Həkimlər üçün Vərəm üzrə Təkmilləşdirmə Kursu



Yüklə 4,8 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/11
tarix25.01.2017
ölçüsü4,8 Mb.
#6397
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11

Həkimlər üçün Vərəm üzrə Təkmilləşdirmə Kursu 

HƏKIMLƏR ÜÇÜN VƏRƏM ÜZRƏ TƏKMILLƏŞDIRMƏ KURSU 
Dünya Tibb Birliyi 
Lilly MDR-Vərəmə qarşı Birlik tərəfindən müdafiə və Nyu-Cersi Tibb Məktəbi Qlobal Vərəm İnstitutunun texniki köməyi ilə © Dünya Tibb Birliyi 
© Dünya Tibb Birliyi 
Dünya Tibb Birliyi (DTB) təxminən 7 milyon müxtəlif ixtisaslı həkimləri təmsil edən beynəlxalq təşkilatdır. Bu təşkilat, 18 Sentyabr 1947-ci ildə Parisdə 
DTB-nin Birinci Ümumi Şurasında 27 müxtəlif ölkədən olan həkimlərin görüşü zamanı yaranıb. Həmin təşkilat həkimlərin müstəqilliyini təmin etmək və 
bütün insanlara hər zaman tibbi köməyin mümkün olan ən yüksək standartlarına, etik normalarına, təhsil və sağlamlıqla bağlı insan hüquqlarına uyğun şəkildə 
işləmək üçün yaradılıb. Bütün dünya üzrə 95 Tibb Birliyi DTB-yə daimi üzv kimi daxil edilib. DTB fərdi həkimlər üçün də Asossasiya Üzvlüyünü təklif edir. 
DTB  öz üzvlərinin sərbəst məlumat almaları və fəal əməkdaşlıqları üçün forum təşkil edir. Bu forumun məqsədi tibbi etikanın ən yüksək standartları və peşəkar 
qabiliyyətlə bağlı ümumi fikrə nail olmaq, bütün dünyada həkimlərin peşəkar azadlığını irəli sürmək və həkim sənətinin Qayğı, Etika və Elm kimi ənənələrinin 
saxlanmasını təmin etməkdir. Bu nadir əməkdaşlıq xəstələr üçün sağlam mühitdə yüksək dərəcəli humanitar yardıma nail olmağa kömək edir, bütün dünyada 
insanların həyat keyfiyyətini artırır.   
Daha ətraflı məlumat üçün www.WMA.net daxil ola bilərsiniz. 
İmtina
Bu nəşrdə əksini tapan məlumatların təsdiqlənməsi üçün Dünya Tibb Birliyi və Nyu-Cersi Tibb Məktəbi (NCTM) Qlobal Vərəm İnstitutu bütün lazımi 
tədbirləri görüb. Lakin, bu kurs nə xüsusi, nə də hər hansı bir nəzərdə tutulan təminatla keçirilir. Materialların istifadəsi və interpritasiyası oxucunun məsuliyyəti 
altındadır. Heç bir halda Dünya Tibb Birliyi və Nyu-Cersi Tibb Məktəbi (NCTM) Qlobal Vərəm İnstitutu bu kursun istifadəsi nəticəsində yaranan ziyana 
görə məsuliyyət daşımayacaq. Vərəmin inkişafı ilə bağlı tədqiqatlar və təcrübələrə gəlincə isə, onu deyə bilərik ki, ÜST bununla bağlı təlimatlarını yeniləyəcək. 
