Mashinasozlik
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- O„ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O„RTA MAXSUS TA‟LIM VAZIRLIGI ANDIJON DAVLAT MASHINASOZLIK INSTITUTI
- MUNDARIJA KIRISH ..................................................................................................................... 3
- 2-bob. GM-GMS GLOBAL ISHLAB CHIQARISH TZIMINING “O`ZAVTOSANOAT” KORHONALARIDA QO`LLANILISHI VA
- Iqtisodiy qism ......................................................................................................... 55
- Xulosa ..................................................................................................................... 71
- 5310900 МSМSМ
- Kirish
- 1-Bob. GM-GMS TIZIMI VA UNING PRINSPLARI 1.1. GM-GMS tizimining yaratilish tarixi
|
1
2
2
3
3 O„ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O„RTA MAXSUS TA‟LIM VAZIRLIGI ANDIJON DAVLAT MASHINASOZLIK INSTITUTI “MASHINASOZLIK” fakulteti “Metrologiya, standartlashtirish va mahsulot sifati menejmenti” kafedrasi
GM-GMS-GLOBAL ISHLAB CHIQARISH TIZIMI PRINSPLARINI “O‟ZAVTOSANOAT” KORXONALARIDA JORIY ETISH USTUNLIGI 5310900 - «Metrologiya, standartlashtirish va mahsulot sifati menejmenti» yo‗nalishi bo‗yicha bakalavr darajasini olish uchun
4
KIRISH ..................................................................................................................... 3 1-Bob. GM-GMS TIZIMI VA UNING PRINSPLARI ........................................ 9 1.1 GM-GMS tizimining yaratilish tarixi ............................................................ 10
1.2 GM-GMS tizimi prinsplari va elementlari .................................................... 12 1.2.1 Xodimlarni jalp etish prinspi ...................................................................... 14
1.2.2 Standartlashtirish prinspi ............................................................................ 19 1.2.3 Briktirilgan sifat prinspi .............................................................................. 24
1.2.4 Qisqa vaqtda yetkazish prinspi ................................................................... 29 1.2.5 Doimiy takomillashtirish prinspi ................................................................ 34
2.1 GM-GMS tizimini qo`llanilish tehnologiyasi................................................ 45
2.2 GM-GMS tizimini ―O`zavtosanoat‖ korhonalarida qo`llanilishi ( ―Uz Dong Won Co‖ misolida). ............................................................................................. 48
2.3 GM-GMS Tizimini joriy etishning afzalliklari. ........................................... 51 Iqtisodiy qism ......................................................................................................... 55 Hayot faoliyati xavfsizligi ..................................................................................... 61 Xulosa ..................................................................................................................... 71 Foydalanilgan adabiyotlar .................................................................................... 74
№ imzo sana Bajardi Olloyorov D.V Raxbar Mamajonov A.A
қ
5310900 МSМSМ AnDMI “MASH” fak. GR. 091-12 МSМSM
Tasdiq K K i i r r i i s s h h
Kirish
5
bet. 6
KIRISH
―Mustaqil mammlakatimiz taraqqiyoti yo`lidan sobit bormoqda, bu yo`ldagi ilk g`alabimizdan biri-mamalakatimiz iqtisodiyotida yangi tarmoq, avtomobil sanoatining yaratilishidir‖ I.A.Karimov
