KİtabxanaşÜnasliq

 
ƏDƏBİYYAT 
1.
 
Попов,  В.Б.  Основы  информационных  и  телекоммуникационных  техно-
логий. Мультимедиа [Текст]. - М.: Финансы и статистика, 2007. - 336 с. - 
ISBN: 978-5-279-03176-4. 
2.
 
Пилко, И.С. Информационные  и  библиотечные  технологии  [Текст]:  Учеб. 
пособие / И.С.Пилко.- СПБ.: Профессия, 2006.-342 с.-  
3.
 
Трайнев,  В.А.  Новые  информационные  коммуникационные  технологии  в 
образовании  [Текст]  /  В.Ю.  Теплышев,  И.В.  Трайнев.  -  М.:  Дашков  и  Ко, 
2012. - 
320 с. - ISBN: 978-5-394-01685-1. 
4.
 
Чепмен,  Н.  Цифровые  технологии  мультимедиа  [Текст].  -  М.:  Вильямс, 
2006. - 
624 с. - ISBN: 5-8459-0888-4. 
5.
 
Чернобай,  Е.В.  Технология  подготовки  урока  в  современной 
информационной образовательной среде [Текст]. - М.: Просвещение, 2012. 
- 
56 с. - ISBN: 978-5-09-024975-1. 
6.
 
http://www.ict.edu.az/az/tehsil-sisteminde-ikt-infrastrukturunun-inkisaf-
etdirilmesi.html 
7.
 
eco.gov.az/.../Ibrahimov%20Ali%20Zulfuqar%20oglu-Hefte%20Ichi-qa. 
8.
 
http://www.paritet.az/olke/2769.html 
9.
 
http://www.muallim.edu.az/arxiv/2010/44/25.htm 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
С.А. Халафова 
 
ЗНАЧЕНИЕ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ 
ТЕХНОЛОГИЙ В ИНФОРМАТИЗАЦИИ СИСТЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ 
 
РЕЗЮМЕ 
В  статье  рассказывается  о  государственной  программе,  принятых  решениях, 
распоряжениях и государственных программах в связи с применением информационно-
коммуникационных технологий  в различных  сферах  деятельности, и  в особенности,  в 
системе  образования,  также  были  затронуты  информатизация  и  компьютеризация 
системы  образования,  осуществление  различных  ИКТ  проектов  стратегического 
значения, создание сетевой инфраструктуры образования и др. вопросы 
 
 
S.A. Xalafova  
 
SIGNIFICANCE OF INFORMATION AND COMMUNICATION 
TECHNOLOGIES IN INFROMATIZATION OF EDUCATION SYSTEM 

 
SUMMARY 
The article includes ICT’s various spheres in our republic, especially state policy on 
its application in education system, passed decision, information about order and state 
programs, informatization and computerization of education system, implementation of 
various strategic ICT projects, building of education network infrastructure and other issues. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
S
ənubər MUSTAFAYEVA 
                              
“Kitabxana resursları və informasiya axtarış sistemləri 
                                                                                
kafedrasının baş müəllimi 
 
Ulduz MANAFOVA 
                              
“Kitabxana resursları və informasiya axtarış sistemləri 
             
kafedrasının baş laborantı 
 
SƏHİYYƏ VƏ TİBB ELMLƏRİNƏ DAİR ƏDƏBİYYATIN 
SİSTEMLƏŞDİRİLMƏSİ 
Açar sözl
ər: səhiyyə, tibb elmləri, səhiyyəyə dair ədəbiyyatın sistemləşdirilməsi, tibbə 
dair 
ədəbiyyatın sistemləşdirilməsi, KBT və tibb elmləri 
Ключевые слова: здравохранение и медицина, cистематицизация литературы 
по здравохранению,   cистематицизация литературы по медицине, ББК и медицинские 
науки 
Keywords: health and medicine, ordering literature on health, systematics literature 
on medicine, LBC and medical sciences
 
 
İnformasiya  cəmiyyəti  –  cəmiyyətin hər bir üzvünün, informasiya 
t
ələbatını  təmin etməkdən ibarətdir. Azərbaycan  Respublikasının  Prezidenti 
İlham  Əliyevin  Cenevrədə  keçirilən informasiya cəmiyyətinin problemlərinə 
h
əsr olunmuş Ümumdünya sammitindəki çaxışında demişdir: ”Biz bu gün yeni 
informasiya c
əmiyyəti  haqqında  söhbət edirik... Gənc nəsl informasiya 

c
əmiyyəti yaradan nəsildir. Bizim ölkədə həm elmi potensial mövcuddur, həm 
d
ə  texnoloji nailiyyətlər imkan verir ki, Azərbaycan bu yöndən reqionda 
aparıcı ölkə olsun.” Hər bir əsr özünəməxsus inkişaf  prosesi ilə, böyük elmi 
v
ə  mədəni hadisələrlə  xarakterizə  olunur. Dünya alimləri keçən  əsrin ikinci 
yarısından  başlayaraq  XX  əsri “atom əsri”,”elmi-texniki tərəqqi  əsri”, 
“informasiya  partlayışı  əsri”  adlandırmağa  başladılar.  XXI  əsr isə 
“informasiya 
əsri” hesab olunur. Bunun əsas səbəbi informasiyanın cəmiyyətin 
əsas  aparıcı  qüvvələrindən birinə  çevrilməsi, sənayenin cəmiyyətin 
informasiya c
əmiyyətinə sürətlə keçidlə əlaqədar idi. (7,s.227) 
Müasir dövrd
ə  elm, informasiya, mədəniyyət, təhsil və  tərbiyə 
mü
əssisəsi kimi cap əsərlərini və  digər  informasiya  daşıyıcılarını  toplayıb 
mühafiz
ə  edən kitabxanalar əhalinin bütün təbəqələrinə  informasiya xidməti 
qöst
ərən yeganə  sosial  institutdur.  Əvvəllər  kitabxanalar  yalnız  sənəd 
kütl
əsinin toplandığı yer kimi xarakterizə olunurdusa bu gün kitabxanalar ən 
müasir informasiya v
ə  kommunikasiya  texnologiyalarından  istifadə  etməklə 
ənənəvi fəaliyyətinin keyfiyyətini yüksəldir,  internet  informasiya  resursları, 
elektron  kataloq  yaradır,  onlayn  rejimində  oxucularla  əlaqə  qurur. 
Kitabxanalarda müxt
əlif elm sahələrinə  dair nəşrlər  toplanaraq  oxucuların 
istifad
əsinə  verilir ki, bu sənədlər içərisində  səhiyyə  və  tibb elmlərinə  dair 
ədəbiyyatın xüsusi yeri vardır. 
S
əhiyyə  -  hər  hansı  ictimai  quruluşda  əhalinin  sağlamlığının 
mühafiz
əsi və  yaxşılaşdırılması  üçün  dövlət, sosial, iqtisadi, tibbi və  s. 
kompleks r
ədbirlərin aparılmasında xüsusi rola malikdir. Səhiyyənin xarakteri 
h
ər şeydən əvvəl cəmiyyətin sosial və dövlət quruluşundan asılıdır. Səhiyyənin 
t
əşkili dövlət tərəfindən sosial-iqtisadi, tibbi və  ictimai tədbirlərin 
aparılmasından  ibarət olub, xəstəliklərin profilaktika və  müalicəsi,  sağlam 
əmək  şəraitinin  yaradılması,  yüksək  əmək qabiliyyətinin  saxlanılması  və 
insanın üzün ömür sürməsinə yönəldilmişdir.  (3,s.410) 
Tibb – elmi v
ə praktik fəaliyyətin bir istiqaməti olaraq xəstə və sağlam 
insanlarıın  orqanizmində  gedən prosesləri öyrənir,  onların  sağlamlığını 
qoruyur, x
əstəliklərin müalicə üsullarını işləyib hazırlayır.  
Tibb insanın elmi və praktik fəaliyyətlərində mühüm yer tutur. Tibbin 
v
əziyyəti cəmiyyətin  inkişaf  dərəcəsindən, təbiət və  texnika elmlərinin 
nailiyy
ətlərindən, ümumi mədəni səviyyədən  asılıdır.  Tibbin  tibbi-bioloji, 
klinik, tibbi-sosial v
ə  gigiyena bölmələri məlumdur. Tibbin tarixi qədimdir. 
Aliml
ərin fikrinə görə tibb insan cəmiyyəti ilə yaşıddır. Xəstəliklərə, onların 
müalic
əsi haqqında məlumatlara uzaq keçmişdən təsadüf edilir. Tapılmış insan 
skeletl
ərindən məlum  olmuşdur  ki,  onlar  raxit,  diş  kariyesi,  sınıqlar  və  s. 
x
əstəliklərə duçar olmuşlar. Həmin dövrlərdə xəstələri ara həkimləri müalicə 
edirdil
ər. Bu müalicə bitkilərlə, digər təbii vasitələr və maddələrlə aparılırdı. 
Sonralar tibb sah
əsi inkişaf etməyə başladı. Tibbin inkişafı Hippokrat, Qalen, 
İbn-Sina və digərlərinin adı ilə bağlıdır. XX əsrdə təbiət və texnika elmlərinin 
inkişafı  ilə  əlaqədar tibb elmi də  ihkişaf  etməyə  başladı.  Rentgen  şüalarının 

