• X st liyin qar ısının alınması v ya geni yayılmaması m qs dil yoluxdurucu xüsusiyy tl r
malik x st likl rd n ziyy t ç k n x st l ri bu bar d m lumatlandırmalı (A:III)
Diabetik retinopatiya ( lkin v sonrakı müayin l r)
(Qiym tl ndirm : A: Xüsusi il vacib, B: Vacib, C: Münasibdir, ancaq vacib deyil.
D lilin qüvv si: I: Güclü, II: Z ruridir I olmadıqda, III: I v II olmadıqda müt x ssis r yi il razıla ma )
lkin Subyektiv müayin
•
k rli diabetin müdd ti (A:I)
• Sonuncu d f qanda k rin müayin si ( hemoqlobin A1c) (A:I)
• D rman vasit l ri (A:III)
• Ümumi anamnez ( cinsi yeti k nliyin ba lanması (A:III), piyl nm (A:III), böyr k x st likl ri
(A:II), ümumi qan t zyiqi (A:I), qanda lipidl rin miqdarı (A:II), hamil lik(A:I))
lkin obyektiv müayin
• Görm itiliyi korreksiya il (A:I)
• GDT-nin ölçülm si (A:III)
• Göst ri olduqda qonioskopiya ( qüzehli qi anın neovaskulyarizasiyası v GDT-nin artması)
(A:III)
• Yarıqlı lampa biomikroskopiyası (A:III)
• Gen b b kd göz dibinin streoskopik müayin si (A:I)
• Tor qi anın periferiyası, h mçinin ü vari cismin dolayı (indirekt) oftalmoskopiya v ya kontakt
linza il h yata keçiril n yarıqlı lampa biomikroskopiyası (A:III)
Diaqnoz
• H r iki gözd K MÖ(klinik h miyy tli makular ödem) mü ahid olunması v ya olunmaması
daxil olmaqla diabetik retinopatiyanı kateqoriyasına v a ırlıq d r c sin gör t snifatlandırmalı
(A:III). H r bir kateqoriya proqressivl m riski il laq dardır.
Sonrakı müayin l r
• Görm simptomları (A:III)
• Ümumi status (hamil lik, qan t zyiqi, böyr kl rin v ziyy ti) (A:III)
• Qanda k rin s viyy si (A:II)
Sonrakı obyektiv müayin l r
• Görm ititliyi (A:I)
• GDT-nin ölçülm si (A:III)
• Qüzehli qi anın müayin si daxil olmaqla yarıqlı lampa il biomikroskopiya (A:II)
• Qonioskopiya ( neovaskulyarizasiyaya übh olduqda, GDT olduqda v ya artdıqda ) (A:II)
• Gen b b kd göz dibinin stereo müayin si (A:I)
• Göst ri olduqda tor qi anın periferiyası v ü vari cismin müayin si (A:II)
Yardımçı testl r
• Minimal diabetik retinopatiyalı v ya ilkin fotoqrafik t svird n sonra d yi m z olaraq qalan
hallarda göz dibinin fotografiyası nadir hallarda h miyy t k sb edir (A:III)
• Göz dibinin fotografik müayin si x st liyin n z r çarpan d yi iklikl rini izl m k v müalic nin
effektini mü ahid etm k üçün faydalı ola bil r (B:III)
• Flüoressein angioqrafiyası K MÖ-nin (A:III) müalic si üçün tövsiyy zamanı v nam lum s b bli
görm itiliyinin z ifl m sinin t yin edilm si üçün istifad oluna bil r (A:III). Angioqrafiya
makulyar kapilyarların qeyri perfuziyasını (A:II) v ya makulyar ödemin ( v ya h r ikisinin)
s b bini t yin etm y köm k ed bil r.
• Flüoressein angioqrafiyası diabetli x st l r müayin nin bir hiss si kimi kor-koran t yin
edilm m lidir (A:III)
• Flüoressein angioqrafiyasının K MÖ-nin v ya PDR-in diaqnostikasında istifad si lüzumsuzdur,
bel ki, onların h r ikisi klinik müayin l rl mü yy n edil bil r
X st l rin maarifl ndirilm si
• X st l rl n tic ni v ya müayin l ri müzakir edib, n dü ündüyünüzü izah etm li (A:II)
• Diabeti olan lakin, diabetik retinopatiyadan ziyy t ç km y n x st l ri ild bir d f olmaqla gen
b b kl müayin olunma a h v sl ndirm li (A:II)
• Görm nin, h mçinin gözl rin v ziyy tinin q na tb x olmasına baxmayaraq, diabetik
retinopatiyanın effektiv müalic sinin müt madi mü ahid v müayin l rd n asılı olması bar d
x st l ri m lumatlandırmalı (A:III)
• Qanda k rin miqdarının, h mçinin qan t zyiqinin normaya yaxın olması v plazmada lipidl rin
s viyy sinin a a ı olmasının vacibliyi bar d x st l ri m lumatlandırmalı (A:III)
• Gözl laq dar müayin l rin n tic si bar d müalic h kimini m lumatlandırmalı (A:III)
• C rrahi v terapevtik metodlarla müalic si mümkün olmayan x st l ri reabilitasiya kursuna v ya
lillik müavin ti almaq üçün lazımi mü ssis l r gönd rm li(A:III)
Diabetik retinopatiya
(Müalic y dair tövsiyy l r)
k rli diabeti olan x st l rin müalic si üzr tövsiyy l r
Retinopatiyanın
a ırlıq d r c si
K MÖ
olması
Mü ahid
müdd ti
(aylar)
Panretinal
lazer
koaqulyasiya
Flüoressein
angioqrafiyası
Fokal lazer
koaqulyasiya
1.Normal v ya
minimal QPDR
Yox
12
Yox
Yox
Yox
2. Z ifd n orta
d r c li QPDR
Yox
6-12
Yox
Yox
Yox
3.A ır v ya çox
a ır QPDR
H
2-4
Yox
Ad t n
Ad t n*
4.A ır v ya çox
a ır QPDR
Yox
2-4
B z n ‡
Nadir hallarda
Yox
5.Qeyri yüks k
riskli PDR
H
2-4
B z n ‡
Ad t n
Ad t n **
6.Qeyri yüks k
riskli PDR
Yox
2-4
B z n ‡
Nadir hallarda
Yox
7.Yüks k riskli PDR
H
2-4
B z n ‡
Ad t n
Ad t n
8.Yüks k riskli PDR
Yox
3-4
Ad t n ‡
Nadir hallarda
Yox
9.Fotokoaqulyasiya
üçün lveri siz
yüks k riskli PDR
(optik mühitl rin
bulanıqlı ı)
H
3-4
Ad t n ‡
Ad t n
Ad t n**
10.Fotokoaqulyasiya
üçün lveri siz
yüks k riskli PDR
(optik mühitl rin
bulanıqlı ı)
-
1-6
Mümkün deyil
††
B z n
Mümkün
deyil ††
K MÖ-Klinik h miyy tli Makulyar Ödem; QPDR-Qeyri Proliferativ Diabetik Retinopatiya;
PDR-Proliferativ Diabetik Retinopatiya.
* stisnalara daxildir: ür k çatı mazlı ı il laq dar hipertenziya v ya mayenin organizmd
l ngim si, böyr k çatı mazlı ı, hamil lik v ya makulyar ödem a ırla dıra bil c k dig r s b bl r. Qeyd
olunan hallarda qısa müdd tli müalic kursu h yata keçiril r k fotokoaqulyasiyanı t xir salmalı.
H mçinin, makulanın m rk zi z dl nm dikd , görm itiliyi yüks k olduqda v x st l r mümkün riski
anladıqda K MÖ-in müalic si seçici olaraq t xir salına bil r.
† Fokal fotokoaqulyasiya ya mikroanevrizml r birba a fokal lazer koaqulyasiyası, ya diffuz maye
sızması olan nahiyy l r q f s fotokoaqulyasiya, ya da flüoressein angiqrafiyada qeyri perfuzion
nahiyy l rd t tbiq olunur.
K MÖ zamanı fokal fotokoaqulyaiya makulanın m rk zi z d l nm dikd , görm itiliyi yüks k
olduqda, v x st l r ba ver c k riski anladıqda müt madi n zar t altında seçici olaraq t xir salına bil r.
