışlıq onu deməyə əsas verir ki, komissiyalar fəaliyyət sahələri üzrə hər hansı bir təhlillərin aparılması, təklif və tövsiyələrin verilməsi ilə məşğul olmur.
Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar uşaqlara ünvanlanan, onların hüquqlarının qorunması, sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, reabilitasiyanın aparılması, qanunla ziddiyyətdə olan uşaqların cəmiyyətə inteqrasiyası və davranışlarının korreksiyası, təhsili və ya onlara təsir edəcək qanunlar, əsasnamələr və hüquqi-normativ aktların hazırlanmasında iştirak etməlidirlər 10 . Lakin monitorinq onu göstərdi ki, əksər komissiyalar vahid bir qurum olaraq yerli, regional və milli səviyyədə hər hansı bir sənədlərin, proqramların və fəaliyyət planlarının hazırlanmasında
6
(par.3). 7 “Sizin rayon və ya şəhərdən müvəqqəti saxlama təcridxanası, instintaq təcridxanası və ya tərbiyə müəssisəsində uşaq saxlanılırmı?” sualına komissiya nümayəndələri aydın cavab verə bilmədi. 8 Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyanın Əsasnaməsi, 31 may 2002. II Hissə Mad. 5 (par.11) 9 Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyanın Əsasnaməsi, 31 may 2002. II Hissə Mad. 5 (par.18) 10 Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyanın Əsasnaməsi, 31 may 2002. 16
iştirak etməyib. Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar tərəfindən Nazirlər Kabinetinə və RİH-ə təqdim edilən rüblük və illik hesabatlara nəzər yetirsək və bu məsələlərə dair heç bir məlumatın olmadığını nəzərə alsaq, yuxarıda təsvir edilmiş vəziyyətin nəyə görə baş verdiyini anlamaq olar. Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar tərəfindən hazırlanan və Nazirlər Kabinetinə və RİH-ə təqdim edilən 1-3 səhifəlik hesabatlar daha çox komissiyanın görüşləri, məktəblərə etdikləri səfərlər, uşaqlara aid təşkil etdikləri və iştirak etdikləri tədbirlər, keçirilmiş konsertlər və digər mədəni tədbirləri təsvir edir və nadir hallarda, müzakirə edilmiş şikayətlər və ya daxil olan işlər üzrə çıxarılan qərarlara dair məlumatı əks etdirir. Nəticə etibarilə belə qənaətə gəlmək olar ki, yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar uşaqlarla işləyən əsas qurum kimi öz vəzifələrini yerinə yetirə bilmir.
etmir
Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyalar qanuna uyğun olaraq az ağır və böyük ictimai təhlükə törətməyən cinayətlərə dair işlərə baxa və qanunda nəzərdə tutulmuş müxtəlif alternativ tərbiyəvi tədbirlər tətbiq edə bilər 11 . Lakin buna baxmayaraq, monitorinq onu göstərdi ki, son 2-3 il ərzində heç bir komissiya bu sahədə olan işlərə baxmayıb.
Monitorinq nəticəsində müəyyən olundu ki, yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyaların Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanına Əfv komissiyasına müraciət etmək hüququna malik olmasına baxmayaraq, indiyədək heç bir komissiya 14-18 yaşında olan və məhkəmə tərəfindən azadlıqdan məhrum etmə cəzasına məhkum edilmiş hər hansı bir uşağın əfv edilməsi ilə bağlı Əfv komissiyasına müraciət etməyib 12 .
Qanuna əsasən, komissiya uşağın inkişafı, reabilitasiyası, inteqrasiyası, işlə təmin edilməsi və ya təhsili ilə bağlı dövlət və qeyri-hökumət təşkilatları, biznes qurumlarına müraciət etmək və onlardan dəstək istəmək hüququna malikdir. Məsələn, uşağın işlə təmin edilməsi məqsədilə komissiya hər hansı bir supermarketə və ya uşaqların idmana cəlb edilməsi ilə bağlı Azərbaycan Olimpiya İdman Mərkəzlərinə müraciət ünvanlaya bilər. Lakin montorinq nəticəsində yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyaların əksəriyyətinin yetkinlik yaşına çatmayanların tərbiyəsi, işə düzəlməsi, və ya təhsili ilə əlaqədar 13 dövlət orqanlarına, müəssisələrə, təşkilatlara rəsmi müraciət etmədiyi 14 aşkar olundu.
keçirmir
Yetkinlik yaşına çatmayanlarla iş üzrə komissiyaların iclaslarının vaxtı qeyri-müəyyəndir və bəzi rayonlarda daimi müntəzəmliyə malik deyil. Bəzi sədrlər və məsul katiblər, ümumiyyətlə, sonuncu iclasın vaxtını belə xatırlaya bilməyib.
şəkildə istifadə edir Kataloq: system -> files -> articles articles -> Əmri icra etməmə hərbi xidmət əleyhinə olan cinayət kimi Əzizov Ceyhun Həmid oğlu files -> Bu say›m›zda sizlere TÜB‹tak popüler Bilim articles -> Cinayət hüququnun bəzi fəlsəfi müddəaları haqqında articles -> Istehlakçının məlumat kitabı articles -> Cərimə cəzanın bir növü kimi articles -> Hərbi xidmət əleyhinə olan cinayətlər: müqayisəli təhlil və ibtidai istintaqin məsələləri Yüklə 1,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|