Jurnalımızın növbəti buraxılışı səhiyyə

Sonsuzluq  problemi  ilə  müraciət 

edən ailələrdə süni mayalanmaya mü-

nasibət necə olur? 

Mən artıq 11 ildir Azərbaycandayam, 

2004-cü  ildə  Azərbaycana  gəlmişəm.  O 

zamanlar süni mayalanmaya isti yanaşıl-

mırdı. Süni mayalanma nəticəsində dün-

yaya gələn uşağın necə olacağı ilə bağlı 

narahatlıqlar  var  idi.  Zaman  keçdikcə 

gördülər ki, süni mayalanma nəticəsin-

də dünyaya gələn uşaqların digər uşaq-

lardan heç bir fərqi yoxdur, artıq onların 

10 yaşları var, məktəbə gedirlər, oxuyur-

lar, təhsil alırlar. Artıq birinci uşağı süni 

mayalanma  ilə  dünyaya  gələnlər  ikinci 

uşaq  üçün  də  müraciət  etməyə  başla-

yırlar. Təbii ki, burada uşağın qardaş, ya 

bacı  istəməsi  faktoru  da  önə  çıxır.  Bu-

nunla  yanaşı,  insanlar  gördülər  ki,  heç 

bir problem yoxdur, inandılar. 10 il çox 

önəmli bir müddətdir. Bu müddət ərzin-

də insanlar bir çox məsələləri gördülər, 

bu səbəbdən də süni mayalanmaya daha 

isti yanaşırlar. Artıq özlərinin toxumala-

rı ilə də biz bu işləri görürük. İnsanlar 

həm də gördülər ki, özlərinin toxumala-

rı ilə də uşaqları dünyaya gəlir, o zaman 

inamları daha da artdı.

Yəni  süni  mayalanma  ilə  bağlı  mü-

raciət edənlərin sayının ildən-ilə artdı-

ğını müşahidə edirsiniz?

Bəli, ildən-ilə müraciət edənlər artır. 

Daha  öncə  televiziya,  radio,  qəzet  rek-

lamları  edərdik,  seminarlar  keçirərdik. 

Amma indi görürük ki, artıq insanların 

referansları ilə xəstələr gəlir. Yəni dün-

yaya gəlmiş uşaqlar ən yaxşı tanıtımçı-

larımız,  reklamçılarımızdır.  Hər  ötən  il 

inam daha da artır. Bu, dünyada da belə-

dir. Süni mayalanma dünya tarixində 37 

illik  bir  müalicədir.  Cavan  bir  müalicə 

üsuludur. Bu o deməkdir ki, süni maya-

lanma  ilə  doğulan  uşağın  artıq  37  yaşı 

var.  Azərbaycanda  da  süni  mayalanma 

ilə doğulan uşağın artıq 11 yaşı var. Bu 

da önəmli bir mərhələdir. Hər il xəstələ-

rin və klinikaların da sayında artım mü-

46

say 25 | 

EcoVision

ƏSAS MÖVZU: Azərbaycanda səhiyyə

müsahibə 

şahidə edirik. Bu inkişafı gələn xəstələ-

rin inamında da hiss edirik. 

Süni mayalanma qərarı verən ailələr 

tibbi müəssisə seçimini edərkən hansı 

meyarları nəzərə almalıdırlar?

Klinika  və  həkim  seçərkən  ilk  öncə 

yaxşı  araşdırma  aparsınlar.  Ən  önəmli 

tövsiyə xəstə tövsiyəsidir. Yəni öncədən 

xidmətdən istifadə etmiş, süni mayalan-

ma nəticəsində uşaq sahibi olan biri ilə 

danışsınlar,  proseslə  bağlı  suallar  ver-

sinlər.  Hamiləlik  faizlərini  öyrənsinlər,  

göstərilən xidməti dəyərləndirsinlər. 

Özləri  də  klinikaya  gedərək  müalicə 

və onun nəticələri ilə maraqlansınlar və 

buna görə qərar qəbul etsinlər. 

