Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor
Yüklə 1,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ÖN SÖZ
- I HİSSƏ MÖVZU I. İNZİBATİ HÜQUQ AZƏRBAYCAN HÜQUQUNUN SAHƏSİ KİMİ 1.İnzibati hüquq predmenti və metodu
- 2.İnzibati hüququn dövlət hüququnun digər sah ələri ilə nisbəti
- 4.İnzibati hüququn mənbələri
- 5.İnzibati hüquq elmi
- 2.İnzibatı huquq normalarının növləri
- 3.İnzibati hüquq normalarının həyata keçirilməsi
| Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor Bağırov Natiq Orucqulu oğlu Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu. İnzibati hüquq və terminl ər. Elmi əsər-Bakı: 2008 - 312 səh. Elmi əsər hüquq elminin, inzibati hüquq sahəsinin əsaslarını, təməl müd- d əalarını qısa və konkret şəkldə araşdırıb-izah etmək məqsədini güdür. Əsərdə vətəndaş- lar t ərəfindən dövləti idarəetmə hüququ, idarəçlik prinsipləri, eləcə də forma və metodları a ydın şəkldə gostərilir. Bundan savayı, burada inzibati-hüquq tənzimləmənin obyekti, inzibati-hüquq münasib ətləri subyektlərinin hüquqi statusu, dövlət idarəçiliyi (hakimy- y ət) orqanları quruluşu və ələlxüsus inzibati hüququn təminatı və digər müddəalar öz əksini tapmışdır. Xüsusil ə vurğulamaq lazımdır ki, elmi əsərdə, nəinki elmi-nəzəri araşdırmalar, h ətta dövlət idarəçliyi prosesində təsadüf edilən müddəalar, yəni inzibati hüququn praktiki t ədbiqindən irəli gələn və dövlət idarəçliyinə aidiyyətı olan (onun predmeti olan) hadis ə və hərəkətlər özünə yer tapmışdır. Gündəlik dövlət idarəçliyi, siyasi sahələrdə rast g ələn terminlərin əlfba sırası ilə qısa, eyni zamanda əhatəli izahatı, şərhi verilmişdir. Elmi əsər 312 səhifədən, II hissədən (elmi və elmi-praktiki), elmi hissəsi XIII mövzudan, elmi-praktiki hiss əsi isə təqribən 500-ə qədər terminlərdən və anlayışlardan ibar ətdir. Oxucu kontingentin ə gəldikdə isə, elmi əsər ilk növbədə hüquq elminə yiyələ- nm ək məqsədini güdən vətəndaşlara həm də ələlxüsus dövlət idarəçliyi və digər siyasi f əaliyyət ilə aktv sürətdə məşğul olan və, o cümlədən, dövlət idarəçliyinə, dövlətə və siyas ətə biganə qalmayan bütün digər vətəndaşlara da - tövs edilir. © Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu, 2008 ÖN SÖZ Müasir dövrd ə sosial-siyasi, hüquqi münasibətlərin gur inkişaf edilməsi-hüquq elminin danılmaz nailiyyətləridir. Dövl ət idarəçliyində və siyasətdə hər bir atılan addım elmi inkişafın nailiyyətlərinə arxalanmalıdır. Yalnız elmi əsaslarla dövl ətin idarə edilməsi, siyasətin yürüdülməsi uğurlu nəticə- l ərə məhkumdur, dövlət idarəçliyində və siyyasətdə hüquq elmin ə zidd atılan addımlar iflasa məhkumdur. Hüquq elmi c əmiyyətin bütün sosial-siyasi həyatına əlalxüsus dövlət idar əçliyində israr edir. Əgər cəmiyyət öz inkişafında nəyəsə nail olubsa - bunun s əbəbkarı mütləq surətdə elmdir. Yalnız elm v ə elmi yanaşma tərəqinin qarantıdır. Bütün problem- l ərin çıxış yolunu elmdə axtarmaq vacibdir. Elm və onun inkişaf etdirilməsi-cəmiyyətin mütləq zərurətdir. Elm əsərdə terminlər vasitəsilə dövlətdaxili və beynəl- xalq t əcrübədə, dövlət idarəçiliyi və siyasi sahədə