Mühazirə konspekti



Yüklə 0,72 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/21
tarix07.04.2022
ölçüsü0,72 Mb.
#54897
növüMühazirə
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   21
Elektrik-ölçmələri-mühazirə



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

“ELEKTRİK ÖLÇMƏLƏRİ VƏ 

VASİTƏLƏRİ – 2”  

 

 

fənnindən mühazirə konspekti 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Müəllim:     M.A. Rzayev 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

BAKI – 2020  


1. ELEKTRİK  DÖVRƏLƏRİNİN PARAMETRLƏRİNİN  ÖLÇÜLMƏSİ 

 

 

Məlumdur  ki,  elektrik  dövrələri  müqavimətdən  (rezistordan),  induktivlikdən  və 



tutumlardan təşkil olunur. 

 

 

Müqavimət elektrik dövrəsinin ən mühüm parametrlərindən biri olub,hər hansı dövrənin 



və ya qurğunun işini müəyyən edir. 

 

Elektrik  maşınlarını,  aparatlarını  və  cihazlarını  hazırladıqda,  elektrik  qurğularının 



montajında və istismarında müqavimətlər üçün müəyyən qiymətin alınması onların normal iş reji-

mini təmin etmək üçün zəruri şərtdir. 

 

Bəzi müqavimətlər öz qiymətlərini praktiki olaraq dəyişməz saxlayır, digərləri isə əksinə, 



zamandan,  temperaturdan,  rütubətdən,  mexaniki  qüvvələrdən  və  s.  asılı  olaraq  kəskin  surətdə 

dəyişir. Ona görə də həm elektrik maşınlarını, aparatlarını və cihazlarını istehsal etdikdə, həm də 

elektrik qurğularını montaj və istismar etdikdə müqavimətləri ölçmək lazım gəlir. 

 

Müqavimətlər öz qiymətlərinə görə çox müxtəlif olur.Praktiki olaraq müqavimətləri 10



-6

 

Om tərtibində çox kiçik qiymətlərdən başlayaraq 10



15

 - 10


18

 Om tərtibində böyük müqavimətlərə 

qədər ölçmək lazım gəlir. 

 

Yuxarıda  qeyd  edilənlərlə  əlaqədar  olaraq  təbiidir  ki,  müqavimətləri  ölçməkdən  ötrü 



müxtəlif metodlar və cihazlar vardır və ölçmə əməliyyatı aparmaq üçün bu və ya digər metodun 

seçilməsi çoxlu miqdarda amilin nəzərə alınmasını tələb edir. 

 

Ümumiyyətlə,  müqavimətləri  dolayı  və  bilavasitə  qiymətləndirmə  metodları,  eləcə  də 



körpü  ölçmə  sxemləri  əsasında  həm  analoq,  həm  də  rəqəm  cihazlarının  köməyi  ilə  ölçmək 

mümkündür. 

 

Rezistorun sabit cərəyana görə  R



  

müqavimətini dolayı metodla ölçmək üçün aşağıdakı 

sxemdən  (şəkil 1.1) istifadə etmək olar. 

 

Şəkil 1.1. Kiçik (a) və böyük (b) müqavimətlərin dolayı metodla ölçülməsi sxemləri 

 

 

Burada  Om  qanununu tətbiq etməklə ampermetr və voltmetrdən istifadə edilir. R reostatı 



vasitəsilə cərəyan və gərginliyin uyğun qiymətlərini tənzim etməklə   R

x

 – i  belə hesablamaq 

olar: 


)

/

(



v

x

x

v

x

x

R

U

İ

U

İ

İ

U

R

=



=

 



burada   İ

v  

- voltmetrdən axan cərəyan;   R



v

- voltmetrin daxili müqavimətidir;  əgər  



x

v

R



   


olarsa,    

İ

U

R

x

x

/



   yazmaq olar. 

 

Mütləq metodiki xəta  



x

R

  bir-biri ilə paralel birləşdirilmiş rezistor və voltmetrin 



ümumi müqaviməti ilə ölçülən müqavimətin fərqi kimi müəyyən edilir: 

v

x

x

x

v

x

v

x

x

R

R

R

R

R

R

R

R

R

+



=

+



=

2



nisbi xəta isə     



)

R

R

/(

R

v

x

x

+



=

 




 

Aydındır ki,  a) şəklindəki sxem kiçik müqavimətləri ölçmək üçün yararlıdır. 

Böyük müqavimətləri ölçmək üçün b) şəklindəki sxemdən istifadə edilir. Bu halda  

R

x

 = (U/İ

x

) – R

A  

burada  R



 

- ampermetrin daxili müqavimətidir. Əgər  



x

A

R



   olarsa, onda  R



x

 = U/İ



;  mütləq 

xəta  


A

x

R

=

,  nisbi xəta isə    



x

A

R

/

=



   kimi təyin edilir. 

 

Ampermetr və voltmetr metodu ilə ölçmənin xətası həmişə istifadə olunan ampermetr və 



voltmetrin  gətirilmiş  xətalarının  cəmindən  böyük  olur.  Bu  metoddan  adətən  qeyri-xətti 

ikiqütblülərin  (məsələn,  varistorların,  termorezistorların  və  s.  )  “nöqtələr”  üzrə  volt-amper 

xarakteristikalarını təyin etmək üçün istifadə olunur. 

 

 



Ampermetr  və  voltmetr  metodu  əsasında  müqavimətləri  ölçmək  üçün  cihazlar  – 

elektromexaniki və elektron – hazırlanıb istehsal olunur. 




Yüklə 0,72 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   21




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin