“Mülkü müdafiə” fənni üzrə imtahan suallarının cavabları
Yüklə 131,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
1
“Mülkü müdafiə” fənni üzrə imtahan suallarının cavabları I kollokvium 1.1FH-lər nəyə deyilir ? FH-lər insan tələfatına, insanların səhhətinə və ya ətraf mühütə ziyan vurulmasına, ə həmiyyətli maddi itkilərə və insanların həyat fəaliyyəti şəraitinin pozulmasına səbəb ola biləcək və ya səbəb olmuş hərbi əməliyyatlar, qəza, təbii və ya dicər fəlakət nəticəsində müəyyən ərazidə yaranmış vəziyyətdir. 1.2Sülh dövründəki FH-lər hansılardır ? Təbii xarakterli FH , Tefnogen xarakterli FH , Bioloji xarakterli FH , Ekoloji xarakterli FH , Sosial xarakterli FH.
Yerin (Torpağın, yer təkinin və səthinin) vəziyyətinin dəyişməsi ilə əlaqədar FH- lar;
Atmosferin (mühütün ) tərkibi və xassələrinin dəyişməsi ilə əlaqədar FH-lər (iqlimin kəskin dəyişməsi, şəhərlərdə oksigen azlığı və s. ); Hidrosferin (su mühütünün) vəziyyətinin dəyişməsi ilə əlaqədar FH-lər (su mənbələrinin quruması, çirklənməsi və ş.) 1.4 ldrım hansı təsirləri törədir ? nsanları, heyvanları məhv edir, yanğınlar törədir, elektrik şəbəkələrini zədələyir.
Zəlzələlər, vülkan püskürmələri. Zəlzələ yerin dərinliklərində, tərkində dağ süxurlarının yerdəyişməsindən , kəskin sürətlə dağılmasından , yer qabığının müəyyən səthinin titrəməsi nəticəsində yerin altında və üstündə çatların əmələ gəlməsindən ibarətdir. Bu zaman yaranan təkanlar və titrəyişlər binalara öz təsirini göstərir. Zəlzələ ocağı həndəvərində yeraltı təkanın gücü ən çox olan sahəyə zəlzələ mərkəzi deyilir. Vülkanın qızğın qırıntılarının yer səthinə axması, maqmanın sürətlə çıxması, hansı ki yer səthinə axdıqdan sonra lavaya çevrilir. vülkan püskürməsi bir neçə saat və ya bir neçə il ola bilər.
2
FH-lər asagıdakı əlamətlərə görə təsnifat olunurlar: 1.Təsir dairəsinə görə (əhatə etdiyi ərazi), 2.Həlak olunanların sayina görə (FH-nin dərəcəsinə görə, həlak olanların sayına görə), 3.Zərər çəkən əhalinin sayına görə (təhlükə potensialının kəmiyyətinə görə), 4.Zərərin dəyərinə görə (zərərin həcminə görə və FH-ın xarakterinə görə).
Təsir dairəsinə görə olur: 1.Lokal (qismi və ya kiçik ərazidə baş vermiş). ş yerində, mənzildə, 2.Obyekt miqiyaslı (yəni səciyyəli) sənaye obyektlərində, bina və qurğu hüdudlarında, 3.Yerli (ancaq yaşayış məntəqəsində,xalq təsərrufatının yalnız bir sahəsində) 4.Regional (bir necə sənaye və ya kənd təsərrüfatı rayonlarında) bütünlüklə şəhəri və onun ətrafını əhatə edir, 5.Milli (miqiyaslı hadisələr) respublikanın böyük ərazisini əhatə edən, 6.Qlobal- bir ölkənin ərazisində baş verən və qonşu ölkələrə də yayılan FH.
Baş vermə sahələrinə görə FH-lər olurlar: 1.Təbii fəlakətlər- daşkın ,sel, zəlzələ, vulkan ,meşə yanğınları, 2.Texnogen qəzalar- qisa qapanma ,yanğin, partlayış. 3.Ekoloji- torpaq eroziyası, meşələrin qırılması, şirin suların azalması, dəniz sularının çirklənməsi,qlobal istiləşmə və.s. 4.Sosial - peşə əlamətinə, dini əlamət üzrə ,qohumluq əlaməti üzrə olan FH-lər, 5.Hərbi-siyasi, millətlərarası münaqişələr, müharibələr və. s. 2.4 Ekoloji xarakterli FH-lər hansılardır? Onları xarakterizə edin. Ekoloji xarakterli FH-lər bunlardır: 3 1.Yerin (torpağin)vəziyyətinin dəyişməsi ilə əlaqədar FH-lər, 2.Atmosferin (mühitin) tərkibi və xassələrinin dəyişməsi ilə əlaqədar FH-lər, 3.Hidrosferin (su mühitinin ) vəziyyətinin dəyişilməsi ilə əlaqədar FH-lər, 4.Biosferin vəziyyətinin dəyişməsi ilə əlaqədar FH-lər.
Münaqişəli FH-lərə hərbi toqquşmalar, ekstremist siyasi mübarizə, sosial partlayişlar, milli və dini münaqişələr, terrorizm, tuğyan edən cinayətkarlıq və. s. aid etmək olar. Bu münaqişələr bir ölkə daxilində və ya ölkələr arasında baş verə bilər. Müasir dövürdə baş verən müharibələri misal qətirmək olar.