Ümumiyyətlə,  süni  mayalanmada 

önəmli  olan  həkimə  inamdır.  Artıq  15 

ildir mən bu sahədə çalışıram və bu il-

lər  ərzində  öyrəndim  ki,  süni  mayalan-

ma təqdiri-İlahi və qismətdir. Ola bilsin 

ki, ilk dəfədən süni mayalanma baş tut-

masın. Belə olarsa, çəkinməsinlər, bunu 

bir neçə dəfə etmək şansları var. Demək 

istədiyim budur ki, öncədən bunun baş-

tutmama riskinin olduğunu bilərək, qə-

bul  edərək  və  həkimə  inanaraq  müali-

cəyə başlasınlar. İnamlarını itirməsinlər, 

hər zaman şükür etsinlər. Bu müalicənin 

sonunda qiymətli bir varlığa – övlada sa-

hib olacaqlarını düşünsünlər. 

Süni mayalanmada beynəlxalq stan-

dartlar  və tövsiyələr nədən ibarətdir? 

Şirkətiniz həmin standartlara nə dərə-

cədə önəm verir?

Klinikamızda  bütün  avadanlıqlar 

Avropa ölkələrindən gətirilir. Süni ma-

yalanmada  istifadə  etdiyimiz  dərman-

lar  da  Avropa  ölkələrinə  məxsusdur. 

Bəzi  ləvazimatlar,  dərmanlar  isə  Ame-

rikadan  gəlir.  Yəni  buradakı  standart-

lar Amerika və Avropa standartlarıdır. 

Beləliklə, deyə bilərik ki, bizim klinika-

nın Avropadan, Amerikadan geri qalan 

bir  tərəfi  yoxdur.  Avadanlıq,  dərman, 

bilik və təcrübə sarıdan qeyd etdiyiniz 

standartlara cavab veririk. Hər il Ame-

rikada,  Avropada  və  Türkiyədə  süni 

mayalanma  ilə  bağlı  seminarlara  qatı-

lırıq.  Bu  sahədə  baş  verən  hər  bir  ye-

niliyi  seminarlar  vasitəsilə  öyrənir  və 

işimizdə tətbiq edirik. 

Maraqlıdır,  müraciət  edənlər  ara-

sında  paytaxt,  yoxsa  region  sakinləri 

üstünlük təşkil edir?

Hər  bir  valideyn  övlad  sahibi  ol-

maq istəyir. Xüsusilə də qadınlarda bu 

istək daha çox hiss olunur. Bizə müra-

ciət  edənlər  arasında  paytaxtdan  da, 

rayonlardan  da  insanlar  var.  Demək 

olar ki, müraciət edənlərin yarısı Bakı-

dan,  yarısı  da  rayonlardandır.  Qaxdan, 

Astaradan,  Xaçmazdan,  Lənkərandan 

gələnlər də var. Amma təbii ki, Bakıdan 

müraciət  edənlər  üstünlük  təşkil  edir. 

Rayonlardan bizə müraciət edənlər bir 

müddət burada qalmaq məcburiyyətin-

də olurlar. Belə olan halda qohumları-

nın, tanışlarının evində rahatlıqla qala 

bilirlər.  Bu, Azərbaycanın bir üstünlü-

yüdür. 

Gələcəyə yönəlik hansı planlarınız var?

Biz  süni  mayalanmanı  Tibb  Univer-

sitetinin Cərrahiyyə korpusunda edirik. 

Yəni  müqavilə  əsasında  birgə  fəaliyyət 

göstəririk. Bizim Azərbaycan Tibb Uni-

versiteti  ilə  əməkdaşlığımızı  genişlən-

dirmək  kimi  planlarımız  var.  Bununla 

yanaşı,  süni  mayalanma  ilə  bağlı  hər 

hansı  bir  yenilik  olarsa,  buraya  gətir-

mək də planlarımıza daxildir. Bir sözlə, 

planımız  işlərimizi  dövlətlə,  universi-

tetlə birgə daha da gücləndirməkdir. 

Hər  hansı  bir  işi  müəyyən  yüksək-

liyə  qaldırmaq  çətindir,  amma  onu  o 

səviyyədə  qoruyub  saxlamaq  daha  da 

çətindir. Əsas olan xidməti o səviyyədə 

saxlamaqdır. 

1987-1993-cü illərdə Ankara Hacettepe 

Universiteti  Tibb  fakültəsində  (ingiliscə) 

tibb təhsili alıb. 

