I Maidə Surəsi 55-56

442............................. əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6

də olan boyanmış saçı!' deyə cavab verdi." [c. 1, s. 69, h: 53]

51- Mekarim'ul-Ahlak adlı əsərdə verilən məlumata görə, Peyğəmbərimiz

(s. a. a) bədəninə yağ sürərdi. Bədəninin entarisi xaricində

qalan bölgələrinə yağ sürən biri yağ sürər, sıra entarisinin

altına gəlincə yağ sürmə işini özü edərdi. [s. 35]

52- Məhrum La Yahzuruh'ul-Fakih adlı əsərdə İmam Əlidən (ə.s)

belə nəql edər: "Kreslo altı tüklərini al/götürmək pis qoxunu aradan qaldırar.

Bunu etmək təmizlikdir və təmizlik Peyğəmbərimizin (s. a. a) əmr etdiyi

bir sünnədir." [c. 1, s. 68, h: 264]

53- Mekarim'ul-Ahlak adlı əsərdə verilən məlumata görə, Peyğəmbərimizin

(s. a. a) bir sürmə qələmi vardı. Hər gecə onunla gözlərinə

sürmə çəkərdi. İstifadə etdiyi sürmə, İsmid (Antimon) sürməsi

(daşı) idi. [s. 34]

54- əl-Kafi adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Əbu Usaməyə

söykədiyi rəvayətdə İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə dediyini

nəql edər: "Dişləri misvaklamak (fırçala/danlamaq), Peyğəmbərin

(s. a. a) sün-netidir." [Fürus(n)u Kafi, c. 3, s. 23, h: 2]

55- Məhrum La Yahzuruh'ul-Fakih adlı əsərdə müəllif öz rəvayət

zənciriylə Hz. Əlinin (ə.s) 400 sözlük hədisində belə dediyini rəvayət

edər: "Dişləri misvaklamak Allahı razı edən, Peyğəmbərin

(s. a. a) sünnəs(n)i olan və ağızı təmizləyən bir tətbiqdir."

Mən deyərəm ki: Peyğəmbərin (s. a. a) dişlərini misvakladığı [və

bunu özündən bir sünnət olaraq buraxdığı] mövzusunda, hər iki

məzhəb kanalı ilə nəql edilən çox sayda rəvayət vardır.

56- Məhrum La Yahzuruh'ul-Fakih adlı əsərdə verilən məlumata görə

İmam Sadiq (ə.s) belə deyir: "Bu dörd şey peyğəmbərlərin əxlaqındandır:

Gözəl qoxu sürünmək, ülgüc ilə təraş olmaq, bədəndəki

istənməyən tükləri nura (et tökən bir dərman növü) ilə təmizləmək

və bərabər/yoldaşlarla çox yatıb qalxmaq." [c. 1, s. 77, h: 120]

57- əl-Kafi adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Abdullah

b. Sinandan İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə dediyini nəql edər:

"Peyğəmbərimizin (s. a. a) bir müşk qabı vardı. Hər dəstəmazdan

sonra onu yaş əlinə alardı. Beləcə çölə çıxdığında yaydığı təmiz

qoxudan onun gəlməkdə olduğu aydın olardı." [Fürus(n)u Kafi, c. 6, s. 515,

h: 3,]

58- Mekarim'ul-Ahlak adlı əsərdə verilən məlumata görə PeyMaide

Surəsi 116-120 ............................................ 443

gamberimiz (s. a. a) özünə ikram edilən hər ətirdən sürünər və

"Qoxusu gözəl və daşınması asan." dərdi/deyərdi. Əgər qoxudan sürünməz

isə, barmağını içinə batırıb iyləyərdi. [s. 34]

59- Eyni əsərdə verilən biliye görə Peyğəmbərimiz (s. a. a) Ud

ağacının buxarını iyləyərdi. [s. 34]

60- Zahiret'ul-Mead adlı əsərdə verilən məlumata görə Peyğəmbərimizin

(s. a. a) ən/en sevdiyi qoxu növü müşk idi.