Biz bütün bu dəyişiklikləri kursa daxil etməyə çalışacağıq, lakin bütün hallarda təlimatların son variantını əldə etmək üçün ÜST-nın saytına daxil olmanızı 
xahiş edirik.  
Təşəkkür:
Dünya Tibb Birliyi aşağıda adları qeyd edilən şəxslərə əməkdaşlığa görə öz dərin minnətdarlığını bildirir: 
Eli Lilly – məhdudiyyətsiz təhsil qrantı və Vərəmə qarşı mübarizədə QHT-nın əməkdaşlığı üçün yorulmaq bilmədən göstərdiyi səylərə görə.
Bu kursun hazırlanmasında və baxılmasında iştirak edən səhiyyə işçiləri və mütəxəssislər:
Dr. Laura Brandt, HİV üzrə Beynəlxalq Təlim və Təhsil Mərkəzi, Namibiya 
Dr. Cassandra Butu, ÜST – Rumıniya 
Dennis Falzon, ÜST, İsveçrə
Dr. Nzali Kancheya, Yoluxucu xəstəliklər üzrə Elmi -Tədqiqat Mərkəzi, Zambiya
Dr. Vaira Leimane, ÜST Koordinasiya Mərkəzi, Latviya
Dr. Chih-Bin Lin, Buddist Tzu Chi Ümumi Xəstəxana, Tayvan
Dr. Sundari Mase, Vərəmin aradan qaldırılması üzrə CDC-nin şöbəsi, ABŞ
Dr. Nikoloz Nasidze, Tibbi Xidməti üzrə Beynəlxalq Təşkilat, Gürcüstan
Alice Njorage, Şərqi Dekanlıq AIDS və Yardım Proqramı, Keniya
Dr. Hernán Reyes, BQXK, İsveçrə
Dr. Nelly Solomonia, Vərəm və Ağ ciyər xəstəlikləri üzrə Milli Mərkəz, Gürcüstan 
Prof. Anton Stoltz, Tibbi Sanitariya/ İqtisadi və Ticarət üzrə Fakültələr, Cənubi Afrika
Bu kursun hazırlanması prosesinə aşağıdakı şəxslər və təşkilatlar da cəlb edilmişdir:
Nisha Ahamed, NCTM Qlobal Vərəm üzrə İnstitut
Dr. Patrizia Carlevaro, Lilly MDR-Vərəmə qarşı Birlik
Jacob Creswell, HELP Dizayn Qrupu
Alka Dev, Vərəm üzrə müstəqil Məsləhətçi 
Dr. Alfred Lardizabal, NCTM Qlobal Vərəm üzrə İnstitut
Dr. Bonita T. Mangura, NCTM Qlobal Vərəm üzrə İnstitut
Eileen Napolitano, NCTM Qlobal Vərəm üzrə İnstitut
Tristan Piguet, Lilly MDR-Vərəmə qarşı Birlik
Dr. Lee B. Reichman, NCTM Qlobal Vərəm üzrə İnstitut
Dizayn: Miguel Bernal, HELP Dizayn Qrupu  
© 2007 Dünya Tibb Birliyi, Inc. Bütün hüquqlar Qorunur. Orijinal məlumat  mənbəsindən icazə alınmasını nəzərə alaraq, qeyri-kommersiya məqsədli şəxsi 
istifadə üçün bu sənədin maksimum10 sayda surətini çıxarmaq olar. Hər hansı bir şəkildə və ya hər hansı bir məqsədlə istifadə olunması, bərpa sistemində 
saxlanması və ya hər hansı bir formada köçürülməsi üçün sizdə yazılı icazə olmalıdır. İcazə üçün müraciətlər Dünya Tibb Birliyinə göndərilməlidir: The World 
Medical Association, B.P. 63, 01212 Ferney-Voltaire Cedex, France, email: wma@wma.net Fax (+33) 450 40 5937.