Mülki müdafiə ilk dəfə Fransanın Paris şəhərində 1931-ci ildə general Sant Pol tərəfindən, bir qurum kimi yaradilmışdı. Azərbaycanda 1992-ci il 31 iyulda Mülki müdafiə haqqında əsasnamə qəbul edilmişdi.3 noyabr 1993-cü il tarixindən Azərbaycan bu təşkilatın üzvidir. 19 aprel 2006-ci il tarixində FHN haqqında ə sasnamə qəbul edilmiş, nazirliyin strukturunu və işçilərin say həddini təsdiq etmişdi. 29 dekabr 2006-ci ildə Azərbaycan Respublikasının FHN-nin fəaliyyətini təmin etmişdir. 3.2 Dövlət Mülki müdafiə sistemi hansı bölmələrdən (fəsilələrdən) ibarətdir? Onları xarakterizə edin. Dövlət Mülki Müdafiə sistemi aşağıdakı bölmələrdən ibarətdir 1.Ərazi üzrə bölmə A)Naxçivan MR B) Şəhərlər C) Rayonlar D) Təsərrüfat obyektləri 2. stehsalat sahəsi üzrə A)Nazirliklər (idarələr şirkətlər) B)Təsərrüfat obyektləri 3.3Azərbaycan Respublikasının FHN-nin Mülki Müdafiə üzrə əsas vəzifələri hansılardır? Onları xarakterizə edin . 1. Əhalinin FH-da mühafizəyə və düzqün fəaliyyətə hazırlanmasını təşkil etmək və ona nəzarəti təşkil etmək. 2.Təhlükə barədə vaxtında xəbərdarlıq etmək və xəbərdarlıq sisteminin daimi hazır olmasını təşkil etmık,
4 3.FH-da əhalinin həyat fəaliyyətini təşkil etmək , 4.FH-da xilas etmə işlərini təşkil etmək və onları idarə etmək, nəzərdə tutulan qüvvələrin hazırlanması . 3.4 Mülkü Müdafiənin təşkilində Dövlətin vəzifələri ? Ə traf mühitdə və təhlükə potensiallı obyektlərdə müşahidə və nəzarəti təşkil etmək, yarana biləcək vəziyyəti proqnozlaşdırmaq və qiymətləndirmək. FH-ın qarşısını almaq üçün profilaktik tədbirlər görmək. Əhaliyə yardım üçün lazımı maddi-texniki vəsait ehtiyatları yaratmaq, FH-lar barədə xəbər və məlumatları əhaliyə vaxtında çatdırilmasını təmin etmək. FH-ın aradan qaldırılması işini təşkil etmək və ona rəhbərlik etmək.
FH-ın nəticəsindən əhalinin və təsərrüfat obyektlərinin mühafizə edilməsi. Sülh və müharibə dövrlərində adamların həyatı, sağlamlığı üçün təhlükə yarandığı barədə ə halini vaxtında xəbərdar edilməsi. Qəza, xilasetmə və dicər təxirəsalınmaz işlərin təşkili və yernə yetirilməsi, müvafiq mühafizə və fəaliyyət üsullarının əhaliyə öyrədilməsinin təşkili. Mülkü müdafiənin mühəndi-texniki və dicər tədbirlərinin hazırlanmasında həyata keçirilməsində iştirak etmək.
Hər cür təbii fəlakət və istehsalat qəzası nəticəsində yaranan vəziyyətə sülh dövründəki fövqəladə hall deyilir. Sənaye qəzaları, təbii fəlakətlər, məişət hadisələri qəzaları bura aiddir. Ekoloji və təbii xarakterli FH-də sülh dövründə baş verirlər. 4.2 Respublikamızın ərazisində hansı FH-lərin baş vermə ehtimalı var? Azərbaycan Respublikasının ərazisindıə mənşəyinə görə: 1)kortəbii FH-ar(yəni təbii xarakterli) ola bilər, 2)texnogen FH-lar (sənaye məişət qəzaları) mümkündir, 3)ekoloji FH-lar (dənizin çirklənməsi, meşə ynğınları, ozon dəliklərinin yaranması və. s .) mövcud ola bilər. 4.3 Fiziki-coğrafi şəraitə görə Azərbaycan Respublikasının ərazisi üçün ən səciyəvi olan təbii fəlakətlər hansılardır ? Fiziki-coğrafi şəraitə görə Azərbaycan Respublikasının ərazisi üçün ən səciyəvi olan təbii fəlakətlərdir (zəlzələ rayonları : Şamaxı, Qobustan; sel çayları: Kiş, Dəmiraparan çay; sürüşmə əraziləri: smaillı, Qusar rayonları və s ). Ucqunlar , marxallar, meşə yanğınları və s..
5
Zəlzələ - yerin təkində suxurların yerdəyişməsi sayəsində , yer qabığının müəyyən sahələrinin titrəməsidir. Respublikamızın ərazisi zəlzələ təhlükəli (seysmik) zona sayılır. 1989-cu ildə hazırlanmış sonuncu xəritəyə görə, ərazimizin hər yerində 8 baladək. Rayonlar, Naxçivan MR ərazisi isə, 9 baladək zəlzələ ehtimallı zona sayılır. Zəlzələ 12 ballıq şkala ilə ölçülür.
Respublikamızın ərazisində texnogen xarakterli FH-lar əsasən güclü istehsalat və nəqliyyat qəzalarıdır. Məişətdə təhlükəsizlik qaydalarını pozarkən (qaz balonları ilə, qışda sobalarla düzqün rəftar etmədikdə, keyfiyyətsiz texniki vasitələrin istifadə edilməsi,)sənayedə səriştəsizlik nəticəsində fövqəladə hadisələr baş verə bilər.