61- əl-Kafi adı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə İshak

Tavil Attardan İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə buyurduğunu nəql edər:

"Depozit-gamberimiz (s. a. a) yemək üçün etdiyi xərcləmədən daha

çoxunu qoxu üçün edərdi." [Fürus(n)u Kafi, c. 6, s. 512, h: 18]

62- Eyni əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə İmam Cəfər

Sadiqdən (ə.s) İmam Əlinin (ə.s) belə dediyini nəql edər: "Bığlara

gözəl qoxu sürmək, peyğəmbərlərin əxlaqındandır və əməlləri

yazan mələklərə hörmət göstərməkdir." [Fürus(n)u Kafi, c. 6, s. 510, h: 5]

63- Yenə eyni əsərdə müəllifin öz rəvayət zənciriylə Seken

Hazzaza söykədiyi hədisdə İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə dediyi

rəvayət edilər: "Buluq çağındakı hər kişinin hər cümə günü bığlarını

qısaltması, dırnaqlarını kəsməsi və gözəl qoxu sürünməsi

lazımdır. Peyğəmbərimiz (s. a. a) cümə günü olunca əgər yanında

gözəl qoxu yoxsa, bərabər/yoldaşlarından birinin qoxulu yaylığı istər,

suda islatdıqdan sonra onunla yüzünü ovardı." [Fürus(n)u Kafi, c. 6, s511,

h: 10]

64- Məhrum La Yahzuruh'ul-Fakih adlı əsərdə müəllif öz rəvayət

zənciriylə Ammardan İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə buyurduğunu

nəql edər: "Peyğəmbərə (s. a. a) Ramazan Bayramında gözəl

qoxu hədiyyə edildiyində, qoxunu ikram etməyə əvvəl bərabər/yoldaşlarından

başlar idi. "1

65- Mekarim'ul-Ahlak adlı əsərdə verilən məlumata görə, Peyğəmbərimiz

(s. a. a) müxtəlif yağlayar sürünərdi. Əksəriyyətlə bənövşə

yağı sürünər və "Bu, yağlayarın ən yaxşısıdır." dərdi/deyərdi. [s. 33]

66- Peyğəmbərimizin (s. a. a) səfərlə əlaqədar ədəbi haqqında,

1- [Məhrum La Yahzuruh'ul-Fakih kitabının c. 2, s, 113. hədisində bu rəvayət

mürsəl olaraq nəql edilmişdir. Lakin eyni kitabın c. 4, s.170də bu hədis bu sənədlə

haşiyədə rəvayət edilmişdir.]

444 ........................................ əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6

Məhrum La Yahzuruh'ul-Fakih adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə

Abdullah b. Sinandan İmam Məhəmməd Misin (ə.s) belə

buyurduğunu nəql edər: "Peyğəmbərimiz (s. a. a) cümə axşamı günləri

yola çıxardı." [c. 2, s. 173, h: 3]

Bu mənada çox sayda hədis vardır.

67- Eman'ul-Ahtar və Mısbah'uz-Zair adlı əsərlərdə, Avarif'ul-Mearif

adlı əsərin belə rəvayət etdiyi iştirak edər: "Peyğəmbərimiz (s. a. a)

səfərə çıxarkən yanında bu beş şeyi daşıyardı: Ayna, sürməlik, daraq,

misvak və -bir rəvayətə görə- qayçı."

Mən deyərəm ki: Mekarim'ul-Ahlak ilə əl-Cəfəriyyat adlı əsərlərdə

də bu rəvayət nəql edilmişdir.

68- Mekarim'ul-Ahlak adlı əsərdə İbni Abbasa söykən/dözülərək

verilən məlumata görə, Peyğəmbərimiz (s. a. a) gedərkən yorğun və

tənbəl olmadığı aydın olacaq şəkildə gedərdi. [s. 22]

69- Məhrum La Yahzuruh'ul-Fakih adlı əsərdə müəllif öz rəvayət

zənciriylə Müaviyə b. Ammardan İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə

buyurduğu nəql edilər: "Peyğəmbərimiz (s. a. a) səfərləri əsnasında

yoxuş aşağı enərkən, 'La ilahə illəllah' və yoxuş yuxarı çıxarkən,

'Allahu Əkbər' dərdi/deyərdi." [c. 2, s. 179, h: 1]

70- Qütbün Lübb'ül-Lübab adlı əsərində verilən məlumata görə,

Peyğəmbərimiz (s. a. a) səfər əsnasında yerləşdiyi yerdən ayrılmaq

istədiyində, orada mütləq iki rükət namaz qılar və "Yerləşdiyimiz

yerlər/yeyərlər şahidlik etsinlər deyə bu namazları edirəm"

dərdi/deyərdi.

71- Məhrum La Yahzuruh'ul-Fakih adlı əsərdə verilən məlumata görə,

Peyğəmbərimiz (s. a. a) [səfərə çıxan] möminlərlə vidalaşarkən

şöylə dua edərdi: "Allah, təqvanı yol azuqəniz etsin. Sizi bütün xeyrlərə

yönəltsin. Bütün istəklərinizi yerinə yetirsin. Dininizi və

dünyanızı təhlükələrdən qorusun. Sağ, salam və bol qənimətlərlə,

qar/qazanclarla dönmənizi nəsib etsin." [c. 2, s. 179, h: 1]

Mən deyərəm ki: Peyğəmbərimizin (s. a. a) vidalaşma sırasındakı

duaları ilə əlaqədar fərqli rəvayətlər vardır. Lakin fərqliliklərinə baxmayaraq,

sağ-salamat və bol qənimətlərlə dönmə xahişi hamısında vardır.

72- əl-Cəfəriyyat adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə İmam

Cəfər Sadiqdən (ə.s), o da babalarından İmam Əlinin (ə.s)

belə buyurduğunu nəql edər: "Peyğəmbərimiz (s. a. a) Məkkədən

Maidə Surəsi 116-120 .................................... 445

(həccdən) gələn birinə belə dua edərdi: Allah ziyarətlərini qəbul

etsin, günahlarını bağışlasın və xərclədiklərinin yerini doldursun."

[s. 75]

73- Peyğəmbərimizin (s. a. a) geyimlə əlaqədar ədəbi haqqında, İhya'ul-

Ulum adlı əsərdə belə deyilir: "Peyğəmbərimiz (s. a. a) izar,

rida, köynək və cübbədən nə tapsa onu geyərdi. Yaşıl paltarlar

xoşuna gələrdi. Əksəriyyətlə ağ paltar geyərdi və 'Ağ parças(n)ı

dirilərinə geydirin və ölülərinizə kəfən edin.' dərdi/deyərdi."

"Döyüşdə və ya başqa zamanlarda işləməli xalat geyərdi. İncə

atlasdan xalatı vardı. Bu xalatın yaşıl rəngi ağ bədəninə gözəl

xərc idi. Bütün paltarları topuqlarından aşağı enməzdi. İzarı isə

bunların üzərində daha qısa olar və qıçlarının ortasına qədər

enərdi. Bel bağı ilə bu izarı bağlar idi. Bəzən namazda və namaz xaricində

bu bel bağını açardı."

"Zaferan ilə boyanmış bir əbası vardı. Bəzən yalnız buna

bürünərək namaz qıldırardı. Bəzən yalnız kisaya bürünər,

üzərində başqa paltar olmazdı. Keçədən edilmiş bir boy paltarı

vardı. Onu geyər və 'Mən bir qulum, kölələr kimi geyinərəm' dərdi/deyərdi.

Sırf Cümə günləri geydiyi, digər paltarlarından ayrı iki qat paltarı

vardı. Bəzən bir izar geyər, üzərində başqa bir paltar olmazdı.

İzarın uclarını çiyinləri arasında bağlar idi. Cənazə namazlarını bu

paltarla etdiyi də olardı."