Dünya Tibb Birliyi 
Lilly MDR-Vərəm Birliyi tərəfindən dəstəyi
Nyu-Cersi Tibb Məktəbi 
Qlobal Vərəm İnstitutunun 
Texniki köməyi ilə 

Mündəricat 

Giriş
 
 
 
 
 
 
 
 
Vərəmin Qlobal Epidemiologiyası 
Multidərmanlara Rezistent Vərəm (MDR-Vərəm)
Yüksək dərəcədə Dərmanlara Rezistent Vərəm (XDR-Vərəm)
Vərəm və  İnsan İmmun Çatışmamazlığı Virusu (İİV) 
Vərəmə dair qayğı üzrə Beynəlxalq Standartlar (VQBS)      
Stop Vərəm Strategiyası 
Vərəmə nəzarətdə həkimlərin rolu
Bu kursu necə istifadə etmək olar
Akronimlər-Qısaltmalar
Vərəmin Etiologiyası və Patogenezi
Vərəmin Etiologiyası və Yayılması 
Patogenez və Kliniki İlkin Əlamətlər  
Ağ ciyər Vərəmi (ACV)
Ağ ciyərdən kənar Vərəm  (ACKV)
BCG Peyvəndi
Yoluxma riski
Vərəmə yoluxma və Vərəm xəstəliyinə doğru inkişaf 
Dərmanlara qarşı Rezistent Vərəm
Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar
Vərəmin diaqnostikası
Müayinə üçün müraciyət edən xəstələr arasında Vərəmə sübhəli olanların identifikasiyası 
Vərəm əlamətləri olan xəstələr 
Vərəmə şübhəli əlamətləri olan xəstənin Birincili Qiymətləndirilməsinin təşkili 
Xəstənin Tibbi Anamnezi və Kliniki Müayinəsi 
Diaqnostik Üsullar və Testlər
Yaxmanın mikroskopiyası 
Əkmə 
Dərmana qarşı həssaslıq testləri (DHT)
Nuklein turşularının amplifikasiya müayinəsi
Xətti zond sınağı 
Döş qəfəsinin radioqrafiyası 
Tuberkulin əsaslı dəri testi
Qamma interferon rilizinq analızı (IGRAs) 
Aktiv Vərəmi aşkar etmək üçün seroloji və digər diaqnostik testlər
Yaxma Müayinəsi üçün Bəlğəmin Toplanması 
Bəlğəmin  toplanma prosedurları 
Bəlğəmin Digər Toplanma Üsulları 
Vərəm və İİV Xəstəlik hallarının Aşkar edilməsi 
Ağ ciyər vərəminə şübhəli olan xəstələr 
Ağ ciyərdən kənar vərəmə şübhəli olan xəstələr 
MDR-Vərəmə şübhəli olan xəstələr 
MDR-Vərəmə yoluxma Riski yüksək olan Qruplar 
8
10
11
14
16
17
18
19
20
25
26
26
27
27
29
30
32
34
41
41
42
42
43
43
43
44
45
45
46
46
47
48
48
48
50
50
51
52
52
53
6
23
39
M
ün

ric
at 
2
1

Uşaqların diaqnostikası 
Xəstəlik halları haqqında hesabat
Təmas hallarının araşdırılması 
İzoniazidlə Profilaktik Müalicə məqsədi ilə Hədəf Qrupları
Ağ ciyər  Vərəmli xəstə anaların uşaqları
5 yaşına çatmamış uşaqlar
İİV-na yoluxmuş xəstələr
Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar
Vərəmli Xəstələrin Müalicəsi 
Vərəm Xəstəlik Hallarının və Təyinatının Təsnifatı
Xəstəliyin lokallaşma nahiyəsi
Bakteriologiya
Əvvəlcədən müalicə olunmuş Vərəmin tarixçəsi
İİV statusu 
Standartlaşdırılmış Müalicə Rejimləri
Dərmanların müəyyən edilmiş dozalarının kombinasiyası (FDCs)
Vərəm Müalicə Rejimləri üçün Dərman Kodları (Verilmə qaydası)
Uyğun Müalicə Rejiminin Seçimi
Yeni Vərəmli xəstənin rejimi 
Əvvəlcədən müalicə almış Vərəmli xəstələr 
Birbaşa Müşahidə altında aparılan Müalicə 
Vərəmin müalicəsinə Nəzarət edilməsində Həkimlərin Rolu  
Müalicəyə Nəzarət 
Nəzarətdə olan xəstələrin müayinə cədvəli
Müalicə üzrə qərarlar
Əlavə Təsirlər
Hepatitlər
Dəridə səpkilər 
MDR-Vərəmli xəstələr arasında dərmanların əlavə təsirlərinin olması
Müalicə nəticələrinin müəyyən edilməsi 
Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar
Xüsusi Situasiyalar
Vərəm və İİV 
Antiretroviral terapiyanı (ART) nə vaxt başlamaq  
Rifampin və antiretroviral terapiya 
İmmunoloji yenidənqurma iltihab sindromu (IRIS)
Ko-trimoksozol ilə profilaktik müalicənin (CPT) təminatı  
Antiretroviral terapiyada, eləcədə vərəmin müalicəsində DOT-a zəmanət vermək
Uşaqlarda Vərəmin Müalicəsi 
Hamilə və Süd verən Qadınlarda Vərəm xəstəliyi
Dərmanlara qarşı Rezistent Vərəm 
Uşaqlarda MDR-Vərəmin müalicəsi 
Müalicə müddəti 
MDR-Vərəm üçün DOT
Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar
54
55
56
57
58
58
58
60
69
69
70
70
71
72
72
72
73
74
76
78
79
80
80
81
82
84
84
84
85
87
97
97
98
100
100
100
101
101
102
106
106
106
108
67
95
4
3

