MühaziRƏ 14 Keyfiyyət haqqında anlayış və onun qiymətləndirilməsi üsulları

MÜHAZİRƏ 14
Keyfiyyət haqqında anlayış və onun
qiymətləndirilməsi üsulları.

Plan

1. 
   Keyfiyyət anlayışı.Məhsulun keyfiyyət göstəriciləri.
   
2. 
   Keyfiyyətin yüksəldilməsində standartlaşdırmanın və sertifikatlaşdırmanın rolu.
   
3. 
   Məhsulun keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsi metodları.
   

Keyfiyyət anlayışı.Məhsulun keyfiyyət göstəriciləri
Məhsulun keyfıyyəti - onun təyinatına uyğun olaraq müəyyən edilmiş tələbatların yerinə yetirilməsi üçün məhsulun yararlılığını təyin edən xassələrin məcmuudur. Bu təyinatdan aydındır ki, məhsulun heç də bütün xassələri keyfiyyət anlayışına daxil deyildir. Buraya elə xassələr aiddir ki, onlar məmulatın təyinatına uyğun olaraq cəmiyyətin ona olan tələbatını təyin edir.
Maşınların və digər məmulatların keyfiyyətini qiymətləndirmək üçün onların dəqiq göstəricilər sistemi və üsulları olmalıdır. Məmulatın keyfıyyətinin miqdarca qiymətləndirilməsinin nəzəri əsaslarını və metodlarnı işləyib hazırlayan təcrübi və elmi fəaliyyət sahəsinə kvalimetriya deyilir. Kvalimetriya latın sözü qualis (keyfiyyətcə necədir) və yunan sözü metrio (ölçürəm) sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir.
Kvalimetriyanın əsas vəzifələri məmulatın lazım olan keyfiyyət göstəricilərini və onların optimal qiymətlərini təyin etmək, həmçinin keyfiyyətin kəmiyyətcə qiymətləndirilməsi üsullarını işləmək, zamana görə keyfıyyətin dəyişməsini hesaba alma metodikasını və məhsulun keyfiyyətinin erqonomik əlamətlərinin kəmiyyətcə qiymətləndirilməsi metodikasını yaratmaqdır.
Hər hansı növ məhsulun keyfıyyət göstəriciləri aşağıdakı kımi müəyyən edilmişdir:
1. Təyinat göstəriciləri. Məmulatın əsas funksiyalarını yerinə yetirməsi xassəsini təyin edir və onun tətbiqolunma sahəsini müəyyənləşdirir.
2. Etibarlılıq göstəriciləri. Məmulatın imtinasız işləməsi, uzunömürlülüyü, təmirə yararlılığı və saxlanması xassələrini xarakterizə edir.
3. Xammalın, materialın, yanacağın, enerjinin və əmək resurslarının qənaətlə istifadəsi göstəriciləri. Bu, məmulatın istismarı zamanı xammalın, materialın, yanacağın və əmək resurslarının istifadə dərəcəsinə görə onun texniki təkmilləşdirilməsi səviyyəsini xarakterizə edir.
4. Erqonomik göstəricilər. «İnsan-məmulat - istifadə mühiti» sistemini xarakterizə edir və onlar insanın istehsalat və məişət proseslərində özünü büruzə verən kompleks gigiyenik, antropometrik, fizioloji və psixoloji xassələrini nəzərə alır. Bu göstəricilər aşağıdakı qruplara bölünür:

• 
  gigiyenik (işıqlılıq, temperatur, şüalanma, titrəmə, səs-küy);
  
• 
  antropometrik (məmulatın konstruksiyasının insan bədəninin ölçülərinə və formasına uyğunluğu);
  
• 
  fizioloji (məmulatın konstruksiyasının insanın güc və sürət imkanlarına uyğunluğu);
  
• 
  psixoloji (məmulatın informasiyanın qəbul edilməsinə və işlənməsi imkanlarına uyğunluğu).
  

5. Estetik göstəricilər. Məmulatın formasının rasionallığını (formanın təyinata, konstruktiv həllə, istehsal texnologiyasının xüsusiyyətlərinə və tətbiq olunan materiallara uyğunluğunu), kompozisiyasının bütövlülüyünü (plastikliliyini, qrafıki təsviri elementlərin gözəlliyini), bədii ifadəliliyini (orjinallığını, stil uyğunluğunu, modaya uyğunluğunu) xarakterizə edir.
6. Texnolojilik göstəriciləri. Məmulatların istehsalı, bərpası və təmiri zamanı yüksək əmək məhsuldarlığını təmin etmək üçün konstruktiv-texnoloji işlərin effektivliyini xarakterizə edir. Texnolojililiyin fərdi göstəriciləri məmulatın istehsalının və istimarının xüsusi əmək tutumu, material tutumu, enerji tutumu, onun texniki qulluq və təmir tsiklinin uzunluğu və s. ola bilər.
7. Nəqletməyə yararlılıq göstəriciləri. Məhsulun (məmulatın) bir yerdən başqa yerə nəqledilməsinin (daşınmasının) asanlılığını xarakterizə edir.
8. Standartlaşdırma və unifikasiya göstəriciləri. Məmulatın yaradılması və istehsalı zamanı onun tərkibində standart, unifıkasiya olunmuş və orijinal hissələrin istifadə dərəcəsini, həmçinin digər məmulatlarla unifıkasiya səviyyəsini xarakterizə edir.
9. Patent-hüquq göstəriciləri. Məmulatda istifadə olunmuş texniki həllərin yenilik dərəcəsini, onların patent müdafıəsini, həmçinin məmulatın ölkədə və xaricdə maneəsiz realizə olunmasının mümkünlüyünü xarakterizə edir.
10. Ekoloji göstəricilər. Məhsulun istismarı və ya istehlakı zamanı onun ətraf mühitə ziyanlı təsirinin səviyyəsini xarakterizə edir. Bu göstəricilərə aiddir: ətraf mühitə atılan zərərli qarışığın miqdarı; zərərli hissəciklərin, qazların və şüalanmanın ətraf mühitə normadan artıq qatılıqda atılması ehtimalı.
11. Təhlükəsizlik göstəriciləri. Məmulatın istifadəsi zamanı onun işçi personalın təhlükəsizliyini təmin edən xüsusiyyətini xarakterizə edir. Bu göstəricilər təhlükəli ola bilən zamanda istismar qaydaları ilə nəzərdə tutulmayan qəza situasiyası şəraitində insanı müdafiə vasitələrinə və qaydalarına tələbləri əks etdirməlidir.
12. Məhsulun istifadəsinin səmərəliliyini xarakterizə edən ümumiləşmiş göstərici keyfıyyətin inteqral göstəricisidir. Bu göstəricini məhsulun istismarından və ya istehlakından alınan səmərənin onun yaradılmasına və istismarına (istehlakına) çəkilən xərclərin cəminə olan nisbəti kimi təyin edirlər. Bu göstəriciləri bəzən iqtisadi göstəricilər də adlandırırlar.
Maşınqayırma və cihazqayırma sahəsində maşın və mexanizmlərin ən əsas keyfıyyət göstəriciləri onların istismar xarakteristikasıdır. Bu, maşınqayırmanın texniki səviyyəsindən asılıdır.