1991-yil 1-sentabr O`zbekistonning tarixiy va unutilmas kunlaridan biriga aylandi. Boisi mamalakatimiz axolisining uzoq vaqtlardan beri kutayotgan mustaqilligigga erishdik.Mustaqillik sharofati bilan mamlakatimizning iqtisodiyotida tub o`zgarishlar yuzaga keldi. Bunday o`zgarishlar Ijtimoiy-itisodiy, madaniy, ma`rifiy, ta`lim-tarbiya va boshqa sohalarda ham amalga oshirildi. Ana shunday o`zgarishga uchragan sohalardan biri bu-mashinasozlik sanoatidir. ―Mamlakatimizda va butun dunyoda yuzaga kelayotgan murakkab geosiyosiy sharoitda bizning zimmamizda mamlakatimizning havfsizligi va barqarorligini ta'minlash, shu muqaddas zaminimizda hukm surayotgan tinch- osoyishta hayotni saqlash kabi bir-biridan mas'uliyatli va keng ko'lamli bir qator vazifalar borki, yurtimizning, jondan aziz farzandlarimizning bugungi va ertangi kuni ana shu masalalarni qanchalik muvaffaqiyat bilan hal etishimizga bog‘liqdir‖. (I.Karimov) ― Asosiy vazifamiz - vatanimiz taraqqiyoti va halqimiz farovonligini yanada yuksaltirshdir‖ ―O'zbekiston‖, 2010,18 - bet)
Darhaqiqat, endilikda jahon bozorida ,,UZ‖ belgisi ostidagi mashinalar o`z haridorlariga yetib bormoqda va yilladan yilga miqdori, sifati bo`yicha raqobatbardosh yirik kompaniyalar bilan bellashmoqda. Bu esa mamlakatimizning iqtisodiyotining yanada rivojlanishiga asos bo`lmoqda. Mustaqillikdan oldin mamlakatimizda mashinasozlik tarmog`ida ,,qishloq xo`jalik mashinasozligi‖ tarmog`ining ahamiyati yuqori edi. Chunki mamlakatimiz iqtisodiyotining rivojlanish yo`li agrar sohaga ixtisoslashganligidadir.
7
7
Mustaqillikning dastlabki yillaridayoq bu sohaga jiddiy e`tibor berildi va buning samarasi o`laroq endilikda Mashinasozlik sanoati iqtisodiyotimizning ajralmas qismiga aylandi BMIning dolzarbligi: Mashinasozlik sanoati jahon sanoat tarmoqlari orasida davlat ijtimoiy- iqtisodiy rivojlanish darajasini ko‘rsatib beruvchi tarmoqlardan biri hisoblanadi. Mazkur tarmoq fan-texnika taraqqiyoti yutuqlaridan foydalangan holda yuqori texnologiyalarga tayangan holda mahsulot ishlab chiqaradi. O‘zbekiston respublikasida Mashinasozlik sanoati rivojlanish deyarli I asrlik tarixga ega bo‘lsada mustaqillik yillarda uning yaratyotgan mahsuloylari miqdoriy balkiy sifatiy darajasi ham rivojlandi. Ayni vaqtda Mashinasozlik korxonalarida ishlovchilarning umumiy sonida mahalliy xalq vakillari salmog‘i hamon oz. Bu mahalliy mutaxasislar bilan bog‘liq. Milliy avtomobilsozlik sanoatiga asos solinishi O`zbekistonda haqiqiy va to`la ma'noda milliy mashinasozlik sanoati mamlakatimizning milliy mustaqilligi bilan bog`liq. O`zbekiston Respublikasi Preztdenti I.A.Karimov boshchiligidagi davlat delegatsiyasining 1992-yil iyun oyida Janubiy Koreya Respublikasiga qilgan rasmiy tashrifi chog`ida ikki davlat o`rtasida o`zaro iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish to`g`risida dastlabki hujjatlar imzolandi. 1992-yilning avgust oyida esa Janubiy Koreya Respublikasi bilan hamkorlikda O`zbekistonda avtomobil ishlab chiqaruvchi qo`shma korxona barpo etish to`g`risida kelishib olindi. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi 1992-yil 5-noyabrda «Selxozmash» konserni va «DAEWOO korporeyshn» korporatsiyasi bilan hamkorlikda avtomobil ishlab chiqaruvchi «O'zDAEWOO avto» qo`shma korxonasini tashkil qilish to`g`risida maxsus Qaror qabul qildi. Qarorda «Selxozmash» konserniga 3 oy muddat ichida avtomobilsozlikni rivojlantirishga qaratilgan Konsepsiya ishlab chiqish vazifasi topshirildi. Ushbu qo`shma korxona ta'sischilari etib Janubiy Koreya Respublikasi tomonidan «DAEWOO» korporatsiyasi, O`zbekiston Respublikasi tomonidan esa
