Sonsuzluq problemi ilə müraciət
edən ailələrdə süni mayalanmaya mü-
nasibət necə olur?
Mən artıq 11 ildir Azərbaycandayam,
2004-cü ildə Azərbaycana gəlmişəm. O
zamanlar süni mayalanmaya isti yanaşıl-
mırdı. Süni mayalanma nəticəsində dün-
yaya gələn uşağın necə olacağı ilə bağlı
narahatlıqlar var idi. Zaman keçdikcə
gördülər ki, süni mayalanma nəticəsin-
də dünyaya gələn uşaqların digər uşaq-
lardan heç bir fərqi yoxdur, artıq onların
10 yaşları var, məktəbə gedirlər, oxuyur-
lar, təhsil alırlar. Artıq birinci uşağı süni
mayalanma ilə dünyaya gələnlər ikinci
uşaq üçün də müraciət etməyə başla-
yırlar. Təbii ki, burada uşağın qardaş, ya
bacı istəməsi faktoru da önə çıxır. Bu-
nunla yanaşı, insanlar gördülər ki, heç
bir problem yoxdur, inandılar. 10 il çox
önəmli bir müddətdir. Bu müddət ərzin-
də insanlar bir çox məsələləri gördülər,
bu səbəbdən də süni mayalanmaya daha
isti yanaşırlar. Artıq özlərinin toxumala-
rı ilə də biz bu işləri görürük. İnsanlar
həm də gördülər ki, özlərinin toxumala-
rı ilə də uşaqları dünyaya gəlir, o zaman
inamları daha da artdı.
Yəni süni mayalanma ilə bağlı mü-
raciət edənlərin sayının ildən-ilə artdı-
ğını müşahidə edirsiniz?
Bəli, ildən-ilə müraciət edənlər artır.
Daha öncə televiziya, radio, qəzet rek-
lamları edərdik, seminarlar keçirərdik.
Amma indi görürük ki, artıq insanların
referansları ilə xəstələr gəlir. Yəni dün-
yaya gəlmiş uşaqlar ən yaxşı tanıtımçı-
larımız, reklamçılarımızdır. Hər ötən il
inam daha da artır. Bu, dünyada da belə-
dir. Süni mayalanma dünya tarixində 37
illik bir müalicədir. Cavan bir müalicə
üsuludur. Bu o deməkdir ki, süni maya-
lanma ilə doğulan uşağın artıq 37 yaşı
var. Azərbaycanda da süni mayalanma
ilə doğulan uşağın artıq 11 yaşı var. Bu
da önəmli bir mərhələdir. Hər il xəstələ-
rin və klinikaların da sayında artım mü-
46
say 25 |
EcoVision
ƏSAS MÖVZU: Azərbaycanda səhiyyə
müsahibə
şahidə edirik. Bu inkişafı gələn xəstələ-
rin inamında da hiss edirik.
Süni mayalanma qərarı verən ailələr
tibbi müəssisə seçimini edərkən hansı
meyarları nəzərə almalıdırlar?
Klinika və həkim seçərkən ilk öncə
yaxşı araşdırma aparsınlar. Ən önəmli
tövsiyə xəstə tövsiyəsidir. Yəni öncədən
xidmətdən istifadə etmiş, süni mayalan-
ma nəticəsində uşaq sahibi olan biri ilə
danışsınlar, proseslə bağlı suallar ver-
sinlər. Hamiləlik faizlərini öyrənsinlər,
göstərilən xidməti dəyərləndirsinlər.
Özləri də klinikaya gedərək müalicə
və onun nəticələri ilə maraqlansınlar və
buna görə qərar qəbul etsinlər.
Ümumiyyətlə, süni mayalanmada
önəmli olan həkimə inamdır. Artıq 15
ildir mən bu sahədə çalışıram və bu il-
lər ərzində öyrəndim ki, süni mayalan-
ma təqdiri-İlahi və qismətdir. Ola bilsin
ki, ilk dəfədən süni mayalanma baş tut-
masın. Belə olarsa, çəkinməsinlər, bunu
bir neçə dəfə etmək şansları var. Demək
istədiyim budur ki, öncədən bunun baş-
tutmama riskinin olduğunu bilərək, qə-
bul edərək və həkimə inanaraq müali-
cəyə başlasınlar. İnamlarını itirməsinlər,
hər zaman şükür etsinlər. Bu müalicənin
sonunda qiymətli bir varlığa – övlada sa-
hib olacaqlarını düşünsünlər.