1994-1998-ci  illərdə  SSK  Ege  Doğum 

evində təhsilini qadın xəstəlikləri və doğum 

ixtisası üzrə davam etdirib.

1999-2000-ci illərdə İstanbul Gümüşsu-

yu Asker Hastanesində əsgərlik xidmətində 

olub.

2000-2004-cü  illərdə  İstanbul  Alman 

Hastanesi Tüp Bebek Mərkəzində çalışıb. 

2004-2007-ci illərdə Bakı şəhəri Mərkə-

zi  Klinik  Xəstəxanada  Qadın  sağlamlığı  və 

xəstəlikləri  və  süni  mayalanma  şöbəsinin 

rəisi vəzifəsində çalışıb.

2008-ci ilin sentyabr ayından “Azər-Türk 

Med”  Tibb  Mərkəzinin  baş  həkimi  vəzifə-

sində çalışır. Ölkə daxilində və xaricində 26 

məqalə və 52 təbliğin müəllifidir.

47

say 25 | 

EcoVision

ƏSAS MÖVZU: Azərbaycanda səhiyyə

mütəxəssis rəyi

Kümelenme temelli 

ekonomik rekabet ve 

kalkınma stratejileri

Küresel rekabetin hız kazandığı 90’lar-

dan beri birçok gelişmiş ülkede gerek ulu-

sal  gerekse  bölgesel  ekonomik  kalkınma 

modeli  olarak  benimsenen  kümelenme 

temelli  ekonomik  kalkınma,  geleneksel 

ekonomik  kalkınma  anlayışından  tama-

men farklı bir yaklaşımdır.

Çünkü  geleneksel  bölgesel  kalkınma 

yaklaşımda  merkezi  yönetimler  tarafın-

dan  dengeli  bir  biçimde  birçok  bölgeye 

dağıtılan büyük miktarda devlet yardımı 

(teşvik  politikaları  vb)  ekonomik  ivmeyi 

sağlamada  beklenen  sonuçları  üretmede 

yetersiz  kalmıştır.  Bu  sorunlar,  bölgesel 

politikalarda  farklı  bir  yöntem  arayışına 

yol açmış, ve sonuçta bölgelerin rekabet 

gücünü arttırmaya odaklanan yeni bir pa-

radigma geliştirilmiştir.

Bu  bağlamda,  gerek  tarım  ve  sanayi, 

gerekse  hizmet  sektörlerimizin  etkin  ve 

verimli  bir  şekilde  uluslararası  rekabet 

gücü kazanması için yeni bir modelin uy-

gulanması ortaya çıkmış ve bir paradigma 

değişikliğine  gidilerek  bölgesel  rekabet 

edebilirlik / bölgesel rekabet gücü yakla-

şımı ağırlık kazanmıştır.

İşte,  İngilize  “Cluster”  adı  verilen  kü-

melenme  yaklaşımı,  son  dönemde  ulus-

lararası  ve  ulusal  ölçekte  kullanılan  en 

yaygın bölgesel kalkınma programlarında 

kullanılmaktadır.

Harvard  Üniversitesi  profesörlerin-

den M. Porter’ın rekabet teorileriyle ifade 

edilen  kümelenme  (Cluster)  yaklaşımı, 

son yılların en çok dikkate alınan rekabet 

gücü belirleyicisi olarak genel kabul gör-

mektedir.

KÜMELENME KAVRAMI:

Kümelenme kavramının yaratıcısı ola-

rak kabul edilen M. Porter kümelenmeyi; 

“Belirli  bir  alandaki  birbiriyle  rekabet 

eden  fakat  aynı  zamanda  işbirliği  yapan 

karşılıklı  ilişkili  firmaların,  uzmanlaşmış 

arz  edicilerin,  hizmet  üreticilerinin,  iliş-

kili endüstrilerdeki firmaların, ilişkili ku-

rumların (örneğin üniversiteler, standart 

kuruluşlarının  ve  ticaret  birliklerinin  ve 

derneklerinin)  coğ  rafi  yoğunlaşması” 

olarak tanımlamaktadır.

