Kisi sonsuzluğu haqqında
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Erektil disfunksiya. (İmpotensiya
| 1
Kisi sonsuzluğu haqqında.
Sonsuzluğun səbəbləri.
Hamiləlik əleyhinə qorunma tədbirləri həyata keçirilmədən nizamlı olaraq 1 il cinsi həyat keçirən cütlərdən uşaq doğulmursa bu artıq sonsuzluq adlanır. Sonsuzluq (infertilite) həyata uşaq gətirə bilməmək və yaxud mayalandıra bilməmək anlamına gəlir. Yetkinlik dövrü başlarkən oğlanlarda sperma əmələ gəlməyə başlayır. Həmin oğlanlarda səsin kobudlaşması, qasıq, qoltuq altı, cinsiyyət üzvləri ətrafında, üzdə tüklər əmələ gəlir ki, bunlar ikincili cinsi əlamətlər sayılır. 12 yaşından başlayaraq özünü göstərən bu əlamətlər kişini fərqləndirərək onun mayalandıra bilmək üçün ən önəmli simptomlarıdır. Beyində hipotalamusun xüsusi modelləri ilə hipofizə təsir edilərək onun ön payında FSH ve LH hormonları sekresiya olunur.FSH sperm sekresiyasını artırır. LH isə xayadakı Leydiq hüceyrələrindən testosteron hormonun ifrazını artırır ki, bu da spermanın aktivləşməsini (maturasiya) həyata keçirir. Ümumiyyətlə spermlər xayada əmələ gəlir və epididimində (xaya artımında) tam formalaşır. Bu müddət 3 ay davam edir. Artıq formalaşmış spermlər isə cinsi fəaliyyətdən sonra sperm kanallarında qadın vaginasına (uşaqlığına) atılır. Bu prosesdə prostat, toxum kisələri, sperm bəsləyən və onu qadın mayalandırma yollarında aktiv hərəkət edə biləcək vəziyyətə gətirən şirələr də sperma qarısır ki, bunlar hamısı bir yerdə eyakulyat adlanır. Sperm əmələ gəlməsi kişinin həyatda yaşamı boyu davam edir. Şəkil 1.
Bilinməsi vacib olanlar. Kişi və qadında sonsuzluq eyni dərəcədə rast gəlir. Belə ki, sonsuzluq cütlərdə 40% kişidən, 40% qadından asılı, 10% kişi və qadın birlikdə, 10% isə bilinməyən səbəblərdən meydana gəlir.Ona görə də sonsuz cütlər bu səbəbləri anlamalı və öz aralarında bu problemin həlli yollarını müzakirə etməlidirlər. Kişi sonsuzluğu bir çox səbəblərlə bağlıdır. Sperm əmələ gəlmə çatmamazlıqları, spermin gediş kanallarında olan
2 obturasiyalar spermə qarşı olan antigen varlığı, anatomik problemlər xaya (testis) zədələnməsi, hormonal çatmamazliqlar, varikosel, kriptorxizm keçirilmiş infeksiyon xəstəliklər və bəzi dərmanlar sonsuzluğa səbəb ola bilər. Səbəbindən asılı olmayaraq sonsuzluğun müalicəsi asan deyildir. Bir çox sonsuz kişi özünü aciz və çox narahat hiss edir. Bəziləri kişiliklərini itirdiklərini düşünür. Təbii ki, bu da nevrozların əmələ gəlməsinə ailə və qohum əqraba arasında münasibətlərin pozulması baxımından sosial bir problemə çevrilir. Bu keçirilən hisslər normaldır. Belə problemin həlli ücün digər insanlarla ünsiyyət yaratmaq lazımdır. İnfertil (sonsuz) cütlər bu problemi həll etmək üçün bir-birinə dayaq olmalı, səbirli olaraq vəziyyətdən çıxış yolu axtarmalı, xəstəliyin müalicəsi üçün diletantlara yox, mütəxəssis həkimlərə müraciət etməlidirlər. Sonsuzluğun səbəbi nə olarsa olsun günümüzdə 90%-nin müalicə edilə biləcəyi və ədəbiyyat məlumatına görə yaxın 10 il müddətində bütün sonsuzların uşaq sahibi ola biləcəyi haqqında ki, məlumatların olması unudulmamalıdır. Mayalandırmaya (fertilitə) təsir göstərən həyat şərtləri və alışqanlıqlar . Səkil 2.
1.Nikotin (siqaret) spermanın sayını və hərəkət aktivliyini aşağı salır, spermanın normal strukturunu pozur. 2.Alkoqol- sperma sayını azaldır və anormal sperma əmələ gəlməsinə səbəb olur . 3. Xaya istiliyi- kişilərdə xayanın istiliyi bədən daxili istilikdən aşağıdır. Xayanın istiliyi artarsa, spermanın əmələ gəlməsi azalır. Yüksək temperatur, isti yerlərdə işləmək, sauna və dar alt paltarının geyilməsi varikosel xaya istiliyini artırır. 4.Piylənmə- xaya istiliyinin artmasına, sperm sayının azalmasına səbəb olur. 5.Hədsiz idmanla məşğul olma- androgen hormonunun sintezini azaldır sonsuzluğa səbəb olur. 6.Dərmanlar- xora əleyhinə və arterial təzyiqə qarşı verilən bəzi dərmanlar sperma sayını o cümlədən cinsi arzunu azaldır.
3 Sonsuzluğun qiymətləndirilməsi. Xəstənin anamnezi, keçirilmiş parotit, bə’zi hərarətli xəstəliklər, cərrahi əməliyatlar və ya zədələnmələr, cinsi yolla keçən xəstəliklər, infeksiyalar mayalandırmaya təsir edir. Ümumiyyətlə kimyəvi maddələrlə təmasda olmaq, stress, dərman və alkoqola alışqanlıq, cinsi əlaqə zamanı və ailədə bə’zi psixoloji münasibətlər sonsuzluğa gətirib çıxara bilər. Fiziki müayinədə – uroloq cinsiyyət orqanlarını müayinə edir. Xayaların olub- olmadığı, onların vəziyyəti, sperm kanalları, xayalıq içində genişlənmiş damarların olub- olmadığı (varikosel) araşdırılır. Prostatın müayinəsi də aparılmalıdır. Ayrıca bədəndə piy və tüklərin yayılmasına baxılır. Səkil 3.
Laborator testləri: Semen analizi 48 saatlıq cinsi pəhrizdən sonra alınan təzə eyakulyat makroskopik dəyərləndirməyə göndərilir. Spermanın sayı dəyişkənlik göstərə bildiyi üçün semen analizi ən azı 2 dəfə verilməlidir . Burada sperma sayı, hərəkətliliyi, şəkli dəyərləndirilir. Bu test tək başına sonsuzluğun səbəbini dəyərləndirə bilməz, çünki burada spermanın bütün funksiyalarını görmək mümkün deyildir. Lakin sonsuzluğun başlanğıc dəyərləndirilməsi üçün ilk veriləcək və əhəmiyyətli bir testdir. Digər testlər semen analizində hər hansı bir dəyişkənlik varsa aparılır. Sidik analizi :sidikdə ağ qan hüceyrələrinin (leykosit) varlığı sidik yolu infeksiyasının və ya prostat infeksiyasını göstərir. Sidikdə önəmli sayda sperma tapılması sidik kisəsinə toxum mayesinin keçməsinə işarət edir. Hormon analizində qanda FSH, LH, testosteron miqdarına baxılır. Bunlar xaya funksiyaları haqqında məlumat verəcəkdir. Semendə leykositlərin sayı, spesifik boya və ya antigenlərlə semendəki leykosit sayı araşdırılır. Bunların çoxu genital sistem infeksiyalarını göstərir və mütləq müalicə edilməlidir, yoxsa spermalara zərər verir. Səkil 4.