k
əşf  edilməsi  rentgen  diaqnostikasının      əsasını  qoymuşdur.  Aviasiyanın 
inkişafı tibbi aviasiyanın, genetikanın inkişafı tibbi genetikanın, gibernetikanın 
inkişafı tibbi gebernetikanın inkişafına səbəb oldu. (4,s.271) 
Tibbi genetika –  irsi amill
ərin  insan  potologiyasında  rolunu  öyrənir. 
İrsi xəstəliklərin etiologiyasını, onların diaqnostika, müalicə və profilaktikasını 
öyr
ənən klinik genetika tibbi genetikanın əsasını təşkil edir.  
Tibbi genetikaya 2000-d
ək irsi xəstəlik məlumdur ki, bunlardan da 
1000-
ə   qədəri maddələr mübadiləsinin  irsi  pozğunluqları  ilə  əlaqədar olan 
x
əstəliklərdir.  İrsi  xəstəliklərin biokimyəvi və  molekulyar-genetuk 
mahiyy
ətinin  aşkara  çıxarılması,  onların  erkən  diaqnostikasına  və  patogen 
müalic
əsinə  imkam yaratmışdır. 
Tibbi gibernetika-tibd
ə və səhiyyə sistemində idarəetmə prosesləri ilə 
əlaqədar olan problemləri öyrənir. Tibbi və digər informasiya, informasiyanın 
yığılması, işlənməsi sistemləri, insan orqanizmində və səhiyyə sistemində olan 
rabit
ə  və idarəetmə sistemləri tibbi gibernetikanın tədqiqat obyektidir. Tibbi 
gibernetika tibb v
ə səhiyyə sistemində toplanmış biliklərə, gibernetik üsul və 
texniki vasit
ələrə isnad edir.  
Tibbi  gibernetikanın  əsas vəzifəsi müxtəlif fizioloji sistemlərə  və 
bütövlükd
ə orqanizmə müalicə məqsədi ilə təsir göstərmək, təbii orqanları az 
v
ə  ya çox müddətdə  süni orqanlarla əvəz etmək, idarə  olunan  üsulları 
hazırlamaqdır.  Tibbi  gibernetikanın  inkişafında  əsas istiqamətlər: normal və 
patoloji şəraitdə orqanizmdə baş verən proseslırin modernləşdirilməsi və idarə 
olunması problemləri; xəstəliklərin diaqnostikasında  yeni avtomatlaşdırılmış, 
kompüterl
əşdirilmiş sistemlərdən istifadə olunmasıdır.  
Respublika  M
ərkəzləşdirilmiş  Kitabxana  Sistemlərində  digər cap 
əsərləri kimi tibbə  dair  ədəbiyyat da Kitabxana Biblioqrafiya Təsnifatının 
(KBT) kütl
əvi kitabxanalar variantl üzrə sistemləşdirilir. Məlumdur ki, KBT-
nin kütl
əvi kitabxanalar variantının ilk nəşri 1 cilddən ibarət 1977-ci ildə çap 
edilmişdir (9,s.10). 9 şöbədən ibarət olan KBT-nin kütləvi kitabxanalar üçün 
t
ərtid edilmiş variantının 5-ci şöbəsi “Səhiyyə. Tibb elmləri” adlandırılır. 
Kitabxana Biblioqrafiya t
əsnifatının  tibb  şöbəsinə  diqqət  yetirdikdə 
m
əlum  olur  ki,  sağlam  insanın  həyatından  bəhs edən  ədəbiyyat, insan 
orqanizminin  inkişafı  və  funksiyalarından  bəhs edən  ədəbiyyat biologiya 
şöbəsinin 28.8 və  28.9 bölmələrində  yerləşdirilir.  İnsanların  fizioloji 
xüsusiyy
ətlərindən bəhs edən, qadın orqanizminin fizioloji xüsusiyyətlərindən 
b
əhs edən ədəbiyyat isə istisna edilərək 51.7 və 57.3 bölmələrində yerləşdirilir.  
Texnika şöbəsi ilə tibb şöbəsinin bölmələrinə diqqət yetirdikdə məlum 
olur  ki,  tibbi  avadanlıqların  istehsalına  dair,  tibbi  cihazların  istehsalına  dair, 
protezl
ərin  hazırlnmasına  dair  ədəbiyyat  texnika  şöbəsində,  onların  tətbiqinə 
dair, istifad
ə edilməsinə dair ədəbiyyat isə tibb şöbəsində əks etdirilir.  
Tibb şöbəsi ilə   ictimai elmlər şöbəsinə diqqət yetirdikdə aydın olur ki, 
a
yrı-ayrı  istehsalatlarda,  idarələrdə, nəqliyyatda  əməyin  qiqiyenasına  dair 
ədəbiyyyat 51.24 tibb şöbəsinin yarıımbölməsində, xalq təsərrüfatının müxtəlif 

sah
ələrində ümumiyyətlə əməyin mühafizəsinə dair ədəbiyyat isə iqtisadiyyat 
şöbəsinə aid edilir. Səhiyyənin planlaşdırılması, maliyyələşdirilməsi və digər 
iqtisadi probleml
ərə dair ədəbiyyat bütünlükdə  51.1(2) yarımbölməsində əks 
etdirilir. (6,s.490) 
Tibbi m
əhkəməyə  aid olan bütün ədəbiyyatlar “58 Tibbin tətbiqi 
sah
əsi” bölməsində  yerləşdirilir.  Hərbi tibbə  aid ümumi xarakterli ədəbiyyat 
(m
əsələn, hərbi cərrahlıq,  Hərbi travmotologiya) bütünlükdə  5-ci  şöbədə  və 
onun  yarımbölmələrində  yerləşdirilir.  68-ci  şöbədə  isə  ordu və  donanmada 
h
ərbi-tibbi xidmətin təşkili  haqqında,  silahlı  qüvvələrin tibbi təminatı 
haqqında,  həmçinin bütün hərbi  ganunların  sanitar-gigiyenik tələbləri 
haqqında olan nəşrlər əks etdirilir.  
Uşaqların  və  yeniyetmələrin  sağlamlığından,  fiziki  inkişafından  bəhs 
ed
ən ədəbiyyat 5-ci şöbədə, uşaq və yeniyetmələrin fiziki tərbiyəsindən bəhs 
ed
ən nəşrlər isə 74-cü bölmədə yerləşdirilir.  
Müalic
əvi idman, müalicəvi gimnastikaya dair ədəbiyyat bütünlükdə 5 
–
ci şöbədə, bədən tərbiyəsi və idmana dair yerdə qalan bütün ədəbiyyatlar isə 
75-ci bölm
ədə yerləşdirilir.  
Tibbin 
əsas sahələrindən birini “Gigiyena” bölməsi təşkil  edir. 
Gigiyena – 
sağlamlıq haqqında elm- tibb elminin bir sahəsi olaraq xarici mühit 
amill
ərinin  insanın  sağlamlığına,  əmək qabilyyətinə, habelə  ömrünün 
uzadılmasına  təsirini öyrənir. Gigiyena bütün tibb elmləri ilə, həmçinin 
biologiya,  fizika,  kimya,  iqlimşünaslıq  elmləri ilə  əlaqədardır.  Gigiyena 
yaşayış  yerlərinin,  iş  və  istirahət  şəraitinin  sağlamlaşdırılmasını  sanitariya 
c
əhətdən  əsaslandırır,  uşaq  və  yeniyetmələrin  sağlamlığının  mühafizəsini, 
sanitariya qanunvericiliyi, 
ərzaq məhsulları və məişət əşyalarının keyfiyyətinin 
sanitariya  ekspertizası  üsullarını  hazırlayır.  Gigiyenanın  hazırladığı  elmi 
müdd
əaları həyata keçirən sahə sanitariya adlanır.  
Gigiyena 
ən qədim elmlərdən biridir. E.əv. Misirdə, hindistanda, Çində 
gigiyena praktik qaydalar sistemind
ən ibarət idi. Antik dövrdə  qədim 
Yunanıstanda gigiyena bədəni mörkəmlətmək və gözəlləşdirmək istiqamətində 
inkişaf  edirdi.  Gigiyena  əmək  gigiyenası,  kommunal  gigiyena,  qidalanma 
gigiyenası, uşaq və yeniyetmələr gigiyenası və s. sahələrdən ibarətdir.  (2,s.90) 
T
əsnifat cədvəlinin “51.2 Gigiyena” bölməsində xarici aləmin insanın 
sağlamlığna təsirindən bəhs edən ədəbiyytlar toplanır. “51.23 Qida gigiyenasi” 
adlı yarımbölməsi qidalanmanın fizioloji əsaslarına dair, ərzaq məhsullarının 
hazırlanmasına dair, ayrı-ayrı ərzaq məhsullarının gigiyenasına dair ədəbiyyat 
üçün n
əzərdə  tutulmuşdur.  Lakin  5-ci  şöbəyə  dair  ədəbiyyatın 
t
əsnifləşdirilməsində nəzərə almaq lazımdır ki, süd və süd məhsullarına sanitar 
h
əzarətin təşkilindən bərs edən  ədəbiyyat  “48  Baytarlıq”  şöbəsində  əks 
etdiril
əcəkdir. ( 6,492) 
“51.24  Əməyim  gigiyenası”  bölməsində  istehsalat  mühitinin  insanın 
f
əaliyytinə  təsirindən bəhs edən  ədəbiyyat, təhlükəsizlilk  texnikasını  təmin 

etm
ək məqsədilə  gigiyenik tələblərə  əməl edilməsinə  dair  ədəbyyat  əks 
etdirilir.  
“51.26  Radiasiya  gigiyenası”  yarımbölməsi gigiyena bölməsinin yeni 
sah
ələrindən  biridir.  Şöbənin  əsas məzmunu  istehsalat  şəraitində  və  yaşayış 
yerl
ərində  əhalinin  şüalanmasından  qorunmaq  məsələləri təşkil  edir. 
Radioaktiv madd
ələrlə zəhərlənmədən bəhs edən ədəbiyyat isə 52.84 indeksi 
al
tında  yerləşdirilir.  İnsan  orqanizminə  şüaların  təsirindən bəhs edən 
ədəbiyyatlar isə 28.9 bölməsində özünə yer tapır.    
Radiasiya  şüalarının  müəyyənləşdirilməsində,  müxtılif  xəstəliklərin 
müalic
əsində  süaların    tətbiq edilməsindən bəhs edən nəşrlər isə  53.6 
yarımbölməsində yerləşdirilir. 
Uşaq  və  yeniyetmələrin qida və  gigiyenasına  dair  ədəbiyyat 51.28 
bölm
əsində,  körpələrin  gigiyenasından  bəhs edən  ədəbiyyat isə  57.32 
yarımbölməsində əks etdirilir.  
“51.9 Epidemiologiya”  bölm
əsi müxtəlif  epidemiyaların  yaranması, 
yayılması  və  inkişafı,  onlarla  mübarizə  metodlarının  tətbiq edilməsinə  dair 
ədəbiyyat üçün nəzərdə tutulmuşdur.  
 Tibbin 
əsas sahələrindən birini farmakologiya və toksikologiya təşkil 
edir. Farmakologiya-  d
ərman maddələri və  onların  orqanizmə  gətirdiyi təsir 
haqqında  tibbi,  bioloji  elm;  geniş  mənada fizioloji aktiv maddələr  haqqında 
elmdir.  Müasir  farmakologiyanın  bir  sıra  istiqamətlləri məlumdur. 
Farmadinamika- d
ərmanların orqanizmə təsiri, farmakoginetika – dərmanların 
orqanizm
ə paylanmasını, sorulmasını öyrənir. Farmakologiya müasir əczaçılıq 
kimyası,  farmakoqnoziya,  biologiya,  biokimya,  fiziologiya,  terapiya  və  s. 
elml
ərlə sıx əlaqədardır.  
Toksikologiya-tibbin bir bölm
əsi,  zərərli madələrin tərkibini,  onların 
heyvan  orqanizmin
ə  təsir mexanizmini,  yaratdığı  patoloji  prosesləri 
(z
əhərlənmə), müalicə  və  profilaktika  üsullarını  öyrənir. Toksikologiya fənn 
kimi müxt
əlif mənşəli zəhərlərin (kimyəvi birləşmələrin, pestisidlərin, 
radioaktiv madd
ələrin, qeyri-üzvi, bitki və  heyvan mənşəli bakterial 
toksidl
ərin  və.) öyrənilməsi ilə məşğuldur.  (4, s.305) 
52.8  yarımbölməsi formakologiya, toksikologiya dair nəşrlər üçün, 
h
əmçinin dərman və dərman bitkilərinin müalicəvi əhəmiyyətindən bəhs edən 
ədəbiyyat üçün də  nəzərdə  tutulmuşdur.  Lakin  kənd təsərrüfatında  dərman 
bitkil
ərinin  yetişdirilməsinə  dair  ədəbiyyat  42.14  indeksi  altında,  zavodda 
d
ərmanların hazırlanmasına dair ədəbiyyat isə texnika şöbəsinin 35.66 indeksi 
altında yerləşdirilir. 
“53/57  tibb  klinikası  bölməsi 2 hissədən ibarətdir. “53 Ümumiyyətlə 
tibb  klinikası”  bölməsində  xəstələrin  müalıcəsində  tətbiq edilən ümumi 
metodlardan, ümumi müalic
ə  üsullarından  və  s. məsələlərdən bəhs olunur. 
Ayrı-ayrı  xəstıliklərin  diaqnostikası  və  müalicəsinə  dair olan ədəbiyyat isə 
52.81 yarınbölməsində yerləşdirilir. 

53/57 bölm
əsinin 2-ci hissəsində  isə  müxtəlif funksiya sistemlərinin       
x
əstəliklərinən bəhs edən  ədəbiyyat əks etdirilir.(6, s.493) 
Qeyd etm
ək  lazımdır  ki,  kardiologiya  və  anqiologiya, kliniki 
limfologiya  kimi  yeni  anlayışlar  “5  Səhiyyə.Tibb elmləri” bölməsini 
müasirl
əşdirmişdir.  
Fovq
əladə  vəziyyətlərdə  və  ümumiyyətlə  tibbi fəlakətlərdə  ekstrimal 
tibbi xidm
ətin yeri müəyyənləşdirilmişdir.  Təsnifat cədvəlində  “51.200.0  
Sağlam  insanın  həyat tərzi”, ”52 .63 Tibbi virusologiya”, “53.384 
Refleksoterapiya” kimi bölm
ələr  yaradılmışdır.  Bundan  əlavə  “52.5 Ümumi 
potologiya” bölm
əsi müəyyənləşdirilmişdir.  Belə  ki,  revmotologiya  tibbi  
klinika bölm
əsinə keçirilmiş və 55.5 indeksi ilə müəyyənləşdirilmişdir. 
Bel
əliklə  demək olar ki, kütləvi kitabxanalar üçün nəzərdə  tutulmuş 
t
əsnifat cədvəlində  səhiyyə, tibb elminin bütün sahələri nəzərə  alınmış  və 
sisteml
əşdirmədə prosesində bü bölmələrdən bacarıqla istifadə edilir. 
 
 
ƏDƏBİYYAT 
1.Az
ərbaycan  kitabxanaları  XXI  əsrin imformasiya məkanında:  C  I-II.-
B.:Nurlar,2007.- 820 c. 
2.Az
ərbaycan Sovet Ensiklopediyası: 10 c-də: C.6: Kuba-Misir.- B.,1982.- 410 s. 
3. Az
ərbaycan Sovet Ensiklopediyası: 10 c-də: C.8: Prado-Sprint.- B.,1984.- 570s. 
4.Az
ərbaycan Sovet Ensiklopediyası: 10 c-də: C.9: Putnik-Fronton.- B.,1986.- 610 s. 
5.Библиотечно-библиографическая 
классификация:Средние 
таблицы: 
Практическое  пособие  /  Рос.Гос.б-ка,  Б-ка  Рос.акад.наук.-  М.:  Изд-во  Либерея,  2001.- 
Вып.1.С/Т-  Социальные  науки  в  целом.  (Обществознание).  История  и  исторические 
науки.- 320 с. 
6.    Библиотечно-библиографическая  классификация:Рабочие  таблицы  для 
массовых библиотек.-М, 1986.-539с. 
7. X
ələfov A.A. Kitabxana və cəmiyyət: (Monoqrafiaya).- B.:Azərnəşr,2011.-348 c. 
8.İsmayılov  X.İ.  Kitabxana-informasiya  texnologiyaları:  (Dərs vəsaiti).-B.: Nurlar, 
2009.- 312 s. 
 9.Mustafayeva S.M. Kitabxana-biblioqrafiya t
əsnifatı:  Yeniliklər və dəyişikliklər // 
Kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiya.-2009.-N2.-S.9-14. 
 
 
 
С.М.Мустафаева, 
 
U.İManafova 
 
СИСТЕМАТИЦИЗАЦИЯ ЛИТЕРАТУРЫ ПО ЗДРАВОХРАНЕНИЮ  
И МЕДИЦИНЕ  
 
Р Е З Ю М Е 
В  данной  статье  рассказывается  о  систематизации  литературы  по  медицине  и 
здравохранению.  В  статье  освещены  вопросы  классификации  на  основе 
классификационных таблиц ББК для массовых библиотек. 
 
 

 
 
 
 
 
 
S.M.Mustafayeva, 
U.İ.Manaova 
 
SYSTEMATIZATION OF THE LITERATURE ON HEALTH AND MEDICINE 
 
SUMMARY 
This article describes the ordering of the literature on Medicine and Public Health. The 
article deals with the classification based on the classification tables LBC for public libraries. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Aşur ƏLİYEV  
Kitabxana resursları və  
informasiya axtarış sistemləri 
kafedrasının dosenti, tarix üzrə fəlsəfə doktoru 
 
BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİNİN ELMİ KİTABXANASININ 
TƏDRİSƏDƏBİYYATI FONDUNUN 
KOMPLEKTLƏŞDİRİLMƏSİNİN  KOMPÜTERLƏŞDİRİLMƏSİ 
PROBLEMLƏRİ 
 
Açar sözl
ər:  BDU, elmi kitabxana, tədris  ədəbiyyatı  fondunun  kompüterləşməsi, 
komplektl
əşdirmə 
Ключевые  слова:БГУ,  научная  библиотека,  учебная  литература  по 
компьютеризации фонда, приобретение 
Key words: BSU, scientific library, educational literature on the computerization of 
the fund purchase 
M
əqalədə BDU-nun Elmi Kitabxanasının Tədris ədəbiyyatı fondunun 
komplektl
əşdirilməsi məsələləri  şərh  olunmuşdur.  Komplektləşdirilmə 
probleml
əri sahəsində əldə edilən  nailiyyətlər, iş təcrübəsi, onların müsbət və 

nöqsanlı 
cəhətləri təhlil 
edilmişdir, 
qarşıda 
duran 
vəzifələr 
mü
əyyənləşdirilmişdir. 
Az
ərbaycan  Respublikası  XXI  əsrə  yüksək elmi-texniki potensiala, 
m
ədəni mənəvi dəyərlərə,sürətlə inkişaf edən iqtisadiyyata malik demokratik 
v
ə hüquqi dövlət kimi formalaşan bir olkə kimi daxil olmuşdur. 
Bu gun özünün inkişaf dövrünü yaşayan Azərbaycan Respublikasında 
prezident  İlham  Əliyevin  rəhbərliyi və  bilavasitə  iştirakı  ilə  həyata keçirilən 
çoxsah
əli  islahatlar  kursu,  iqtisadiyyatın  kompleks  şəkildə  inkişafını  nəzərdə 
tutan dövl
ət proqramlarının icrası ölkəmizin müasir dövrün tələblərinə uyğun 
bir şəkildə yeni sosial-iqtisadi inkişaf yoluna qədəm qoyduğunu göstərir. 
Az
ərbaycanın  sosial-iqtisadi  inkişafının  yeni  mərhələsi informasiya-
kommunikasiya  texnologiyalarının  ölkəmizi  inkişaf  etdirən mühüm 
prioritetl
ərdən biri kimi önə  çıxması  ilə  səciyyəvidir.Ona görə  də  dövlət 
başçısı 
cəmiyyətin 
informasiyalaşdırılmasının 
gələcək 
inkişaf 
perspektivl
ərinin informasiya-kommunikasiya  texnologiyaları  ilə  bilavasitə 
bağlı oldugunu dəfələrlə vurğulamışdır. 
1995-ci ild
ə qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası 
(1,s.40) c
əmiyyətdə  insan  amilinin  inkişafı  vətəndaşları  məlumatlandırmaq, 
onu yaymaq v
ə  istifadə  etmək, eləcə  də  mədəni təsisatlardan və  mədəni 
s
ərvətlərdən istifadə etmək hüquqlarını təmin etmişdir.Bu isəölkədə baş verən 
sosial, iqtisadi elmi m
ədəni təhsil və  tərbiyə  proseslərinin,cəmiyyətin butun 
sferalarının informasiya təminatı problemini aktuallaşdırır. 
Az
ərbaycan prezidenti İlham Əliyevin 20 aprel 2007-ci ildə imzaladıgı 
,,Az
ərbaycanda  kitabxanaların  fəaliyyətinin  yaxşılaşdırılması  haqqında, 
s
ərəncamında  göstərilir ki, ,,Azərbaycan  kitabxanaları  Azərbaycan  xalqının 
Milli s
ərvətidir.  Xalqımızın  yaratdıgı  qiymətli tarixi-mədəni,ədəbi-bədii və 
elmi-f
əlsəfi  irsin  toplanıb  saxlanılmasında,  bəşər mədəniyyətinin  qazandığı 
nailiyy
ətlərin nəsildən-nəslə  çatdırılmasında  və  cəmiyyətimizin intellektual-
m
ədəni potensialının artırılmasında kitabxanalar əvəzsiz rol oynayır.(2) 
Müasir dövrd
ə  kitabxana  işi  cəmiyyətin  informasiyalaşdırılmasının 
mühüm  atributlarından  biri  kimi  getdikcə  mürəkkəbləşən, müasir 
texnologiyalara 
əsaslanmaqla yeniləşən fəaliyyət sahəsi kimi 
formalaşmaqdadır. 
Ümummilli liderimiz Heyd
ər  Əliyevin  qeyd  etdiyi  kimi,  ,,Kitabxana 
xalq, mill
ət üçün, cəmiyyət üçün müqəddəs  bir yer, mənəviyyat, bilik, zəka 
m
ənbəyidir. Ona görə də kitabxanaya daim hörmət xalqımızın mədəniyyətini 
numayiş etdirən amillərdən biridir,,. (8,s.18) 
Bu gün biz qürur hissil
ə  deyə  bilərik ki, XX əsrdə  Azərbaycan 
m
ədəniyyətinin  ən  böyük  uğurlarindan  biri  Elmi  Kitabxanalar  şəbəkəsinin 
aparıcı  muəssisəsi olan BDU-nun  Elmi  kitabxanalarinin  yaranıb  təşəkkül 
tapması olmuşdur. 
,,Kitabxana  işi  haqqında,  Azərbaycan  Respublikasının  Qanununda 
göst
ərildiyi kimi, ,,Dövət və qeyri-dövlət nəşriyyatları, nəşriyyat fəaliyyəti ilə 