‡ Panretinal lazer fotokoaqulyasiya m liyyatı yüks k riskli PDR olan x st l rd h yata keçiril
bil r. 2-ci tip k rli diabetli a ır qeyri proliferativ retinopatiyası olan x st l rd erk n panretinal
fotokoaqulaysiyanın faydası 1-ci tip k rli diabetli x st l r nisb t n daha çoxdur. Müalic 2-ci tip
k rli diabet v a ır QPDR olan x st l rd n z r alınmalıdır. X st l rin növb ti mü ahid l r üçün
razıla maması, h yata keçiril c k kataraktanın ekstraksiyası v ya hamil lik kimi amill r, h mçinin dig r
gözün v ziyy ti panretinal fotokoaqulyasiyanın vaxtının t yin olunmasına köm k edir.
** B zi müt x ssisl r panretinal lazer koaqulyasiya il laq dar makulyar ödemin k skinl m sini
azaltmaq m qs di il panretinal fotokoaqulyasiyadan vv l fokal fotokoaqulyasiyanın h yata
keçirilm sin üstünlük verirl r.
†† B zi hallarda vitrektomiya göst ri dir.
Quru Göz Sindromu ( lkin müayin )
(Qiym tl ndirm : A: Xüsusi il vacib, B: Vacib, C: Münasibdir, ancaq vacib deyil.
D lilin qüvv si: I: Güclü, II: Z ruridir I olmadıqda, III: I v II olmadıqda müt x ssis r yi il razıla ma )
lkin subyektiv müayin
• Okulyar simptom v lam tl r (A:III)
• A ırla dırıcı amill r (B:III)
• Simptomların davam etm müdd ti (A:III)
•
stifad olunan damcılar v onların simptomlara t siri (A:III)
• Okulyar anamnez daxildir:
o
Kontakt linzalar, onlardan istifad qaydası v qulluq (A:III)
o
Allergik konyunktivitl r (B:III)
o
Korneal anamnez (keratoplastika, LAS K,FRK) (A:III)
o
Göz ya ı nöqt l rind m liyyat (A:III)
o
Göz qapaqlarında m liyyat ( ptozun aradan qaldırılması, blefaroplastika,
entropian/ektropionun aradan qaldırılması) (A:III)
o
Bell sindromu (A:III)
o
Göz almasının s thi strukturlarının iltihabı ( okulyar çapıqla an pemfiqoid, Stevens-Jonson
sindromu) (A:III)
• Ümumi anamnez daxildir:
o
Siqaret km (A:III)
o
D ri x st likl ri (sızaqlar) (A:III)
o
Ekzema (A:III)
o
Menopauza (A:III)
o
Sistem iltihabi x st likl r ( öqren sindromu, revmatoid artrit, sistem qurd e n yi,
skleradermiya) (A:III)
o
Sistem d rman vasit l ri ( antihistaminl r, aritmiya leyhin d rmanlar, izotretinoin,
difenoksilat/atropin, beta-blokatorlar, kimy vi terapiya v antixolinergik effektli dig r d rman
vasit l ri) (A:III)
o
Travma ( kimy vi) (A:III)
o
Xronik virus infeksiyası ( xronik hepatit C, insan immunodefisit virusu) (B:III)
o
C rrahiyy ( sümük iliyinin transplantasiyası, ba v boyun c rrahiyy si) (B:III)
o
Orbitanın üalandırılması (B:III)
o
Nevroloji v ziyy t ( Parkinson x st liyi, Bell sindromu, Riley-Day sindromu ) (B:III)
o
Quru a ız, kariesli di l r, a ızın selikli qı asında xoralar (B:III)
lkin obyektiv müayin
• Görm itiliyi (A:III)
• Xarici müayin
o
D ri (A:III)
o
Göz qapaqları (A:I)
o
Gözün köm kçi aparatı (A:III)
o
Ekzoftalmiya (B:III)
o
K ll -beyin sinirl rinin funksiyası (A:III)
o
ll r (B:III)
• Yarıqlı lampa il biomikroskopiya
o
Göz ya ı t b q si (A:III)
o
Kirpikl r (A:III)
o
Göz qapaqlarının ön v arxa k narları (A:III)
o
Göz ya ı nöqt l ri (A:III)
o
A a ı ta v tarzal konyunktiva (A:III)