Xəstə-Həkim Ünsiyyəti
Xəstə-Həkim Ünsiyyətinin yaxşı olmasının vacibliyi
Xəstənin biliklərinin qiymətləndirilməsi (Suallar verib, qulaq asmaq) 
Sadə danışıq dilindən istifadə
Qeyri-verbal əlaqə  
Ruhlandırıcı suallar 
Yoxlama suallarının verilməsi 
Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar
Müalicəyə riayət edilməsi 
Müalicəyə riayət edilmənin vacibliyi 
Xəstə-Mərkəzləşdirilmiş yanaşma
Birbaşa nəzarət altında müalicə 
Riayət etmək: Maneələr və Strategiyalar
Stiqma
Tibbi qulluq və xəstəxanaya yerləşdirmək üçün göndəriş 
Həvəsləndirici vasitələrin təmin olunması 
Dərman Qəbulunu Buraxan Xəstələr 
Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar
Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət
Vərəm İnfeksiyasına Nəzarətin Strategiyaları
Xəstənin Yoluxuculuğu 
İnzibati Nəzarət Strategiyaları 
Ətraf mühitə aid Nəzarət Strategiyalar 
Təbii ventilasiya 
Avadanlıqların və insanların yerləşməsi 
Filtrlər
Ultrabənövşəyi bakterisid şüalar
Fərdi Respirator Müdafiə 
Respiratorlar 
Uyğunluq və uyğunluq testi
Üz maskaları
Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar
Xülasə
Əlavələr
İstinad edilən  mənbələr
117
117
118
119
119
120
122
129
129
130
132
132
134
136
136
139
145
146
147
149
150
150
151
152
153
154
155
156
158
115
127
162
181
161
143
M
ün

ric
at 
6
7
5

Bu kurs, Vərəmli xəstələrə qulluq və Vərəm xəstəliyinin idarə 
olunması prosesinə  cəlb edə bilən həkimlər (həm ictimai, həm də 
özəl sektorda  çalışan) üçün təkmilləşdirmə kursu kimi nəzərdə 
tutulub. Kursun dinləyicilərini terapevtlər, ailə həkimləri və ağ 
ciyər və yoluxucu xəstəliklər üzrə həm səhiyyədə, həm də özəl 
sektorda çalışan mütəxəssislər təşkil edir. Baxmayaraq ki, bu kursun 
əsas dinləyiciləri həkimlərdir, tibb bacıları və səhiyyə xidmətinin 
digər işçiləridə buradan faydalı məlumatlar əldə edə bilərlər.  
 
Kurs bütün həkimlərin (ictimai və özəl sektorda çalışan) əməl 
etməli geniş şəkildə tətbiq edilən və xəstəlik halın aşkarlıq 
prinsiplərə əsasən qurulan 
Vərəmə Qayğı üzrə Beynəlxalq 
Standartlara (VQBS) əsaslanır. VQBS Vərəmli xəstələrin olduğu 
bütün ölkələr və müalicə müəssisələrində xəstələrə qulluq və 
xəstəliyin müalicəsinə dair standartlar irəli sürür.  Eləcədə,  bu kurs 
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) Təlimatlarına və Vərəmə 
nəzarət prosesinə dair tövsiyyətlərə əsaslanır və onlara uyğun gəlir.  

VQBS  ilə uyğun gələn, bu kurs ümumi prinsipləri və 
standartları önə çəkərək, müxtəlif ölkələrdə və bölgələrdə 
istifadə üçün nəzərdə tutulub. Coğrafi baxımdan və peşəkarlıq 
nöqteyi nəzərindən bu kurs çox geniş və müxtəlif tərkibli 
kütləni əhatə edir, lakin bunu da nəzərə almaq lazımdır ki, 
bütün oxucular üçün bir ölkə səviyyəsində xüsusi təfsilatlar əks 
olunmuş və idarəetməyə dair məlumatlar təmin edən ətraflı 
məlumat mənbəyinin yaradılması çox çətindir. Bu səbəbdən 
də, bu kurs Vərəm üzrə tam məlumat mənbəyi kimi nəzərdə 
tutulmayıb. O daha çox Vərəmin idarəolunmasının əsas 
prinsiplərini təkrarən gözdən keçirmək və həkimlərə aid olan 
geniş mövzuları əhatə etmək və eləcədə, didaktik yanaşma və 
qəbul edilmiş xüsusi təlim məqsədlərindən istifadə etməklə 
hazırlanan təkmilləşdirmə kursudur.
    
Vərəmə nəzarət proqramlarının effektivliyini təmin edən ən 
vacib amil Vərəmli xəstəyə lazımi qulluğun olmasıdır.Əgər 
xəstəyə edilən qulluq lazımi şəkildə deyilsə, o halda nəzarətdə 
lazımi qaydada ola bilməz. Bu səbəbdən və həmçinin fərdi 
xəstələrin sağlamlığına qayğı göstərərək bütün səhiyyə 
işçiləri yerli şəraitin məhdudiyyətini nəzarə alaraq onların 
tabeçiliyində olan Vərəmə dair xidmətlərin mümkün olan ən 
yüksək səviyyədə göstərilməsini təmin etməlidirlər. Bu kursda 
olan məlumat həkimlərin Vərəmli xəstələrin diaqnostika, 
müalicə və idarəolunmasında yüksək səviyyədə effektiv bir 
tibbi qayğını göstərmələri və bununla da, Vərəmin dünyada 
ümumi yükünün azalmasına yardım etmək məqsədini daşıyır.
H
ək
iml
ər ü
çü
n V
ər
əm ü
zr
ə T
ək
mil
ləş
di
rm
ə K
ur
su

0–24
25–49
50–99
100–299
300
No estimate
Estimated new TB 
cases (all forms) per 
100 000 population
ÜST 
bir çox ölkələrdə vərəmin xəstəlik və 
ölüm hallarına səbəb olmasını və dünyada 
ictimai sağlamlığa təhlükə yaradan bir problem kimi geniş şəkildə 
artmasını nəzərə alaraq 1993-ci ildə Vərəm xəstəliyini qlobal fövqəladə 
vəziyyət kimi elan etmişdir. Dünya əhalisinin üçdə bir hissəsi Vərəm 
xəstəliyini törədən 
Mycobacterium tuberculosis bakteriyasına latent 
formada yoluxub. 2008-ci ildə bütün dünyada Vərəm xəstəliyinin 9.3 
milyon yeni xəstəlik halı və Vərəmlə əlaqəli olan 1.8 milyon ölüm halı 
qeydə alınmışdır.  ÜST tərəfindən hər ölkə üzrə ən son məlumatların əks 
olunduğu qlobal vərəmə nəzarətə dair illik hesabat çap olunur. 
Vərəmin Qlobal Epidemiologiyası

0–24
25–49
50–99
100–299
300
No estimate
Estimated new TB 
cases (all forms) per 
100 000 population
G
iri
ş
Mənbə: Qlobal vərəmə nəzarət: yoxlama, planlaşdırılma, maliyyələşdirmə:
ÜST hesabat 2009. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, 2009 WHO/HTM/TB/2009.411.