istifadə edi- l ən siyasi, iqtisadi, hüquqi, hərbi və s. xarakterli anlayışların şərhi verilmişdir. Elmi bilgiləri aşılamağa, dövlət idarəçiliyi v ə siyasi sahələrdə vətəndaşlara mənsub olan hüquqlarla onları tanış etməyə, dövlət idarəçliyində, siyasətdə doğru və dürüst yol seçm əkdə-onlara kömək etməyə, eləcə də digər ali m əqsədlərə nail olmağa həmin kitab öz qarşısında məqsəd kimi qoyur. Elm əsəri ərsəyə gətirərkən müəllif-son dərəcədə qısa, a ydın və konkret şəkildə yazılması məqsədinə riayyət etmiş- dir. Artıq söz yığımından, lüzumsuz polemikalardan, mübahi- s əli məsələlərdən və digər xoşagəlməz hallardan çalışmışdır uzaq olsun. Mü əllif, elmi əsərin ərsəyə gətrilməsində köməklik göst ərən bütün texniki personala təşəkkürünü bildirir və oxucular ı daima elmi bilgilərini artırmağa dəvət edir. 5 I HİSSƏ MÖVZU I. İNZİBATİ HÜQUQ AZƏRBAYCAN HÜQUQUNUN SAHƏSİ KİMİ 1.İnzibati hüquq predmenti və metodu Az ərbaycan inzibati hüququnun predmentini-məhdud m ənada: Azərbaycan dövlət idarəçiliyi prosesində meydana çıxan ictimai münasibətlər təşkil edir. İnzibati hüququn predmetini – geniş mənada isə: aşağı- dakılar təşkil edir: a)Dövl ət idarəçliyi orqanlarının idarəedici - sərəncam- verici f əaliyyətlərindən törəyən ictimai münasibətlər; b)Dig ər dövlət orqanlarının idarəçlik xarakterli fəaliy- y ətlərindən törənən ictimai münasibətlər; c)İctimai təşkilatların idarəçilik xarakterli funksiyaları h əyata keçirməsində və ya bu funksiyaların həyata keçirilmə- sind ə iştirakından yaranan içtimai münasibətlər. Burada bel ə nəticəyə gəlmək olar ki, inzibati hüquq dövl ət hüququnun bir sahəsi olmaqla, başlıca vəzifəsi dövlət idar əçiliyi orqanlarının icraedici-sərəncamverici fəaliyyət- l ərindən törənən ictimai münasibətləri, digər dövlət orqanları- nın idarəçilik fəaliyyətindən törənən ictimai münasibətləri və, habel ə ictimai təşkilatların idarəçilik xarakterli funksiyaları h əyata keçirmələrindən yaranan ictimai münsibətləri nizama salmaqdan ibar ətdir. Dig ər hüquq sahələrində olduğu kimi, inzibati hüqu- qun nizama salınan ictimai münasibətlərin özünəməxsus inti- zama salma metodu vardır. Hüquqi cəhətdən nizama salma metodu ictimai münasib ətlərin nizama salınmasında dövlət t ərəfindən tətbiq edilən hüquqi təsir vasitəsidir. Bu baxımdan, inzibati hüququn nizama salma metodu 6 idar əçilik xarakterli ictimai münasibətlərin də özünəməxsus nizama salınmasında tətbiq edilən hüquqi təsir vasitələrindən ibar ətdir. Bu təsir vasitələrinə idarəçilik xarakteri məsələlərin h əll edilmə qaydaları, tərəflərin hüquq və vəzifələrinin müəy- y ən edilməsi, onun təmini qaydaları və s. daxildir. İdarəçilik xarakterli ictimai münasibətlərin nizama salma metodu üçün aşağıdakılar daha çox xarakterikdir: a)T əşkilati tabeçilik - bu, dövlət idarəçiliyi orqanları il ə onlara tabe olan müəssisə və təşkilatlar arasında baş verən ictimai münasib ətlər nəticəsində yaranır; b)Qeyri-t əşkilati tabeçilik - bu, vətəndaşlarla dövlət idar əçiliyi orqanları arasında baş verən ictimai münasibətlər n əticəsində yaranır; c)Birt ərəfli hakimiyyət-tabeçiliyi - bu kimi tabeçilikdə, dövl ət orqanları tərəfindən məcburi hüquqi qaydalar müəyyən edilir. Dem əli, idarəçilik xarakterli ictimai münasibətlərin hüquqi c əhətdən nizama salma dairəsini inzibati hüququn predmeti mü əyyən edir, metod isə həmin nizama salmanın vasit əsidir. 2.İnzibati hüququn dövlət hüququnun digər sah ələri ilə nisbəti Az ərbaycan dövlət hüquq sistemləri içərisində-dövlət hüququ xüsisi yer tutur. Dövl ət hüququnun normaları ölkə- mizd ə ictimai münasibətlərin hüquqi cəhətdən nizama salın- masının əsasını təşkil edir. Daha doğrusu, dövlət hüququ di- g ər hüquq sahələrinin prinsiplərini özündə əks etdirir. Belə ki, Az ərbaycan Respublikasının içtimai quruluşunu və dövlət qu- ruluşunu, hakimiyyət orqanlarının, digər dövlət orqanlarının sistemini, v ətəndaşların hüquq və vəzifələrini özündə əks et- dir ən Azərbaycan R. Konstitusiyası öz əksini dövlət hüqu- 7 qunda tapır. Öz növb əsində, idarəçilik prosesində meydana çıxan içtimai münasib ətlər inzibati hüquq normaları ilə nizama salınmasından, inzibati hüquq-dövlət hüququna yaxından bağlıdır. Bundan səvayı, inzibati hüquq əmək hüququ ilə, maliyy ə hüququ ilə, mülki hüquq ilə, cinayyət hüququ və sair hüquq sah ələri ilə sıx bağlıdır. İnzibati hüquq digər hüquq sahələri ilə nisbəti haq- qında söylədiklərimizə yekun olaraq aşağıdakı nəticələrə gəl- m ək olar. 1)İnzibati hüquq hüququn digər sahələri kimi hüquq sisteminin əsas sahəsi olan dövlət hüququna əsaslanır. 2)İnzibati hüquq hüququn digər sahələri ilə qarşılıqlı əlaqədədir. 3)İnzibati hüquq nizama saldığı ictimai münasibətlərə (predmetin ə) görə hüququn digər sahələrindən fərqlənir. 4)İnzibati hüquq dövlət hüququnun ən mühüm sahə- l ərindən biridir. Bu, onunla izah olunur ki, inzibati hüquqla nizama salınan ictimai münasibətlər dövlət həyatında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 5)İnzibati hüquq öz həcminə görə dövlət hüququnun ən böyük sahələrindən biridir. Çünki, inzibati hüquqla həddən ziyad ə içtimai münasibətlər nizama salınır. 6)İnzibati hüquq digər hüquq sahələrinə nisbətən də- yişəndir. Bu, cəmiyyətin inkişafı ilə əlaqədar olaraq dövlət idar əçiliyi sahəsində ictimai münasibətlərin dəyişməsi ilə izah olunur. 7)İnzibati hüquq dövlət hüququnun mürəkkəb sahələ- rind ən biridir. Bu, inzibati hüquqla nizama salınan ictimai münasib ətlərin müxtəlifliliyi ilə bilavasitə əlaqədardır. 8 3.İnzibati hüququn sistemi İnzibati hüquq normaları ilə nizama salınan ictimai münasib ətlərin növləri olduqca müxtəlifdir. Onları biri-birin- d ən fərqləndirmək üçün həmin ictimai hüquq münasibətləri nizama salma inzibati hüquq normalarının ayrı-ayrı qrup halında sistemləşdirilməsinə ehtiyac duyulur. İnzibati hüquq eyni m əzmunlu inzibati hüquq normalarının ayrılıqda qrup- laşmasına mütənasibləşdirir (təsnifatlanır). İdarəçilik ictimai münasibətləri konkret məzmunlarına gör ə nizama salan inzibati hüquq normaları iki qrupa bölünür - ümumi v ə xüsusi hissələrə. Ümuni hiss ə - bütün idarəçilik fəaliyyəti üçün xarak- terik olan ictimai münasib ətləri nizama salan normalardan ibar ətdir. Xüsusi hiss ə - idarəçiliyin bu və ya digər sahəsini, el əcə də hər hansı bir funksiyasını müəyyən edən ictimai münasib ətləri nizama salan normalardan ibarətdir. İdarəçilik orqanları üçün ümumi olan normalar inzibati hüququn ümumi hiss əsini təşkil edən müstəqil hüquq institut- larında öz əksini tapırlar (misal: dövlət xidməti institutu, inzi- bati m əsuliyyət institutu və s.). İnzibati hüququn xüsusi hissəsinin normaları isə 4 əsas qrupa bölünür: 1)dövl ət idarəçiliyi funksiyasının həyata keçirilməsi sah əsindəki münasibətləri nizama salan normalar; 2)sosial-iqtisadi sah ədə idarəçiliayi nizama salan nor- malar; 3)ictimai-m ədəni quruculuq sahəsində idarəçiliyi niza- ma salan normalar v ə; 4)ictimai-siyasi idar əçilik sahəsini nizama salan nor- malar. Öz növb əsində, bu 4 qrup normalardan hər birisi idarə- 9 çiliyin konkret sah əsi üzrə qruplaşır. Qeyd edil ən inzibati hüquq normaları biri-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olmaqla, idarəçilik fəaliyyətinin düzgün h əyata keçməsinə xidmət edirlər. İnzibati hüququn ümuni və xüsusi hiss ələri vahid və ayrılmazdır. Ümumi hissənin nor- maları xüsusi hissənin bütün sahələrinə tətbiq edilir. 4.İnzibati hüququn mənbələri İnzibati hüququn mənbəyini – elə hüquqi aktlar təşkil edir ki, onlar özl ərində yalnız inzibati hüquq normalarını əks etdirirl ər. Bu kimi hüquqi aktlara misal olaraq aşağıdakıları göst ərmək olar. Azərbaycan R. və Naxçıvan M. R. Kon- stitusiyaları, Milli Məclisin Qanunları, Azərbaycan R. Prezi- dentinin F ərman və Sərəncamları, Nazirlər Kabinetinin Qərar v ə Sərəncamları, Nazirlərin, Dövlət Komitələrinin sədir- l ərinin, baş idarə və birlik rəislərinin Əmr və təlimatları, Yerli İcra hakimiyyətlərin Qərar və Sərəncamları, onların idarə r əisləri və şöbə müdirlərinin Əmr və təlimatları, Bələdiyyə orqanlarının sədirlərinin Qərarları. Lakin, inzibati hüququn m ənbələri heç də dövlət orqanlarının qəbul etdiyi hüquqi aktlarla məhdudlaşmır. İcti- mai t əşkilatların dövlət orqanları ilə birgə qəbul etdiyi və icti- mai t əşkilatların dövlət tərəfindən təsdiq edilən normativ akt- ları da inzibati hüququn mənbəyi ola bilər. Bel əliklə, inzibati hüququn mənbəyini aşağıdakılar t əşkil edir: 1)Dövl ət hakimiyyəti orqanlarının inzibati hüquq nor- malarını özündə əks etdirən normativ aktları; 2)Dövl ət idarəçilik orqanlarının inzibati hüquq norma- larını özündə əks etdirən normativ aktları; 3)Dövl ət orqanları ilə ictimai təşkilatların inzibati hüquq normalarını özündə əks etdirən birgə normativ aktlar 10 v ə; 4)İctimai təşkilatların və Bələdiyyələrin inzibati hüquq normaları müəyyən edən və dövlət tərəfindən təstiq edilən normativ aktlar. 5.