4
Antisperm antigen testi. Bu test qadında və ya kişidə spermaya qarşı antigen varlığını göstərir. Antisperm antigenlər sperma ilə reaksiyaya girir onlara zərər verir və onları hərəkətsizləşdirir. Ultrasonoqrafik müayinə (USM), testisin quruluşu, damarlarda genişlənmələr, sperma kanallarındakı darlıqlar haqqında məlumatlar verir. Xaya biopsiyası: Semen analizində sperm sayının çox aşağı olması və ya heç olmaması təyin edilir. Hər iki xayadan anesteziya altında bir neçe ədəd toxuma parçası və eyni anda incə iynə ilə toxuma aspirasiyası aparılaraq xayadakı sperma əmələ gəlməsinin xəritəsi çıxarılır. Aparılan əməliyyat mikroskop ilə həyata keçirilməsindən əlavə təcrübəli, toxum kanalcıqlarını tanıyan uroloq tərəfindən aparılmalıdır. İnkişaf etmiş ölkələrdə bu qanun halını almışdır. Bu dediyimiz metod ilə xayaların sperma əmələ gəlməsi haqqında biliklərə sahib olunur. Şəkil 5,6,7. Şəkillər :infeksiyalar, hormon çatmamazlıqları dərmanla müalicə edilir.
Varikosele əməliyyatı. Varikosel xayada olan toxum ciyəsi damarlarının genəlməsi ilə özünü göstərən bir xəstəlikdir. Sonsuz kişilərin 60%-ində varikosel tapılır. Varikosel sperm əmələ gəlməsinə təsir edirsə, xayada kiçilmə yaradırsa və bəzi hallarda dərman müalicəsinə tabe olmursa və ağrı verirsə əməliyyat edilir.Varikosel əməliyyatı mikroskop və yaxud böyüdücü əməliyyat lupaları ilə həyata keçirilməlidir. Ona görə ki, gözlə görünməyən kiçik damarların bağlanması əməliyyat effektivliyini artırır. Retroperitoneal makroskopik üsulla aparılan əməliyyat zamanı 55% sperma keyfiyyətində yaxşılaşma və 23-25% halda spontan hamiləlik baş verirsə mikroskopik inguinal varikoselektomiya zamanı xəstələrin 75%- də sperma keyfiyyətində düzəlmə 35% xəstədə isə spontan hamiləlik əldə edilir. Şəkil 8.
5 Sperma kanallarındakı darlıqların aradan götürülməsi: Sperma kanallarının prostata açılan yerindən darlıq yaradan səbəblər endoskopik olaraq aradan götürülür. Bu əməliyyata TUR-ED deyilir. Digər yerlərdə yəni xaya artımında, duktus deferensin bir başqa bölgəsində olan obturasiya, darlıqlar, keçməməzliklər, mikroskop altında həmin bölgənin tapılması onların ləğv edilərək qalan hissələrinin bir-biri ilə anastomoz yəni, epididimo- vazostomiya və yaxud vazo-vazostomiyalar ilə aradan qaldırılır. Beləliklə, spermanın təbii yolla xaricə çıxmasına şərait yaranır . Səkil 9,10,11
Yardımçı mayalandırma texnikaları. İUİ (intrauterin inseminasiya) spermanın uşaqlıq daxilinə yeridilməsi sperma sayının az olması, endometrioz, səbəbi bilinməyən sonsuzluq, servikal mukoz çatmamazlığı (uşaqlıq yolu selikli qişasının yetərsizliyi) və spermaya qarsı antigen varlığında istifadə edilir. Kişidən alınan semen xüsusi məhlullarla yuyulur. Keyfiyyətli spermalar əldə edilir və daha sonra qadın uşaqlığına xüsusi kateter ilə yeridilir. Bu metod hormon müalicəsi ilə birgə həyata keçirilir. (İVF) invitro fertilizasiya (kənarda mayalandırma) qadın yollarındakı darlıqlarda və ya açıqlanmayan sonsuzluqda həyata keçirilir. Hormonal müalicə ilə qadın yumurtalığından aktiv (matur) yumurta əldə edilir. Bu yumurta laboratoriya şəraitində matur sperma ilə birləşdirilir. Bir neçə gün sonra döllənmiş hüceyrə (embrion) qadın uşaqlığına yeridilir. Qadının yumurtası əldə edilərək sperma ilə birlikdə qadının yumurtalıq yollarına yerləşdirib təbii döllənmə həyata keçirilir və yaxud laboratoriya şərtlərində döllənmiş yumurta qadın yumurtalıq yollarına yeridilir.
