Microsoft Word F?LS?F? -d?rs v?saiti -b-5 eco

---

 
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI 
DAXİLİ İŞLƏR NAZİRLİYİ 
POLİS AKADEMİYASI 
 
 
 
“İCTİMAİ ELMLƏR” 
kafedrası 
 
 
FƏLSƏFƏ 
 
MÜHAZİRƏLƏR TOPLUSU 
 
Dərs vəsaiti 
 
 
 
 
 
 
Az
ə
rbaycan Respublikas
ı
 Daxili 
İş
l
ə
r Nazirliyinin Polis 
Akademiyas
ı
n
ı
n Elmi 
Ş
uras
ı
n
ı
n 04 mart 2016-c
ı
 il 
tarixli iclas
ı
n
ı
n (protokol 
№
 3) q
ə
rar
ı
 il
ə
t
ə
sdiq 
edilmi
ş
dir. 
 
 
 
 
 
 
 
BAKI - 2 0 1 6 
 

---

2
 
Tərtib etdilər:
İctimai elmlər kafedrasının rəisi,
 
polis polkovniki, t.ü.f.d., dosent
 T.F.Əliyev 
 
 
İctimai elmlər kafedrasının baş müəllimi,
polis kapitanı
 A.Ə.Namazov 
 
 
İctimai elmlər kafedrasının baş müəllimi,
polis baş leytenantı 
R.Y.Qasımov 
 
 
Elmi redaktor: 
DİN-in Polis Akademiyasının rəisi,
 
polis general-mayoru, h.ü.f.d
 N.T.Əliyev 
 
Rəyçilər:
DİN-in Polis Akademiyasının “Cinayət hüququ” kafedrasının
 
baş müəllimi, polis polkovniki h. ü. f. d. 
R.İ.Rüstəmov 
 
 
Bakı Avrasiya Universitetinin “Regionşünaslıq” kafedrasının 
professoru, fəlsəfə elmləri doktoru
 S.Talışlı 
 
 

---

3
MÜNDƏRİCAT 
 
 
ÖN SÖZ ..................................................................................................................... 6 
I HİSSƏ. FƏLSƏFƏYƏ GİRİŞ 
I FƏSİL. FƏLSƏFƏNİN PREDMETİ VƏ METODU, FƏLSƏFİ 
DÜNYAGÖRÜŞÜ ..................................................................................................... 7 
§ 1. Fəlsəfə elmi haqqında ümumi anlayış ................................................................ 7 
§ 2. Dünyagörüşü: onun strukturu və formaları ....................................................... 11 
§ 3. Fəlsəfənin predmeti və funksiyaları .................................................................. 18 
II HİSSƏ. FƏLSƏFƏ TARİXİ 
II FƏSİL. QƏDİM ŞƏRQ FƏLSƏFƏSİ ................................................................. 24 
§ 1. Qədim Misir və Babilistanda fəlsəfi fikrin inkişafı .......................................... 24 
§ 2. Qədim hind və Çin fəlsəfəsi .............................................................................. 26 
§ 3. Antik fəlsəfənin meydana gəlməsi. Sokrata qədərki mərhələ ........................... 40 
§ 4. Klassik dövr yunan fəlsəfəsi ............................................................................. 48 
§ 5. Ellinizm dövrü və Roma fəlsəfəsi ..................................................................... 54 
III FƏSİL. İSLAM FƏLSƏFƏSİ ............................................................................. 60 
§ 1. İslam fəlsəfəsinin əsas xüsusiyyətləri. Ortodoksal islam sxolastikası-kəlam ... 60 
§ 2. Sufilik və islam peripatetizmi ........................................................................... 64 
§ 3. İslamda neoplatonizm və panteizm ................................................................... 70 
IV FƏSİL. ORTA ƏSRLƏR VƏ YENİ DÖVR AVROPA FƏLSƏFƏSİ .............. 78 
§ 1. Orta əsrlər Qərbi Avropa fəlsəfəsi .................................................................... 78 
§ 2. Avropada intibah dövrünün fəlsəfəsi ................................................................ 82 
§ 3. Yeni dövr fəlsəfəsinin mahiyyəti və onun nümayəndələri ............................... 86 
§ 4. XVII əsr Avropa fəlsəfəsində rasionalizm və sensualizm dünyagörüşü .......... 90 
§ 5. XVIII əsr Fransız maarifçilik fəlsəfəsi ............................................................. 92 

---

4
V FƏSİL. KLASSİK ALMAN FƏLSƏFƏSİ. XIX – XX ƏSRLƏRİN FƏLSƏFİ 
CƏRƏYANLARI .................................................................................................... 96 
§ 1. Klassik alman fəlsəfəsi ..................................................................................... 96 
§ 2. XIX – XX əsrlər Şərq fəlsəfəsi ....................................................................... 106 
§ 3. XIX – XX əsrlər Qərb fəlsəfəsi ...................................................................... 111 
§ 4. Marksizm fəlsəfəsinin mahiyyəti .................................................................... 128 
VI FƏSİL. AZƏRBAYCANDA FƏLSƏFİ FİKRİN İNKİŞAFI .......................... 133 
§ 1. Qədim Azərbaycanda fəlsəfi fikir. .................................................................. 133 
§ 2. Orta əsrlərdə Azərbaycanda fəlsəfi fikrin inkişafı .......................................... 140 
§ 3. Azərbaycan maarifçilik fəlsəfəsi .................................................................... 161 
§ 4. XX əsrdə Azərbaycanda fəlsəfi fikir .............................................................. 173 
III HİSSƏ. FƏLSƏFƏNİN NƏZƏRİ PROBLEMLƏRİ 
VII FƏSİL. FƏLSƏFƏDƏ VARLIQ VƏ MATERIYA PROBLEMI .................. 182 
§ 1. “Varlıq” anlayışı, onun əsas formaları və dialektikası ................................... 182 
§ 2. Materiyanın elmi-fəlsəfi anlayışı .................................................................... 185 
§ 3. Hərəkət materiyanın mövcudluq formasıdır ................................................... 191 
§ 4. Məkan və zaman materiyanın mövcudluq formalarıdır .................................. 195 
VIII FƏSİL. ŞÜUR, ONUN MƏNŞƏYİ VƏ MAHİYYƏTİ ................................ 200 
§ 1. Fəlsəfədə şüur problemi .................................................................................. 200 
§ 2. İnikasın forma və səviyyələri .......................................................................... 204 
§ 3. Sosial inikasın (insan cəmiyyətində) səviyyələri ............................................ 206 
§ 4. Mənlik şüuru ................................................................................................... 208 
IX FƏSİL. İDRAK NƏZƏRİYYƏSİ .................................................................... 211 
§ 1. İdrak fəlsəfi təhlilin predmeti kimi ................................................................. 211 
§ 2. Hissi idrak və onun formaları ......................................................................... 215 
§ 3. İdrak prosesində praktikanın rolu ................................................................... 218 
§ 4. Fəlsəfədə həqiqət problemi ............................................................................. 221 

---

5
§ 5. Elmi idrakın metodları .................................................................................... 223 
X FƏSİL. DİALEKTİKA ...................................................................................... 229 
§ 1. Dialektikanın mahiyyəti və strukturu ............................................................. 229 
§ 2. Dialektikanın prinsipləri. Qanun və qanunauyğunluq .................................... 231 
§ 3. Dialektikanın qanunları ................................................................................... 237 
XI FƏSİL. DİALEKTİKANIN KATEQORİYALARI ......................................... 247 
§ 1. Dialektikanın kateqoriyaları haqqında ümumi anlayış ................................... 247 
§ 2. Ən ümumi və ya universal əlaqələri ifadə edən kateqoriyalar ........................ 250 
§ 3. Struktur əlaqələri ifadə edən kateqoriyalar ..................................................... 252 
§ 4. Determinasiya əlaqələrini ifadə edən kateqoriyalar ........................................ 255 
XII FƏSİL. FƏLSƏFƏDƏ İNSAN PROBLEMİ .................................................. 261 
§ 1. Fəlsəfə insanın mahiyyəti haqqında ................................................................ 261 
§ 2. İnsanda sosial və bioloji cəhətlərin vəhdəti .................................................... 273 
§ 3. İnsanda qeyri-şüuri və şüuri ............................................................................ 280 
§ 4. Fərd, fərdiyyət və şəxsiyyət ............................................................................ 283 
§ 5. Həyatın mənası. Ölüm və ölməzlik ................................................................. 284 
XIII FƏSİL. İCTİMAİ ŞÜUR, ONUN STRUKTURU VƏ FORMALARI ......... 288 
§ 1. İctimai şüur və onun strukturu ........................................................................ 288 
§ 2. İctimai şüurun formaları ................................................................................. 292 
QISA TERMİNOLOJİ LÜĞƏT ............................................................................ 300