Laboratoriya №17 Mavzu: Simmetrik antennalarni ishlash tamoillarini o‘rganish

Laboratoriya №17
Mavzu: Simmetrik antennalarni ishlash tamoillarini o‘rganish
Ishdan maqsad: Simmetrik tuzilishini o‘rganish


Nazariy qism
Oddiy antennalarga asosan simmetrik (1.6-rasm) va nosimmetrik tebratgichlar (1.7-rasm) diapazonli Nadenenko tebratgichi (1.2-rasm), shuntli tebratgichlar va Pistolkorsning burchakli antennalarini misol qilish mumkin. Dastlab, gorizontal antennalarning konstruktiv tuzilishini ko‘rib chiqamiz. Oddiyligi tufayli simmetrik tebratgich QT diapazonining asosiy antennalaridan xisoblanadi. Bu diapazonda gorizontal va vertikal simmetrik tebratgichlar qo‘llaniladi. Gorizontal tebratgich diametri 4…6 mm bo‘lgan tarang tortilgan bronza ѐki bimetall simdan tayѐrlanadi (1.1.a-rasm). Bunday simning to‘lqin qarshiligi 1000 Om ga yetadi. Tebratgich ikki machta (ѐg‘ochli ѐki asbosementli) oralig‘ida tortilgan bo‘lib, uning uchlari izolyator orqali mahkamlanadi.
Machtalarning o‘zi xam simlar ѐrdamida tortiladi. Ularda toklarning yuzaga kelishini oldini olish uchun simlar λ/4 uzunlikdan katta bo‘lmagan bo‘laklar bilan ulanadi. Machtaning balandligi h=λ/2...λ bo‘lganda, to‘lqinning nurlanish burchagi Δmax=30...15⁰ burchaklar oralig‘ida bo‘ladi.
Simmetrik tebratgich tanlangan chastotada ishlash uchun mo‘ljallangan bo‘lib, (0,2...0,25)< l/λ <(0,63...0,67) diapazonida ishlaydi. Tebratgichning elektrik uzunligi 0,63…0,67 dan ortganda uning yo‘nalganlik xossalari ѐmonlashadi. Tebratgichning eng kichik elektrik uzunligi liniyadagi yuguruvchi to‘lqin koeffitsientining (YuTK) o‘rnatilishi mumkin bo‘lgan eng kichik miqdori bilan aniqlanib, u taxminan 0,1…0,15 ga teng. Tebratgichning l/λ elektrik uzunligi kamaygani sayin undagi aktiv qarshilik xam kamayadi. Reaktiv qarshilik esa ortib boradi. Buning natijasida YuTK kamayib boradi. Agar tebratgichning YuTK si 0,15 dan kamayib ketsa, unda bunday antennaning moslashuvi ob-havo sharoiti o‘zgarishi tufayli oson buzilishi mumkin.
Antennalar GT (l/h) kabi belgilanadi. O‘rnatilgan chastotada ishlash paytida simmetrik yarimto‘lqinli tebratgichda shuntlash usuli bilan yaxshi moslashishni xosil qilish mumkin. To‘lqin qarshiligi WF=600 Om bo‘lgan fider uchun geometrik munosabatlar quyidagicha: 2l₁ = 0,12λ, 2l₂= 0,47λ, l₃ = 0,15λ.. bunday tebratgich GShT (l/h kabi belgilanadi va shuntlangan gorizontal tebratgich ma’nosini anglatadi (1.1.b-rasm). Keng diapazonda uzluksiz ishlatish uchun pasaytirilgan to‘lqin qarshilikli tebratgichlar (Nadenenko dipoli, 1.2-rasm), diapazonli shuntlangan tebratgichlar (1.3-rasm) va o‘z-o‘zini to‘ldiruvchi tebratgichlar qo‘llaniladi. Shuntlangan tebratgichlar simdan ѐki qattiq konstruksiya ko‘rinishida tayѐrlanishi mumkin. Bunday tebratgichlar ѐrdamida deyarli 4 karrali diapazonda (0,16 
l/λ  0,65) YuTK>0,3 dan kam bo‘lmagan qiymatga erishish mumkin. Yelkalari uchburchak shakliga ega bo‘lgan tebratgichlar ham shu kabi moslashuvga ega.

1.1-rasm. Oddiy simli antennalar
a) gorizontal tebratgich (GT); b) gorizontal shuntlangan tebratgich (GShT)

QT diapazonida metall plastinalar simlar bilan almashtiriladi.

Natijada antennaning diapazonlik xossalari biroz kamayadi. Yassi tebratgichning kirish qarshiligini tebratgich yuqorisidagi burchakni o‘zgartirish orqali o‘zgartirish mumkin. Yetarlicha keng polosalilik 60...90°
burchak oralig‘ida saqlanadi. Bu antenna qarshiligi WF = 220 Om bo‘lgan fider ѐrdamida oziqlantirilganda tebratgichning YuTK si 0,5 dan kichik bo‘lmaydi. Antennaning YD sini toraytirish uchun sozlangan passiv tebratgichlar – reflektor va direktorlar qo‘llaniladi. Ular (0,1...0,3)λ masofada joylashtiriladi. Turli yo‘nalishlarda joylashgan korrespondentlar bilan aloqa o‘rnatish uchun antennaning YD sini kengaytirish lozim.

1.2-rasm. Nadenenko dipoli (GDT)

1.3-rasm. Gorizontal diapazonli shuntlangan tebratgich (GDShT)

Bunday xollarda Pistolkors tomonidan tavsiya etilgan burchakli antennalar qo‘llaniladi. Uning gorizontal tekislikdagi diagrammasi aylanali shaklga yaqin. Burchakli antenna konstruksiyasi bo‘yicha o‘zaro 0°

burchak ostida joylashgan gorizontal tebratgichlardan tashkil topgan. Xar bir tebratgichning maksimal nurlash yo‘nalishlari bir-biriga perpendikulyar joylashganligi uchun gorizontal tekislikda antenna deyarli doirasimon diagrammaga ega.
Nazorat savollari
1. Qanday uzunlikka ega bo‘lgan to‘lqinlar QT deb ataladi?
2. QT antennalarining xossalari.
3. QT oddiy antennalarning turlari.
4. QT antennalarining YD qanday ko‘rinishga ega bo‘ladi?
5. Sinfaz gorizontal antennani hosil qilish usullari.
6. Sinfaz gorizontal antennalarda qo‘llaniladigan reflektorning
qanday turlari mavjud?
7. Sinfaz gorizontal antennaning afzalliklari va kamchiliklari.


Hisobot mazmuni
Talaba ushbu ishning nazariy qismida keltirilgan ma’lumotlarini o‘rganadi va taxlil qiladi. Taxliliy xulosalar asosida xisobot tayorlaydi va nazorat savollariga javob beradi.