İnzibati hüquq elmi İnzibati hüquq elmi, dövlət idarəçiliyin müxtəlif sahə- l ərində yaranan inzibati hüquq normalarını və münasibətlərini t ədqiq edir, həmin normaların təcrübədə həll edilmə qayda- larını təhlil edir, idarəçilik aparatının müxtəlif sahəli fəaliy- y ətlərini öyrənir, inzibati hüquq institutlarının təkminləş- dirilm əsi ilə əlaqədar olaraq hazırlayır, ümumi, sahəvi və sah ələrarası idarəçiliyin sistemini, idarəçilik münasibətlərində iştirak edən tərəflərin hüquqi statusunu işləyib hazırlayır. Dem əli, inzibati hüquq elminin predmetini, dövlət idar əçiliyinin icraedici-sərəncamverici fəaliyyəti prosesində yaranan ictimai münasib ətlərin hüquqi nöqteyi-nəzərdən nizama salınma problemlərini öyrənilməsini təşkil edir. İctimai münasibətlərin icraedici-sərəncamverici fəaliy- y ət dairəsində hüquqi cəhətdən nizamasalma problemləri dövl ət idarəçiliyin mahiyyəti, vəzifələri, prinsipləri, forma və metodları ilə əlaqəli sürətdə öyrənilir. İdarəçilik fəaliyyətinin müxtəlif sahələrini əhatə edən inzibati hüquq insititutları, hüquq elmində hüquq normaları- nın tətbiqi ilə əlaqədar olan bütün məsələlərin hərtərəfli tətbiq edilm əsini tələb edir. M əhz elmi tədqiqatlar yolu ilə işlənilən və hazırlanan s əmərəli təkliflər qüvvədə olan inzibati hüququn inkişafına böyük t əsir göstərir. Elmi tədqiqat metodu ilə hazırlanan tək- lifl ər qanunvericiliyin də təkminləşməsinə səbəb olur. 11 MÖVZU II. İNZİBATİ HÜQUQ NORMALARI 1.İnzibati hüquq normalarının anlayışı Hüquq normaları dedikdə, hüquqi cəhətdən təsbit edil- miş və qanunu qüvvəyə mindirilmiş ictimai davranış qayda- larını başa düşürük. İnzbati hüquq normaları müvafiq dövlət orqanları t ərəfindən müəyyən edilən və icrası məcburi xarakter daşıyan el ə bir davranış qaydalardır ki, o yalnız idarəçlik fəaliyyəti ilə əlaqədar olan ictimai münasibətləri nizama salır və lazım g əldikdə dövlətin məcburedici qüvvələri ilə mühafizə edilir. İnzibatı hüquq normaları idarəçilik münasibətlərində iştirak edən subyektlərin hüquq və vəzifələrini müəyyən edir. O, habel ə idarəçilik orqanlarının qurluşunu, təşkili qayda- larını və fəaliyyət metodlarını müəyyən edir. İnzbati hüquq normaları dövlət idarəçilik orqanları, dövl ət xadimləri, ictimai tərşkilatlar və s. vətəndaşların idarə- çilik f əaliyyəti ilə əlaqədar münasibətlərini nizama salan məc- buri qaydaları müəyyən edir. Bir qayda olaraq, m əcburedici, qadağaedici və səlahiy- y ətverici xarakterli inzibati hüquq normaları vasitəsi ilə təsbit edil ən qaydalar imperativ xarakterli olurlar. Yəni, həmin qay- daların yerinə yetirilməsi məcburi xarakter daşıyır. Bununla b ərabər, bir sıra hallarda imperativ xarakterdə olmayan qay- dalar da inzbati hüquq normaları ilə nizama salınır (məsələn: m əsləhət, təklif verici norma). İnzibati hüquq normaları ilə nizama salma müxtəlif formalarda h əyata keçrilir: a) konkret tərəflərə müəyyən cavabdehlik h əvalə etmək yolu ilə; b) tərəfhlərə müvafiq s əlahiyyətlər vermək yolu ilə və; c) həmin tərətflərə hüquqi 12 t əminat vermək yolu ilə. Bir qayda olaraq, inzibati hüquq nor maları 3 element- d ən ibarətdir: hipotez, dispozisiya və sanksiya. Hüquq normasının hipotezində həmin normanın hansı hallarda v ə nə kimi şəraitdə tətbiq edilməsi şərh edilir. Dis- pozisiya hüquqi normanın hüquqi qayda müəyyən edən əsas hiss əsidir ki, bu qaydanın yerinə yetirilməməsi üstündə müvafiq sanksiya t ətbiq edilir. Sanksiya isə hüquq qaydaları- nın pozulmasına görə dövlət tərəfindən tətbiq edilən təsir (c əza) tədbirlərindən ibarətdir. İnzibati hüquq normaları Aztərbaycan Respublikası siyasi v ə içtimai həyatının obyektiv qanunlarına uyğun ola- raq, s əlahiyyətli dövlət orqarnları tərəfindən yaranır, dəyişilir v ə ləğv edilir. 2.İnzibatı huquq normalarının növləri İnzibati hüquq normalarını dispozisiyalarının xarak- terin ə görə aşağıdakı formada qruplaşdırmaq olar: 1.M əcburedici inzibati hüquq normaları - bu kimi normalar, h ər hansı bir fəaliyyətin icra edilməsində mütləq labüd olan m əcburi hüquq qaydalarını özündə əks etdirir; 2.Qadağanedici inzibati hüquq normaları - bu kimi normalar, h ər hansı bir fəaliyyətin edilməsini qadağan edən hüquqi qaydaları özündə əks etdirir; 3.S əlahiyyətverici inzibati hüquq normaları - bu kimi normalar, h ər hansı bir fəaliyyəti həyata keçirməyə səlahiy- y ət verən hüquqi qaydaları əks etdirir; 4.Mü əyyənedici inzibati hüquq normalar - bu kimi normalar m əcburi xarakter daşımırsa da, müvafiq davranış qaydalarını müəyyən edir; 6.M əsləhətverici (zəmanətverici) inzibati hüquq nor- maları - bu kimi normativ aktlar tövsiyyə xarakteri daşıyır və 13 bu heç bir t ələb irəli sürmür; İnzibati hüquq normaları konkret məzmunu və isti- qam ətinə görə aşağıdakı formada qruplaşır: 1)Dövl ət idarıciliyi orqanlarının hüquqi vəziyyətini (statusunu) nizama salan normalar; 2)Dövl ət idarəciliyi dairəsində idarə, müəssisə və t əşkilatların hüquqi vəziyyətini, təşkili qaydalarını, ləğv edil- m ə qaydalarını və inzibati səlahyyətlərini muəyyən edən nor- malar; 3)Dövl ət idarə aparatının işçilərinin hüquqi vəziyyətini nizama salan normalar; 4)Dövl ət idarəçiliyi dairəsində içtimai təşkilatların hü- quqi v əziyyətini nizama salan normalar və; 5)Dövl ət idarəçiliyi dairəsində vətandaşların hüquqi v əziyyətini nizama salan normalar. İnzibati hüquq normaları öz məzmunlarına görə: maddi v ə prosesual inzibati hüquq normalarına bölünür. Mad- di inzibati hüquq normaları idarəçilik dairəsində yaranan içti- mai münasib ətlərin konkret tərəflərin (subyektlərin) hüquq və v əzifələrinin məzmununu müəyyən edir. Həmin hüquq və v əzifələrin həyata keçirilməsi metodu isə, bir qayda olaraq prosesual inzibati hüquq norma ları ilə nizama salınır. Prosesual inzibati hüquq normaları öz məzmununa gör ə iki qrupa bölünür. Birinci qrupa idarəçilik aparatının t əşkili, ləğvi və quruluşu ilə əlaqədar olan normalar daxildir. İkinci qrup normalar isə ayrı-ayrı inzibati işlərin icraat qayda- larını müəyyən edir. İnzibati hüquq normaları fəaliyyət müddətinə görə də iki növd ə olur: 1)Qeyri-mü əyyən müddətə müəyyən olunan normalar v ə; 2)Mü əyyən müddətə qəbul edilən normalar; İnzibati hüquq normalarını inzibati-ərazi əlamətlərinə 14 gör ə də qruplaşdırmaq olar. O cümlədən, Azərbaycan Res- publikası ərazisində fəaliyyət göstərən normalar, Naxçıvan Muxtar Respublikası, şəhər, rayon, kənd və qəsəbə ərazilərin- d ə fəaliyyət göstərən normalar. 3.İnzibati hüquq normalarının həyata keçirilməsi İnzibati hüquq normaları dövlət təşkilatları (bəzi hallarda, içtimai t əşkilatlar), onların vəzifəli şəxsləri və s. v ətəndaşlar tərəfindən həll edilir. Bu həlletmənin iki üsulu vardır; inzibati hüquq normalarının tələblərini yerinə yetir- m ək (icra etmək) yolu ilə və həmin normaları tətbiq etmək yolu il ə. İnzibati hüquq normaların tələblərinin yerinə yetril- m əsi özü də, aşağdakı iki (aktv və passiv) üsulla həyata keçri- lir. Aktiv üsul-burada subyektl ərin fəal hərəkətdə olması t ələb olunur; Passiv üsul-burada subyekt (müvafiq t ərəf) dövlət t ərəfindən qadağan edilən hərəkəti etmir, onunla da inzibati hüquq normalarını yerinə yetirilmiş olur. İnzibati hüquq normalarının yerinə yetrilməsi bütün v ətəndaşlar və vəzifəli şəxslər tərəfindən həyata keçrildiyi halda, onun t ətbiq edilməsi isə yalnız səlahiyyətli dövlət oqanlarına və onların vəzifəli şəxslərinə məxsusdur. İnzibati hüquq normalarının tətbiqi özünü bir sıra t ələblərin yerinə yetrilməsində göstərir. O cümlədən: 1)İnzibati hüquq normaları hansı məqsəd üçün müəy- y ən olunmuşdursa, həmin məqsəd üçün də tətbiq edilməlidir; 2)İnzibati hüquq normaları səlahiyyətli dövlət orqan- ları və ya vəzifəli şəxslər tərəfindən öz səlahiyyətləri dairə- sind ə tətbiq edilir; 3)İnzibati hüquq normaları dövlət tərəfindən müəyyən 15 olunan qaydada t ətbiq olunmalıdır, bu tətbiq olunma-proses qaydaları əsasında həyata keçrilməlidir; 4)İnzibati hüquq normalarının tətbiqi hüququ-aktlar verm ək yolu ilə həyata keçirilir. Bu kimi hüquqi aktlar idarə- çilik orqanlarının qərarlarından, sərəncamlarından və əmr- l ərindən, habelə Məhkəmə orqanlarının qərar və qətnamə- l ərindən ibarətdir. İnzibati hüquq normalarının tətbiqi prosesi aşağıdakı üç başlıca mərhələdən ibarətdir: 1)Konkret m əsələnin həllinin həmin orqana və ya v əzifəli şəxsə aid olmasının araşdırılması və dəqiq müəyyən edilm əsinə dair fəaliyyət. 2)S əlahiyyətli orqan və ya vəzifəli şəxs tərəfindən inzibati hüquq normalarının tətbiqinə dair müvafiq aktın q əbul edilməsinə dair fəaliyyət. 3)Q əbul edilmiş hüquqi aktın icraçıya çatdırılması və icranın üzərində nəzarətlə əlaqədar fəaliyyət. İnzibati hüquq normalarının tətbiqinə dair fəaliyyətlər d ə iki qurupa bölünür: a)Konkret m əsələnin həll edilməsi ilə əlaqədar olan f əaliyyətlər və; b)İnzibati hüquq normalarının pozanların intizam və ya inzibati m əsuliyyətə cəlb edilməsi ilə əlaqədar fəaliyyətlər. Dövl ət idarəçiliyi orqanları, hüquq normalarını hadi- s əyə tətbiq etməklə dövlətin təlabatını yerinə yetirmiş olur. Kataloq: Kitab -> 2013 2013 -> Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz 2013 -> Yazılmış bir kitabın üstündə bir dəfə gözəl epiqraf oxudum: "Xatirələr faydalı olsun deyə səmimi ya zılmalı, gerçəkliyə tən gəlməlidir." 2013 -> TÜRKÜN (ilk) ruhaniyyat ocağI İnam atanin (Asif Atanın) 2013 -> Şəlalə Məhyəddin qızı 2013 -> Ярябов Рафиг Байрам оьлу 2013 -> Türkl ər Tarixi oçerkl 2013 -> DƏrs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin 2013 -> O. M. Sadiqov, Z. S. Musayev 2013 -> Hacı Əhməd-Cabir Hacı Ġsmayıl oğlu (Prof. Əhmədov Əhməd-Cabir Ġsmayıl oğlu) Əməkdar müəllim 2013 -> AQİL ƏLİyev ariF ŞƏKƏRƏLİyev Yüklə 1,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|