Bir  başka  tanıma  göre,  kümelenme; 

birbirlerine katma değer ekleyen üretim 

zinciri  (değer  zinciri)  ile  bağlı,  karşılıklı 

bağımlı  tedarikçileri  de  içeren,  firmalar 

ve/veya işletmeler, bilgi üreten kurumlar 

(üniversiteler,  araştırma  kurumları,  mü-

hendislik şirketleri), müşteriler, kümelen-

meyi  destekleyen  ilgili  kamu  kurumları, 

sivil toplum kuruluşları ve yerel yönetim-

ler tarafından oluşturulmuş ağdır.

Kümelenme  yaklaşımının  temelinde 

ekonominin  rekabetçilik  gücünün  artı-

48

say 25 | 

EcoVision

mütəxəssis rəyi

rılması  yatmaktadır.  M.  Porter’a  göre  re-

kabetçiliğin iki temel unsuru olduğu ileri 

sürülmektedir.  Bunlar,  verimlilik  ve  ino-

vasyon’dur. Kümelenme yöntemi uluslara-

rası rekabetçiliği elde etmek için kullanıl-

makta, rekabetçiliğin altında ise verimlilik 

ve inovasyon yatmaktadır.

M. Porter’a göre kümelenmeler, sektör-

ler ve şirketler üzerinde 4 şekilde etkide 

bulunur. Bunlar: 

1.  Kümelenme  şirketlerinin  verimlilik 

düzeyinde dengeli bir artış, 

2.  erimliliğin yoğun bir şekilde artması 

için ön şartları yaratma, 

3.  Kümelenme  ile  şirketlerinin  inovas-

yon  kabiliyetleri  ve  girişimcilik  dü-

zeylerinde artış, 

4.  Yeni  iş  kollarının,  hizmetlerin,  şir-

ketlerin ve özellikle de bunların ino-

vasyon potansiyellerinin oluşması ve 

gelişmesinde teşviktir. 

Kümelenme  yaklaşımı  verimlilik  ve 

inovasyon ile birlikte küme içindeki eko-

nomik  oyuncuların  işlem  maliyetlerini 

(transaction cost) de düşürmektedir.

 

REKABETÇİLİK KAVRAMI:

Rekabet ve rekabet avantajı kavramları 

günümüzde oldukça sık kullanılan ancak 

tanımları  ve  kaynakları  üzerinde  henüz 

tam  bir  fikir  birliğinin  olmadığı,  değişik 

ortamlarda  farklı  anlamların  yüklendiği 

kavramlar olarak ortaya çıkmaktadır.

Rekabet gücü kavramı üzerine yapılan 

en basit ve en anlaşılır tanımlamaların fir-

ma  düzeyinde  yapıldığı  görülür.  Rekabet 

gücüne sahip bir firma, homojen ürünleri 

rakiplerine nazaran daha düşük maliyetle 

ve daha yüksek kalitede üretebilen, dola-

yısıyla büyüyebilme ve kar elde edebilme 

kapasitesi  olan  firmadır.  Bu  doğrultu-

da,  rekabetçi  endüstri  de  bölgesel  ya  da 

uluslararası  düzeyde  rekabetçi  firmalara 

sahip endüstri olarak tanımlanabilir. Do-

layısıyla, bir endüstrinin rekabet gücü, o 

endüstrinin bünyesinde bulunan rekabet 

gücüne sahip firmaların rekabet güçleri-

nin toplamı seklinde değerlendirilebilir.

Rekabetçilik ise, en basit şekliyle, reka-

bet edebilme yeteneği olarak ifade edile-

bilir.

Porter,  güçlü  ekonomilere  sahip  ülke-

lerin rekabetçi sektörlere sahip olduğunu 

ve bunu kümelenme yaklaşımı ile gerçek-

leştirdiğini belirtmektedir. 

Ancak  rekabet  gücü  kavramına  ulus 

seviyesinde bakıldığında literatürde üze-

rinde hemfikir olunan bir tanım oluşma-

mıştır.  Bunun  çeşitli  sebepleri  olmakla 

birlikte, öne çıkan en önemli sebeplerden 

biri  ulusal  rekabet  gücü  kavramının  bir-

den fazla kuramsal temele dayanmasıdır. 

Ulusal rekabet gücü kavramının şekillen-

dirilmesinde hem dış ticaret, hem iktisat 

hem de işletme  iktisadı  kuramları kulla-

nılmaktadır.  Dolayısıyla,  ulusal  rekabet 

gücü kavramı bu araştırma disiplinlerinin 

çalışma alanı kapsamında yer almaktadır. 

Bu  araştırma  disiplinlerinden  her  biri 

ulusal rekabet gücü kavramını farklı bakış 

acılarıyla  tanımlamaktadırlar.  Örneğin, 

Dünya  Ekonomi  Forumu,  ulusal  rekabet 

gücünü,  bir  ülkenin  verimlilik  seviyesini 

belirleyen faktörlerin, politikaların ve ku-

rumların  bir  karması  olarak  ele  alırken; 

Yönetim Geliştirme Enstitüsü ise bu gücü 

devletin,  ülkedeki  işletmelere  daha  fazla 

değer  yaratabilmelerini  sağlayacak,  hal-

kına ise yüksek refaha ulaşmalarını müm-

kün kılacak bir ortam sunabilme yetene-

ği  olarak  tanımlamaktadır.    Öte  yandan 

Porter  bir  lokasyonun  refah  seviyesinin 

en önemli belirleyicisinin verimlilik oldu-

ğunu öne sürerek rekabet gücünü verim-

lilikle  eşdeğer  tutmaktadır.  Porter’in  bu 

görüşüne alternatif olarak, ulusal rekabet 

gücünü uluslararası piyasalarda satış ya-

pabilme yeteneği ile ülkenin ticaret den-

gesine bağlayan akademisyenler ve reka-

bet gücünü refah yaratabilme gücü olarak 

tanımlayan  yazar  ve  akademisyenler  de 

vardır.

Günümüzde ülkeler arasındaki ticaret, 

ölçeğe göre sabit getiri varsayımına daya-

nan  standart  dış  ticaret  teorilerinde  ön-

görülenin aksine aynı endüstri dalındaki 

ürünlerin  farklılaştırılması  ile  meydana 

gelmektedir.  Karşılaştırmalı  üstünlükle-

rin zamanla ülkeler arasındaki teknoloji, 

sermaye  ve  yetenekli  işgücü  düzeyinin 

homojenleşmesi neticesinde yerini ölçek 

ekonomilerine  bıraktığı  Monopolistik 

Rekabet  Modeline  göre  endüstri-içi  ger-

çekleşen  yeni  ticaret  şekli  ülkelerin,  uz-

manlaştığı  ürünlerde  pazar  birleşiminin 

etkisine ve maliyet avantajına bağlı olarak 

rekabet gücü edinmesini sağlar.  Bu tica-

ret şekli, ürün farklılaştırılması ile farklı 

tüketici  zevklerini  tatmin  etmek,  coğrafi 

yakınlık ile taşıma maliyetlerini minimu-

ma  indirmek,  yaparak  öğrenme  olarak 

da  adlandırılan  dinamik  ölçek  ekonomi-

lerinden  faydalanmak  ve  ülke  içindeki 

farklı gelir gruplarının ihtiyaçlarını gider-

mek  gibi  sebeplerden  ötürü  yapılabilir. 

Dolayısıyla bu ticaretin bahse konu ülke 

vatandaşlarının  refahının  yükselmesine 

de katkıda bulunduğu söylenebilir. Birkaç 

ürün üreterek bir ülke daha büyük ölçek-

te,  daha  düşük  maliyette  ve  yüksek  ve-

rimlikle üretim yapabilir.  Böylece bahse 

konu ülke bu ürünlerde yüksek verimlilik 

ve düşük maliyet avantajına dayalı reka-

bet gücüne sahip olabilir.

Diğer bir ölçek ekonomisi çeşidi olan 

dışsal ölçek ekonomisi aynı endüstrideki 

firmaların  bir  bölgede  yoğunlaşması  ile 

ortaya çıkmaktadır.