B
ir sıra ölkələrdə vərəmin müalicəsində istifadə olunan dərmanlara 
qarşı əmələ gələn rezistentlik halları və xüsusilə də, MDR-Vərəm 
nəzərə çarpacaq dərəcədə önəmli olan ictimayi səhiyyə probleminə çevrilib və 
Vərəmə dair qlobal nəzarətin effektiv şəkildə aparılmasına maneəçilik törədir. 
2002-2007-ci illərdə keçirilən tədqiqatlar nəticəsində 81 ölkədən 77-də Vərəmə 
qarşı iki ən effektiv dərmana (izoniazid və rifampisin) olan multi-dərmanlara 
rezistentlik kimi təyin olunan hal aşkarlanıb.  Digər ölkələrdə isə dərmana qarşı 
rezistentliyin yayılma dərəcəsi bilinmir. ÜST tərəfindən aparılan hesablamalara 
əsasən hər il 500 000-nə qədər yeni MDR-Vərəm halları meydana çıxa bilər və 
onun qlobal yayılması bir milyona yaxın xəstəlik hallarına qədər yüksələ bilər. 
2007-ci ildə ÜST tərəfindən 30 000 MDR-Vərəm xəstəlik halları barədə xəbər 
verilib. MDR-Vərəm müalicəsində daha az effektli, çox vaxt bakteriostatik 
effektə malik olan, yüksək toksikli və uzun müddətli təyinata ehtiyac olan 
dərman preparatlarından istifadə olunduğu üçün dərmanlara həssas Vərəmin 
müalicəsinə nisbətən bu müalicə daha az uğurlu hesab olunur. Bu zaman 
müalicəyə çəkilən xərc də çox vaxt yüksək olur. MDR-Vərəmin müalicəsinin 
nəticələri xəstənin ümumi vəziyyətindən və fərdi xüsusiyətlərindən çox asılıdır. 
Bununla belə, bu beynəlxalq səviyyədə qəbul olunmuş Vərəm nəzarətinə dair 
Stop Vərəm Strategiyasının elementləri daxil edilən güclü, yaxşı idarəolunan 
Vərəmə nəzarət proqramlarının dərmanlara rezistent Vərəm hallarının əmələ 
gəlməsinin və çoxalmasının qarşısını ala bilmələrinə inanmaq üçün bir sübutdur. 
Dərmanlara rezistentlik epidemiologiyasına dair daha ətraflı məlumat əldə 
etmək üçün Dünyada Vərəmə qarşı Dərmanlara Rezistentlik barəsində hesabata 
müraciət edə bilərsiniz. Eləcə də, MDR-Vərəm üzrə daha ətraflı məlumat Xüsusi 
Situasiyalar adlı 4-cü Bölmədə təqdim olunub. 
Multidərmanlara-Rezistent Vərəm (MDR-Vərəm) 

B
irinci sıra Vərəmə qarşı dərmanlardan ən azı rifampisin və izoniazidə 
qarşı rezistent (MDR-Vərəmin tərifi) və həmçinin hər hansı bir 
florxinolonlara və inyeksion olan dərmanların (amikasin, kapreomisin və 
kanamisin) üçdə birinə qarşı rezistent Vərəm yüksək dərəcədə rezistent vərəm 
(XDR Vərəm) kimi müəyyən edilir. İkinci sıra dərmanların düzgün qəbul və ya 
təyin olunmaması və bu səbəbdən qeyri-effektiv olması XDR-Vərəm növünün 
əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. XDR-Vərəmin birinci və ikinci sıra dərmanlara 
qarşı rezistent olmasına görə, müalicə imkanları əhəmiyyətli dərəcədə 
məhduddur. Buna görə XDR-Vərəmin lazımi qaydada idarəolunması zəruridir. 
İctimai səhiyyə və vərəmə nəzarət prosesi üçün qlobal təhlükəyə çevrilən XDR-
Vərəmin əmələ gəlməsi gələcək virtual müalicə olunmayan Vərəm xəstəliyi 
epidemiyasının yayılmasının mümkünlüyü səbəbindən ciddi narahatlığa 
səbəb olur. MDR- və XDR-Vərəmin effektiv aşkarlanması və müalicəsi üçün 
Vərəmə qarşı yeni dərman rejimləri, daha yaxşı diaqnostik testlər və ikinci sıra 
dərmanlara həssaslıq testlərinin beynəlxalq standartlara uyğun aparılması təcili 
şəkildə tələb olunur.
Yüksək dərəcədə Dərmanlara – Rezistent Vərəm (XDR-Vərəm)
G
iri
ş

Mənbə: Dünyada Vərəmə qarşı Dərmanlara Rezistentlik halları: Dördüncü Qlobal Hesabat. Cenevrə,
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, 2008 WHO/HTM/TB/2008.394
<15%
15 - 30%
> 60%
31 - 60% 
No data
* Sub-national coverage in India, China, 
Russia, Indonesia.
Dərmanlara qarşı Rezistent Vərəm

<15%
15 - 30%
> 60%
31 - 60% 
No data
* Sub-national coverage in India, China, 
Russia, Indonesia.
Əvvəlcədən müalicə olunmuş 
Vərəm xəstəlik hallları arasında 
hər hansı dərmanlara rezistentlik 
1994-2007
* Hindistan, Çin, Rusiya, İndoneziya
   ölkələrinin sub-milli əhatəsi. 