"Bəzən evində tək bir izar içində, izara bürünmüş, sol ucunu

sağ çiyininə və sağ ucunu da sol çiyininə atmış halda namaz qılardı

və bu izar bərabər/yoldaşı ilə münasibət halında kürəyində olan izarı olardı.

Gecələri yalnız izar içində namaz qıldığı da olardı. [Əslində

bu izar bir növ çarşaf vəzifəsini etməkdə idi. Belə ki:] İzarın bir

qisimini öz üzərinə bağlar, digər tərəfini bərabər/yoldaşlarından biri üzərinə

sarkıtır, namazını elə edərdi."

"Qara rəngli bir paltarı vardı. Onu birinə hədiyyə etdi. Bərabər/yoldaşı

Ümmü Sələmə, 'Anam-atam sənə fəda olsun, o qara paltara

nə oldu, nə etdin onu?' dedi. 'Onu birinə geydirdim.' dedi. Bərabər/yoldaşı, 'Qara

rəngli olmasına baxmayaraq qaralığına sənin ağ bədənin qədər

yaraşan bir şey görmədim.' dedi."

"Ənəs deyər ki: 'Ucları bağlanmış kilimə bürünərək bizə günorta

namazı etdirdiyi olardı.' Üzük taxardı. Bəzən evdən çıxar

446............................... əl-Mizan Fi Tefsir'il-Kur'an - c. 6

ken bir şeyi xatırlasın deyə üzüyünə iplik bağlar idi. Məktubları

(rəsmi yazıları) üzüyü ilə möhürləyər və 'Yazıları möhürləmək, töhmətə

məruz qalmaqdan daha yaxşıdır.' dərdi/deyərdi."

"Peyğəmbərimiz (s. a. a) bəzən sarığı altında və bəzən sarıqsız

olaraq fes geyərdi. Bəzən də fesini başından çıxarıb önünə

sütre edərək namaz qılardı. Bəzən də sarığı ol/tapılmaz, başına

və alınına bir örtü bağlar idi. Peyğəmbərimizin 'Sehab=bulut'

adında bir sarığı var idi. Onu İmam Əliyə hədiyyə etmişdi. Buna görə

bəzən İmam Əli (ə.s) uzaqdan bu sarıqla görününcə Peyğəmbərimiz,

'Əli, Sehab (bulud) içində sizə gəldi' deyə zarafat edərdi."

"Peyğəmbərimiz (s. a. a) paltar geyərkən sağ tərəfindən geyinməyə

başlar və 'Məhrəm yerimi örtən və insanlara qarşı bəzənəcəyəm

bu paltarı mənə geydirən Allaha həmd olsun.' dərdi/deyərdi. Paltarını

çıxararkən də sol yanından çıxarmağa başlar idi. Yeni bir paltar

geyincə, köhnəsini bir yoxsula verər və 'Kim köhnəlmiş paltarını Allah

razılığı üçün bir yoxsula geydirsə, o yoxsul bu paltarı geydiyi müddətcə,

istər ölü olsun, istər haytta, o kimsə Allahın zəmanəti, qoruması

və xeyiri altında olar.' dərdi/deyərdi."

"İçi lif dolu, qablanmış dəridən bir döşəyi vardı. Boyu iki ərşin,

eni də bir ərşindən çox idi. Getdiyi yerlərdə ikiyə dözüb altına

sərilmək üçün bir də əbası vardı. Altında başqa bir şey olmayan

(quru) bir həsir üzərində yatdığı da olardı."

"Minik heyvanlarına, silahına və əşyasına ad taxma xasiyyəti

vardı. Bayrağının adı Ukab, döyüşlərdə yanında saxladığı qılıncının

adı Zülfikar idi. Bunun xaricində Mıhzen, Rusub və Kadip adlarında

qılıncları vardı. Qılıncının sapı gümüş işləməli idi. Dəridən bir

qayışı vardı. Bu qayışın üzərində üç gümüş xalqa/halqa vardı. Oxunun

adı Təmkinli və ox kisəsinin adı Kafur idi. Dəvəsinin adı Adba, atının

adı Düldül, eşşəyinin adı Ya'fur və südünü içdiyi qoyunun adı

Ayne idi."

"Dulusçuluq bir matarası vardı. Onu dəstəmaz al/götürmək və su içmək

üçün istifadə edərdi. İnsanlar, ağılları başlarında kiçik uşaqlarını Peyğəmbərimizə

göndərərdilər. Bu uşaqlar heç kim tərəfindən maneə törədilmədən

Peyğəmbərimizin (s. a. a) yanına xərclər idi. Əgər matarasında

su tapsalar inciyər, uğur gözləməsi ilə üzlərinə və bədənlərinə

sürərdilər." [c. 7, s. 130]

Maidə Surəsi 116-120 ......................................... 447

74- əl-Cəfəriyyat adlı əsərin İmam Cəfər Sadiğə (ə.s), onun babalarına,

babalarının da İmam Əliyə (ə.s) söykən/dözərək verdiyi məlumata

görə, Peyğəmbərimiz (s. a. a) tikişli fes geyərdi... Zat'ul-Fuzul adı

ilə xatırlanan bir zirehi vardı. Üzərində üç gümüş xalqa/halqa olan bu zirehin

bir halqası ön tərəfində, iki halqası da arxa tərəfində idi...

[s. 184]

75- əl-Avali adlı əsərdə bir rəvayətə söykən/dözərək verilən məlumata

görə, Peyğəmbərin (s. a. a) qara bir sarığı vardı. Onu başına taxıb

namaz qılardı.

Mən deyərəm ki: Rəvayət edildiyinə görə, Peyğəmbərimizin (s. a. a)

sarığı üç və ya beş qat idi.

76- əl-Hısal adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə İmam

Əlinin (ə.s) dörd yüz/üz sözlük hədisinin bir yerində belə dediyini

nak-leder: "Pambıqlı paltar geyin. Çünki o, Rəsulullahın (s. a. a) paltarıdır.

Peyğəmbərimiz (s. a. a) yalnız zəruri vəziyyətlərdə tüklü

və yunlu paltar geymişdir." [s. 162]

Mən deyərəm ki: Bu rəvayəti Şeyx Saduk ayrıca mürsəl olaraq və

Safvani də Kitab'ut-Tarif adlı əsərində nəql etmişdir. Bu rəvayət sayəsində,

Peyğəmbərimizin (s. a. a) yunlu paltar geydiyi yolundakı

əvvəldən keçən rəvayətin mənas(n)ı da açıqlıq qazanır. Bu səbəbdən

bu iki rəvayət arasında ziddiyyət yoxdur.

77- Məhrum La Yahzuruh'ul-Fakih adlı əsərdə müəllif öz rəvayət

zənciriylə İsmayıl b. Müslimdən, o da İmam Sadiqdən (ə.s) atası

İmam Məhəmməd Misin (ə.s) belə dediyini nəql edər: "Peyğəmbərin

(s. a. a) alt ucu dəmirli kiçik bir əsası vardı. Ona söykən/dözərdi.

Ramazan və Qurban Bayramı namazlarında onu əlində tutardı."

[c. 1, s. 323, h: 2]

Bu rəvayət əl-Caferiyyat adlı əsərdə də iştirak etmişdir.

78- əl-Kafi adlı əsərdə müəllif öz rəvayət zənciriylə Hişam b.

Salamdan İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə buyurduğunu nəql edər:

"Depozit-gamberimizin (s. a. a) üzüyü gümüşdən idi." [Fürus(n)u Kafi, c. 6,

s. 468, h: 1]

79- Yenə eyni əsərdə müəllifin öz rəvayət zənciriylə Əbu Xədicəyə

söykədiyi hədisdə İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə dediyi

nəql edilər: "Üzük daşı yumru olmalıdır." Ardından İmam belə

buyurdu: "Rəsulullahın (s. a. a) üzüyü elə idi." [Fürus(n)u Kafi, c. 6, s. 468,