o
Bulbar konyunktiva (A:III)
o
Buynuz qi a (A:III)
Müalic y göst ri l r
• Göz ya ının defisiti olan x st l r a a ıdakı t dbirl r göst ri dir:
o
V ziyy ti a ırla dıran d rman vasit l rinin istifad sini azaltmalı (A:III)
o
Göz trafı manipulyasiyaları azaltmalı (A:III)
o
traf mühitin havası n ml ndirilm lı (A:III)
o
Komputerl i azaldılmalı (A:III)
o
Süni göz ya ı preparatlarından istifad etm li (A:III)
• Göz ya ının defisiti olan x st l rd d rman müalic si effekt verm dikd a a ıdakı c rrahi müdaxil l r
h yata keçiril bil r:
o
Blefaritl r, trixiaz v ya qapaq qüsurlarının korreksiyası ( laqoftalmiya, entropion/ektropion)
(A:III)
o
Göz ya ı nöqt l rinin okkluziyası (A:III)
o
A ır v ziyy tl rd tarzoraffiya (göz qapaqlarının tikilm si) (A:III)
X st l rin maarifl ndirilm si
• X st l ri quru göz sindromunun xroniki xüsusiyy ti v gedi i bar d m lumatlandırmalı (A:III)
• Müalic nin rejimi bar d xüsusi t limatla t min etm li (A:III)
• X st l r ba ver bil c k mümkün struktur d yi ikliyinin riskini anlatmalı v onları effektiv müalic
n tic sind mümkün yax ıla manın olmasına inandırılmalı (A:III)
• Sistem x st likl rin manifesti mü ahid olunan x st l ri uy un müt x ssis gönd rm li (A:III)
• Ba lan ıc m rh l d olan quru göz sindromundan ziyy t ç k n x st l ri LAS K v FRK
m liyyatlarından sonra gözl rinin v ziyy tinin a ırla a bil c yi bar d x b rdar etm li (A:III)
Ezotropiya – Daxili ç pgözlük
( lkin v sonrakı müayin l r)
(Qiym tl ndirm : A: Xüsusi il vacib, B: Vacib, C: Münasibdir, ancaq vacib deyil.
D lilin qüvv si: I: Güclü, II: Z ruridir I olmadıqda, III: I v II olmadıqda müt x ssis r yi il razıla ma )
lkin subyektiv müayin
• Okulyar simptom v lam tl r (A:III)
• Okulyar anamnez ( deviasiyanın ba lanma vaxtı v tezliyi, diplopiyanın olub-olmaması) (A:III)
• Ümumi anamnez ( pre-, peri- v postnatal tibbi faktorlar) (A:III)
• Ç pgözlük, ambliopiya v ekstraokulyar z l l rd h yata keçiril n m liyyatlar daxil olmaqla ail
anamnezi (A:III)
lkin obyektiv müayin
• Görm itiliyi (A:III)
• Ortoforiya ( uza a v yaxına) (A:III)
• Ekstraokulyar z l l rin funksiyası (A:III)
• Hissi parametrl r (A:III)
• Makulanın v ziyy ti n z r alınmaqla göz dibinin müayin si (A:III)
• Sikloplegiyadan sonra refraksiyanın t yini (A:III)
Müalic y göst ri l r
•
lk olaraq klinik h miyy tli refraksiya qüsurlarını korreksiya etm li (A:III)
• Ezotropiyaların bütün formalarını müalic üçün n z rd n keçirm li v ortoforiyanı t xirasalınmadan
t min etm li (A:III)
• Optik korreksiya ortoforiyanı t min etm diyi hallarda, c rrahi korreksiyanı h yata keçirm li (A:III)
• Mümkün binokulyarlı ı artırmaq üçün klinik h miyy tli ambliopiyanı c rrahi m liyyata q d r
müalic etm li (A:III)
Sonrakı mü ahid l r
• Sonrakı mü ahid l r zamanı a a ıdakılar n z r alınmalıdır:
o
Müalic y tolerantlıq v lav effektl r (A:III)
o
Refraksiya qüsurunun korreksiyası il görm itiliyinin v fiksasiyanın müayin si (A:III)
o
Refraksiya qüsurunun korreksiyası il üzaq v yaxın m saf y fiksasiya zamanı deviasiya
