Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti elektronika va avtomatika fakulteti mustaqil ish



Yüklə 20,21 Kb.
səhifə1/3
tarix31.12.2021
ölçüsü20,21 Kb.
#49859
  1   2   3
20-chi


O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI TOSHKENT SHAHRIDAGI

ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI

ELEKTRONIKA VA AVTOMATIKA FAKULTETI

MUSTAQIL ISH

MAVZU:_________________________________________

Guruh: ___________

Bajardi: _________________________

Qabul qildi: _________________________

Toshkent 2021

XALQARO STANDARTLASHTIRISH TASHKILOTLARI



Mashg‘ulotning maqsadi: talabalarga xalqaro standartlashtirish tashkilotlari haqida ma’lumotlar berish. Birinchi standartlashtirish milliy tashkiloti—Britaniya Assosiasiyasi (Britich Enginezing Standards Accociation) 1901 yilda tashkil etilgan bo‘lib,biroz keyinroq, birinchi jahon urushi davrida Daniya byurosi, Germaniya qo‘mitasi(1918 y),Amerika qo‘mitasi(1918 y)va boshqalar tashkil topdi. Standartlashtirish sohasidagi ishlar xalkaro markaz kerakligini takazo kildi. Shu maksadda 1926 yili standartlashtirish milliy tashkilotlarning Xalqaro Assosiyasi (ISA) paydo buldi. ISA ning tarkibiga 20 mamlakat vakallari kirdi 1938 yili Berlin shaxrida standartlashtirish bo’yicha Xalqaro s’ezd ochildi. Unda texnikaning turli soxalari buyicha 32 ta kumita va kichik kumitalar tuzildi. 1939 yili boshlangan ikkinchi jaxon urishi ISAning faoliyatini to‘xtatib kuydi. Standartlashtirish buyicha xalkaro tashkilot tashkiloti (Interntioal Standards 33 Organizarion) 1946 yilda 25 ta mamlakatning milliy stan-dartlash tashkilotlari tomonidan tashkil etildi xamda qisqacha ISO deb yuritila boshladi. Amalda bu tashkilot uz faoliyatini 1947 yilda boshladi. Bu tashkilot tuzishda uning nomi barcha tillarda bir xilda nomlanishiga e’tibor bermadi. Tashkilotning nomini grekcha suz «isos» -teng deb nomlandi. Shu sababli xalkaro standartlash tashkiloti nomi kiskacha kilinib ISO deb nomladi. Bu nufuzli tashkilot Birlashgan Millatlar Bosh Assambleyasi tarkibida foliyat ko‘rsatib, rivoj topmoqda. ISO tashkilotining faoliyat soxasi elektrotexnika va elektronikadan tashkari barcha soxalarni kamrab oladi. Elektrotexnika va elektronika soxasi buyicha ishlarni xalkaro elektrotexnika komissiyasi MEК amalga oshiradi. ISO tashkiloti standartchidan tashkari sertifikasiyalash bilan xam shugullanadi. ISO tashkiloti tovar va xizmatlar bilan xalkaro ayirboshlashni ta’minlash texnikaviy va iktisodiy soxalarda xamkorlikni rivojlantirish buyicha standartlash ishlarini amalga oshiradi. Standartlashtirishning asosiy ob’ektlari va standartlar soni ISO tashkilotining manfaatlari kulamini belgilab beradi. Mashinasozlik, kimyo, nometal materiallar, rudalar va metallar, axborot texnikasi, kishlok xujaligi, kurilish, maxsus texnika va boshkalar. Standartlarni ishlab chikishda ISO tashkilot barcha manfaatdor tomonlarga ya’ni maxsulotlar (xizmatlar) ishlab chikaruvchilarning, iste’molchilarning xukumat organlarining, ilmiy texnikaviy va jamoat tashkilotlarini manfaatlarini e’tiborga oladi. Xozirgi kunda ISO tashkilotini tarkibiga 120 ta mamlakat uzini milliy standartlash