Marshall’a  göre  bu  yoğunlaşma  teda-

rikçilerin  ve  işgücünün  uzmanlaşmasına 

ve endüstri içinde Ar-Ge faaliyetleri, ter-

sine mühendislik, aynı endüstri dalındaki 

49

say 25 | 

EcoVision

uzmanlarla yakın temas vesilesiyle bilgi-

nin, yeni teknolojilerin daha hızlı yayılma-

sına ve gelişmesine sebebiyet verdiğinden 

bu  kümelenmedeki  firmalar  birbirinden 

izole  olmuş  firmalara  nazaran  daha  et-

kin  ve  rekabetçidir.  Bu  noktada  büyük 

bir endüstriye sahip olan ülkenin, küçük 

endüstriye sahip ülkeye nazaran endüst-

rideki  azalan  maliyetlerden  dolayı  daha 

rekabetçi olacağı acıktır.

ULUSAL REKABET GÜCÜ:

Yukarıda  da  belirtiğimiz  gibi,  Porter, 

ulusal  rekabet  gücü  kavramının  en  an-

lamlı  tanımının  verimlilik  ve  inovasyon 

olduğunu  ileri  sürmektedir.  Bu  noktada 

Porter,  ulusal  rekabet  gücünü  ülkenin 

dünya pazarından aldığı pay olarak değer-

lendiren, bu gücü döviz kurları, faiz oran-

ları, devlet bütçe açıkları gibi kavramlarla 

ilişkili  makro  -  ekonomik  bir  olgu  olarak 

gören  akademisyenlerle  aynı  fikirde  de-

ğildir. Porter, Ulusların Rekabetçi Avantajı 

(  The  Competitive  Advantage  of  Nations) 

adlı  çalışmasında  bu  gücün  kaynağını  ik-

tisatçıların ileri sürdüğünün aksine bol ve 

ucuz işgücü ve doğal kaynak zenginliğinin 

oluşturmadığını çeşitli ülkeleri örnek gös-

tererek ifade etmektedir. Bununla birlikte 

ülkeler arasındaki rekabet gücü farklılıkla-

rının yönetim-işçi ilişkilerindeki kökleşmiş 

uygulamalardan  ve  korumacı  dış  ticaret 

politikalarından  kaynaklanmadığını  şid-

detle savunmaktadır.

Bu  düşüncelerine  paralel  olarak  bir 

ulusun  en  büyük  amacının  vatandaşla-

rına  yüksek  ve  sürdürülebilir  bir  yasam 

standardı  üretmek  olduğunu  belirten 

Porter,  bunu  yapabilme  yeteneğinin  ise 

ulusun sahip olduğu iş gücü ve sermaye-

ye dayalı olan verimliliğe bağlı olduğunu 

ifade etmektedir. Verimliliği arttırabilmek 

maksadıyla ülkenin, daha verimli olduğu 

endüstrilerde  uzmanlaşması  diğer  en-

düstrilerde ise ithalata başvurması gerek-

tiğini öne suren

Porter,  bu  noktada  uluslararası  ticareti 

ulusal verimlilik düzeyini arttırmak için kul-

lanılabilecek bir araç olarak görmektedir.

Uluslararası  pazarlarda  başarı  elde 

eden endüstrileri ve bu endüstrileri oluş-

turan firmaların stratejilerini de inceleyen 

Porter,  söz  konusu  firmaların  değişmez 

tek  ortak  yönlerinin  “yenilik  yapabilme 

ve kalite yükseltebilme yeteneği” olduğu 

sonucuna  varmıştır.  Rekabetçi  avantaj 

elde etmeyi sağlayan bu yeteneği sürdür-

mek, sahip olabilmek kadar önemlidir; bu 

da ancak sürekli gelişim ve iyileştirme ile 

mümkün olabilir çünkü hemen her yenilik 

başkaları tarafından kopya edilebilir. Por-

ter, rekabetçi avantaja sahip endüstrilerin 

ve firmaların sahip olduğu bu yetenekle-

rin kaynağını ise “Ulusal Avantaj Elması” 

adını verdiği ulusun dört temel özelliğine 

bağlamaktır.

Dolayısıyla Porter’in rekabet gücü an-

layışında firmanın içinde bulunduğu ülke-

nin özel bir önemi vardır.

Porter’in Elmas Modeli aşağıda daha detaylı bir şekilde ele alınmaktadır.

FAKTÖR KOŞULLARI:

Faktör  koşullarını  toprak,  iş  gücü  ve 

sermaye  olarak  tanımlayan  klasik  dış  ti-

caret  teorilerinin  aksine,  Porter  faktör 

koşullarını  ulusun  sahip  olduğu  insan 

kaynakları,  fiziksel  kaynaklar,  bilgi  kay-

nakları,  sermaye  kaynakları  ve  altyapı 

şeklinde kategorize etmektedir.