(A:III)
o
A v ya V patternl rinin v /v ya ç p disfunksiyanın mü ahid si (A:III)
o
Binokulyar görm nin xarakteri (A:III)
• Hipermetropiyanı t yin etm k üçün n azı bir il olmaqla, lazım olduqda 4-6 aylıq fasil il
sikloplegiyadan istifad etm li (A:III)
Növb ti müayin l rin intervalları
Ya (ill r)
Rutin müayin l rin intervalı (aylar)*
0-1
1-3
1-5
3-6
5-10
6-12
*Ambliopiya aradan qalxmadıqda v ya ortofariyada pisl m mü ahid edildikd , müraci tl rin
sayı artırıla bil r
X st l rin maarifl ndirilm si
• X st liyi anlamaq, h mçinin ona qar ı birg mübariz aparmaq üçün x st lik v onun n tic l rini
x st v /v ya valideynl ri il müzakir etm li (A:III)
• Ya lı x st l rl müxt lif müalic üsullarının üstünlükl rini v çatı mazlıqlarını müzakir etm li
(A:III)
• X st nin valideynl ri v /v ya ail üzvl ri il münasib müalic planını formala dırmalı (A:III)
• Lazım olduqda x st v /v ya valideynl ri il yaranan lav psixoloji effektl ri müzakir etm li
(A:III)
Cüzam zamanı görm üzvünün x st likl ri
( lkin müayin v müalic )
(Qiym tl ndirm : A: Xüsusi il vacib, B: Vacib, C: Münasibdir, ancaq vacib deyil.
D lilin qüvv si: I: Güclü, II: Z ruridir I olmadıqda, III: I v II olmadıqda müt x ssis r yi il razıla ma )
lkin subyektiv müayin
• Okulyar simptomlar (görm nin z ifl m si, ya axma, qıcıqlanma lam tl ri) (A:III)
• Laqoftalmiyanın müdd ti ( 6 aydan az v ya çox) (A:III)
• Cüzamın müdd ti (ad t n diaqnoz qoyulan vaxtdan) (B:III)
• Cüzamın tipi (A:III)
• Çox saylı preparatlarla müalic ; n q d r v hansı preparatların q bulu (A:III)
• Cüzam reaksiyasının anamnezi (B:III)
lkin obyektiv müayin
• Görm itiliyi (A:III)
• Göz qapaqları v gözün ba lanması (A:III)
• Buynuz qi anın h ssaslı ı (A:III)
• Konyunktiva (A:III)
• Sklera (A:III)
• B b k (A:III)
• Nazolakrimal aparat (A:III)
• Yarıqlı lampa biomikroskopiyası
o
Buynuz qi a epitelinin tamlı ı
o
Buynuz qi anın sinir lifl rinin muncuqvari olması, stromal bulanıqlıq (B:III)
o
Ön kamera (A:III)
o
Qüzehli qi anın atrofiyası (A:III)
o
Qüzehli qi a “mirvaril ri” (B:III)
o
Arxa sinexiyalar (A:III)
o
Katarakta (A:III)
Müalic y göst ri l r
Z ruri hallarda (katarakta, laqoftalmiya, ön uveitl r) cüzamlı x st l rin müalic si dig r x st l rin
müalic sind n f rql nm m li v onlara normal oftalmoloji xidm ti t min etm li, xüsusi il :
• Katarakta x st nin görm funksiyasına n z r çarpacaq d r c d mane olduqda m liyyat olunmalı
(A:III)
• C rrahi m liyyat keyfiyy tli keç rs v göz sakit olarsa OL implantasiyası ks göst ri deyil (A:III)
•
g r buynuz qi a xronik laqoftalmın n tic sind z d l n rs , v ya zahiri problem olarsa, laqoftalmın
a ırlıq d r c sind n asılı olaraq o c rrahi üsulla aradan qaldırılmalı (A:III)
• Cüzama yoluxmu x st l rd xüsusi il a a ıdakılar n z r alınmalıdır:
o
Yeni ba lamı laqoftalm ( müdd ti 6 aydan az) 6 ay müdd tin t dric n azaltlmaqla günd lik
oral 25-30 mg prednizolonla müalic olunmalı (A:III)
o
K skin uveitl r intensiv olaraq damcı killi steroidl rl müalic olunmalı; yana ı sistem