Süni mayalanmada beynəlxalq stan-
dartlar və tövsiyələr nədən ibarətdir?
Şirkətiniz həmin standartlara nə dərə-
cədə önəm verir?
Klinikamızda bütün avadanlıqlar
Avropa ölkələrindən gətirilir. Süni ma-
yalanmada istifadə etdiyimiz dərman-
lar da Avropa ölkələrinə məxsusdur.
Bəzi ləvazimatlar, dərmanlar isə Ame-
rikadan gəlir. Yəni buradakı standart-
lar Amerika və Avropa standartlarıdır.
Beləliklə, deyə bilərik ki, bizim klinika-
nın Avropadan, Amerikadan geri qalan
bir tərəfi yoxdur. Avadanlıq, dərman,
bilik və təcrübə sarıdan qeyd etdiyiniz
standartlara cavab veririk. Hər il Ame-
rikada, Avropada və Türkiyədə süni
mayalanma ilə bağlı seminarlara qatı-
lırıq. Bu sahədə baş verən hər bir ye-
niliyi seminarlar vasitəsilə öyrənir və
işimizdə tətbiq edirik.
Maraqlıdır, müraciət edənlər ara-
sında paytaxt, yoxsa region sakinləri
üstünlük təşkil edir?
Hər bir valideyn övlad sahibi ol-
maq istəyir. Xüsusilə də qadınlarda bu
istək daha çox hiss olunur. Bizə müra-
ciət edənlər arasında paytaxtdan da,
rayonlardan da insanlar var. Demək
olar ki, müraciət edənlərin yarısı Bakı-
dan, yarısı da rayonlardandır. Qaxdan,
Astaradan, Xaçmazdan, Lənkərandan
gələnlər də var. Amma təbii ki, Bakıdan
müraciət edənlər üstünlük təşkil edir.
Rayonlardan bizə müraciət edənlər bir
müddət burada qalmaq məcburiyyətin-
də olurlar. Belə olan halda qohumları-
nın, tanışlarının evində rahatlıqla qala
bilirlər. Bu, Azərbaycanın bir üstünlü-
yüdür.
Gələcəyə yönəlik hansı planlarınız var?
Biz süni mayalanmanı Tibb Univer-
sitetinin Cərrahiyyə korpusunda edirik.
Yəni müqavilə əsasında birgə fəaliyyət
göstəririk. Bizim Azərbaycan Tibb Uni-
versiteti ilə əməkdaşlığımızı genişlən-
dirmək kimi planlarımız var. Bununla
yanaşı, süni mayalanma ilə bağlı hər
hansı bir yenilik olarsa, buraya gətir-
mək də planlarımıza daxildir. Bir sözlə,
planımız işlərimizi dövlətlə, universi-
tetlə birgə daha da gücləndirməkdir.
Hər hansı bir işi müəyyən yüksək-
liyə qaldırmaq çətindir, amma onu o
səviyyədə qoruyub saxlamaq daha da
çətindir. Əsas olan xidməti o səviyyədə
saxlamaqdır.
1987-1993-cü illərdə Ankara Hacettepe
Universiteti Tibb fakültəsində (ingiliscə)
tibb təhsili alıb.
1994-1998-ci illərdə SSK Ege Doğum
evində təhsilini qadın xəstəlikləri və doğum
ixtisası üzrə davam etdirib.
1999-2000-ci illərdə İstanbul Gümüşsu-
yu Asker Hastanesində əsgərlik xidmətində
olub.
2000-2004-cü illərdə İstanbul Alman
Hastanesi Tüp Bebek Mərkəzində çalışıb.
2004-2007-ci illərdə Bakı şəhəri Mərkə-
zi Klinik Xəstəxanada Qadın sağlamlığı və
xəstəlikləri və süni mayalanma şöbəsinin
rəisi vəzifəsində çalışıb.
2008-ci ilin sentyabr ayından “Azər-Türk
Med” Tibb Mərkəzinin baş həkimi vəzifə-
sində çalışır. Ölkə daxilində və xaricində 26
məqalə və 52 təbliğin müəllifidir.
47
say 25 |
EcoVision
ƏSAS MÖVZU: Azərbaycanda səhiyyə
mütəxəssis rəyi
Kümelenme temelli
ekonomik rekabet ve
kalkınma stratejileri
Küresel rekabetin hız kazandığı 90’lar-
dan beri birçok gelişmiş ülkede gerek ulu-
sal gerekse bölgesel ekonomik kalkınma
modeli olarak benimsenen kümelenme
temelli ekonomik kalkınma, geleneksel
ekonomik kalkınma anlayışından tama-
men farklı bir yaklaşımdır.