8
8 «o`zavtosanoat» uyushmasi belgilandi va O`zbekistonda barpo qilinayotgan avtomobil ishlab chiqaruvchi korxonani «Uz DAEWOOavto» nomi bilan yuritishga kelishildi. Shartnomaga ko`ra, har ikki tarafning qo`shma korxonadagi ulushi miqdori «DAEWOO» korporatsiyasi uchun 50% — 100 million AQSH dollari va «O'zavtosanoat» uyushmasi uchun 50% — 100 million AQSH dollari hisobida belgilandi. Bir qarashda O`zbekiston mashinasozligi ma'lum bir bosqichni bosib o`tgan, o`z tarixiga ega bo`lgan sohalardan biri. Sobiq sho`rolar davrida o`lkamizda qishloq
xo`jaligi mashinalari ishlab chiqaradigan «Toshqishmash», «O'zbekqishmash», Toshkent traktor
zavodi, Ekskovator zavodi, «Chirchiqqishmash» zavodlari bunyod etilgan edi. Andijon va boshqa viloyatlarda turli rusumdagi traktorlar ishlab chiqarilar edi. Biroq, aslida ular tom ma'nodagi ishlab chiqarish quvvati va imkoniyatiga ega emas edi. Bu korxonalarga sobiq Ittifoqning o`nlab shaharlaridagi turdosh korxonalardan tayyor qismlar olib kelinib bu yerda yig`ilar edi. Shu bois mazkur korxonalarni zavod deb emas, balki butlovchi korxonalar deb atalsa maqsadga muvofiq boiur edi. Bundan kelib chiqadigan qatiy xulosa shuki, «Uz DAEWOOavto» korxonasi qurilishi bilan O`zbekistonda tom ma'noda milliy avtomobilsozlik sanoatini tamal toshi qo`yildi. Avtomobilsozlikni yanada rivojlantirish tadbirlari O`zbekiston hukumati mamlakatimizda mustaqillik tamoyillari asosida avtomobil sanoatini yanada rivojlantirish bo`yicha bir qator tadbirlar ishlab chiqdi. Jumladan, O`zbekiston Respublikasiga chet el investitsiyalarini jalb etgan holda avtomobil sanoatining ishlab chiqarish bazasini shakllantirish va rivojlantirish maqsadida Vazirlar Mahkamasi 1995-yil 30-mayda «Avtomobillar uchun butlovchi buyumlar ishlab chiqaradigan O`zbekiston—Koreya qo`shma
korxonalarini tashkil etish to'g`risida» Qaror qabul qildi. Mazkur Qaror «Uz DAEWOO avto» korxonasi avtomobillari uchun zarur bo`lgan qismlarni O`zbekistonning o`zida ishlab chiqarishga katta yo'1 ochib berdi.
9
9 Vazirlar Mahkamasi «Uz DAEWOO avto» qo`shma korxonasi ishlab chiqargan avtomobillarni sotish va ularga texnik xizmat ko`rsatishni tashkil etish maqsadida 1996yil 3-sentabrda «Uz DAEWOO avto qo`shma korxonasida avtomobillar ishlab chiqarish, sotish va ularga texnik xizmat ko`rsatish masalalari to'g`risida» Qaror qabul qildi. Ushbu Qarorda «Mersedes-Bens», «DAEWOO» va boshqa yirik avtomobil kompaniyalarining mutaxassislarini jalb
etgan holda
«UzDAEWOOavto» qo`shma korxonasi avtomobillarini ham mamlakat ichida, ham mamlakat tashqarisida sotish bo`yicha marketing tadqiqotlari markazini tashkil etish ko`zda tutildi. Ayni chog`da bu markaz «DAEWOO» korporatsiyasi bilan kelishgan holda avtomobil modellarini yangilashga doir tadbirlar ishlab chiqishi kerakligi nazarda tutildi. 1996-yilda korxonada 4000 ga yaqin ishchi ishlagan bo`lsa, yaqin kelajakda taxminan 55—65 ming kishi ishlaydigan yirik avtomobilsozlik markaziga aylanadi. 1999-yil 16-mart kuni Samarqandda O`zbekistonning yana bir avtomobil zavodi ish boshladi. «SamKochavto» qo`shma korxonasida yiliga minglab turli rusumdagi qulay va ixcham avtobuslar, turfa xil yuk tashish mashinalari ishlab chiqarilmoqda. Qisqa muddatda qad rostlagan mazkur avtomobil zavodi qurilishiga 1995-yili «O'zavtosanoat» uyushmasi Turkiyadagi mashhur «Koch xolding» kompaniyasi bilan imzolagan shartnomaga muvofiq kirishilgan edi.
Hozirgi dunyodagi globallashgan mahsulot ishlab chiqarish va yetkazish tizimida uni sotishni oshirish, birinchi navbatda sifat va ishlab chiqarish iqtisodiy samaradorligini takomillashtirishda sarf-harajatlarni kamaytirish muhim
hisoblanadi. Bu o‗z-o‗zidan yuzaga kelmaydi. Bu uchun avvalo ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, muxandis-texnik xodimlarni malakasini oshirish, hamda ishlab chiqarishga ilg‗or boshqarish tizimlarni joriy etish lozim bo‗ladi. ―GM-GMS‖ esa bu ishlarni amalgam oshirish uchun eng qulay tizimdir. Bu tizim; - yagona mujassamlangan ishlab chiqarish tizimi;
10
10 - prinsiplar va elementlarni o‗zaro bog‗liqligi; - besh prinsipni bilish, xavfsizlik, xodimlarni rivojlantirish, mahsulot sifatni oshirish, tan-narx kamaytirish va atrof-muhitni ximoyalash maqsadlariga erishishda yordam beradi; - 32 element asosida ishlash korxona vazifalarni samarasini oshiradi; - GMS ning 134 talablar bajarish iste‘molchilar qanoatlanishini oshiradi; - yo‗qotishlarni tushunish va uni foydaga ta‘sirni ko‗rinadi; - biznes natijalarda samaraga erishish uchun etakchilarni fikrlash samarasi rivojlanadi. «Insonlar keladi va ketadi, lekin tizim doimo qoladi» GMS ning shiori hisoblanadi. Mavzuning dolzarbligi; Davlatimiz rahbari I.A Karimovning 2015 yil vazifalari bo'yicha “Birinchi navbatda, jahon bozorida teng raqobatlasha oladigan va keyingi o'sishning, iqtisodiyotini yanada modernizatsiya va diversifikatsiya qilishning lokomotiviga aylanishi mumkin bo'lgan tarmoq va korxonalarni jadal rivojlantirish hamda aniq yo'naltirilgan holda qullab-quvvatlashni ta'minlash zarur” deb bejiz takidlamadi. Shuning uchun korhonalarda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarni sifatini taminlash maqsadida bir qancha Sifat Menejmenti tizimlari joriy qilinmoqda. Tadqiqot obyekti ―O`zavtosanoat‖ korhonalari (―Uz Dong Won Co‖ qk). Ishning asosiy maqsadi va vazifasi GM-GMS tizimini ―O`zavtosanoat‖ korhonalarida joriy qilishni ustunligini ko`rsatib berish.
O`zg
№ Imzo Sana Bajardi Olloyorov D.V Raxbar Mamajonov A.A Kaf.mud Esonova Sh .
“MASh” fak. gr. O91 -12 МSМSM
9
I I
- -
B B o o b b
I-Bob
11
bet. 12
12
1-Bob. GM-GMS TIZIMI VA UNING PRINSPLARI 1.1. GM-GMS tizimining yaratilish tarixi Ikkinchi jahon urishi(1945 yil)dan keyin Yaponiya hukumati o‗z oldigan vayron bo‗lgan ishlab chiqarishni juda tez tiklash vazifasini qo‗yadi. Shuningdek bunda g‗arbdagi kompaniyalarga raqobatbardosh bo‗lish lozimligi talab etilgan edi. Toyota korporatsiyasi rahbariyati o‗z oldiga ―Uch yil ichida g‗arbdagi ishlab chiqarish kompaniya ko‗rsatkichlaridan o‗tib ketish maqsadini qo‗yadi‖. Ular qo‗ygan maqsadga erishish uchun ommaviy ishlab chiqarishdagi plyus va minuslarni tahlilil etish, eng asosan korxona xodimlarni fidokorona ishlashlariga jalb etishni lozim deb bildilar. Muammolarni bartaraf etish uchun Toyota
korporatsiyasi TPS
tizimini yaratdi: - aniq vaqtida (yetkazuvchidan detal yetkazish) ; - minimal zahira va resurslardan samarali foydalanish; - komponentlar tayyorlash va yig‘ish liniyasida geografik konsentratsiya; - yo‘qotishlarni bartaraf etishda qulay kommunikatsiy; - kanban tizimi (kartochkalar yordamida detallarga ehtiyoj bo‗yicha xabarlar berish); - TPM barchani ishtiroki bilan mashina jihozlarga xizmat ko‘rsatish; - barcha jarayonlarni standartlashtirish; - xatolarda ximoyalashda avtomatik ximoya vositalaridan foydalanish; - ishchilarni har bir jarayonni bajarishiga o‘qitish; - yetkazuvchilar bilan har tomonlama foydali munosabatlar joriy etish; - noqulay, xavfli, qiyin joylarni tanlab avtomatlashtirish; - andon tizimi (muammolarda xabar berish tizimi); - kaizen -to‘htovsiz takomillashtirish jarayoni joriy etish;
bet. 13
13
- rahbar statistik metodlar bo‘yicha bilimga ega bo‘lishi, bu bilan o‘z xodimiga doimo yordam ko‘rsata olishi; - rahbar o‘z xodimiga ishini eng yaxshi bajarishda yordam berishi; - zamonaviy o‘qitish metodlari bilan xodimlarni o‘qitish rejalari bo‘lishi; - mahsulotni jarayonni tekshirish bilan boshqarish (statistik nazorat kartalarini o‗rnatish); - darajalar o‘rtasidagi muloqat to‘siqlarini olib tashlash; - muammolarni tub sababini o‘rganish va bartaraf qilish; - sifat to‘garaklarida/komandada ishlash. Barcha yuqoridagilar prinsiplarni qo‗llash Yaponiyada ishlab chiqarish texnologiyasi takomillashuvi va mahsulot sifatini o‗sishiga, shuningdek g‗arb kompaniyalarni bozorda siqib chiqarishga olib keldi. 1980 yillarga kelib ―TPS‖ prinsiplari Toyota va Yaponiyadan tashqariga chiqdi. Buni natijasida 1982 yil Toyota va GM Amerika Qo‗shma Shtatlarida qo‗shma korxona «NUMMI» tashkil etdi. Va «Qancha mahsulot ko‗p bo‗lsa, shuncha yaxshi» shiori «Barcha resurslar yarimi bilan- o‗sha sifat va o‗sha hajmda mahsulot» shioriga almashtirildi. GM korporatsiyasi bazasi ushbu Toyota va Suzuki
filosofiya g‗oyani keng yoyish uchun 1996 yilda GMning GMS (Global Manufacturing System – GMS) konsepsiya yaratildi. GMS tizimi nafaqat GMning Toyota va Suzuki
filosofiyasi qism edi. GMS konsepsiyasi ishlab chiqarish boshqarish tizimi GM korporatsiyasini Yagona tizim; Yagona til; Yagona tushuncha asosida yaratilgan bo‗lib, u 5 prinsipni: -xodimlarni jalb etish; - standartlashtirish; -biriktirilgan sifat; -buyurtmani qisqa muddatda bajarish; va -doimiy tako-millashtirish prinsiplarni o‗z ichiga oladi.
Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|