1. Səbəb, texnikanın sürətlə inkişafı, 2.Sənaye istehsalında təhlükəsizlik texnikasının , xammalın və xazırlanan məhsulun keyfiyyətcə kəskin sürətdə aşağı düşməsi , 3. stehsalatda təhlükəli, zərərli amilləri aşkar və nəzarət edən cihazların, belə amillərdən kollektiv və fərdi mühafizə vasitələrənin kifayət qədər hazırlanmaması və onların keyfiyyətsiz olması, 4.Təhlükəsizlik qaydalarına əməl etmədikdə və s ,. 5.2 Iri istehsalat qəzalarınin yaranması səbəbləri hansılardır? Mahiyyətcə bu qəzaların səbəbləri iki qrupa bölünürlər: 1 qrup –müəssisələri, layihələşdirən bəzi mütəxəssislərin təhlükəsizlik texnikasının tələblərinə kifayət dərəcədə məsuliyyətlə yanaşmaması, eləcə də bir sıra sex rəhbərlərinin bu tələblərin yrinə yrtirilməsinə səhlənkar münasibəti, 2 qrup –səbəblər təbiətin bütün hadisələrinin tam sürətdə öyrənilməməsi. 5.3 Sənaye müəssələrində partlayışların baş verməsinin səbəbləri hansılardır? Sənaye müəssisələrində partlayışlar, adətən qurğuların dağılması və deformasiyaya uğraması, yanğınlar, enerji sisteminin sıradan çıxması, texnoloji boru kəmərlərindən və tutumlardan zərərli maddələrin kənara sızması ilə müşayiət olunur. Partlayışın törətdiyi istehsalat qəzalarının nəticələri, xaraktercə, müharibə vaxtı baş verən dağıntılara oxşayır. 5.4Yanğınlar və onların nəticələrini xarakterizə edin. 6 Yanğınlar, sənaye müəssisılərində, neft mədənərində, şəhərlərdə və digər yaçayış məntəqələrində daha tez-tez qəza halları yaradır. Yanğının intensivliyi istilik impulsunun gücü ilə, yəni vaxt ərzində istilik enerjisinin kəmiyyəti ilə xarakterizə edilir. Neft çıxarma obyektlərində, mədənlərdə yanğın təhlükəsizliyi daha yüksəkdir. Dənizdə baş verən yanğınlar daha dəhşətli olur. 5.5 Enerji sistemlərində, mühəndis və texnoloji şəbəkələrində qəzalar nə səbəbdən baş verə bilər? Enerjinin sistemlərində zədələnmələr tufan, partlayış, yanğın, qurğunun dağılması nəticəsində,eləcə də sistemin özündəki qəzalar üzündən baş verə bilər. Nəqliyyat sahəsində qəzaların ən cox baş verən hadisələrdəndir. Hazırda mövcud olan hava, dəmir yolu, su, avtomobil, boru kəməri, habelə kosmik nəqliyyat növləri arasında avtomobil nəqliyyatı qəzaların sayına görə birinci yer tutur.
“Mülkü müdafiə” fənni üzrə 6-10-cu dərslər üçün hazırlanmış 6.1 Nüvə silahının zədələyici amilləri hansılardır, onları xarakterizə edin? a)zərbə dalğası (ölçü vahidi kq/sm2) izafi təzyiq, izafi təzyiqin sürəti, izafi təzyiqin təsiri müddəti ilə xarakterizə edilir. nsanlarda kontuziya, əzinti və çıxıqlar yarana bilər. Obyektlərdə müxtəlif dərəcəli dağıntılar yaradır. b)işıq şüalanması- (ölçü vahidi kc/m2 və ya kal/sm2) xarakterizə edən parametr- işıq impulsudır, onun təsirindən-insanlarda müxtəlif dərəcədə yanıqlar, ətraf ə razidə isə geniş yayılmış yanğınlar. c)nüfus edici radiasiya - (ölçü vahidi Rentqen, radian, qrey), onun təsirindən insanlarda müxtəlif dərəcədə şüa xəstəliyi yaranır. Ətraf ərazidə isə şüalanma müşahidə olunur. d)radioaktiv zəhərlənmə - (ölçü vahidi Rentqen/saat). nsanlarda qemoqlobin azlığına (leykemiya), sümik xərçənqi, ağ ciyər xərçənqi və .s. xəstəliklərə səbəb olur. Ətraf ərazidə isə radioaktiv hissəciklərin təsirindən zəhərlənmə. е )elektromaqnit impulsu. (ölçü vahidi volt). Elektrik cihazlarına təsir edir, qısa qapanmaya səbəb olur. 6.2Neçə radioaktiv zəhərlənmə ərazisi var, hansılardır? -Zəif çirklənmə zonası -A, hüdudundan kənarda radiasiyanın səviyyəsi 1 saat sonra -8 R/saat olur;
7 -Güclü çirklənmə zonası-B, hüdudundan kənarda radiasiyanın səviyyəsi - 80 R/saat; -Təhlükəli çirklənmə zonası - V, hüdudundan kənarda radiasiyanın səviyyəsi -240 R/saat, -Çox təhlükəli çirklənmə zonası- Q, radiasiyanın səviyyəsi -800 R/saat olur. 6.3 Elektromaqnit impulsu nədir ? Nüvə partlayışı anında elektromaqnit sahələri yaradır ki, nəticədə elektrik naqillərində gərginlik 10 000 dəfə artır. Bu elektromaqnit sahələri müxtəlif qəza və yanğınlara, telefonların və kompyuterlərin nasazlığına, elektrik cihazlarının iş prinsipini pozur, dəqiq cihazlarda gərginliyin azalmasına səbəb olaraq idarə edənlərə xəta törədir. 6.4 Kimyəvi zəhərli maddələrin növləri, onların insan orqanizminə təsiri? Kimyəvi silahın tədbiqi nəticəsində zəhərli maddələrin təsirindən insanlarda müxtəlif zəhərlənmələr və qıcıqlanmalar yaranır, həmçinin insanların, heyvanların məhv olması ilə nəticələnir. -Sinir iflici təsirli ZM - zorin, zoman, V-qazlar; -Dəridə yaraçıxaran ZM - texniki iprit, azotlu iprit, lünzit ; -Ümumzəhərləyici təsirli ZM - sianid turşusu, xlorsian ; -Boğucu təsirli ZM- fosgen, difosgen; -Göz yaşardıcı qıcıqlandırıcı ZM - xlorasetofenon, S -ES və BZ qazları, adamsit ;
Bioloji silahın əsasını infeksiya xəstəlikləri yaradan mikroblar və onları daşıyan vasitələr təşkil edir. Bu silah - bakterial vasitələrə və onları tətbiq etmək üçün işlədilən döyüş sürsatlarına, cihaz və tərtibata deyilir. Bakterioloji silahın əsasını epidemioloji xəstəlik törədən mikroblar, viruslar, göbələklər və onlardan alınan zəhər- toksinlər təşkil edir. Bioloji silahın təsirindən aşağıdakılar yaranır: -Virusların yayılmasından - epidemiya, epizootiya, epifitotiya. -Mikrobların törətdiyi yoluxucu xəstəliklər və s. 7.1 Zərbə dalğasının təsirindən neçə zədələnmə ocağı yarana bilər? Zədələnmə ocaqları: 8 -Tam dağıntı zonası izafi təzyiq ∆Pf =0,5 kq/sm2 ; -Güclü dağıntı zonası ∆Pf =0,3-0,4 kq/sm2 ; -Orta dağıntı zonası ∆Pf= 0,2-0,3 kq/sm2 ; -Zəif dağıntı zonası ∆Pf =0,1-0,2 kq/sm2;
Yanğın əraziləri olur: -Ayrı-ayrı yanğınlar ərazisi-bu yanğın bir binanı və ya bir neçə binanı əhatə edərsə, -Qenış yayılmış yanğınlar ərazisi - nüvə silahının təsirindən yaşayış ərazisinin və ya binaların 25% - ni yanğınlar əhatə edərsə, -Başdan-başa yanğınlar ərazisi - ərazinin və ya binaların 90% - ni yanğınlar əhatə edərsə, -Odlu qasırğa - qeniş yayılmış yanğın növüdür ki, 250 ha-dan çox ərazini əhatə edir, 50-60 km/saat sürətlə yanğın mərkəzinə istiqamətlənən qaynar alov axınlarını qasırğa küləyinə çevirir. 7.3 şıq şüalanması insanlara necə təsir göstərə bilər? (insan bədənində yanıqların dərəcələrini xarakterizə edin). -Işıq şüalanmasının gücündən asılı olaraq (ölçü vahidi kal/sm2 və ya kc/m2 ) insan bədənində müxtəlif dərəcədə yanıqlar əmələ gəlir : -yüngül dərəcəli yanıqlar ,işıq impulsunun gücü = 2 – 4 kal/sm2,insan bədəninin açıq yerlərində qızartılar və kiçik ölçüdə suluqlar əmələ gəlir; -orta dərəcəli yanıqlar = 4 – 10 kal/sm2 , dəridə suluqlar əmələ qəlir; -ağır dərəcəli yanıqlar = 10 – 15 kal/sm2, dəri toxumalarını öldürür və yaralar salır;
-çox ağır yanıqlar >15 kal/sm2, dəri külə dönür; 7.4 nsan udulan dozanın miqdarından asılı olaraq hansı dərəcəli şüa xəstəliyinə tutula bilər ? 1 yüngül dərəcəli D = 100 – 200 rad (1 – 2 Qr), 2 orta dərəcəli D = 200 – 400 rad (2 – 4 Qr),
9 3 ağır dərəcəli D =400 – 600 rad (4 – 6 Qr), 4 çox ağır dərəcəli D > 600 rad (6 Qr yuxarı). 7.5 Müxtəlif sıx materiallardan keçərkən radiasiya necə zəyifləyir? (yarımzəifləmə qatı ) -ağac materialları 30 cm; -polad 2,7 sm qalınliqda olduqda, 2 dəfə; -beton 10 sm qalınlıqda olduqda, 2 dəfə; -kərpic 13 sm; -su 23 sm qalınlıqda olduqda, 2 dəfə. -qurğuşun 2 sm.
-Kütləvi mühafizə qurğularında yerləşdirməklə mühafizə etmək; -Fərdi mühafizə vasitələrinin paylanması ilə mühafizə; -Təhlükəli ərazidən əhalinin köçürülməsi ilə mühafizə; -Tibbi mühafizə; -Yanğından mühafizənin təşkili 8.2 Əhalinin FH-da mühafizəsinin əsas prinsipləri. -AR-də yaşayan əhalinin , o cümlədən əcnəbi vətəndaşların və vətəndaşlığı olmayan lakin ölkəmizin ərazisində olanların mühafizəsi; - FH baş verdikdə əsas vəzifə insanların həyatını və sağlamlığının qorunmasıdır; -Respublika ərazisində baş vermə ehtimalı olan FH-rın proqnoz edilməsi; -Qabaqlayıcı tədbirlərin görülməsi; -FH-ın nəticələrinin aradan qaldırılmasına tələb edilən qüvvə və vasitələrin hesablanması və hazırlanması;
Respublikamızda-baş nazir, FHN - naziri, 10
Naxçivan muxtar respublikasında- Ali Məclisinin sədri, Şə hərlərdə və rayonlarda - icra hakimiyyətinin başçıları və bələdiyyə sədri, iqtisad obyektlərində və müəssələrdə - obyekt rəhbəri və sahibkarlar. 8.4 Ərazi və obyekt MM-ə dəstələrini xarakterizə edin. -yüksək hazırlıqlı ərazi MM-ə dəstələri, -yüksək hazırlıqlı obyekt MM-ə dəstələri, -yüksək hazırlıqlı MM xidmət dəstələri. 8.5 Fövqəladə hal haqqında əhalinin xəbərdar edilməsinin neçə yolu var? FH-al baş verdikdə əhalinin xəbərdar edilməsi ən vaçib mərhələdir. Onun bir neçə yolu var: -Lokal xəbərdarlıq sistemi, 30 saniyə ərzində; -Sirena, radio stansiya və telefonlar vasitəsi ilə, 30 dəqiqə; -Mobil şəbəkələr vasitəsi ilə normativə əsasən; 9.1 Sığınacaq nədir, və necə təsnifat edilir? Fövqəladə hallarda əhali arasında itkilərin qarşısının alınması və ya maksimum dərəcədə azaldılmasına yönəldilən, hər cür zədələyici vasitələrdən qoruyan mühəndis- texniki tədbirrlər kompleksinə sığınacaq deyilir. Aşağıdakı sığınacaqlar olur: -Həcminə görə -tutumu 150- 1000 nəfər , -Radiasiyadan qoruyan daldalanacaqlar - tutumu 50 - 500 nəfər , -Sadə daldalanacaqlar- tutumu 25 - 50 nəfər. 9.2 Nəfəs orqanlarının mühafizə vasitələri hansılardır, onları xarakterizə edin. Bu vasitələr iş prinsipinə görə 3 növ olur? 1. Təcrid edici əleyhqzalar, onlara aiddir : K P-7,K P-8, P-4, P-5, 2. süzücü, onlara aiddir: QP-5, QP-5M, QP-7, QP-7V, 3. uşaqlar üçün əleyhqzalar:DP-6, DP-6M, RDF-7, KZD-4
11
4. respiratorlar: R-2, R-2D, R-3. 9.3 Dəri səthini mühafizə edən vasitələr hansılardır, onları xarakterizə edin. -ümum qoşun mühafizə dəsti OZK, -yüngül mühafizə kostyumu L-1, -gündəlik əlaltı vasitələr (məişət paltarlarının ünsürləri ). 9.4 Tibbi mühafizə vasitələri hansılardır, onları xarakterizə edin. -tibb aptekçəsi A -2, A -3 , - PP-8, PP-51 kimya əleyhinə fərdi paket, -fərdi sarğı paketi (yaralara,yanıqlara sarğı qoymaq,bəzi qanaxmaları dayandırmaq üçün).
-A -2 dərman aptekçəsində ağrı kəsici və qusmağa qarşı vasitələr olur. -şoka qarşı ağrıkəsən 1 ml 2%-li promidol məhlulu, -zəhərlənməyə qarşı tabel antidotu olaraq - taren həbləri, - bakteriya əleyhinə 2 №-li dərman sulfadimetoksin.
Fövqəladə hadisələrdə insanların təhlükəli ərazidən, təhlükəsiz əraziyə mütəşəkkil şə kildə köçürülməsinə təxliyyə deyilir. Təxliyyə olur: -Tam köçürülmə, yəni əmək fəaliyyəti ilə məşgul olmayan bütün əhali təxliyyə olunur,
- Qismən köçürülmə, yəni əmək fəaliyyəti ilə məşgul olan əhali və onların ailələri, ə mək fəaliyyətini davam etdirmək üçün təxliyyə olunurlar. 10.2 Köçürülmə orqanlarını xarakterizə edin. Onların vəzifələri? Köçürülmə orqanları aşağıdakı hissələrdən ibarətdir? -köçürülmə komissiyaları, -toplanış-köçürmə məntəqələri, 12
-qəbul etmə məntəqələri. -Aralıq köçürülmə məntəqəsi 10.3 Neçə köçürülmə üsulu var, bunlar hansılardır və necə həyata keçirilirlər? Mülki Müdafiədə üç əsas köçürülmə üsulu var: -piyada köçürülmə, -nəqliyyat vasitəsi ilə, -qarışıq üsul, yəni piyada və nəqliyyat vasitələri ilə.
Təhlükəsiz ərazi - düşmən basqını gözlənilən şəhərlərin və mühüm obyektlərin ə trafında ehtimal olunan dağıntı zonalardan, və digər təhlükəli rayonlardan kənarda, əhalinin qəbul edilməsi, yerləşdirilməsi, yaşaması üçün yararlı olan ə razidir. 10.5 Köçürülən əhali evdən çıxarkən hansı təhlükəsizlik tədbirləri görməlidir və özü ilə nə götürməlidir? Evdən çıxarkən su, qaz, elektrik söndürülməlidir. Qiymətli əşyalar, pul, sənədlər götürülməlidiir. Hər bir vətəndaşın üzərində şəxsiyyət vəsiqəsi, hərbi bilet (əgər varsa), mövsümə uyğun qeyim və hermetik bağlı qablarda qida və içməli su götürməlidir.