cüzam reaksiyası sistem steroidl rl müalic olunmalı (A:III)
X st l rin maarifl ndirilm si
• Çoxsaylı d rman vasit l ri il müalic olunan x st l r laqoftalmın inki af ed bil c yi v onunla
laq dar risk bar d x b rdar edilm li (A:III)
• Laqoftalmın qalıq lam tl ri olan x st l r mümkün risk, qırmızı göz sindromunun inki afı v
görm nin azalması bar d xüsusi il x b rdar edilm li (A:III)
• X st l r reaksiya zamanı göz olan riski anlamalı v reaksiyanın inki af etm sinin m ruz olunması
bar d t limatlandırılmalı (A:III)
• Bütün x st l r görm nin z ifl m sinin vacibliyi v onun ba verdiyi halda xüsusi xsl r m ruz
etm sinin z ruriliyi bar d m lumatlandırılmalı (A:III)
ü vari cismin arxa qopması ( CAQ), tor qi anın cırıqları
v “Lattis” degenerasiyası
( lkin v sonrakı müayin l r)
(Qiym tl ndirm : A: Xüsusi il vacib, B: Vacib, C: Münasibdir, ancaq vacib deyil.
D lilin qüvv si: I: Güclü, II: Z ruridir I olmadıqda, III: I v II olmadıqda müt x ssis r yi il razıla ma )
lkin subyektiv müayin
•
ü vari cismin arxa qopmasının ( CAQ) simptomları (A:I)
• Ail anamnezi (A:II)
• Gözd travma v c rrahi m liyyatlar (A:II)
• Miopiya (A:II)
• Katarakta c rrahiyy si (A:II)
lkin obyektiv müayin
•
ü vari cismin qopmasının, piqment hüceyr l r, hemorragiya v qatıla masının müayin si (A:III)
• Skleranın sıxılması rti il göz dibinin periferiyasının müayin si (A:III). Periferik vitreoretinal
patologiyanın indirect oftalmoskopiya metodunun skleral sıxılma il kombinasiyada müayin si daha
m qs d uy undur. (A:III)
Yardımçı müayin l r
• Tor qi anın periferik hiss l rini müayin etm k olmursa, B-scan ultras s müayin sini h yata keçirm li
(A:II). g r bu müayin d n sonra heç bir d yi iklik a kar olunmazsa, x st nin müt madi mü ahid si
m sl h tdir. (A:III)
C rrahi v c rrahi m liyyatdan sonrakı müayin l r
• X st l ri mümkün risk, fayda v alternativ c rrahi m liyyatlar bar d m lumatlandırmalı (A:III)
• X st l r m liyyatdan sonrakı müalic planını qısa v dürüst kild anlatmalı (A:III)
• X st l ri göz önünd uçan z rr cikl r v görm sah sinin qüsurları mü ahid edildikd t cili
oftalmoloqa müraci t etm l ri bar d m lumatlandırılmalı (A:II)
Müalic nin seçilm si
Z d l nm nin tipi
Müalic
K skin simptomatik nal killi cırıqlar
T cili müalic
K skin simptomatik operkulyasiya olunmu
cırıqlar
Müalic vacib olmaya bil r
Tor qi anın travmatik z d l nm l ri
Ad t n müalic olunmalıdır
Simptomsuz nal killi cırıqları
Ad t n müalic ehtiyac olmur
Simptomsuz operkulyasiya olunmu cırıqları
Müalic si nadir hallarda tövsiyy olunur
Simptomsuz atrofik gird cırıqlar
Müalic si nadir hallarda tövsiyy olunur
Simptomsuz yarıqsız «lattis» degenerasiyası
CAQ nal killi cırıqların m l g lm sin s b b
olmayınca müalic edilmir
Simptomsuz yarıqlı «lattis» degenerasiyası
Ad t n müalic t l b olunmur
Simptomsuz dializl r
Müalic si üçün ortaq fikir v q na tb x d lil
yoxdur
Dig r gözd atrofik yarıq, «lattis» degenerasiyası,
v ya simptomsuz nal killi cırıqlar
Dostları ilə paylaş: |