Çünkü geleneksel bölgesel kalkınma
yaklaşımda merkezi yönetimler tarafın-
dan dengeli bir biçimde birçok bölgeye
dağıtılan büyük miktarda devlet yardımı
(teşvik politikaları vb) ekonomik ivmeyi
sağlamada beklenen sonuçları üretmede
yetersiz kalmıştır. Bu sorunlar, bölgesel
politikalarda farklı bir yöntem arayışına
yol açmış, ve sonuçta bölgelerin rekabet
gücünü arttırmaya odaklanan yeni bir pa-
radigma geliştirilmiştir.
Bu bağlamda, gerek tarım ve sanayi,
gerekse hizmet sektörlerimizin etkin ve
verimli bir şekilde uluslararası rekabet
gücü kazanması için yeni bir modelin uy-
gulanması ortaya çıkmış ve bir paradigma
değişikliğine gidilerek bölgesel rekabet
edebilirlik / bölgesel rekabet gücü yakla-
şımı ağırlık kazanmıştır.
İşte, İngilize “Cluster” adı verilen kü-
melenme yaklaşımı, son dönemde ulus-
lararası ve ulusal ölçekte kullanılan en
yaygın bölgesel kalkınma programlarında
kullanılmaktadır.
Harvard Üniversitesi profesörlerin-
den M. Porter’ın rekabet teorileriyle ifade
edilen kümelenme (Cluster) yaklaşımı,
son yılların en çok dikkate alınan rekabet
gücü belirleyicisi olarak genel kabul gör-
mektedir.
KÜMELENME KAVRAMI:
Kümelenme kavramının yaratıcısı ola-
rak kabul edilen M. Porter kümelenmeyi;
“Belirli bir alandaki birbiriyle rekabet
eden fakat aynı zamanda işbirliği yapan
karşılıklı ilişkili firmaların, uzmanlaşmış
arz edicilerin, hizmet üreticilerinin, iliş-
kili endüstrilerdeki firmaların, ilişkili ku-
rumların (örneğin üniversiteler, standart
kuruluşlarının ve ticaret birliklerinin ve
derneklerinin) coğ rafi yoğunlaşması”
olarak tanımlamaktadır.
Bir başka tanıma göre, kümelenme;
birbirlerine katma değer ekleyen üretim
zinciri (değer zinciri) ile bağlı, karşılıklı
bağımlı tedarikçileri de içeren, firmalar
ve/veya işletmeler, bilgi üreten kurumlar
(üniversiteler, araştırma kurumları, mü-
hendislik şirketleri), müşteriler, kümelen-
meyi destekleyen ilgili kamu kurumları,
sivil toplum kuruluşları ve yerel yönetim-
ler tarafından oluşturulmuş ağdır.
Kümelenme yaklaşımının temelinde
ekonominin rekabetçilik gücünün artı-
48
say 25 |
EcoVision
mütəxəssis rəyi
rılması yatmaktadır. M. Porter’a göre re-
kabetçiliğin iki temel unsuru olduğu ileri
sürülmektedir. Bunlar, verimlilik ve ino-
vasyon’dur. Kümelenme yöntemi uluslara-
rası rekabetçiliği elde etmek için kullanıl-
makta, rekabetçiliğin altında ise verimlilik
ve inovasyon yatmaktadır.
M. Porter’a göre kümelenmeler, sektör-
ler ve şirketler üzerinde 4 şekilde etkide
bulunur. Bunlar:
1. Kümelenme şirketlerinin verimlilik
düzeyinde dengeli bir artış,
2. erimliliğin yoğun bir şekilde artması
için ön şartları yaratma,
3. Kümelenme ile şirketlerinin inovas-
yon kabiliyetleri ve girişimcilik dü-
zeylerinde artış,
4. Yeni iş kollarının, hizmetlerin, şir-
ketlerin ve özellikle de bunların ino-
vasyon potansiyellerinin oluşması ve
gelişmesinde teşviktir.
Kümelenme yaklaşımı verimlilik ve
inovasyon ile birlikte küme içindeki eko-
nomik oyuncuların işlem maliyetlerini
(transaction cost) de düşürmektedir.