Şəkil;12,13,14. 6
İSSİ (intra sitoplazmatik semen inyeksiya) laboratoriya şərtlərində qadın yumurtası üçün kişidən əldə edilən sperma iynə ilə yerləşdirilərək əldə edilən döllənmiş yumurta qadın uşaqlığına yeridilir. İSSİ-də spermanın hansı yolla əldə edildiyinin əhəmiyyəti yoxdur. Beləliklə spermanın qadın döllənmə yollarında hərəkətinə, yumurtanı axtarmasına və onu təbii olaraq döllənməsinə ehtiyac olmur. İSSİ-üçün bir neçə sperma hüceyrəsi kifayətdir. İSSİ ilə uşaq sahibi olma şansı 35%-dir. TESE+İSSİ (testikulyar semen inyeksiyon +İSSİ) toxumda sperma hüceyrəsi yoxsa (azospermiya) xayadan mikroskop ilə biopsiya materialı götürülür və əldə edilən aktiv (matur) sperma hüceyrəsi və ya spermatozoid İSSİ üçün istifadə edilir. Şəkil 15.
spermatozoidi mayalandırma qabiliyyətinə malik olması, kişinin genetik xromosom xəstəliyi daşıması, mayalandırmadan sonra həyata gələn uşağın sağlam
və yaxud
genetik anomaliya ilə doğulacağı 7 qiymətləndirildikdən sonra bu üsullardan istifadə etmək lazımdır.Ona görə də bu metodlar uro-androloq, genetik-embrioloq, ginekoloqun birgə fəalliyəti ilə cütlərin sadaladığımız xəstəliklər haqda bilgiləndirilməsi o cümlədən sadaladığımız xəstəliklər haqda məlumatlandırılması o cümlədən ağırlaşmalar barədə onların rəsmi sənədlərə imza atması lazımdır. Bu sahədə işləyən adamların çox savadlı ,düzgün, millətini sevməsi və elmi yeniliklərin bilməsi vacib şərtlər sırasındadır. Çünki sosial baxımdan bunlar əhəmiyyətlidir. ------sağlam uşaqların doğulması ------kişinin öz spermasından əldə edilən döllənmə ------cutlərin iqtisadi vəziyyəti-gələcəkdə doğulacaq uşaqların özlərinin ------doğulacaq uşaqlara ilk 4 ildə xüsusi baxıs və nəzarətin olması vacib şərtlərdən hesab olunur.
Erektil disfunksiya. (İmpotensiya) 1992-ci ilə qədər impotensiya kimi deyilən termin Ümumidünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən dəyişdirilərək Erektil Disfunksiya olaraq adlandırılır. ED cinsi əlaqə üçün penisin yetərli qədər sərtləşməməsi (ereksiya) səbəbi ilə cinsi əlaqəni başlaya, saxlaya və davam etdirə bilməmək vəziyyəti kimi başa düşülür. Son illərdə bu patologiyanın müalicəsində müasir müalicə metodları işlənib hazırlanmış və xəstələr üçün bilinməsi vacib olanlar haqda bu kitabçada məlumat veriləcəkdir.
Penil ereksiya mexanizmi. Penil ereksiya penisə gələn arterial qan axımında artma, kavernoz cisimlərdəki sinusoidal düz əzələlərin boşalması və venoz drenajda azalmadan əmələ gələn üç ana hemodinamik prosesin kordinasiyası ilə birlikdə sinirlər, neyrotransmiterlər, zolaqlı əzələ, düz əzələ, ağlı qişa arasındakı əlaqələrin birləşməsindən yaranan çox mürəkkəb psixo-neyro- vaskulyar bir fenomendir. Erektil disfunksiyanın bir çox tipləri vardır. Bu kitabçada eyakulyasiya, libido (istək) erkən boşalma yox yalnız erektil disfunksiya (impotensiya) müzakirə ediləcəkdir.
8 Kişilərin həyatları boyunca ereksiya ilə əlaqəli problemləri olur, amma 40 yaşdan aşağı yaşlarda uzun müddətli impotensiya nadirdir. Bu problem yaşın artması ilə artır. Amerikada bir çox mərkəzli çalışmada 50-65 yaş arasında kişilərin 52%- də, Türkiyədə 69%-də impotensiyaya rast gəlinir. Bütün yetişmiş və cinsi fəaliyyəti olmalı kişilərin 20-22%-də bu problem vardır. Hesablamalara görə belə davam edərsə 2025-ci ildə 50% kişilər bu problemlərlə qarşılaşacaq. Bu artma əsasən damarlarla daha çox əlaqəlidir və diabetik kişilərdə impotensiya 10 il daha əvvəl ortaya çıxır. Yaşın artması ilə bir qrup fizioloji proseslər əmələ gəldiyi ortaya çıxsa da bu dəyişikliklər hər zaman ED-yə səbəb olmur. Bir çox kişi yaşlaşdıqca penisin ereksiyası üçün daha çox penil stimuliyasiyasına ehtiyac hiss edir, penisin bərkliyi azalır və cinsi əlaqə zamanı hər hansı diqqətin yayınması ereksiyanın itməsinə səbəb olur. Cinsi əlaqənin sayı azalsa da yenə cinsi əlaqə hər iki tərəfi qane edir. Bu isə kişinin özünü daha yaxşı hiss etməsinə, əsəb gərginliyinin azalmasına, iş qabiliyyətinin artmasına səbəb olur. Erektil disfunksiyaya səbəb ola biləcək xəstəlik və vərdişlər 1-ci, və onu gətirib çıxara biləcək dərman maddələri 2-ci cədvəldə öz əksini tapır. Cədvəl 1.
Еrекtil disfunksiyanın səbəbləri.
Psixogen Vaskulyar Nevrogen Endokrin Dərman
Həyəcan Ateroskleroz Zədələr Androgen çatmamazlığı Antiandrogenlər Depressiya Hiperlipidemiya Çanaq
cərrahiyyəsi Hiperprolaktinemiya Mərkəzi simpatomimetiklər Cinsi əlaqə problemləri Nikotin Yayılmış skleroz
Benzodiazepinlər Diabet
Diabet Triçikliklər Hipertoniya Spirtli içki Fenitiazinlər
Erektil Disfunksiya üçün müalicə metodlorı. Cədvəl 2. Erektil disfunksiyanın müalicəsi Endokrin ED Hormonal müalicə Psixogenik ED Psixo-seksual terapiya və ya oral müalicə
Gənclərdə post travmatik arterial xəstəliklər Penil revaskulyarizasiya əməliyyatları Oral müalicənin əks göstərişlərində Transuretral alprostadil və ya 9 və effektsizliyində intrakavernoz inyeksiyalar Konservativ müalicənin effektsizliyində Vakum cihazları, venoz cərrahiyyə, penil protezlər
Erektil disfunksiyanın qiymətləndirilməsində ümümi bir alqoritmin olması lazımdır . Anamnezin alınmasında çox diqqətli olmağın və xəstələrə xüsusi bir ünsiyyət yaratmağın əhəmiyyəti böyükdür. Belə ki, xəstələrin çoxu cinsi problemi gizli saxlamağı və bunun utandırıcı və özünün isə aciz olduğunu düşünür. Konsultasiya öncəsi həkim özünə etibar yaratmalı və xəstə onun probleminin işıqlandırılmamasına əmin olmalıdır. Bu isə konsultasiyanın uzanmasına səbəb olur. Xəstəyə anladılmalıdır ki, onun bu problemi çox kişidə ola bilər və bu xəstəlik başqa orqanların xəstəliklərindən fərqlənmir. Ona görə də o suallara düzgün cavab verməklə xəstəliyin dəyərləndirilməsində və müalicəsində köməkçi rolunu oynayır. Erektil problemin səbəbini tapmaq və bu səbəbləri penisin əyriliklərindən (anadangəlmə) və erkən boşalmadan ayırd etmək lazımdır. Diabetiklər, təzyiqi olan, ateroskleroz xəstələrində erektil disfunksiya daha çox rast gəlindiyi üçün onlar xüsusilə soruşulmalıdır. Homoseksual xəstələr də araşdırılmalı və onların müalicəsi aparılmalıdır. Hər hansı bir xəstənin anamnez kartı anonim saxlanılmalı, bir xəstənin problemi o biri xəstəyə və ya kiməsə söylənilməməlidir. Xəstənin ambulator kartası, xəstəlik tarixi yalnız onun özünün rəsmi arayışı ilə və yaxud xüsusi xidmət orqanlarının yazılı icazəsi ilə açıqlana bilər. Bütün bunlara xəstənin müalicə həkimi məsuliyyət daşımalıdır. Ona görədə bu sahədə çalışan həkimlər mütəxəssisliyindən əlavə çox vicdanlı və dürüst olma baxımından əhəmiyyətlidir. Xəstənin ümumi fizio-psixoloji vəziyyəti və onun partnyorunun cinsi əlaqədə aktiv olmaq isteyib–istəməməsi məsələsini də öyrənmək lazımdır. Psixoloji və orqanik səbəblərin erektil disfunksiyaya təsiri anamnezdən çıxarıla bilər. Çünki orqanik erektil disfunksiyada ereksiyanın yavaş və prosesin itməsi ilə birgə cinsi istə (libido) və eyakulyator funksiyanın pozulduğu müşahidə edilir. Genital bölgədə prostatda hər hansı bir problem olub olmadığı və üzvü faktora diqqət edildiyini göstərmək üçün xəstənin fiziki müayinəsi lazımdır. Androgen çatmamazlığını ayırd etmək üçün və hipofizin adenoması səbəbi ilə əmələ gələn bir hiperprolaktinemiya sindromunu tapmaq üçün səhər testosteron miqdarına baxılmalıdır. Xəstənin qanında lipid və xolesterin miqdarı təyin edilməlidir. Bu mərhələdə elə xəstələr var ki, onlar özləri müayinə və müalicədən imtina edə bilərlər. Onların içərisində nonpenetratik (yəni penisin uşaqlıq yoluna girməməsi ilə cinsi əlaqə) cinsi yaşamı qəbul edənlərdə olacaqdır. Hansı xəstələr üçün spesifik incələmə vardır? 1.Hipoqonodizmi olan gənc kişilər. 2.Hiperprolaktinemiya. 3.Şübhələnilən neyropatoloji səbəblər.
10
4.Spesifik psixiatrik pozğunluğu olan kişilər. 5.Kompleks cinsi əlaqə problemləri olan xəstələr. 6.Oral (ağız ilə qəbul edilən) müalicəyə cavab verməyən xəstələr. Erektil Disfunksiya üçün xüsusi testlər 4-cü cədvəldə öz əksini tapır.
Səbəbi üzvü dəyişiklikdə olsa da, ümumən erektil disfunksiyası olan bütün xəstələr psixoloji olaraq da dəyişilə bilərlər. Ona görədə cinsi söhbətə partnyorun da qatılması lazımdır. Problemin psixoloji olduğu vəziyyətdə psixo-seksopatoloqla konsultasiya edilməlidir. Cinsi istəyi yox olmuş, yalnız adrogen yetərsizliyi olan yaşlı xəstələrə əvvəlcə prostat şişini inkar etmək (digital müayinə, PSA təyini) sonra testosteron müalicəsi təyin edilə bilər.
Oral müalicə. Yoximbin, zəif bir alfa reseptor blokadaedici aktivliyə sahibdir. Fentolamin alfa 2 adrenoreseptor blokatorudu və apomorfin (dofamin reseptor aqonisti) artıq istifadə olunurlar. Sildenafil (Viaqra, Viqranda, Sildeqra) erektil disfunksiya müalicəsində təsiri öyrənilmiş ilk oral dərmandır. Sildenafil selektiv olaraq
4 tip
fosfodiesterazanın ingibitorudur. Öncə angina pektorisdə istifadə edilmişdir. Cinsi əlaqədən 60 dəqiqə əvvəl verilir. Dərman 25, 50, 100 mq-lıq dozalarda istehsal olunur. Sildenafil hipotoniya yaratmaq təhlükəsi səbəbi ilə nitrat istifadə edən ürək-damar xəstəliklərində əks göstərişdir. 40-80% xəstədə (+) təsirə malikdir. Əlavə təsirləri (16%) baş ağrısı, (10%) üzdə qızarma, (7%) dispepsiyadır. Alkoqol qəbul edən zaman və çoxlu yeməkdən sonra təsiri zəifləyir. 3% xəstədə işığa qarşı hissiyatın, görmənin zəifləməsinə səbəb olur. Son illər eyni təsir mexanizminə malik olan, lakin yuxarıdakılardan daha az mənfi təsirləri olan 2 dərman istehsal olunmuşdur. Bunlardan biri Vardenafil 20 mq (Levitra), 2-ci Tadalafil (Sialis 20 mq) adı ilə buraxılır. Levitra daha təsirli effektə malik olmaqla kiçik dozalarda və qidalanmadan asılı olmayaraq verilə bilər. Sialis isə daha uzun müddətli təsir effektinə malik olması ilə (yəni həftədə 2 tab) üstünlüyə malikdir. Təssüf olsun ki, bizim ölkəmizdə bu dərmanların satışına hələ icazə verilməmişdir.
Vakum cihazları. 1.Qeyri-invaziv müalicə metodudur. Bütün kişilərdə təsirli ola bilər. Mənfi cəhəti istifadəsi üçün vaxt çox gedir və 30 dəqiqə ərzində təsirli olur. Bəzi xəstələrdə partnyorun köməyinə ehtiyac gərəkdir. Bu cihazlar penisin ətrafında vakkum yaradır və qan korporal boşluqlara yığılır, penisin ayaqcığında bərklik olmadan penil bərkliyi saxlamaq üçün penis kökünə bir bant yerləşdirilir. Ümumiyyətlə eyakulyasiyaya mənfi təsir göstərir.
Şəkil 16. 11
Bu metod yaşlı kişilərdə və cərrahi yolla protez qoyulması üçün əks göstəriş olduqda uyqulanır. 2.Transuretral Alprostadil təyini. Alprostadil ölkəmiz xaricində ilk olaraq erektil disfunksiyada intrakavernoz müalicə üçün icazə almışdır. O, PQE-nin sintetik formasıdır. Sildenafilin əksinə ereksiya yaratmaq üçün kavernoz düz əzələrdə yığılma əmələ gətirərək təsir göstərir. Alprostadilin transuretral istifadəsi üçün xüsusi cihaza MUSE adı verilmişdir. Bu zaman doza 125- 1000 mq arasında dəyişir, istifadədən öncə xəstə sidiyini boşaltmalıdır. Yan təsiri penil ağrı 30%, uretrada yanma 12%, qanama 5% olmaqla özünü göstərir. Şəkil 17.