tashkilotlari bilan a’zo bulgan. Xammasi bulib, ISO tarkibiga 80 dan ortik a’zo komitetlar kiradi. A’zo komitetlardan tashkari a’zolikka da’vogar bulgan rivojlanayotgan mamlkatlarning standartlash tashkilotlari xam mavjuddir. ISO tashkiloti raxbarlik va ishchi organlaridan iboratdir. Raxbar organlariga Bosh Assombleya (Oliy Organ) kengash va texnik boshkaruv byurosidan iboratdir. Ishchi organlariga texnik komitetlar kuyi komitetlar va texnik maslaxat guruxlari kiradi. ISO tashkilotining kengashiga 7 ta komitet buysunadi. 1) PLAKO - texnik byuro 2)STAKO - standartlashning ilmiy tamoyillarini urganuvchi komitet 3) KASKO - muvofiklikni baxolash komiteti 4) INKO - ilmiy texnikaviy axborot komiteti 5) DEVKO - rivojlanayotgan mamlakatlarga yordam kursatuvchi tashkilot 6) KOPOLKO - iste’molchilar manfaatlarini ximoya kiluvchi komitet 7) REMKO - standart namunalari buyicha komitet. ISO tashkilotining rasmiy tillari bulib, - ingliz, rus, fransuz tillari. Xozirgi kunda ISO xalkaro standartlarini 70%i rus tiliga tarjima kilingan. ISO tashkilotining texnik ishlarida dunyoning turli xil mamlkatlaridan kelgan 30 mingdan ortik eksportlar faoliyat kursatishdi. ISO tashkilotining dunyodagi eng obru e’tiborli (avtoritet) adolatli va mustakil tashkilot bulib, xalkaro tashkilotlar orasida yukori makomga ega. ISOning tuzilishidan ko‘zda tutilgan asosiy maqsad- xalqaro miqyosdagi mol almashinuvida va o‘zaro yordamni engillashiriish uchun dunyo kulamida 34 standartlashtirishini rivojlantirishga ko‘maklashish hamda aqliy, ilmiy, texnikaviy va iqtisodiy foliyatlar soxasida xamdustlakni rivojlantirishdir. Bu maqsadlarni amalga oshirish uchun: dunyo kulamida standartlarni va ular bilan boglik bulgan soxalarda uygunlashtirishni engillashtirish uchun choralar kurish  xalkaro standartlar ishlab chikarish va chop etish (agar xar bir standart uchun uning faol tashkiliy va kichik kumitalarining ikidan uch kismi ma’kullab ovoz bersa va umumiy ovoz beruvchilarning to‘rttdan uch kismi)  o‘z ko‘mita a’zolarining va texnikaviy kumitalarnining ishlari xakida axbarotlar almashuvini tashkil kilish  soxaviy masalalar bo‘yicha manfaatdor bo‘lgan boshka xalkaro tashkilotlar bilan xamkorkil kilish ko‘zda tutiladi. ISO raxbar va ishchi qumita idoralaridan tashkil topgan. Raxbar idoralari tarkibiga Kengashning yuqori idorasi_Bosh Assambleya. Kengash, ijroiya byurosi, texnikaviy byuro, kengashning texnikaviy kumitalari va markaziy sekretariati kiradi. ISOda prezident, vise-prezident, xazinachi va bosh sekretar lavozimlari mavjud. Bosh Assambleya -ISOning Oliy raxbari bo‘lib,ISOning yig‘iliish uch yilda bir marta buladi.Uning sessiyasida prezident uch yil muddat bilan saylanadi. Bosh Assambleya utkazish vaqtida sanoat soxasida etakchi mutaxassislar ishtirokida xalqaro standartlashtirishning muxim muammolari va yo‘nalishlari muxokama qilinadi. ISO kengashi yiliga bir marta o‘tkazilib, unda tashkilotning faoliyati,xususan, texnikaviy idoralarning tuzilishi xalkaro standartlarning chop etilishi, kengash idoralarning a’zolarini hamda tehnikaviy ko‘mitalarning raislarini tayinlaydi va tashkilotning tarkibi 91 mamlakatning vakillaridan iborat edi. Respublikamizning dastlabki mustaqillik yillaridagi (1992yil) muxim voqelardan biri ushbu nufuzli xalkaro tashkilotga 92-davlat sifatida qabul qilinishi bo‘ldi. Endilikda ISOningteng xuqukli a’zolaridan biri xisoblanadi. Mahsulot sifatini yaxshilash, boshqarish va ta’minlash bo‘yicha oxirga vaqtida qilingan ishlarni mujassamlab, ISO o‘zining bir qator me’yoriy xujjatlarini ishlab chiqadi, bu xujatlarga ISO 9000,10011 va 10012 raqamli standartlarni ko‘rsatish mumkin; Xalqaro elektretexnika kоmissiyasi (MEK). Elektorotexnika sohasidagi xalqaro xamkorlik bo‘yicha ishlar 1881 yildan boshlangan, chunki bu yili elektr bo‘yicha birinchi Xalkaro kongress bulib utgan edi. Keyinrok 1906 yili Londonda 13 mamlakat vakillarining konferensiyasida maxsus idora - xalkaro elektrotexnika komissiyasi tuzish tugrisida bir fikrga kelindi. Bu idora elektr mashinalari soxasi buyicha atamalar va parametrlarni standartlashtirish masalalari bilan shugullana boshladi. MEK tashkiloti 1906 yili tashkil etilgan. (Xalkaro konferensiyada) Ushbu konferensiyada 13 ta mamlakat ishtirok etgan. 1881 yilda elektrlashtirish soxasi buyicha 1-xalkaro kongres bulib utgan va shu sanadan boshlab elektrotexnika soxasi buyicha xalkaro xamkorlik boshlangan. MEK tashkilotining asosiy maksadi uning 35 nizomi bilan belgilanadi va elektro texnika va radiotexnika soxalarida xalkaro standartlarni ishlab chikish orkali xalkaro xamkorlikka kumaklashadi. Barcha mamlakatlarning milliy elektrotexnika komitetlari MEK tashkilotining Oliy boshkaruv organini tashkil etishadi. MEK tashkilotining kengashi xar yili navbatmanavbat bilan unga a’zo bulgan mam lakatlarda utkazib boriladi. Kengashda kabul kilinayotgan karorlar kupchilik ovoz bilan kabul kilinadi. Kengash prezidenti esa xal kiluvchi ovozga ega bulib, ovozlar teng bulgan xolatda uzining xal kiluvchi ovozidan foydalanadi. MEK tashkilotining xalkaro standartlarini 2 turga bulish mumkin: 1) Umumtexnika standartlar (tarmoklararo xarakterga ega) 2) Anik maxsulotga nisbatan texnik talablarni kuyuvchi standartlar. 1-tur standartlariga terminologiya (atamalar)ga oid me’yoriy xujjatlar, kuchlanish va chastota standartlari, turli xil sinovlar uchun standartlar kiradi. 2 - tur standartlariga maishiy elektr asboblardan aloka sun’iy yuldoshlarigacha bulgan buyumlar kiradi. ISO va MEK takshilotlari uzlarini xamkorlikda ishlab chikkan ISO MEK barcha texnikalar standartlarni ishlab chikish barcha boskichlarida xavfsizlik masalaga kat’iy amal kilgan xolatda ishlab chikariladi deb ta’kidlangan. Xavfsizlik darajasini baxolash extimoli tavakkalchilik darajasi bilan va xavfsizlik me’yori bilan boglangan buladi. Xavfsizlik me’yori xar doim davlat darajasida urnatiladi. MEK nizomiga ko’ra, bu tashkilotning maksadlari elektrotexnika va radiotexnika va ularga kushni tarmoklardagi muammolar soxalaridagi standartlashtirish masalalarini xal qilishdir. ISO va MEK faoliyatlari buyicha farklanadi, MEK elektrotexnika, elektronika, radioaloka, asbobsozlik, soxalari buyicha standartlashtirish bilan shugullanadi. Xozirgi vaktda 41ta milliy qumitalar MEKning a’zolari xisoblanadi. Bu mamlakatlarda er kurrasining 80% axolisi yashab, 95% dunyodagi ishlab chikarilayotgan elektr kuvvatining iste’molchisi xisoblanadi. Bu asosan sanoati rivojlangan xamda rivojlanayotgan mamlakatlardir.MEK ingliz, fransuz va rus tillarida ish olib boradi. MEKning Oliy raxbar idorasi MEK kengashidir, u erda mamlakatlarning xamma milliy kumitalari takdim etilgan. Unda eng yukori lavozim prezident bulib, u xar 3 yil muddatda saylanadi. Bundan tashkari vise-prezident, xazinachi, bosh sekretar lavozimlari xam bor. MEK xar yili bir marta uz kengashiga yigiladi va uz faoliyati doirasidagi masalalarni xal kiladi. 1972 yilga kadar MEK va ISO lar tomonidan yaratilayotgan xujjatlar tavsiya sifatida faoliyat kursatar edi. 1972 yilga esa MEK, ISO larning tavsiyalari xalkaro standartlarga aylantirilishi xakida qaror qabul qilindi. Metrologiya sohasida konunlashtiruvchi Xalkaro tashkilot (MOZM). Xalkaro mikyosda metrologiya soxasida konunlashtiruvchi xalkaro tashkilot xam mavjuddir. Uni kiskartirilgan xolda MOZM(Mejdunarodnaya organizasiya zakonadatelnoy metrologii) deb ataladi.Bu tashkilotning asosiy maksadi - davlat metrologik xizmatlarni va boshka milliy muassasalarning faoliyatlarini xalkaro 36 mikyosda muvofiklashtirishdir. MOZM faoliyatining asosiy yunalishlari kuyidagilardan iborat: -MOZM ga a’zo bulgan mamlakatlar uchun ulchash vositalarining uslubiy me’yoriy metrologik tavsiflarining birliligini belgilash;  qiyoslash uskunalarini, solishtirish usullarini, etalonlari tekshirish va attestatlashini, nayunavi va ishchi o‘lchash asboblarini u g‘unlashtirish;  xalqaro ko‘layda birxillashtirilgan o‘lchash birliklarini mamlakatlarda qo‘llanishini ta’yinlash;  Metrologik xizmatlarning eng qulay shakillarini ishlab chikarish va ularni joriy etish bo‘yicha davlvt ko‘rsatkichlarining birliligini ta’yinlash;  rivojlanyotgan mamlakatlarda etrologik ta’yin etish va ularni zarur texnik vositalari bilan tayinlashda mily-texnikavi yordaylashish;  etrologik soxasida turli darajalarda kadrlar va yorlashning yagona qonunqoidalarini belgilash. MOZMning Oli raxbar idorasi erologiyadan qonun chqaruvchi Xalqaro konferensiyasi qisoblanib, u xar to‘rt yilda bir necha marta chiqarildi. Konferesiya tashkilotning maqsad va vazifalarini belgilaydi, ishchi idoralarining ma’vzularini tasdiqlaydi, byudjkt masalalarini muxokama qiladi. MOZMning rayi tili - fransuz tilidir. Standartlashtirish bo‘yicha boshqa xalqaro tashkilotlar. Sifat bo‘yicha Evropa tashkiloti(EOK) Sifatni nazorat qilish Evropatashkiloti EOKK (Evropeskaya organizimsiya po kontrolyu kachestva)bo‘lib, uning birinchi konferesiyasi 1957 yilda chiqarilgan va shu yilning o‘zida uni imzosi xam tasdiqlandi. Sinov laboratoriyalarining tasdiqlash bo‘yicha konferesiyasi (ILAK) ISO va MEK ishlab chiqqan xalqaro qoidalarga asosan laboratoriyalarni kreditlashdan maqsad sinov laboratoriyalarni aniq sinovlar yoki aniq tur sinovlari (ISO MEK Rukovodstvo 2. 86)o‘tkazishga xukuk berishdan iborat. Standartlashtirish buyicha Skandinaviya davlatlari o‘rtasidagi tashkilot (INSTA). Janubiy Osiyo mamlakatlarining xalkaro assosiasiyasi (ASEAN). Skandinaviya davlatlari urtasidagi standartlashtirish tashkiloti 1952 yilda tashkil etilgan. Bu tashkilotning a’zolari bulib Daniya, Norvegiya, Finlyandiya va Shvesiya xisoblanadi. Ushbu tashkilotlar uzlarining standartlashtirish buyicha miiliy organlari xamda standartlashtirish masalalari buyicha shugullanidigan bir kator tashkilotlar bilan INSTA tashkilotining asosiy xususiyati shundan iboratki, bu tashkilot mintakaviy umumskandinaviya standartlarini ishlab chikmaydi. Bu xolat shu bilan boglikki, ushbu mamlakatdlarda tashki savdo juda kuchli rivojlangan va ular uz faoliyatlarida xalkaro standartlardan foydalanishadi. Masalan, Daniya 70 - yillar boshlarida milliy standartlarni ishlab chikishdan tulik voz kechdi va xalkaro normativ xujjatlarga utdi. INSTA tashkiloti uzining asosiy vazifalari sifatida kuyidagilarni balgilab olgan: Skandinaviya mamlakatlarining muvofiklashtirilgan milliy standartlarini yaratish, miiliy me’yoriy xujjatlardagi texnik talablarni ixchamlashtirish (unifikasiya), takrorlashga yul kuymaslik uchun standartlashtirish buyicha ishlar tugrisidagi axborotlar bilan ayirboshlashni tashkil etildi. ISO, MEK 37 va SEN tashkilotlari va boshka tashkilotlar bilanmuvofiklashtirilgan siyosatni olib borish. Standartlarni muvofiklashtirishda INSTA mutaxassislari «4F» foydasiga amal kilinadi: 1. Forbruker (iste’molchi); 2. Fabrikant (ishlab chikaruvchi); 3. Forskrifter (xavfsizlik); 4. Forsksning (tadkikot natijalari). INSTA ga a’zo bulgan mamlakatlarda me’yoriy xujjatlarning ishlab chikarishning asosi sifatida ISO va MEK, SEN va SENELEK tashkilotlarining me’yoriy xujjatlari asos kilib olinadi. Ishlab chikilgan me’yoriy xujjatlar INSTA ga a’zo bulgan barcha mamlakatlarda ma’kullangandan keyin milliy me’yoriy xujjatlar sifatida kabul kilinadi. INSTA tashkiloti uz faoliyatining asosiy yunalishi sifatida Skandinaviya mamlakatlari orasida uzaro tushunishni ustivor yunalish deb xisoblaydi. INSTA ga a’zo bulgan mamlakatlarda uzaro axborot ayirboshlashda uygunlashgan stnadartlar kataloglari tashkil kilinadi. INSTA mamlakatlarida milliy standartlarni uygunlashtirish buyicha kuyidagi yunalishlar ustuvor yunalishlar deb xisoblanadi: mashinasozlik va stanoksozlik, ish urishlarining xavfsizligi, foydalanish buyicha ishonchlilik, yonginga karshi vositalarning xavfsizligi.

sTANDARTLASHTIRISH SOHASIDA O‘ZARO HAMKORLIK TO‘G‘RISIDA

O‘zbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligi va Nemis standartlashtirish instituti, bundan keyin «Tomonlar» deb ataluvchilar,

1996-yil 21-iyunda O‘zbekiston Respublikasi, bir tomondan, va Yevropa Hamjamiyatlari hamda ularga A’zo-davlatlar, ikkinchi tomondan, o‘rtasida sherikchilik ta’sis etuvchi Sherikchilik va Hamkorlik to‘g‘risida Bitim qoidalariga asoslanib;

O‘zbekiston Respublikasi Butun jahon savdo tashkilotiga qo‘shilishga tayyorgarlik ko‘rayotganligini e’tiborga olib;

Tomonlar davlatlarining amaldagi qonunchiligi doirasida hamkorlikdan kelib chiquvchi o‘zaro manfaatdorlikni rivojlantirish istagida;

hamkorlikdan kelib chiqadigan o‘zaro manfaatni anglab, umumiy vazifalar va imkoniyatlar doirasida


Yüklə 20,21 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin