MİkrobiologiYA, sanitariya və GİGİyena fəNNİ azərbaycan böLMƏSİ

Süd və turşudulmuş süd məhsulları 
83. 
Pasterizə 
edilmiş 
süd, 
qaymaq, 
 
36 
 
+2
0
S-dən +6
0
S-dək 

asidofilin 
84.  Kefir 
36 
----//---- 
85.  Prostokvaşa 
24 
----//---- 
86. 
Süd  zərdabı  içkiləri 
(südlü  kvas,  tomat 
şirəli zərdablı içki və 
s.) 
 
 
48 
 
 
----//---- 
87. 
Təzə  paxta  və  ondan 
içkilər 
 
36 
 
----//---- 
88. 
Təbii 
Kumıs 
(at 
südündən)  
inək 
südündən 
Kumıs 
 
48 
 
----//---- 
89. 
Xama 
Pəhriz xaması 
72 
48 
----//---- 
90.  Yağlı 
və 
yağsız 
kəsmik 
Pəhriz kəsmiki 
5%-li kəndli kəsmiyi 
36 
24 
12 
----//----- 
---//----- 
---//---- 
91.  Soya  pendiri,  soya 
prostokvaşası 
 
12 
 
----//---- 
92.  Müxtəlif 
kəsmik 
yarımfabrikatları 
 
24 
-5
0
S-dən yuxarı olmayan 
93.  Pendirli-kəsmikli 
məmulatlar 
 
36 
 
0
0
S-dən +2
0
S-dək 
94. 
İaşə  
müəssisələrində 
hazırlanan 
kəsmikdən 
pudinq 
və zapekankalar 
 
 
48 
 
 
+2
0
S-dən +6
0
S-dək 
95.  Evsayağı pendir 
36 
----//---- 
96. 
Qablaşdırılmış kərəli 
pendirlər: 
Şirin və meyvəli 
Tünd, rokfor və s. 
 
 
48 
72 
 
 
----//--- 
---//---- 
97. 
Müxtəlif  yumşaq  və 
rassollu 
(duzlu) 
pendirlər 
48 
+2
0
S-dən +6
0
S-dək 
98.  Pendir yağı 
48 
-----//----- 
99.  Kərə yağı (tikəli) 
6 
-----//----- 
100.  Kərəli içkilər 
24 
-----//----- 
101.  «Cənub» içkiləri 
24 
-----//----- 
102. 
Uşaq 
qidası 
məhsulları: 
 
24 
 
-----//----- 

Butulkada kefir 
Paketdə kefir 
Uşaq kəsmiyi 
Asidofil qarışığı 
«Malyutka» içkisi  
(butulkada) 
«Malyutka» içkisi  
(paketdə) 
36 
24 
24 
 
24 
 
36 
-----//----- 
-----//----- 
-----//----- 
 
-----//----- 
 
-----//----- 
103. 
Əmizlik 
uşaqlar 
üçün 
«Vitalakt 
DM»südü 
 
36 
 
-----//----- 
104. 
Uşaq və pəhriz iaşəsi 
üçün  «Turşudulmuş 
Vitalakt» 
 
 
36 
 
 
-----//----- 
 
Tərəvəz 
məhsulları: 
yarımfabrikatlar 
 
 
105.  Təmizlənmiş 
çiy 
sulfitləşmiş kartof 
 
48 
 
+2
0
S-dən +6
0
S-dək 
106. 
Təmizlənmiş 
təzə 
ağbaş kələm 
12 
-----//----- 
107. 
Təmizlənmiş 
yerkökü,  çuğundur, 
baş soğan 
24 
-----//----- 
108. 
Doğranmış  turp,  ağ 
turp 
12 
------//----- 
109. 
Emal olunmuş jəfəri: 
göyərti halında 
kök şəklində 
 
18 
24 
 
-----//----- 
------//----- 
110. 
Emal 
olunmuş 
kərövüz: 
göyərti halında 
kök şəklində 
 
18 
24 
 
-----//------ 
-----//----- 
111. 
Yüksək 
hazırlıqlı 
göy soğan 
 
18 
 
-----//----- 
112. 
Yüksək 
hazırlıqlı 
şüyüd  və  digər  kök 
tərəvəzlər 
18 
-----//----- 
113. 
İsti  emaldan  keçmiş 
müxtəlif 
tərəvəz 
yarımfabrikatları 
(şmitsel, 
bitoçkilər 
və s.) 
 
 
 
12-18 
 
 
 
-----//----- 
114.  Qovrulmuş  soğan  və 
48 
-----//----- 

yerkökü 
115. 
Tomatlı 
və  digər 
souslar 
48-72 
+2
0
S-dən +6
0
S-dək 
116. 
Yüksək 
hazırlıqlı 
dolma 
yarımfabrikatları 
(tərəvəzli, 
balıqlı, 
ətli, düyülü və s.) 
 
 
 
12 
 
 
 
-----//----- 
117.  Yeməkxanada 
hazırlanan  ətli  və 
düyülü 
dolma 
yarımfabrikatları 
6 
----//----- 
118.  Turş kələmdən salat 
24 
-----//----- 
119.  Bişmiş  təmizlənmiş 
tərəvəzlər: 
yerkökü 
çuğundur 
kartof 
 
 
24 
24 
18 
 
 
----//----- 
----//----- 
----//----- 
120.  Bişmiş  təmizlənmiş 
doğranmış  
tərəvəzlər: 
yerkökü 
çuğundur 
kartof 
 
 
18 
18 
12 
 
 
----//----- 
----//----- 
----//----- 
121. 
Ətli, 
balıqlı 
və 
paytaxt salatları 
 
12 
 
-----//----- 
122.  Salat və vineqretlər 
6 
-----//----- 
123. 
Təmizlənməmiş 
bişmiş tərəvəzlər 
 
6 
 
----//----- 
Unlu məhsulların yarımfabrikatlar 
124. 
Müxtəlif 
unlu 
məhsullar 
üçün 
mayalı 
xəmir 
(pirojki və s.) 
 
 
9 
 
 
+2
0
S-dən +6
0
S-dək 
125. 
Tort,  pirojna  və 
digər 
unlu  
məmulatlar 
üçün 
qatlı xəmir 
24 
-----//----- 
126. 
Tort  və  pirojnalar 
üçün şəkərli xəmir 
36 
----//----- 
127.  Düşbərə və varenik 
xəmirləri 
24 
----//----- 
128.  Qiyməsiz 
blinçiklər 
24 
----//------ 

129.  Qiyməli blinçiklər: 
ətli, kəsmikli və s. 
cemli və povidlalı 
12 
18 
-----//----- 
-----//----- 
Unlu kulinar məmulatları 
130.  Pendir çöpləri 
 
-----//----- 
131. 
Mayalı 
xəmirdən 
müxtəlif  qoğal  və 
piroqlar: 
kəsmikli 
-----//----- 
Povidlolu 
və 
meyvəli 
 
 
 
24 
6 
24 
 
 
 
------//---- 
+20
0 
S-dən aşağı 
-----//------ 
132. 
Qızardılmış  pirojki: 
və 
s. 
bu 
kimi 
məmulatlar 
(ətli, 
yumurtalı, kəsmikli, 
kələmli və s.) 
 
24 
 
3 
 
+2
0
S-dən +6
0
S-dək 
 
+20
0
S-dən aşağı 
Yarmalı məhsullar 
Yarımfabrikatlar 
133.  Mannı  və  pşeno 
bitoçkisi 
18 
+2
0
S-dən +6
0
S-dək 
Kulinar məmulatları 
134.  Müxtəlif 
yarma 
zapekankaları 
12 
------//------ 
135.  Südlü, 
düyülü 
pudinqlər 
24 
-----//------ 
136. 
Yağlı  kəsmikli  və 
yağsız 
kəsmikli 
krupeniklər 
 
24 
 
-----//----- 
137.  Meyvəli plov 
24 
-----//---- 
138. 
Kremsiz 
və 
s. 
tortlar və pirojnalar 
72 
-----//----- 
 
kərə kremli və s. 
dəmlənmiş, 
çalınmış, kremli 
36 
 
6 
-----//----- 
 
-----//----- 
Unlu qənnadı məmulatları, şirin xörəklər, içkilər 
139.  Biskvit 
ruletləri 
(kremli 
və 
kəsmikli) 
 
24-36 
 
----//---- 
140.  Jele  və  sambuklar, 
musslar 
 
24 
 
-----//---- 

141.  Müxtəlif 
kremlər 
(kəsmikli və kərəli) 
 
24 
 
----//----- 
142.  Kəsmikli tort 
24 
----//----- 
143.  Çalınmış qaymaq 
6 
-----//----- 
144. 
Müxtəlif  kvaslar  və 
alkoqolsuz içkilər 
48-72 
-----//----- 
Tez dondurulmuş məhsullar 
Salat və qəlyanaltılar 
145.  Kələm salatları 
24 
0
0
S +4
0
-dək 
146. 
Qıtıq 
otlu 
çuğundur salatları 
24 
----//---- 
147. 
Tomatlı 
tərəvəz 
qəlyanaltıları 
24 
 
II xörəklər və qarnirlər 
148.  Mal ətindən qulyaş 
96 
-----//---- 
149. 
Pörtlədilmiş 
mal 
əti 
---//--- 
-----//---- 
150.  Evsayağı ət 
 
----//---- 
151.  Befstroqanov 
96 
-6
0
S-dən aşağı 
152.  Tefteli 
48 
-6
0
S-dən aşağı 
153.  Bifşteks 
96 
----//----- 
154.  Sardelkalar 
48 
----//---- 
155. 
Sosiska 
və
kolbasalar, 
Blinçiklər 
 
----//---- 
 
----//---- 
156. 
Souslu  və  soussuz 
müxtəlif kotletlər 
 
48 
 
-5
0
S-dən aşağı 
157. 
Tərəvəz 
qarnirləri 
(təzə,  turş  kələm  və 
s.) 
 
24 
 
0
0
S +4
0
-dək 
 
 
MÜHAZIRƏ 12. MƏHSULUN DAŞINMASINA VƏ SAXLANMASINA 
GÖSTƏRILƏN SANITAR GIGIYENIK TƏLƏBLƏR  
Plan  
1.  Qida məhsullarının daşınmasının sanitar-gigiyenik tələbləri 
2.  . Qida məhsullarının qəbulu və saxlanmasına göstərilən sanitar-gigiyenik 
tələblər 
3.   Qida məhsullarının daşınmasına və saxlanmasına dair   gigiyenik tələblər 

 
1. Qida məhsullarının daşınmasının sanitar-gigiyenik tələbləri 
Qida  məhsullarının  daşınması  zamanı  sanitar  qaydalara  ciddi  riayət  edilməsi 
onların  keyfiyyətli  saxlanmasını  təmin  edir.  Qida  məhsullarının  daşınması 
rejiminin  pozulması,  ona  mikrofloranın  atmosfer  havasının  mexaniki  və  qaz 
qatışıqları deyil, ətraf mühitin digər amillərinin təsirinə məruz qalar. 
Ona  görə də, qida  məhsulları bu  məqsəd  üçün  xüsusi ayrılmış  nəqliyyatlarda 
(furqon,  motosiklet,  motoroller  və  b.)  daşınır  və  ancaq  bu  təyinat  üzrə  istifadə 
vasitəsinin  nömrəsi,  onun  avadanlığı,  işçinin  familiyası  və  adı,  sanitar  geyimin 
olması göstərilməlidir. 
Əgər  məhsul  üstü  açıq  nəqliyyatda  daşınarsa,  təmiz  brezent  (su  keçirməyən 
parça) yelkənlə örtülür. 
Çörək-bulka  məmulatları  xüsusi  təchiz  edilmiş  avtofurqonlarda  daşınır.  Tez 
xarab  olan  məhsulların  daşınması,  içərisində  8
o
C  temperaturu  olan  izotermik 
kuzova  (gövdəyə)    bağlanmış  nəqliyyatda  həyata  keçirilir.  Qida  məhsulları 
daşınması  üçün  istifadə  olunan  nəqliyyat  kuzovuna  alüminium  və  ya  çinklənmiş 
təbəqələrdən  üz  vurulur.  Qida  məhsullarının  daşınması  üçün  metal,  plastmass  və 
yaxud ağac taralardan istitfadə olunur. Ağac taraların içərisinə sinklənmiş dəmir və 
yaxud alüminium təbəqədən üz çəkilir. 
Ət, balıq və subməhsulları yeşikdə daşınır. Bu halda yarımfabrikatlara qoşma 
sənəd  də  (sertifikat  yaxud  faktura)  tərtib  edilir.  Burada  yarımfabrikatların  hər 
növünün  hazırlanma  vaxtı  (adı,  tarixi  və  saatı),  satılmasının  son  müddəti  və 
hazırlayan  müəssisəsinin  adı      göstərilir.  Ət  qiyməsi  sellofan  və  ya  perqament 
kağızı  döşənmiş  10-kq-dan  çox  tutumu  olmayan  xüsusi  tarada  yerləşdirilir.  Balıq 
və  ət  qiyməsi  məmulatları,  bir  qat  olmaqla  qapaqlı  plastmass  və  ağac  qutulara 
yerləşdirilir. 
Tərəvəz 
yarımfabrikatları 
möhkəm 
bağlanan 
qapaqlı 
alüminium 
konteynerlərdə  daşınır.  Bu  da  havanın  daxil  olmasını  azaltmaqla  C  vitamini 
itkisinin qarşısını alır. Sulfitləşmiş kartof isə polietilen kisələrdə daşınır. 
Südü, xamanı, qaymağı daşımaq üçün metal qablardan və yaxud perqamentlə 
möhkəm  qablaşdırılmış  metal  qablardan  (flyaqa-mehitərə)  istifadə  olunur.  Bu 
məhsullardan  üzün,  yağın  tökülməməsi  üçün  qablar  ağzına  qədər  doldurulur.  Yağ 
yeşikdə və yaxud boçkada daşınır. Daşınma vaxtı 2 saatdan çox olmamalıdır. 
Birinci  xörəklər  bufetdə  və  yeməkxanada  yaxşı  yuyulmuş  və  qaynadılmış 
termosa,  ikinci  xörəklər  isə  ağzı  möhkəm  bağlanan  qazanlara  tökülür.  Daşınılacaq 
xörəklər  və  digər  qidalar  göndərilməyə  bir  saatdan  az  olmayaraq  hazır  olmalıdır. 
Onların saxlanma müddəti, hazırlanma vaxtından saxlanmanın qurtarmasına qədər 3 
saatdan çox olmamalıdır. 
Qida  məhsullarının  daşınması  üçün  işlədilən  nəqliyyat  vasitələri  təmiz 
saxlanılmalıdır.  Bunun  üçün  onlar  hər  gün  təmizlənməli  və  qələvili  isti  su  ilə 
yuyulmalıdır (1% kalsiumlu soda məhlulu və yaxud 15%-li kaustik soda məhlulu – 
texniki  adı  –  NaOH).  Bundan  sonra  kuzovlar  şlanqdakı  isti  su  ilə  yaxalanır  və 
təmiz əski ilə qurulanır. Nəqliyyat vasitələri 5 gündən az olmayaraq, xloraminin 2-
3%-li  məhlulu  ilə  dezinfeksiya  edilir,    sonra  isə  xlorun  iyi  tam  gedənə  qədər 

qurudulur və havası təmizlənir. Daşınma zamanı qidanı örtən örtüklər çirkləndikcə 
sabunlu şotka və ya qələvi məhlulu ilə yaxalanıb qurudulur. 
Məhsulların  müəssisədaxili  daşınması  zamanı  isə  xüsusi  arabacıqlardan 
istifadə olunur. Bu zaman məhsul bağlanmış halda taraya yerləşdirilir, ya da təmiz 
mələfə  (döşəkağı)  yaxud  plyonka  ilə  bağlanır.  Bu  məqsəd  üçün  istifadə  olunan 
taralar markalanır. Ət yarımfabrikatları üçün, təzə tərəvəz üçün və s. 
Məhsulu  alan  zaman,  müəssisələrdə  taranın  təmizliyinə  diqqət  verilməlidir. 
Bu  zaman  arabacıqlardan  tara  məhsulla  birbaşa  stola  və  yaxud  stellaja  (qəfəsə) 
düşürülür. Taranı döşəməyə qoymaq olmaz, belə ki ona yapışan çirk stolu çirkləyə 
bilər.  Taranı  açmazdan  əvvəl,  onun  tam  təmizliyinə  əmin  olmaq  lazımdır.  Səthi 
çirkli  olan  tara  əvvəlcə  təmizlənir  və  yalnız  bundan  sonra  onun  qapağı  çıxarılır. 
Boş  taralar  otaqdan  tez  yığışdırılır.  Çəkilən  zaman  məhsulu  birbaşa  tərəziyə 
qoymaq  məsləhət  görülmür.  Çirklənmədən  qorumaq  üçün  onu  polietilen  örtükdə 
çəkirlər. 
İstehsalda  məhsulları  boşaldan,  yükləyən  və  aparan  şəxslər  isə  sanitar 
geyimlərlə  (xalat,  əlcək,  şapka)  təmin  edilməlidirlər  və  bu  geyimlərdən  yalnız  iş 
zamanı istifadə olunmalıdır. 
 
2. Qida məhsullarının qəbulu və saxlanmasına göstərilən sanitar-gigiyenik 
tələblər 
 
İaşə  müəssisələrində  sanitar  qaydalarına  uyğun  olaraq  aşağıdakı  məhsullar 
üçün  qəbul  qadağan  olunur:  baytar  nəzarətinin  baxılmasını  və  qadağan  qərarını 
sübut  edən  möhürsüz  (damğasız)  və  sənədsiz  ət,  yolunmamış  formada  su  quşları, 
çiy  ördək  və  ya  qaz  yumurtaları,  inkubatordan  toyuq  yumurtası,  ət  və  balıq 
konservləri, anbar zərərvericiləri  ilə  yoluxmuş  yarma və  un  məhsulları, satış  vaxtı 
keçmiş xüsusi tez xarab olan məhsullar. 
Xüsusi  tez  xarab  olan  məhsullara,  soyudulmayan  mühitdə  saxlanıla 
bilməyənlər  aid  edilir.  Onun  maksimum  saxlanılma  müddəti  6
o
C  temperaturadan 
yüksək olmamaqla,  məhsulun  növündən asılı olaraq 72 saat təşkil edir.  Bunlar ət, 
süd,  tərəvəz  məhsulları  və  qənnadı  məmulatlarıdır.  Saxlanma  şəraiti  və  müddəti 
pozulduqda 
məhsulları 
xarab 
edən 
mikroorqanizmlər, 
həmçinin 
qida 
zəhərlənməsinə  və  kəskin  bağırsaq  xəstəliklərinə  səbəb  olan  potensial-patogen 
mikroorqanizmlər sürətlə inkişaf edə bilir. 
Xüsusi  xarab  olan  məhsulların  təsdiq  olunmadan  saxlanması  müddəti, 
texnoloji  soyutma  prosesinin  qurtardığı  vaxtdan  etibarən    onların  müəssisəyə 
həzırlanmağa  gətirilməsi  vaxtı,  iaşə  və  ticarət  müəssisələrində  daşınması  və 
saxlanması vaxtı da daxil olmaqla hesablanır. 
Müəssisələr,  hazırladığı  xüsusi  xarab  olan  məhsulların  keyfiyyətini  təsdiq 
edən  sertifikat,  texnoloji  proseslərin  qurtardığı  vaxtdan  məhsulun  müəssisədə 
hazırlanma  günü  və  saatına,  saxlanma  şəraitinə  uyğun  olan  saxlanma  vaxtının 
qurtarmasının siyahısına aid sənəd verməlidir. 
Ticarət  və  iaşə  müəssisələrində  xüsusi  tez  xarab  olan  məhsulların  2-6
o
C 
temperatur rejimində saxlanma şəraitinə riayət olunmasına icazə verilir. 

Qida  məhsulları  satışa  və  yaxud  emala  daxil  olmazdan  əvvəl,  onlar  iaşə 
müəssisələrində bir müddət saxlanılır. Tez xarab olan məhsulların saxlanma şəraiti 
və  müddətinin  mühüm  gigiyenik  əhəmiyyəti  vardır.  Bu  məhsulları  soyuducu 
kameralarda aşağı temperaturada saxlamaq lazımdır. 
Qida  məhsullarını  soyuducu  kameralarda  saxlayarkən,  onları  çirklənmədən 
qorumaq  lazımdır. Çünki, bir çox  mikroorqanizmlər, o cümlədən patogenlər aşağı 
temperaturaya xeyli davamlıdırlar və soyuducuda uzun müddət sağ qala bilirlər. 
Soyudulan  otaqlar  maşın  şöbəsindən  təcrid  olunmalıdır.  Gigiyenik  cəhətdən 
ən  yaxşı  soyuducu  agent  freon  hesab  olunur,  çünki  o,  insan  sağlamlığı  üçün 
zərərsizdir və iyi olmur. 
Soyuducuların  kamerasının  sahəsi  5  kvadrat  metrdən  az  olmamalıdır. 
Kameranın  divarına  şirələnmiş  nazik  təbəqə  və  yaxud  sintetik  təbəqədən  üz 
çəkilməsi  məsləhət  görülür.  Kamera  məhsulu  asmaq  üçün  qarmaqla,  qəfəslə 
(stellajla), nazik tirələrlə (ağ olmamalı) təchiz olunmalıdır. Kamerada ət saxlamaq 
üçün ət tirəsi altlığı və asan qurulan stellaj qoyulmalıdır. Nizamla yığılmış məhsul 
sırası divardan və soyuducu batareyadan 30 sm məsafədə yerləşməlidir. 
Qida  məhsullarını  saxlamaq  üçün  olan  kameralarda  qoruyucu  ventilyasiya 
avadanlığı  olmalı,  onlar  temperatur-nəmlik  rejiminə  daimi  nəzarət  etmək  üçün 
termometr və psixrometrlə təchiz edilməlidirlər. Nəmliyin aşağı düşməsi məhsulun 
qurumasına, yüksək nəmlik isə kif göbələklərinin inkişafına səbəb olur. 
Soyuducu  (agentin)  məftilini  daimi  olaraq  qır  örtüyündən  təmizləməli,  qır 
kameradan  çıxarılmalıdır.  Kameranı  təmiz  saxlamaq  üçün  o  yığışdırılır.  Xlorlu 
sabunda yuyulur və xlorlu əhəngli 2%-li məhlul ilə dezinfeksiya edilir. Kameranın 
divarını  və  tavanını  dezinfeksiya  etmək  üçün  antiseptoldan  (xlorlu  əhəng  və 
kalsiumlu  soda  məhlulu)  və  natrium  oksidifenoldan  da  istifadə  olunur. 
Dezinfeksiyaedici  vasitənin  seçilməsi,  kameranın  temperaturundan  asılıdır.  ChuP-
H  üzrə  hesablanmış  soyuducu  kameralarda  havanın  temperaturu  (
o
C  ilə)  ətin 
saxlanması üçün – 0, balıq üçün – 2, ət və balıq yarımfabrikatları üçün– 0, tərəvəz 
yarımfabrikatları  üçün  –  2,  süd  məhsulları  üçün  -2,  piy,  qastronomiya  məhsulları 
üçün – 2,  qənnadı məmulatları üçün – 6, meyvə, giləmeyvə və tərəvəz üçün isə – 4 
olmalıdır. 
İri  ticarət  və  iaşə  müəssisələrində  tez  xarab  olan  məhsullar  ayrıca  soyuducu 
kamerada  saxlanılmalıdır.  Qidalanmaya  birbaşa  istifadə  olunan  məhsullar 
(qastronomik  hazır  kulinar  məhsullar  və  s.)  saxlanma  zamanı  çiy  məhsullardan  – 
meyvələr və tərəvəzdən təcrid olunmalıdırlar. 
Böyük  olmayan  ticarət  və  iaşə  müəssisələrində,  adətən  bir  soyuducu  kamera 
olanda, tez xarab olan hər növ məhsullar ayrıca rəfdə (stolda, rəflərdə) saxlanılır. 
Soyudulmuş  ət  qarmaqdan  asılaraq  0-2
o
C  temperaturada  saxlanılır.  Cəmdəklər 
döşəməyə və divara dəyməməlidir, həmçinin bir-birinə bitişik olmamalıdır. Göstərilən 
temperaturada əti 5 günə qədər saxlayırlar. Dondurulmuş ət və süd məhsulları, quşlar 
stellajda  2
o
C-dən  yuxarı  olmayan  temperaturda  saxlanılır.  Dondurulmuş  quşlar 
gətirilən tarada saxlanılır. 
Süd  məhsulları  növlərinə  görə  sortlara  ayrılır  və  yeşikdə  ayrıca  saxlanılır. 
Soyudulmuş balıqlar daxil olduğu müəssisədə tarada stellajın üzərində yerləşdirilir. 
Onların  saxlanma  müddəti  4
o
C-yə  yaxın  temperaturada  2-3  gün,  daha  aşağı 

temperaturada  7  günədəkdir.  Xırda  dondurulmuş  balıqlar    tarada,  stellajlarda 
saxlanılır  (çəlləkdə,  yeşikdə,  torbada,  səbətdə),  iriləri  isə  qarmaqdan  asılır  və 
yaxud stellaja yerləşdirilir. Saxlanma müddəti – 2
o
C temperaturada 3 gündür. 
Turşudulmuş  süd  məhsulları  metal  çəlləklərdə  və  yaxud  mehtərdə  (flyaqa) 
saxlanılır. Qatıq  və ayran  xüsusi qablarda  yerləşdirilir. Qablar  hər  gün  yuyulur  və 
qaynadılır.  Onları  gətirən  kimi  süzmək  lazımdır,  xamanı  torbada  qoymaq  və 
saxlamaq olmaz! 
Kolbasanı qarmaqdan asılmış vəziyyətdə saxlamaq lazımdır. 
Kərə  yağı  və  əridilmiş  yağ,  həmçinin  yeyinti  yağları  tarada  saxlanılır  və 
kəskin iyli məhsullardan təcrid edilir. 
İri  pendirlər  tarasız,  xırdalar  isə  tarada  və  yaxud  təmiz  taxta  döşəmədə 
saxlanılır.  Pendirin  başı  təmasda  olmamalıdır.  Əgər  pendir  saxlanma  zamanı 
kiflənirsə  və  ya  seliklənirsə,  onda  onu  xörək  duzunun  8%  məhlulu  ilə  isladılmış 
təmiz salfetlə silmək lazımdır. 
Yumurta  tarada  və  ya  kəskin  iyli  məhsullardan  təcrid  olunmuş  qutuda 
saxlanılır.  Çiy  yumurtanı  və  yarımfabrikatları  isə  hazır  məhsullarla  birlikdə 
saxlamaq qadağan edilir. 
Xüsusi  tez  xarab  olan  məhsulların  saxlanma  müddəti  və  satılması  baş  dövlət 
sanitar həkiminin müavini tərəfindən təsdiq olunmuş sanitar qaydalar ilə müəyyən 
olunur.  Dənəvər  (səpələnən)  məhsullar  qapaqlı  iri  sandıqlarda  və  yaxud  torbada, 
rəfdə  saxlanılır.  Torbalar  üst-üstə  8  dənə  olmaqla  yerləşdirilir.  Qənd  və  duz 
saxlanma zamanı kəskin iylənən və nəm məhsullardan təcrid olunur. 
Çörək  çörəkdoğrayanda,  rəflərdə,  pərdə  ilə  örtülmüş  halda,  yaxud  şkafda 
saxlanılır. 
Kartof  və  tərəvəz  1,5  metrdən  hündür  olmayan  quru  və  qaranlıq  otaqlarda 
saxlanılır.  Tərəvəz  üçün  anbar  rəflər  və  iri  yeşiklərlə  təchiz  edilir.  Onlar 
döşəmədən 15 sm hündürlükdə yerləşdirilir. 
Bütün  anbar  binaları  sabit  temperatura  rejimində  olmalıdır.  Temperaturun 
dəyişməsi məhsulların xarab olmasına səbəb olur. 
Dənli  bitkiləri  sanitar  cəhətdən  qiymətləndirərkən  qida  zəhərlənmələrinə  səbəb 
olan  alaq  qatışıqlarının  miqdarını  nəzərə  alırlar.  Belə  qatışıqlara  qaramuq,  sofora, 
vyazel və s. aiddir. 
Yarma  və  dənli  paxla.  Bütün  növ  yarmalar  DÜİST-in  tələblərinə  cavab 
verməlidir. Onların özünəməxsus dadı  və  iyi olmalı,  həm də  nəmliyi 12,5-15,5%-
dən  çox  olmamalıdır.  Yarmada  da  dəndə  olduğu  kimi  alaq  qatışıqları  olur.  Onun 
miqdarı  nizamlanır.  Belə  ki,  yulaf,  arpa  və  buğda  yarmasında  zərərli  qatışıqların 
miqdarı 0,05%-dən çox olmamalıdır. Metal qatışıqları 1 kq yarmada 3 mq, mineral 
qatışıqlar  –  0,05%-dən  az  olmamalıdır.  Qaramuq  qatışığı  0,4%,  yalnız  yulaf 
formasında 0,1% çox olmayaraq icazə verilir. 
Anbar zərəvericiləri və onun ifrazatı ilə yoluxmuş yarmalardan yem  məqsədi 
ilə istiyadəyə icazə verilir. 
Paxlalılara  sanitar  cəhətdən  qiymətləndirərkən,  onlarda  zəhərlənməyə  səbəb 
ola  bilən  toksiki  maddələrin  miqdarına  diqqət  verilməlidir.  Lobyanın  toksiki 
maddələri  (fazeolunatin  və  fazein)  yalnız  uzun  müddət  termiki  emaldan  sonra 
parçalanır.  Ona  görə  də  lobyadan  olan  ikinci  xörəkləri  və  qarnirləri  1-2  saat 

müddində  qaynatmaq  lazımdır.  Lobya  unundan  olan  məmulatların  ilkin  emalı 
zamanı  toksiki  maddələrin  parçalanması  tamamilə  təmin  olunmadığı  üçün  onların 
əhaliyə satılması qadağandır.