m
əşğul  olan  poliqrafiya  müəssisələri  və  digər  hüquqi  şəxslər tərəfindən 
buraxılan çap məhsullarından kiabxanalara və Bakı Dövlət Universiteti Elmi 
kitabxanasina profilin
ə  uyğun  olaraq  iki  pulsuz  məcburi nüsxə 
gönd
ərməlidirlər,, (9,s.15) 
Bakı  Dövlət  Universiteti təşkil  edilərkən onun iki fakultəsi tibb və 
tarix-filologiya fakult
əsi var idi.Yeni təsis  edilmiş  universitetin  professor-
mü
əllim heyəti  44 nəfərdən -12  professor, 3 dosent və 29 müəllimdən ibarət 
olmuşdur. 
Son onillikd
ə 80-dən artıq elmin müxtəlif sahələrinə dair elmi-tədqiqat 
işləri yerinə yetirilib. Universitetdə 2 elmi-tədqiqat  institutu, 20-dən çox elmi-
t
ədqiqat laboratoriyası, elmi kitabxana və digər qurumlar fəaliyyət gostərir. 
XXI 
əsrin  başlanğıcında  yeni  informasiya  texnologiyalarının  təsiri 
getdikc
ə  daha sürətlə  insan fəaliyyətinin bütün sahələrində  əsas müəyyən 
edici amil
ə çevrilməkdədir.Qlobal informasiya şəbəkələrinin və sistemlərinin 
formalaşması  yeni  texniki  və  iqtisadi  imkanlar  açır  ki,bunun  da  nəticəsində 
b
əşəriyyətin  resusrlarını  birləşdirmək,dünyanın  istənilən nöqtəində  yaşayan 
insanların  həmin resurslardan istifadəsini təmin etmək  mümkün  olur.Başqa 
sözl
ə  vahid informasiya məkanı  yaradır.Son  on  il  ərzində  ölkəmizdə  gedən 
informasiyalaşdırma,kompleksləşdirmə 
prosesl
əri və 
telekommunikasiyalarının  inkişafı  informasiylaşmış  cəmiyyətə  keçidin eləcə 
d
ə,respublikamızın dünya informasiyalı cəmiyyətlərini və şərtlərini yaratmağa 
imkan verm
əkdədir. Onların başlıcaları isə aşağıdakılardır: 
İnformasiya  sosial-iqtisadi texnoloji və  mədəniinkişafın  başlıca 
resursuna çevrilir, onun istifad
ə  miqyası  ənənəvi resurslarla müqayisə 
olunmaqdadır.  Bununla  əlaqədar dünya alimləri tez-tez belə  bir  anlayışdan- 
infosfera anlayışından istifadə edirlər. 
İnfosfera  –  cəmiyyətin qlobal kommunikasiya  şəbəkələrinin 
intellektual komputer sisteml
ərinin birləşməsi nəticəsində  yaranan yeni 
universal intellektual informasiya mühiti v
ə məkanıdır. [ 8, s. 26 ] 
Sonuncu  informasiya  inqilabı  yeni  sahənin informasiya sənayesinin 
inkişafını  ön  plana  çəkir.  İnformasiyalaşdırma  cəmiyyətin  industrial  inkişaf 
m
ərhələsindən informasiya mərhələsinə keçməsini təmin edir. 
Kitabxanaların  kompüterləşməsi bəzi  şəxslərin hesab etdiyi kimi 
kitabxanaların  komputer  texnikası  ilə  təchiz  olunması  və  bu qiymətli 
avadanlıqlardan  yalnız  kargüzarlıq  fəaliyyətində  və  internet xidmətindən 
istifad
ə etmək üçün istifadə olunması deyil.  
Kitabxanaların kompüterləşməsi kitabxanaların avtomatlaşdırılmasının 
t
ərkib hissəsi olub, kitabxanalarda yerinə yetirilən mürəkkəb, bir-birinə əlaqəli 
texnoloji prosesl
ərinin formasiya-telekommunikasiya texnologiyaları əsasında 
avtomatlaşdırılmışdır.Kompüterin formasiya texnologiyalarının sürətli inkişafı 
kitabxanaların  məlumat-axtarış  sistemlərinin kompüterləşdirilməsinin 
k
əmiyyət v ə keyfiyyət səviyyəsinin yüksəlməsini təmin edir. 

Bakı  Dövlət  Universitetinin  Elmi  Kitabxanasının  kitab  işləmə  və 
kataloqlaşdırma  şöbəsi öz ənənələrinə  sadiq qalaraq elektron kataloq 
anylanaşı,  ənənəvi,  əlifba,  sistemli,  mövzu  kataloqlarından  və  müxtəlif 
biblioqrafik kar
totekalardan  genişistifadə  edərək buillərdə  alınmış  yeni 
s
ənədləri elmivətexniki cəhətdən  işləyərək kataloqlarda əks  etdirmiş  və 
oxucuların istifadəsinə vermişdir. 
Bakı  Dövlət  Universitetinin  Elmi  Kitabxanasının  kitab  işləmə  və 
kataloqlaşdırma şöbəsinin 2002-2008-ci illərdə yeni daxil olan sənədlərin elmi 
işlənməsi və MAS-lara daxil edilməsi sahəsində gördükləri işləri cədvəllərdə 
göst
ərilən rəqəmləri nəzərdən keçirək.