12
İntrakavernozal inyeksiya müalicəsi. Müalicədə ilk dəfə 1982-ci ildə kaverna daxilinə papaverin yeridilmişdir. 5 tip fosfadiesterazanın ingibitorunun ucuz olması və saxlanılma rahatlığı üstün səbəbləri, priapizm, penil fibroz yarada bilmək kimi yan effektləri olduğundan istifadə olunmasına diqqətlə yanaşılmalı, dozanın təyin edilməsində düşünülməlidir. Xəstələrə öz-özunə necə inyeksiya edəcəyi öyrədilməlidir. Ereksiya 10 dəqiqə ərzində əmələ gəlir. Alprostadilin xaricdə ən çox istifadə edilən (kaveryekt) dərmandır. 70- 80% xəstədə təsirlidir, yan effektləri azdır, dozası 5-20 mq-dır. Alprostadilin çox vaxt tək yox, papaverin və fentolamin ilə kombinasiya şəklində (Trimix) o cümlədən papaverin+fentolamin (Bimix) ilə kombinasiya şəklində də qarışıqlıqdan istifadə edilir . Demək olar ki, belə qarışıqlarından sonra əlavə təsirlərə az rast gəlinir. Bu dərmanlardan başqa intrakavernoz olaraq son illər Timoksamin, Vasointestinal polipeptit (VİP) kimi inyeksiyalardan da istifadə edilir.
Cərrahi müalicə Arterial çatmamazlıqda aparılan arterial revaskulyarizasiya əməliyyatları 40 yaşdan cavan xəstələrdə edilir. Çox dəqiq göstərişləri olmalıdır. Penil dupleks dopleroqrafiya, selektiv angioqrafiyada patologiya aşkar edilməli, alkoqol və siqaret çəkməyən xəstələrdə istifadə edilməlidir. İnferior epiqastrik arteriya ilə penil arteriya, vena arasında anastomoz qoyulmalıdır. Diqqətli xəstə seçimi olduqdan sonra 1 illik başarı faizi 65%-dir. Venoz damar çatmamazlığı və yaxud veno-oklüziv problemlərdə, penisin dorzal venası, kavernoz venalar, ayaqcıq venalarının, superfleks 13
venalarının liqasiyonundan ibarətdir. Congenital (anadangəlmə) impotensiyada daha effektivdir. (70-80%) Penil protezlərin qoyulması. Bu cür müalicə artıq oral dərmanlar+ intrakavernoz inyeksiyalar təsir etmədikdə istifadə olunur. Sadə büküləbilən (maleble), şişidilən (inplatebla) protezlərdən istifadə edilir. Hətta şəkərli, qəza nəticəsində onurğa beyni zədələnmiş xəstələrdə də effektlidir. 20 ildən çoxdur ki, xarici ölkələrdə istifadə edilir. Ölkəmizdə istifadəsinə yeni başlanmışdır. Protez seçimi daha çox xəstə istəyindən və istifadə baxımından asılıdır. Bu protezlərdən sonra penisdə yetərli sərtləşmə yaranır ki, xəstələr cinsi əlaqədən məmnun qalırlar. Şişirəbilən protezlər daha fizioloji xəstənin istəyindən asılı olaraq penisdə sərtləşmə yumşalma yarada bilir. Ən çox rast gələn ağırlaşması infeksiyadır . 3-5 % xəstələrdə görünür. Uzun dövr xəstədə partnyor razılığı 80-90%-dir.
Şəkil 18 . Şəkil 19 .
14
Kataloq: upload -> files -> meqale-fayllari files -> The importance of learning Russian Shahin Boyukaga oglu Alibeyli files -> Opća bolnica/ Klinički bolnički centar files -> Adrenoleykodistrofiya Şahin Böyükağa oğlu Əlibəyli Adrenoleukodystrophy files -> Əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinə görə müavinət meqale-fayllari -> Peyroni xəstəliyi (İndurasiya penis plastika) və onun müalicəsi meqale-fayllari -> AZƏrbaycan urologiya və andrologiya assosiASİyalarinin IX simpoziumu 5 7 iyun 2015 Qəbələ / Azərbaycan meqale-fayllari -> AZƏrbaycan urologiya və andrologiya assosiASİyalarinin IX simpoziumu meqale-fayllari -> Andrologiya və Reproduktiv Təbabət Assosiasiyasının (arta) təşkilatçılığı və Baku Medical Plazanın sponsorluğu ilə DƏYİRMİ masa meqale-fayllari -> Əhmədov İlham Səmid oğlu Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|