Günümüzde yüksek verimlilik ve yük-

sek ücret getirisine sahip olan ve böylece 

ulusal rekabet gücünün belirleyicisi olan 

bilgi  yoğunluklu  endüstrilerde  iş  gücü 

miktarı ve ham madde kaynakları gibi te-

mel faktörler avantaj oluşturmazlar.

Önemli olan bu endüstrilerin ihtiyacı-

nı  karşılayan  ve  böylece  rekabetçi  avan-

tajı elde etmeyi sağlayan nitelikli iş gücü 

ve  bilimsel  alt  yapı  gibi  faktörlerdir.  Bu 

faktörler petrol, doğal gaz gibi miras alı-

nabilen  kaynaklar  olmayıp  yaratılabilen 

faktörlerdir ve uluslar faktör oluşturmada 

başarılı oldukları endüstrilerde uluslara-

rası başarıya sahip olurlar. Porter, finansal 

değerlere  dönüştürülmeyen  doğal  kay-

nakların  rekabet  gücünü  desteklemeye-

ceğini aksine büyümesinin önünde büyük 

bir engel teşkil edeceğini düşünmektedir.

Faktör  donatımı,  karşılaştırmalı  üstün-

lükler  teorisinin  merkezini  oluşturmakta 

olup  Porter’in  buradaki  katkısı  üretim  fak-

törlerinin  özelliklerini  daha  detaylı  incele-

Firma Stratejisi,

Yapısı ve Rekabet 

Ortamı

İlgili ve 

Destekleyici 

Endüstriler

Talep

Koşulları

Faktör 

Koşulları

Şans

Devlet

Porter’ın Elmas Modeli

mütəxəssis rəyi

50

say 25 | 

EcoVision

Kümelenmeler ve Ekonomi Politikası

mek  ve  bu  özelliklerin  firmaların  rekabet 

gücü ile olan ilişkisini analiz etmek olmuştur. 

TALEP KOŞULLARI:

Ülkenin  yoğunlaştığı  endüstrilerde 

üretilen mal ve hizmetlere olan yerel tale-

bin ele alındığı bu maddede yerel tüketici-

lerin önemi vurgulanmaktadır.

Burada  ele  alınan  yerel  pazarın  bü-

yüklüğü  değil  yerel  talebin  kalitesidir. 

Yeni  ve  ya  gelişmiş  ürünler  talep  eden 

bilinçli yerel tüketiciler, endüstrilerin bu 

talepleri yerine getirmesi için yaratıcı ve 

yenilikçi  olmasına  neden  olduklarından 

uluslararası  arenada  yüksek  standartla-

ra  sahip  ürünlerin  üretilerek  rekabetçi 

avantaja  sahip  olmasını  sağlayabilirler. 

Bu bakımdan Porter, rekabetçi avantajın 

arttırılması yönünde uyarıcı etkiye sahip 

olan  yerel  talep  koşullarına  özel  önem 

vermektedir.

İLGİLİ  VE  DESTEKLEYİCİ  ENDÜSTRİ-

LER:

Ulusal avantajın bir diğer belirleyicisi, 

ülkenin  yoğunlaştığı  endüstri  ile  bağlan-

tısı bulunan ve bu endüstriyi destekleyen 

uluslararası  rekabet  gücüne  sahip  yerel 

endüstrilerin  varlığıdır.  Bu  destekleyici 

ve ana endüstri ile bağlantılı yerel endüst-

riler/tedarikçiler,  ana  endüstriye  mali-

yet-etkin, hızlı ve öncelikli girdi sağlayarak 

avantaj yaratabilirler. Yatay (ortak müşte-

riler, teknoloji, dağıtım kanalları) veya di-

key (tedarikçi/alıcı) şekilde birbirine bağ-

lı bu sektörlerin tümüne kümelenme adı 

verilmektedir. Bu kümelenmelerin varlığı 

ülke endüstrilerinin uluslararası arenada 

daha  iyi  rekabet  edebilmesini  sağlamak-

tadır.