III kollokvium 11.1 Mülki müdafiədə kəşfiyyat və onun növləri. Kəşfiyyat - mülki müdafiə qüvvələrinin fəaliyyıtini təmin etmək üçün görülən əsas tədbirlərdən biridir. Hansı qüvvə və vasitələrlə aparılmasından asılı olaraq- yerüstü kəşfiyyat,havadan kəşfiyyat və dənizdən (çaydan) kəşfiyyat növləri müəyyən edilmişdir.Yerüstü kəşfiyyat - ən dəqiq, daha dolğun sayılır və bütün MM qərar- gahları tərəfindən təşkil edilir. Yaranmış şəraitdən asılı olaraq kəşfiyyatın aşağıdakı növləri də vardır: -radiasiya- kimya kəşfiyyatı, -bakterioloji (bioloji) kəşfiyyat, -mühəndis (yanğın ) kəşfiyyatı.
-radiasiya şəraitinin araşdırılması-əgər ətrafda 0,5R/saat -dan çox radiasiya olarsa, 13
-kimyəvi şərait -əgər xarici əlamətlər, qoxu hiss olarsa bu zaman zəhərli maddələri Hərbi kimyəvi kəşfiyyat cihazı ilə təyin edirlər, -bakterioloji şəraitin təyin edilməsi, -heyvan, quş kütləvi tələf olarsa və ya bəlli olmayan həşaratlar peyda olarsa. 11.3 Mühəndis kəşfiyyatı nədir və onların vəzifələri? Dağıntıların dərəçəsini təyin edən kəşfiyyat növüdür. -FH baş verdikdə binaların vəziyyətinin təyin edilməsi, -yolların,keçidlərin və körpülərin vəziyyətinin təyin edilməsi, -mühafizə qurğularının vəziyyətinin təyin edilməsi. Toplanan məlumatları ərazinin planında qeyd etmək. 11.4 FH -da yanğın kəşfiyyatının vəzifələri . -yanğının həcmini və sahəsini təyin etmək, -ayrı-ayrı yanğınların ərazisini təyin etmək, -közərmə ərazisini təyin etmək və bütün əldə edilən məlumatları ərazinin planında qeyd etmək.
- kinoloqlar, yəni xüsusi öyrədilmiş itlərin köməyi ilə, - akkustika üsulu ilə, səs və hərəkətin hiss olunması, yəni ən zəyif səsi qed edən xüsusi cihazlar vasitəsilə, - temperatur dəyişilməsini hiss edən cihazlar vasitəsilə.
-sexlər üzrə komissiyanın sədri-sex rəyisi; -istehsal birliyi üzrə komissiyanın sədri - bu sahə üzrə baş mühəndisin müavini; -obyekt üzrə komissiyanın sədri -baş mühəndis olmalıdır.
-avadanlıqların vəziyyətinin araşdırılması; -texnologiyanın araşdırılması və yarana bilən şəraitə uyğunlaşdırılması; -fəhlə və qulluqçuların, texnoloji və FH yaranma ehtimalı olan şəraitdə işə hazırlığı səviyyəsinin araşdırılması.
yüksəltmə yolları hansılardır? Kimyəvi və bakterioloji şərait öncə insanlara mənfi təsir edir. Beləki, onların iş qabiliyyətini aşağı salır, bu əsasdan aşağıdakı amillər nəzərə alınmalıdır: - FH fəhlə və qulluqçuların mühafizəsinin təmin edilməsi, obyektin ən vacib elementlərinin sabitliyinin artırılması və texnoloji prosesin təkmilləşdirilməsi, ekstremal şəraitdə obyektin idarəetmə sisteminin etibarlığının yüksəldilməsi və müəssə fəhlə və qulluqçularını MM -ə mühafizə qurğuları ilə təmin edilməsi.
14
12.4” Obyektin dayanıqlığı” anlayışı nəyi bildirir ? -obyektin özünün bir mühəndis -texniki kompleks kimi: buraya binalar, qurğular, kommunal -enerji xətləri, texnoloji kommunikasiya və avadanlıqların nüvə partlayışının zədələyici - qırma amillərinə, ikinci təsir və ehtimal edilən təbii fəlakət amillərinə qarşı davamlılığını, yəni obyektin əsas elementlərinin fiziki dayanıqlığıdır.
-fövqəladə vəziyyət zamanı obyektin işinin necə getməsi (hətta sənayenin xarici ə laqələrinidə nəzərə almaqla), onun fasiləsiz işini və nəzərdə tutulan məhsul- darlığın saxlama keyfiyyətini bildirir. Obyektin dayanıqlı işinin qiymətləndirilməsi üçün ilk məlumatlar aşağıdakılardır: - bina və qurğuların konstruktiv xüsusiyyətləri və tikililərin sıxlığının xarakteri; - texnoloji avadanlıq və texnoloji kommunikasiyaların xarakteristikası; - obyektdə ikinci təsir etmə amillərinin baş vermə mənbələri; - obyekt yerləşən rayonun xarakterik xüsusiyyətləri.
- əhalinin dərhal mühafizəsi - bu məqsədlə: təhlükə barədə xəbərdarlıq, mühafizə vasitələrindən istifadə edilməsi, mühafizə rejimlərinə ciddi riayyət edilməsi, və təhlükəli zonadan köçürülmə, - FH - ın nəticələrinin genişlənməsinin qarşısını almaq, təsirini azaltmaq, qəza və ya təbii fəlakət nəticələrinin aradan qaldırılmasında obyektin bərpası qısamüddətli və ya müvəqqəti xarakterli ola bilərlər; - qəzanın məhdudlaşdırılması, həmçinin onların nəticələrinin aradan qaldırılması.
Xilasetmə və digər təxirəsalınmaz işlər vahid bir proses təşkil etməlidir. Bu məqsədlə, xilasedici dəstələrin fəlakət rayonlarına və qəzalar ocaqlarına aparılmasını təmin etmək üçün, avtomobil və dəmir yollarının eləcə də oradakı körpü və digər yol qurğularının qısa müddətli bərpası; -uçqunlarda və güclü təsirli zəhərli maddələrlə zəhərlənmiş sahələrdə maşınlar üçün yol və keçidlərin düzəldilməsi; -dağıntı olan binalardan insanları xilas edərkən müvəqqəti pilləkanlardan, traplardan istifadə edilə bilər.
Zədələnənlərin real vəziyyətindən asılı olaraq tibbi yardım göstərilir. Əvvəlcə zərərçəkənlərin yerləri müəyyən edilir. Sanitar manqaları zərər çəkmişlərə ilk yardım göstərir və onları nəqliyyat vasitəsilə yaxud sanitar maşınlarında stasionar tibbi yardım məntəqələrinə köçürürlər. Bu tədbir ən qısa marşrutlarla yerinə yetirilməlidir. 13.4 Fövqəladə hadisələrin nəticələrinin aradan qaldırılması əsasları. 15
– stehsalat qəzaları və təbii fəlakət nəticələrinin aradan qaldırılması - zədələnmə (zəhərlənmə) ocaqlarında, fəlakətli subasma zonalarında və təbii fəlakət rayonlarında zərər çəkmiş əhaliyə hər cür yardım göstərmək, dağıntıların və itkilərin artmasının qarşısını almaq, eləcədə şəhərlərin, yaşayış məntəqələrinin və təsərrüfat obyektlərinin həyat fəaliyyətini bərpa etmək məqsədilə qısa müddətdə icra olunan tədbirlərdən ibarətdir; -xilasetmə işlər fasiləsiz aparılmalıdır; - yanğınların söndürülməsi və qəza-bərpaedici işlər aparılmalıdır.
Xilasetmə və digər təxirəsalınmaz işlərin təşkili, prinsipləri və ümumi qaydaları bütün zədələnmə ocaqlarında eyni tiplidir. şlərin məzmunu, xüsusiyyətləri və ardıcıllığı isə zədələnmə ocaqlarını yaradan amillərin növündən və şəraitdən asılıdır; -yol hərəkətinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün, dağılmış binaların konstruk- siyalarını bərpa etmək; - körpü ,keçid yollarını bərpa etmək; -enerji məmbələrini bərpa etmək; -rabitə xətlərinin bərpası və qəzaların aradan qaldırılmasından ibarətdir.
Bilavasitə damcı və maye halındakı ZM –ilə zıhərlənmiş ərzaq və yem məhsulları deqazasiya olunmur, onlar məhv edilir. Ərzaq və içməli suyun radioaktiv zəhər- lənmədən və bakterioloji vasitələrdən mühafizə etmək üçün, onları ətraf mühitdən təcrid etmək lazımdlr.Bunun üçün aşağıdakı tədbirlər aparılır: - sərt hermetik qablaşdırmadan istifadə edərək; - hermetik elastik qablaşdırmadan istifadə ; -Ərzağın müxtəlif növ qablaşma materiallarında bükülməsi zəhərlənmə səviyyəsini azaldır. Çox qatlı bükülmə - tam quruya bilər. Suyun ZM-lə zəhərlənməsinin dərəcəsi və xarakteri ZM-in xassələrindən, zəhər- lənmə üsulundan, su mənbəyinin ölçüsündən və suyun axını sürətindən asılıdır. Suyun iprit, zoman və V-qaz ilə zıhərlənməsi xüsusən təhlükəlidir. Suyun deqazasiyasını əsasən iki üsulilə aparırlar: 1.kimyəvi üsulla, 2.fiziki-kimyəvi (sorbsiya ) üsulu ilə.
lənməsi (zərərsizləşdirilməsi) üsullarını xarakterizə edin. Kimyəvi zərərsizləşdirmə üsulu - deqazasiya adlanır. Deqazasiya zəhərləyici və güclü təsirli zəhərli maddələrin neytrallaşdırılması və yaxud səthlərdən kənar edilməsinə deyilir. Deqazasiya üç üsulla aparılır: - kimyəvi üsul- ZM-lər deqazasiya edici maddələrlə reaksiyaya girib neytral- laşdırılır; 16
- fiziki-kimyəvi üsul - ZM-lər buxarlandırılaraq və yaxud həll edilib səthlərdən kənar edilir; - mexaniki üsul - torpağın və bəzi maddələrin üst qatını qazıb (kəsib ) atılır .
Radioaktiv maddələrin zərərsizləşdirilməsi üsulu dezaktivasiyadır. Dezaktivasiya - zəhərlənmiş səthlərdən radioaktiv maddələrin təhlükəsiz dərəcəyədək təmiz- lənməsinə deyilir. Dezaktivasiya iki üsul vasitəsi ilə aparılır: - 1.Fiziki üsul - RM-ri səthlərdən yumaq, silmək, süpürmək və s., yerüstü qatı götürmək, suyu süzməklə icra edilir; - 2.Fiziki - kimyəvi üsul, zəhərli səthlərin yuyucu tozlar, turşu və qələvilər əlavə edilmiş su vasitəsi ilə aparılır.
Bakterioloji vasitələrin təmizlənməsi üsulu - dezinfeksiyadır. Dezinfeksiya - xəstəlik törədici mikrobların və onların toksinlərinin məhv edilməsinə deyilir. Dezinfeksiya iki üsulla aparılır: - 1. Fiziki - bioloji vasitələri qaynatma, buxarlandırma, odda qızdırıb günəşə vermə və s. üsullarla aparılır, - 2. Kimyəvi - bioloji vasitələr xüsusi məhlullarda məhv edilirlər (xloramin, etanol və s.maddələrlə).
Damcı və maye halında zəhərli maddələrlə zəhərlənmiş ərzaq, yem və sənaye malları birbaşa zərərsizləşdirilmlr - onlar məhv edilir və yaxud tullanır. Digər zəhərlənmiş məhsullar: heyvan yağları, zəhərlənmiş yağ qatını 7-8 mm qalınlığıda kəsilməsi ilə icra edilir; -meyvə-tərəvəz çoxlu miqdarda su ilə yuyulur, havaya verilir; -axar su zərərsizləşdirilmir - nəzarətlə birbaşa texniki məqsədlə işlənilir; -ev şəraitində ərzaq məhsulları hermetik qablaşdırmada qorunub saxlanılır.
Mülki mühafizəyə - əhalinin təhlükısizliyinin təmin edilməsi sahəsində vahid dövlət siyasətini həyta keçirməklə nail olunur. Bu məqsədlə FH-ri vaxtında proqnozlaşdırmaqla aşkar etmək və qarşısını almaq, onların zədələyici, psixoloji təsirini neytrallaşdırmaq və zəiflətmək, iqtisad obyektlərinin sabit işləməsini təmin etmək, fəlakət rayonlarında xəsarət almış adamları təhlükəsiz yerlərə köçürmək və s.,kimi tədbirlər görülməlidir. Azərbaycan respublikasında əhalinin FH-ra hazırlığı haqqında 193 saylı qərar Nazirlər Kabineti tərəfindən təsdiq edilmişdir.
Müasir dövrdə ölkənin bütün əhalisini sülh və müharibə dövrlərində yarana biləcək FH-ra mühafizəyə və fəaliyyətə hazırlamaq üçün respublikada fasiləsiz tədris
17
sistemi yaradılmışdır. Bunun üşün MM-nin tədris bazasını genişləndirmək və ona diqqəti daha da artırmaqla bu sistemin səlist fəaliyyətini təmin etməlidirlər. - orta məktəblərdə 1-11 siniflərdə şagirdlərə MM-yə haqqında biliklər verilir, - ali məktəblərdə 45 saatlıq proqram əsasında MM-yə fənni tədris olunur. Dərslər və təlimlər mühazirə, seminar və məşgələ formasında aparılır.
ifadə edir? MM-ənin təliminin prinsipləri - təlimin müntəzəmliyi və ardıcıllığıdır. Təlimin müntəzəmliyi və ardıcıllığı təlim olunanlara, təlimin ardıcıl, qəti məntiqlə sadədən mürəkkəbə keçilməklə izah edilməsini, təlimə müntəzəm rəhbərlik edilməsini, müəyyən sistem üzrə bilik, bacarıq və vərdişlərin mənimsənilməsini tələb edir. Tədris edərkən və tədris prosesini qurarkən təlim olunanların hazırlıq dərəcəsini nəzərə almaq lazımdır. Bilik, bacarıq və vərdiş təlimin gedişində əldə edilir.
Ş üurluluq və fəallıq prinsipi təlim olunanlardan öyrənilən materiallara şüurlu yanaşmalarını, onların dərslərində fəal iştirakını, biliklərə və vərdişlərə möhkəm yiyələnmələrini tələb edir. MM-yə dərslərinin müvəffəqiyyətlə keçirilməsi düzgün seçilmiş təlim prinsipindən asılıdır, yəni - əyanilikdən. Bu prinsip dərs materialının daha yaxşı yadda qalmasına, əyani vasitələrin nümayışı təlimi daha maraqlı və mənalı olmasına kömək edir.Tələbə şüurlu olaraq əyani vasitılərdən səmərəli istifadə edərək, zəngin bilik almaq üçün onlara istinad edir.
MM-ənin təlimi aşağıdakı üsullarla aparılır: -mühazirə, müəyyən elmi nəzəri və ümumi praktiki məsələlərin düzgün, müntəzəm, ardıcıl və aydın şərhindən ibarətdir; -nəqletmə, öyrənilən məsələlərin əsas hissələrini, onların mahiyyətini, öyrənilən qaydaları, üsulları və hissələri izah etmək üsulları ilə icra edilir; - nümayış- izah olunan mövzunu əyani izah etmək deməkdir. - müstəqil iş- materialın öyrənilməsində böyük əhəmiyyət kəsb edir, təlim edilənlər sərbəst düşünməyə ,nəticələr çıxarmağa və ümumiləşdirməyə nail olurlar.
18
Yüklə 131,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|