REKABETÇİLİK KAVRAMI:
Rekabet ve rekabet avantajı kavramları
günümüzde oldukça sık kullanılan ancak
tanımları ve kaynakları üzerinde henüz
tam bir fikir birliğinin olmadığı, değişik
ortamlarda farklı anlamların yüklendiği
kavramlar olarak ortaya çıkmaktadır.
Rekabet gücü kavramı üzerine yapılan
en basit ve en anlaşılır tanımlamaların fir-
ma düzeyinde yapıldığı görülür. Rekabet
gücüne sahip bir firma, homojen ürünleri
rakiplerine nazaran daha düşük maliyetle
ve daha yüksek kalitede üretebilen, dola-
yısıyla büyüyebilme ve kar elde edebilme
kapasitesi olan firmadır. Bu doğrultu-
da, rekabetçi endüstri de bölgesel ya da
uluslararası düzeyde rekabetçi firmalara
sahip endüstri olarak tanımlanabilir. Do-
layısıyla, bir endüstrinin rekabet gücü, o
endüstrinin bünyesinde bulunan rekabet
gücüne sahip firmaların rekabet güçleri-
nin toplamı seklinde değerlendirilebilir.
Rekabetçilik ise, en basit şekliyle, reka-
bet edebilme yeteneği olarak ifade edile-
bilir.
Porter, güçlü ekonomilere sahip ülke-
lerin rekabetçi sektörlere sahip olduğunu
ve bunu kümelenme yaklaşımı ile gerçek-
leştirdiğini belirtmektedir.
Ancak rekabet gücü kavramına ulus
seviyesinde bakıldığında literatürde üze-
rinde hemfikir olunan bir tanım oluşma-
mıştır. Bunun çeşitli sebepleri olmakla
birlikte, öne çıkan en önemli sebeplerden
biri ulusal rekabet gücü kavramının bir-
den fazla kuramsal temele dayanmasıdır.
Ulusal rekabet gücü kavramının şekillen-
dirilmesinde hem dış ticaret, hem iktisat
hem de işletme iktisadı kuramları kulla-
nılmaktadır. Dolayısıyla, ulusal rekabet
gücü kavramı bu araştırma disiplinlerinin
çalışma alanı kapsamında yer almaktadır.
Bu araştırma disiplinlerinden her biri
ulusal rekabet gücü kavramını farklı bakış
acılarıyla tanımlamaktadırlar. Örneğin,
Dünya Ekonomi Forumu, ulusal rekabet
gücünü, bir ülkenin verimlilik seviyesini
belirleyen faktörlerin, politikaların ve ku-
rumların bir karması olarak ele alırken;
Yönetim Geliştirme Enstitüsü ise bu gücü
devletin, ülkedeki işletmelere daha fazla
değer yaratabilmelerini sağlayacak, hal-
kına ise yüksek refaha ulaşmalarını müm-
kün kılacak bir ortam sunabilme yetene-
ği olarak tanımlamaktadır. Öte yandan
Porter bir lokasyonun refah seviyesinin
en önemli belirleyicisinin verimlilik oldu-
ğunu öne sürerek rekabet gücünü verim-
lilikle eşdeğer tutmaktadır. Porter’in bu
görüşüne alternatif olarak, ulusal rekabet
gücünü uluslararası piyasalarda satış ya-
pabilme yeteneği ile ülkenin ticaret den-
gesine bağlayan akademisyenler ve reka-
bet gücünü refah yaratabilme gücü olarak
tanımlayan yazar ve akademisyenler de
vardır.
Günümüzde ülkeler arasındaki ticaret,
ölçeğe göre sabit getiri varsayımına daya-
nan standart dış ticaret teorilerinde ön-
görülenin aksine aynı endüstri dalındaki
ürünlerin farklılaştırılması ile meydana
gelmektedir. Karşılaştırmalı üstünlükle-
rin zamanla ülkeler arasındaki teknoloji,
sermaye ve yetenekli işgücü düzeyinin
homojenleşmesi neticesinde yerini ölçek
ekonomilerine bıraktığı Monopolistik
Rekabet Modeline göre endüstri-içi ger-
çekleşen yeni ticaret şekli ülkelerin, uz-
manlaştığı ürünlerde pazar birleşiminin
etkisine ve maliyet avantajına bağlı olarak
rekabet gücü edinmesini sağlar. Bu tica-
ret şekli, ürün farklılaştırılması ile farklı
tüketici zevklerini tatmin etmek, coğrafi
yakınlık ile taşıma maliyetlerini minimu-
ma indirmek, yaparak öğrenme olarak
da adlandırılan dinamik ölçek ekonomi-
lerinden faydalanmak ve ülke içindeki
farklı gelir gruplarının ihtiyaçlarını gider-
mek gibi sebeplerden ötürü yapılabilir.
Dolayısıyla bu ticaretin bahse konu ülke
vatandaşlarının refahının yükselmesine
de katkıda bulunduğu söylenebilir. Birkaç
ürün üreterek bir ülke daha büyük ölçek-
te, daha düşük maliyette ve yüksek ve-
rimlikle üretim yapabilir. Böylece bahse
konu ülke bu ürünlerde yüksek verimlilik
ve düşük maliyet avantajına dayalı reka-
bet gücüne sahip olabilir.
Diğer bir ölçek ekonomisi çeşidi olan
dışsal ölçek ekonomisi aynı endüstrideki
firmaların bir bölgede yoğunlaşması ile
ortaya çıkmaktadır.
Marshall’a göre bu yoğunlaşma teda-
rikçilerin ve işgücünün uzmanlaşmasına
ve endüstri içinde Ar-Ge faaliyetleri, ter-
sine mühendislik, aynı endüstri dalındaki
49
say 25 |
EcoVision
uzmanlarla yakın temas vesilesiyle bilgi-
nin, yeni teknolojilerin daha hızlı yayılma-
sına ve gelişmesine sebebiyet verdiğinden
bu kümelenmedeki firmalar birbirinden
izole olmuş firmalara nazaran daha et-
kin ve rekabetçidir. Bu noktada büyük
bir endüstriye sahip olan ülkenin, küçük
endüstriye sahip ülkeye nazaran endüst-
rideki azalan maliyetlerden dolayı daha
rekabetçi olacağı acıktır.
ULUSAL REKABET GÜCÜ:
Yukarıda da belirtiğimiz gibi, Porter,
ulusal rekabet gücü kavramının en an-
lamlı tanımının verimlilik ve inovasyon
olduğunu ileri sürmektedir. Bu noktada
Porter, ulusal rekabet gücünü ülkenin
dünya pazarından aldığı pay olarak değer-
lendiren, bu gücü döviz kurları, faiz oran-
ları, devlet bütçe açıkları gibi kavramlarla
ilişkili makro - ekonomik bir olgu olarak
gören akademisyenlerle aynı fikirde de-
ğildir. Porter, Ulusların Rekabetçi Avantajı
( The Competitive Advantage of Nations)
adlı çalışmasında bu gücün kaynağını ik-
tisatçıların ileri sürdüğünün aksine bol ve
ucuz işgücü ve doğal kaynak zenginliğinin
oluşturmadığını çeşitli ülkeleri örnek gös-
tererek ifade etmektedir. Bununla birlikte
ülkeler arasındaki rekabet gücü farklılıkla-
rının yönetim-işçi ilişkilerindeki kökleşmiş
uygulamalardan ve korumacı dış ticaret
politikalarından kaynaklanmadığını şid-
detle savunmaktadır.
Bu düşüncelerine paralel olarak bir
ulusun en büyük amacının vatandaşla-
rına yüksek ve sürdürülebilir bir yasam
standardı üretmek olduğunu belirten
Porter, bunu yapabilme yeteneğinin ise
ulusun sahip olduğu iş gücü ve sermaye-
ye dayalı olan verimliliğe bağlı olduğunu
ifade etmektedir. Verimliliği arttırabilmek
maksadıyla ülkenin, daha verimli olduğu
endüstrilerde uzmanlaşması diğer en-
düstrilerde ise ithalata başvurması gerek-
tiğini öne suren
Porter, bu noktada uluslararası ticareti
ulusal verimlilik düzeyini arttırmak için kul-
lanılabilecek bir araç olarak görmektedir.
Uluslararası pazarlarda başarı elde
eden endüstrileri ve bu endüstrileri oluş-
turan firmaların stratejilerini de inceleyen
Porter, söz konusu firmaların değişmez
tek ortak yönlerinin “yenilik yapabilme
ve kalite yükseltebilme yeteneği” olduğu
sonucuna varmıştır. Rekabetçi avantaj
elde etmeyi sağlayan bu yeteneği sürdür-
mek, sahip olabilmek kadar önemlidir; bu
da ancak sürekli gelişim ve iyileştirme ile
mümkün olabilir çünkü hemen her yenilik
başkaları tarafından kopya edilebilir. Por-
ter, rekabetçi avantaja sahip endüstrilerin
ve firmaların sahip olduğu bu yetenekle-
rin kaynağını ise “Ulusal Avantaj Elması”
adını verdiği ulusun dört temel özelliğine
bağlamaktır.
Dolayısıyla Porter’in rekabet gücü an-
layışında firmanın içinde bulunduğu ülke-
nin özel bir önemi vardır.
Porter’in Elmas Modeli aşağıda daha detaylı bir şekilde ele alınmaktadır.
FAKTÖR KOŞULLARI:
Faktör koşullarını toprak, iş gücü ve
sermaye olarak tanımlayan klasik dış ti-
caret teorilerinin aksine, Porter faktör
koşullarını ulusun sahip olduğu insan
kaynakları, fiziksel kaynaklar, bilgi kay-
nakları, sermaye kaynakları ve altyapı
şeklinde kategorize etmektedir.
Günümüzde yüksek verimlilik ve yük-
sek ücret getirisine sahip olan ve böylece
ulusal rekabet gücünün belirleyicisi olan
bilgi yoğunluklu endüstrilerde iş gücü
miktarı ve ham madde kaynakları gibi te-
mel faktörler avantaj oluşturmazlar.
Önemli olan bu endüstrilerin ihtiyacı-
nı karşılayan ve böylece rekabetçi avan-
tajı elde etmeyi sağlayan nitelikli iş gücü
ve bilimsel alt yapı gibi faktörlerdir. Bu
faktörler petrol, doğal gaz gibi miras alı-
nabilen kaynaklar olmayıp yaratılabilen
faktörlerdir ve uluslar faktör oluşturmada
başarılı oldukları endüstrilerde uluslara-
rası başarıya sahip olurlar. Porter, finansal
değerlere dönüştürülmeyen doğal kay-
nakların rekabet gücünü desteklemeye-
ceğini aksine büyümesinin önünde büyük
bir engel teşkil edeceğini düşünmektedir.
Faktör donatımı, karşılaştırmalı üstün-
lükler teorisinin merkezini oluşturmakta
olup Porter’in buradaki katkısı üretim fak-
törlerinin özelliklerini daha detaylı incele-
Firma Stratejisi,
Yapısı ve Rekabet
Ortamı
İlgili ve
Destekleyici
Endüstriler
Talep
Koşulları
Faktör
Koşulları
Şans
Devlet
Porter’ın Elmas Modeli
mütəxəssis rəyi
50
say 25 |
EcoVision
Kümelenmeler ve Ekonomi Politikası
mek ve bu özelliklerin firmaların rekabet
gücü ile olan ilişkisini analiz etmek olmuştur.
TALEP KOŞULLARI:
Ülkenin yoğunlaştığı endüstrilerde
üretilen mal ve hizmetlere olan yerel tale-
bin ele alındığı bu maddede yerel tüketici-
lerin önemi vurgulanmaktadır.
Burada ele alınan yerel pazarın bü-
yüklüğü değil yerel talebin kalitesidir.
Yeni ve ya gelişmiş ürünler talep eden
bilinçli yerel tüketiciler, endüstrilerin bu
talepleri yerine getirmesi için yaratıcı ve
yenilikçi olmasına neden olduklarından
uluslararası arenada yüksek standartla-
ra sahip ürünlerin üretilerek rekabetçi
avantaja sahip olmasını sağlayabilirler.
Bu bakımdan Porter, rekabetçi avantajın
arttırılması yönünde uyarıcı etkiye sahip
olan yerel talep koşullarına özel önem
vermektedir.
İLGİLİ VE DESTEKLEYİCİ ENDÜSTRİ-
LER:
Ulusal avantajın bir diğer belirleyicisi,
ülkenin yoğunlaştığı endüstri ile bağlan-
tısı bulunan ve bu endüstriyi destekleyen
uluslararası rekabet gücüne sahip yerel
endüstrilerin varlığıdır. Bu destekleyici
ve ana endüstri ile bağlantılı yerel endüst-
riler/tedarikçiler, ana endüstriye mali-
yet-etkin, hızlı ve öncelikli girdi sağlayarak
avantaj yaratabilirler. Yatay (ortak müşte-
riler, teknoloji, dağıtım kanalları) veya di-
key (tedarikçi/alıcı) şekilde birbirine bağ-
lı bu sektörlerin tümüne kümelenme adı
verilmektedir. Bu kümelenmelerin varlığı
ülke endüstrilerinin uluslararası arenada
daha iyi rekabet edebilmesini sağlamak-
tadır.
Dostları ilə paylaş: |