0–4
5–19
20–49
50
No estimate
HIV prevalence in new 
TB cases, all ages (%)
B
ütün dünyada İİV-na yoluxan 
insanların ölüm səbəblərindən ən 
çox rast gəlinən səbəb Vərəm xəstəliyidir və 
xəstəliyi müəyyən edən bu hal Qazanılmış 
İmmun Çatışmamazlığı Sindromu (QİÇS) 
kimi nəzərə alınır. Zəif immun sisteminin 
olması səbəbindən İİV infeksiyası Vərəm 
xəstəliyinin inkişafını on dəfə artırır. Əlavə 
olaraq, aktiv Vərəm xəstəliyi İİV-na yoluxan 
insanların immun sistemini daha da aşağı salır. Bu 
səbəbdən, Vərəm və İİV ko-infeksiyası olan xəstədə 
hər iki xəstəliyin gedişi sürətlə inkişaf edir. Vərəmin çox 
yayıldığı və İİV-in artdığı ölkələrdə xüsusi çətinliklər vardır. 
İİV epidemiyası nəticəsində dünyanın bir çox ölkələrində 
Vərəm hallarının sayının artması gözlənilir. Həqiqətən, 
dünyada İİV ilə yaşayan 33.2 milyon insanların üçdə birində 
Vərəm ko-infeksiyasının olması aşkarlanıb. Eləcə də, Vərəmli 
xəstələrin ölüm hallarının dörddə bir hissəsini İİV virusuna 
yoluxanlar təşkil edir ( yəni, əvvəlki haldan iki dəfə az olmayaraq). 
Dünyada bütün QİÇS xəstəliyindən dünyasını dəyişən xəstələrin 
yarısının ölüm hallarının səbəbi Vərəm olub. Vərəmə yoluxan İİV 
müsbət insanlarda İİV mənfi olanlara nisbətən verilən il ərzində 
aktiv Vərəm xəstəliyinin inkişafının 50 dəfə artıq olması ehtimalı 
var. Vərəm-İİV barədə daha ətraflı məlumat Xüsusi Situasiyalar 
adlı 4-cü Bölmədə təqdim olunub.
Vərəm və İnsan İmmunitet Çatışmamazlıq Virusu (İİV)

0–4
5–19
20–49
50
No estimate
HIV prevalence in new 
TB cases, all ages (%)
Mənbə: Qlobal vərəmə nəzarət: nəzarət, planlaşdırılma, maliyyələşdirmə:
ÜST hesabat 2009. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, 2009 WHO/HTM/TB/2009.411.
G
iri
ş
Yeni Vərəm hallarının arasında 
İİV-in yayılması, bütün yaşlar 
üçün (%)

Vərəmə qayğı üzrə Beynəlxalq Standartlar, 2ci Nəşr (VQBS)*
VQBS (Əlavə 1) 40 – dan artıq milli və beynəxalq Vərəmə qayğı və 
nəzarət təşkilatları (həm ictimai, həm də özəl sektorda  çalışan)  tərəfindən 
təsdiq olunub. VQBS-lar bütün növ Vərəm xəstələri üçün (bura yaxması 
müsbət, yaxması mənfi, ağ ciyərdən kənar Vərəm, dərmanlara rezistent və ya 
Vərəm/İİV və ya digər yanaşı gedən xəstəliklər və s. xəstəlik halları daxildir) 
yüksək keyfiyyətli qayğının göstərilməsi ilə əlaqəli bütün səhiyyə işçilərinin öz 
öhdəliklərini lazımi qaydada effektiv şəkildə yerinə yetirmələrini asanlaşdırmaq 
məqsədini daşıyır. 
İşlədiyiniz iş yerindən və ya ölkədən asılı olmayaraq, aktiv Vərəmli və ya 
Vərəmə şübhəli xəstələrə qayğı və idarəedilmənin əsas prinsipləri eynidir. Bu 
prinsiplərə daxildir:
Dəqiq və düzgün diaqnoz
Müvafiq müalicə dəstəyi və nəzarəti olan təsdiq olunmuş 
standartlaşdırılmış müalicə rejimləri 
Xəstənin aparılan müalicəyə göstərdiyi reaksiyanın olmasına nəzarət 
Əsas səhiyyə öhdəliklərin yerinə yetirilməsi
Bu fəaliyyətlər sizin ölkənizin milli Vərəm təlimatlarına əsasən aparılmalı və 

Yüklə 4,8 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin