Ix mövzu: Duyğu hissi idrak prosesi kimi plan
Yüklə 104,76 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ƏDƏBİYYAT
|
1
MÖVZU: Duyğu hissi idrak prosesi kimi PLAN: 1.
Duyğular haqqında anlayış. Reseptorlar və analizatorlar.
2. Duyğuların təsnifatı.
3. Diyğuların ümumi xassələri. Mütləq və fərqləndirmə həssaslığı. Adaptasiya. 4. Duyğuların inkişafı və sensor tərbiyənin aktual məsələləri.
1.
Ə.S.Bayramov, Ə.Ə.Əlizadə. Psixologiya. B., “Çinar - çap”, 2002. səh 3 -35. 2.
Ümumi psixologiya. (A.V.Petrovskinin redaktorluğu ilə). B., “Maarif”, 1982. səh 3
-27. 3.
Общая психология. (Под. ред. В.В. Богословского, А. Г.Королева, А.А.Степанова) М., «Просвещение, 1981.
4.
Р.С.Немов. Психология. М., «Просвещение», 1990.
5. E.İ.Şəfiyeva., M.Ə.Həmzəyev. Psixofiziologiya. B., “Səda”, 1998.
Təsəvvür edin ki, Siz turist gəzintisindəsiniz. Səhər tezdən göl kənarındakı meşədə qurduğunuz çadırda oyanmışsınız. Günəş şüaları çadırın üstünə düşür, quşalrın səsi gəlir, suyun şırıltısı eşidilir, müxtəlif güllərin və otların xoş ətri gəlir. Bu təsirlər sizdə müxtəlif duyğular –
görmə,
eşitmə, temperatur, qorxu və s. kimi duyğular yaradır.
Duyğular canlı materiyanın ən mühüm ümumbioloji xüsusiyyətlərindən biridir. O, orqanizmin mühitlə psixi əlaqələri əsasında meydana gəlir.
Duyğularda psixikanın idraki emosional və tənzimləyici funksiyaları üzvü vəhdət halında birləşmiş və ya inteqrasiya olunmuşdur.
Insa nın idrak fəıaliyyəti, yəni dərketmə prosesi duyğyulardan bəşlanır. Duyğular hissi idrakın və ya hissi dərketmənin əsasını təşkil edən ən sadə 2 psixi idrak prosesidir. Onunn vasitəsilə əldə edilən ilkin qavrayış materialları rasional (məntiqi) idraka ötürülür və obyektiv reallığın dərk edilməsinin mühüm vasitəsi rolunda çıxış edir. Hissi idrak formaları olan duyğu, qavrayış və təsəvvürlər məntiqi idrak forması olan təfəkkürə material verir. Əslində İdrakın bu iki forması (hissi və rasional) bir -biri il ə o qədər dərindən çulğalaşmışdır ki, onları bir - birindən şərti olaraq ayırmaq mümkündür. Hissi idrak formaları insana maddi - real aləmin cism və hadisələrini sensor səviyyədə dəörk etmək imkanı verir.
Hissi idrak formaları həm heyvanlarda, həm də insanlarda vardır. Əmək fəaliyyəti, şüurun yaranması ilə idrakın yeni, məhz insana məxsus oloan forması –
mücərrəd nəzəri təfəkkür forması meydana gəlmişdir. Duyğuların əsas funksiyası ətraf aləmdə, eləcə də bədəndə baş verən hadisələr barədə subyektə məlumat verməkdir. Odur ki, duyğuları məhz subyektiv inikas forması adlandırırlar. Bütün idrak prosesinin əsasını duyğular təşkil edir. O, orqanizmlə mühit arasında ilkin əlaqə formasıdır, varlığın ən sadə, ən bəsit xassələri haqqında insana məlumat verirş . İşığın, səsin, təzyiqin, istinin, soyuğun və s. əks etdirilməsi məhz duyğudur. Bu mənada duyğular ətraf xarici aləm haqqında biliklərimizin ən ilkin və əsas mənbəyidir.
Beləliklə, psixologiyada duyğulara verilən təriflə tanış olar: - İndiki anda hiss üzvlərinə təsir edən cism və hadisələrin ayrı - ayrı
xassə və keyfiyyətlərin insan beynində subyektiv inikası duyğu adlanır.
Duyğular həm xarici aləm hadisələri, həm də orqanizmin daxilində baş verən proseslər barədə subyektə məlumat verir. Bunun sayəsində orqaniz min ətraf xarici aləmə bələdləşməsi mümükün olur.
Duyğunun fizioloji əsasını, mexanizmin, beyin, sinir sisteminin mürəkkəb fəaliyyəti təşkil edir. Bu fəaliyyəti analizator adlandıran İ.P.Pavlov bu sinir sistemi haqqında mürəkkəb və bitkin bir təlim yaratmışdır. Analizator deyərkən Pavlov mürəkkəb sinir aparatını nəzərdə tuturdum ki, o da 3 hissədən ibarətdir:
3 1) Periferik (reseptor) hissə - qəbuledici hissə;
2) Ötürücü hissə;
3) Mərkəzi hissə (baş beyinin qabıq mərkəzi).
Analizatorların Yüklə 104,76 Kb. Dostları ilə paylaş:
|